0:00:00.000,0:00:03.000
Teknoloji gelişirken

0:00:03.000,0:00:05.000
ve ilerlerken

0:00:05.000,0:00:07.000
bir çoğumuz bu gelişmelerin

0:00:07.000,0:00:09.000
bizi daha akıllı ve bizi

0:00:09.000,0:00:11.000
dünya ile daha fazla bağlantılı yaptığını varsayıyor.

0:00:11.000,0:00:13.000
Benim söylemeye çalışacağım

0:00:13.000,0:00:15.000
durumun her zaman böyle olmadığı,

0:00:15.000,0:00:18.000
gelişme aslında değişimin bir adı

0:00:18.000,0:00:20.000
ve değişirken bir şeyleri kazanıp

0:00:20.000,0:00:22.000
bir şeyleri de kaybedersiniz.

0:00:22.000,0:00:24.000
Bu konuyu aydınlatmak için size

0:00:24.000,0:00:27.000
teknolojinin çok basit ve olağan

0:00:27.000,0:00:32.000
bir problemle nasıl başa çıktığını göstereceğim.

0:00:32.000,0:00:34.000
Ve soru şu.

0:00:34.000,0:00:37.000
Saat kaç? Saat kaç?

0:00:37.000,0:00:40.000
iPhone'unuza bakarsanız zamanı söylemek çok kolay.

0:00:40.000,0:00:42.000
Fakat sormak istedğim şu, iPhone'unuz olmasaydı

0:00:42.000,0:00:44.000
saati nasıl söylerdiniz?

0:00:44.000,0:00:47.000
Diyelim ki 600 yıl öncesindeyiz... saati nasıl söylerdiniz o zaman?

0:00:47.000,0:00:49.000
Ne yapardınız?

0:00:49.000,0:00:52.000
Bunu usturlab adı verilen

0:00:52.000,0:00:56.000
bir cihazla yaparsınız.

0:00:56.000,0:01:00.000
Usturlabın ne olduğu bugün pek bilinmiyor.

0:01:00.000,0:01:02.000
Fakat 13. yüzyılda

0:01:02.000,0:01:04.000
günün aracı oydu.

0:01:04.000,0:01:08.000
Dünyanın ilk popüler bilgisayarı.

0:01:08.000,0:01:12.000
Aslında bu araç gökyüzünün bir modeli.

0:01:12.000,0:01:14.000
Usturlabın değişik parçaları var,

0:01:14.000,0:01:17.000
mesela bu türde ağ yıldızların pozisyonlarına karşılık geliyor.

0:01:17.000,0:01:20.000
Bu düzlem koordinat sistemine karşılık geliyor.

0:01:20.000,0:01:24.000
Aletin bazı tartıları var ve her şeyi bir arada tutuyor.

0:01:24.000,0:01:26.000
Eğer eğitimli bir çocuksanız

0:01:26.000,0:01:28.000
usturlabı sadece kullanmayı değil

0:01:28.000,0:01:31.000
aynı zamanda yapmayı da bilecektiniz.

0:01:31.000,0:01:34.000
Bunun biliyoruz çünkü usturlab

0:01:34.000,0:01:36.000
yakındaki ilk tez, ilk kullanım kılavuzu

0:01:36.000,0:01:38.000
Geoffrey Chaucer tarafından yazıldı.

0:01:38.000,0:01:41.000
Evet, Geoffrey Chaucer, 1931 yılında

0:01:41.000,0:01:45.000
11 yaşındaki küçük oğlu Lewis için yazdı.

0:01:45.000,0:01:50.000
Ve o kitaptan küçük Lewis büyük fikri öğrenecekti.

0:01:50.000,0:01:52.000
Bu bilgisayarın çalışmasını sağlayan şey

0:01:52.000,0:01:55.000
stereographic projeksiyon denilen bir şey.

0:01:55.000,0:01:57.000
Temel olarak konsept

0:01:57.000,0:02:00.000
gece bizi çevreleyen 3 boyutlu

0:02:00.000,0:02:02.000
gökyüzünü nasıl taşınabilir, 2 boyutlu

0:02:02.000,0:02:05.000
bir yüzeyde ifade edersin.

0:02:05.000,0:02:07.000
Fikir aslında epey basit.

0:02:07.000,0:02:10.000
Dünyanın evrenin merkezinde olduğunu düşünün

0:02:10.000,0:02:13.000
ve onu çevreleyen gökyüzü bir küreye yansıtılmış.

0:02:13.000,0:02:16.000
Kürenin yüzeyindeki her nokta

0:02:16.000,0:02:18.000
aşağıdaki kutup aracılığıyla

0:02:18.000,0:02:20.000
kaydedildiği düz zemine aktarılmış.

0:02:20.000,0:02:24.000
Yani kuzey yıldızı aletin merkezini temsil ediyor.

0:02:24.000,0:02:27.000
Güneşin, ayın ve gezegenlerin yörüngesi olan

0:02:27.000,0:02:29.000
bu eliptik de dış çembere karşılık geliyor.

0:02:29.000,0:02:33.000
Ağ üzerindeki küçük çizikler parlak yıldızlara karşılık geliyor.

0:02:33.000,0:02:36.000
Yükseklik de düzlem sistemine karşılık geliyor.

0:02:36.000,0:02:39.000
Usturlabın asıl harikası sadece yansıtması değil.

0:02:39.000,0:02:43.000
Asıl harikası iki farklı koordinat sistemini

0:02:43.000,0:02:45.000
tamamen örtüşecek şekilde bir araya getiriyor.

0:02:45.000,0:02:48.000
Hareket edilebilir ağda güneşin, ayın ve gezegenlerin pozisyonları var.

0:02:48.000,0:02:50.000
Ve arka düzlemde belirli bir yükseklikten rahatça görülebilen

0:02:50.000,0:02:55.000
onların gökyüzündeki yerleri. tamam mı?

0:02:55.000,0:03:00.000
Peki bu aleti nasıl kullanacaksınız?

0:03:00.000,0:03:06.000
Önce bir dakika bekleyelim.

0:03:06.000,0:03:11.000
Bu bir usturlab. Çok etkileyici değil mi?

0:03:11.000,0:03:14.000
Bu usturlab bize Oxford --

0:03:14.000,0:03:17.000
Tarih Müzesi tarafından kiralandı.

0:03:17.000,0:03:20.000
Ve farklı kısımları görüyorsunuz.

0:03:20.000,0:03:22.000
Bunun adı anne, arka taraftaki teraziler.

0:03:22.000,0:03:24.000
Bu ağ. Tamam. Bunu görüyor musunuz?

0:03:24.000,0:03:27.000
Bu gökyüzünün hareket edebilen kısmı.

0:03:27.000,0:03:29.000
Ve arka tarafta bir

0:03:29.000,0:03:31.000
örümcek ağı görüyorsunuz.

0:03:31.000,0:03:35.000
Ve bu örümcek ağı gökyüzündeki yerel koordinatlara karşılık geliyor.

0:03:35.000,0:03:37.000
Bu bir kural aracı. Arka tarafta

0:03:37.000,0:03:40.000
başka makinalar, ölçüm araçları ve teraziler,

0:03:40.000,0:03:46.000
hesap yapmaya çalışan araçlar var. tamam mı?

0:03:46.000,0:03:48.000
Hep böyle bir şeyden istemiştim.

0:03:48.000,0:03:53.000
Tezim için aslında böyle bir şeyi kağıttan yaptım.

0:03:53.000,0:03:55.000
Ve bu bir 15. yüzyıl

0:03:55.000,0:03:58.000
cihazının bir kopyası.

0:03:58.000,0:04:01.000
Muhtemelen bu 3 tane Macbook Pros'la aynı değerdedir.

0:04:01.000,0:04:04.000
Fakat bunun aslı muhtemelen

0:04:04.000,0:04:07.000
benim evim, yanındaki ev, blok üzerindeki tüm evler,

0:04:07.000,0:04:09.000
sokağın iki tarafındaki tüm evler,

0:04:09.000,0:04:11.000
kasabadaki bir okul ve bir de kilise değerindedir.

0:04:11.000,0:04:13.000
Bunlar inanılmaz pahalı.

0:04:13.000,0:04:15.000
Fakat size bu aletin nasıl kullanıldığını göstereyim.

0:04:15.000,0:04:18.000
İlk basamağa gidelim.

0:04:18.000,0:04:20.000
Eğer gece zamanı söyeleyeceksen ilk yapacağın

0:04:20.000,0:04:23.000
gökyüzünden bir yıldızı seçmek.

0:04:23.000,0:04:26.000
Bugün eğer hava açık olurse yaz üçgenini görebilirsiniz.

0:04:26.000,0:04:29.000
Ve parlak bir yıldız olan Deneb var. Hadi Deneb'i seçelim.

0:04:29.000,0:04:32.000
İkincisi Deneb'in yüksekliğini ölçeceksiniz.

0:04:32.000,0:04:35.000
İkinci adım olarak, aleti kaldırıyorum

0:04:35.000,0:04:38.000
ve yüksekliği düzgün bir şekilde

0:04:38.000,0:04:40.000
görebiliyorum.

0:04:40.000,0:04:43.000
Ve onun yüksekliğini ölçüyorum.

0:04:43.000,0:04:46.000
Yakalış 26 derece. Buradan göremezsiniz.

0:04:46.000,0:04:51.000
Üçüncü adım aletin üzerinde yıldızı bulmak.

0:04:51.000,0:04:53.000
Deneb burada.

0:04:53.000,0:04:56.000
Dördüncü adım ağı hareket ettiriyorum,

0:04:56.000,0:04:59.000
gökyüzünü hareket ettiriyorum ve

0:04:59.000,0:05:02.000
yıldızın yüksekliği arkadaki ölçüye denk geliyor.

0:05:02.000,0:05:05.000
Bu olduğu zaman

0:05:05.000,0:05:07.000
her şey bir çizgi üzerine diziliyor.

0:05:07.000,0:05:09.000
Burada gerçek gökyüzüne

0:05:09.000,0:05:12.000
karşılık gelen bir gökyüzü modeli var. tamam mı?

0:05:12.000,0:05:14.000
Yani bir anlamda

0:05:14.000,0:05:17.000
evrenin bir modelini elimde tutuyorum.

0:05:17.000,0:05:20.000
Sonra bir cetvel alıp onu

0:05:20.000,0:05:22.000
tarih çizgisine götürüyorum

0:05:22.000,0:05:25.000
ve bana buradaki saati söylüyor.

0:05:25.000,0:05:28.000
Ever. Işte bu aletin nasıl kullanıldığı.

0:05:28.000,0:05:29.000
(Gülüşmeler)

0:05:29.000,0:05:31.000
Ne düşündüğünüzü biliyorum,

0:05:31.000,0:05:35.000
"Bu çok iş değil mi? Zamanı söylemek için çok iş değil mi?"

0:05:35.000,0:05:39.000
zamanı söylemek için sadece iPod'unuza bakmanız yetiyor.

0:05:39.000,0:05:41.000
Fakat arada bir fark var, iPod'unuz ile

0:05:41.000,0:05:44.000
zamanın ne olduğunu tam olarak

0:05:44.000,0:05:46.000
söyleyebilirsiniz.

0:05:46.000,0:05:48.000
Küçük Lewis'in bana söyleyeceği şekil ise

0:05:48.000,0:05:50.000
gökyüzünün bir resmi ile.

0:05:50.000,0:05:53.000
O gökyüzüne araçların nasıl yerleşeceğini bilecek.

0:05:53.000,0:05:56.000
Sadece saati değil,

0:05:56.000,0:05:58.000
aynı zamanda güneşin nereden doğacağını,

0:05:58.000,0:06:01.000
gökyüzünde nasıl hareket edeceğini bilecek.

0:06:01.000,0:06:05.000
Güneşin ne zaman doğup ne zaman batacağını bilecek.

0:06:05.000,0:06:07.000
Gökyüzündeki her cismi

0:06:07.000,0:06:09.000
bilecek.

0:06:09.000,0:06:11.000
Bilgisayar görüntülerinde ve

0:06:11.000,0:06:14.000
bilgisayar arayüz tasarlamada

0:06:14.000,0:06:17.000
yeterlilik diye bir terim var.

0:06:17.000,0:06:20.000
Yeterlilik bir aracın üzerinde işlem

0:06:20.000,0:06:23.000
yapabileceğimiz özellikleri.

0:06:23.000,0:06:25.000
Usturlabın bize olanak verdiği

0:06:25.000,0:06:28.000
gökyüzüne bağlanıp, gökyüzüne bakıp

0:06:28.000,0:06:31.000
çok daha fazlasını olmak, görüleni

0:06:31.000,0:06:34.000
ve görülmeyeni beraber görmek.

0:06:34.000,0:06:38.000
Bu sadece bir kullanımı. İnanılmaz,

0:06:38.000,0:06:41.000
muhtelemelen kitapta olan 350, 400 kullanımı daha

0:06:41.000,0:06:43.000
var, yani bu ilk bilgisayarın 1000 taneden

0:06:43.000,0:06:45.000
fazla kullanım alanı var.

0:06:45.000,0:06:47.000
Bu arkada karasal navigasyon için

0:06:47.000,0:06:49.000
ayarlar ve ölçümler var.

0:06:49.000,0:06:52.000
Onunla inceleme yapabilirsiniz. Baghdad şekli onunla incelendi.

0:06:52.000,0:06:56.000
Her çeşit matematiksel denklemi hesaplamada kullanılabilir.

0:06:56.000,0:06:59.000
Ve tüm bunları göstemek bir üniversite dersine anca sığar.

0:06:59.000,0:07:01.000
Usturlabın geçmişi inanılmaz.

0:07:01.000,0:07:03.000
2,000 yılın üzerindeler.

0:07:03.000,0:07:06.000
Stereografik projeksiyon kavramı

0:07:06.000,0:07:08.000
milattan önce 330 yılında ortaya çıktı.

0:07:08.000,0:07:10.000
Usturlablar bir çok değişik

0:07:10.000,0:07:12.000
şekil ve biçimlerde geliyorlar.

0:07:12.000,0:07:15.000
Bunlar taşınabilir olanlar. Bu büyükler görüntü için olanlar.

0:07:15.000,0:07:17.000
Ve bence usturlablar ile ortak olan şey

0:07:17.000,0:07:19.000
hepsizi çok güzel sanat eserleri.

0:07:19.000,0:07:22.000
El ustalığının ve kesinliğin

0:07:22.000,0:07:25.000
hayran bırakan ve etkileyen kalitesi.

0:07:25.000,0:07:28.000
Her teknoloji gibi usturlablar da zamanla gelişiyorlar.

0:07:28.000,0:07:32.000
İlk ağlar mesela çok basit ve ilkeldi.

0:07:32.000,0:07:34.000
Ve gelişen ağlar kültürel simgeler haline geldi.

0:07:34.000,0:07:37.000
Mesela bu Oxford'dan.

0:07:37.000,0:07:39.000
Ben bunu olağanüstü buluyorum çünkü

0:07:39.000,0:07:41.000
ağ şekli tamamen simetrik

0:07:41.000,0:07:45.000
ve tamamen asimetrik olan bir gökyüzünü doğru bir şekilde yansıtıyor.

0:07:45.000,0:07:47.000
Ne kadar muhteşem değil mi? Tamamen inanılmaz?

0:07:47.000,0:07:50.000
Şimdi küçük Lewis'in usturlabı olacak mıydı?

0:07:50.000,0:07:53.000
Muhtemelen pirinçten yapılanı olmazdı. Muhtemelen odundan

0:07:53.000,0:07:56.000
ya da kağıttan yapılanı olurdu. Bu bilgisayarların çoğu

0:07:56.000,0:07:58.000
taşınabilirdi ve

0:07:58.000,0:08:01.000
cebinde taşıyabiliyordun.

0:08:01.000,0:08:04.000
Peki usturlab neye ilham veriyor?

0:08:04.000,0:08:06.000
Bence ilk şey şu ki bize

0:08:06.000,0:08:10.000
atalarımızın yıllar yıllar öncesinde

0:08:10.000,0:08:12.000
ne kadar birikimli olduklarını gösteriyor.

0:08:12.000,0:08:15.000
Bu inanılmaz bir araç.

0:08:15.000,0:08:17.000
Her teknoloji gelişiyor.

0:08:17.000,0:08:20.000
Her teknoloji gelişti ve diğerleri tarafından ilerletildi.

0:08:20.000,0:08:22.000
Ve teknoloji ile tabii ki kesinlik

0:08:22.000,0:08:24.000
ve doğruluk kazanıyoruz.

0:08:24.000,0:08:26.000
Ve bence kaybettiğimiz de

0:08:26.000,0:08:29.000
bir zaman kavramı,

0:08:29.000,0:08:32.000
bir kavram olgusu.

0:08:32.000,0:08:36.000
Gökyüzünü bilmek, gökyüzü ile ilişkimizi bilmek

0:08:36.000,0:08:40.000
zamanı bilmedeki

0:08:40.000,0:08:42.000
gerçek soru.

0:08:42.000,0:08:46.000
Bence usturlablar inanılmaz araçlar.

0:08:46.000,0:08:49.000
Ve bu araçlardan ne öğrenebilirsiniz?

0:08:49.000,0:08:52.000
Yani esasen ortada sıcak bir

0:08:52.000,0:08:54.000
dünyaya bağlanabileceğimiz fikri var.

0:08:54.000,0:08:57.000
Usturlablar bizi bu sıcak fikre götürüyor,

0:08:57.000,0:09:00.000
her şeyin nasıl bir araya geleceği

0:09:00.000,0:09:02.000
ve dünyaya nasıl bağlanacağımız fikrine.

0:09:02.000,0:09:04.000
Çok teşekkür ederim.

0:09:04.000,0:09:06.000
(Alkışlar)