WEBVTT 00:00:00.000 --> 00:00:03.000 Technika idzie do przodu, 00:00:03.000 --> 00:00:05.000 a wielu z nas zakłada, że dzięki temu 00:00:05.000 --> 00:00:07.000 a wielu z nas zakłada, że dzięki temu 00:00:07.000 --> 00:00:09.000 stajemy się bardziej inteligentni 00:00:09.000 --> 00:00:11.000 i złączeni ze światem. 00:00:11.000 --> 00:00:13.000 Chcę dowieść, 00:00:13.000 --> 00:00:15.000 że to niekoniecznie prawda, 00:00:15.000 --> 00:00:18.000 bo postęp to po prostu synonim zmiany, 00:00:18.000 --> 00:00:20.000 a zmiana coś nam daje, 00:00:20.000 --> 00:00:22.000 ale też coś zabiera. NOTE Paragraph 00:00:22.000 --> 00:00:24.000 By to zilustrować, 00:00:24.000 --> 00:00:27.000 pokażę, jak technologia radziła sobie 00:00:27.000 --> 00:00:32.000 z bardzo prostym, powszechnym pytaniem. 00:00:32.000 --> 00:00:34.000 A oto i ono: 00:00:34.000 --> 00:00:37.000 Która godzina? 00:00:37.000 --> 00:00:40.000 Dziś wystarczy spojrzeć na iPhone'a. 00:00:40.000 --> 00:00:42.000 Ale skąd byśmy wiedzieli bez niego? 00:00:42.000 --> 00:00:44.000 Ale skąd byśmy wiedzieli bez niego? 00:00:44.000 --> 00:00:47.000 Skąd wiedzieliśmy to 600 lat temu? 00:00:47.000 --> 00:00:49.000 Jak myślicie? NOTE Paragraph 00:00:49.000 --> 00:00:52.000 Właśnie dzięki temu urządzeniu: astrolabium. 00:00:52.000 --> 00:00:56.000 Właśnie dzięki temu urządzeniu: astrolabium. 00:00:56.000 --> 00:01:00.000 To przyrząd, który mało kto dziś pamięta, 00:01:00.000 --> 00:01:02.000 ale w XIII wieku był hitem. 00:01:02.000 --> 00:01:04.000 ale w XIII wieku był hitem. 00:01:04.000 --> 00:01:08.000 Był pierwszym komputerem osobistym. 00:01:08.000 --> 00:01:12.000 Astrolabium to model nieba. 00:01:12.000 --> 00:01:14.000 W tym konkretnym modelu, 00:01:14.000 --> 00:01:17.000 "rete", czyli siatka, odpowiada rozmieszczeniu gwiazd, 00:01:17.000 --> 00:01:20.000 płyta pokazuje rzut południków i równoleżników, 00:01:20.000 --> 00:01:24.000 a "mater", czyli baza ze skalami, wszystko podtrzymuje. NOTE Paragraph 00:01:24.000 --> 00:01:26.000 Wykształcone dziecko 00:01:26.000 --> 00:01:28.000 wiedziało, jak używać astrolabium, 00:01:28.000 --> 00:01:31.000 ale także i jak je zbudować. 00:01:31.000 --> 00:01:34.000 Wiemy to stąd, że pierwszy traktat o astrolabium, 00:01:34.000 --> 00:01:36.000 pierwszą anglojęzyczną instrukcję, 00:01:36.000 --> 00:01:38.000 napisał Geoffrey Chaucer. 00:01:38.000 --> 00:01:41.000 Stworzył ją w roku 1391, 00:01:41.000 --> 00:01:45.000 dla 11-letniego syna, Lewisa. 00:01:45.000 --> 00:01:50.000 Dzięki tej książce, mały Lewis poznał serce pomysłu. NOTE Paragraph 00:01:50.000 --> 00:01:52.000 U podłoża tego komputera 00:01:52.000 --> 00:01:55.000 leży odwzorowanie stereograficzne. 00:01:55.000 --> 00:01:57.000 Problem jest następujący: 00:01:57.000 --> 00:02:00.000 jak odwzorować trójwymiarowy obraz nieba 00:02:00.000 --> 00:02:02.000 jak odwzorować trójwymiarowy obraz nieba 00:02:02.000 --> 00:02:05.000 na płaskiej, przenośnej, dwuwymiarowej powierzchni. 00:02:05.000 --> 00:02:07.000 Rozwiązanie jest proste. 00:02:07.000 --> 00:02:10.000 Wyobraźcie sobie, że Ziemia to centrum wszechświata 00:02:10.000 --> 00:02:13.000 i otacza ją niebo odwzorowane na kuli. 00:02:13.000 --> 00:02:16.000 Każdy punkt na powierzchni tej kuli 00:02:16.000 --> 00:02:18.000 jest naniesiony przez dolny biegun 00:02:18.000 --> 00:02:20.000 i zapisany na płaskiej powierzchni. NOTE Paragraph 00:02:20.000 --> 00:02:24.000 Gwiazda Polarna jest środkiem przyrządu. 00:02:24.000 --> 00:02:27.000 Droga słońca, księżyca i planet na niebie 00:02:27.000 --> 00:02:29.000 przedstawiona jest dzięki kołu ekliptyki. 00:02:29.000 --> 00:02:33.000 Jasne gwiazdy odpowiadają strzałkom na rete, 00:02:33.000 --> 00:02:36.000 wysokość nad horyzontem - systemowi płytek. 00:02:36.000 --> 00:02:39.000 W astrolabium genialne jest nie tylko odwzorowanie, 00:02:39.000 --> 00:02:43.000 ale także połączenie dwu układów współrzędnych 00:02:43.000 --> 00:02:45.000 w idealną całość. 00:02:45.000 --> 00:02:48.000 Mamy pozycję słońca, księżyca i planet na rete 00:02:48.000 --> 00:02:50.000 i ich położenie na niebie, 00:02:50.000 --> 00:02:55.000 widoczne z jakiejś szerokości, pokazanej na płycie tylnej. NOTE Paragraph 00:02:55.000 --> 00:03:00.000 Więc jak to wykorzystać? 00:03:00.000 --> 00:03:06.000 Dajcie mi chwilę. 00:03:06.000 --> 00:03:11.000 To astrolabium. Imponujące, prawda? 00:03:11.000 --> 00:03:14.000 Wypożyczyłem je 00:03:14.000 --> 00:03:17.000 z Muzeum Historii Nauki w Oksfordzie. 00:03:17.000 --> 00:03:20.000 Widać tu wszystkie części. 00:03:20.000 --> 00:03:22.000 To "mater", ze skalami na odwrocie. 00:03:22.000 --> 00:03:24.000 To jest rete. Widzicie? 00:03:24.000 --> 00:03:27.000 To ruchoma część nieba. 00:03:27.000 --> 00:03:29.000 Pod spodem widać wzór 00:03:29.000 --> 00:03:31.000 podobny do pajęczyny. 00:03:31.000 --> 00:03:35.000 To on odpowiada lokalnym współrzędnym na niebie. 00:03:35.000 --> 00:03:37.000 Linijka umożliwia pomiary. 00:03:37.000 --> 00:03:40.000 Na odwrocie są inne przyrządy pomiarowe 00:03:40.000 --> 00:03:46.000 i skale do wykonywania obliczeń. NOTE Paragraph 00:03:46.000 --> 00:03:48.000 Zawsze taki chciałem. 00:03:48.000 --> 00:03:53.000 Na obronę przygotowałem taki z papieru. 00:03:53.000 --> 00:03:55.000 Ten jest repliką przyrządu z XV wieku. 00:03:55.000 --> 00:03:58.000 Ten jest repliką przyrządu z XV wieku. 00:03:58.000 --> 00:04:01.000 Wart jest tyle, co trzy Macbooki Pro. 00:04:01.000 --> 00:04:04.000 Ale prawdziwy kosztowałby tyle, co mój dom, 00:04:04.000 --> 00:04:07.000 plus kilka okolicznych domów, 00:04:07.000 --> 00:04:09.000 po obydwu stronach ulicy, 00:04:09.000 --> 00:04:11.000 dodajmy do tego szkołę i kościół. 00:04:11.000 --> 00:04:13.000 Byłby niesamowicie drogi. NOTE Paragraph 00:04:13.000 --> 00:04:15.000 Pokażę, jak się go używa. 00:04:15.000 --> 00:04:18.000 Krok pierwszy: 00:04:18.000 --> 00:04:20.000 jeśli chcemy poznać godzinę, 00:04:20.000 --> 00:04:23.000 należy wybrać gwiazdę na nocnym niebie. 00:04:23.000 --> 00:04:26.000 Wiemy, że dziś widać trójkąt letni, 00:04:26.000 --> 00:04:29.000 z jasną gwiazdą Deneb. Wybieramy ją. 00:04:29.000 --> 00:04:32.000 Potem mierzymy jej wysokość. 00:04:32.000 --> 00:04:35.000 Unosimy przyrząd, 00:04:35.000 --> 00:04:38.000 znajdujemy wysokość, 00:04:38.000 --> 00:04:40.000 widać wyraźnie. 00:04:40.000 --> 00:04:43.000 Potem ją mierzymy. 00:04:43.000 --> 00:04:46.000 To jakieś 26 stopni. 00:04:46.000 --> 00:04:51.000 Następnie szukamy gwiazdy z przodu przyrządu. 00:04:51.000 --> 00:04:53.000 Jest tutaj - Deneb. 00:04:53.000 --> 00:04:56.000 Poruszamy rete, jakby niebem, 00:04:56.000 --> 00:04:59.000 żeby wysokość gwiazdy 00:04:59.000 --> 00:05:02.000 odpowiadała skali na odwrocie. 00:05:02.000 --> 00:05:05.000 Dzięki temu wszystko jest w jednej linii. 00:05:05.000 --> 00:05:07.000 Dzięki temu wszystko jest w jednej linii. 00:05:07.000 --> 00:05:09.000 Bo ten model 00:05:09.000 --> 00:05:12.000 odpowiada prawdziwemu niebu. 00:05:12.000 --> 00:05:14.000 W pewnym sensie 00:05:14.000 --> 00:05:17.000 trzymam model wszechświata. 00:05:17.000 --> 00:05:20.000 Potem biorę linijkę 00:05:20.000 --> 00:05:22.000 i przyciągam do linii daty, 00:05:22.000 --> 00:05:25.000 z której odczytam godzinę. 00:05:25.000 --> 00:05:28.000 Tak to działa. 00:05:28.000 --> 00:05:29.000 (Śmiech) NOTE Paragraph 00:05:29.000 --> 00:05:31.000 Myślicie sobie: 00:05:31.000 --> 00:05:35.000 "Strasznie dużo roboty, żeby się dowiedzieć, która godzina", 00:05:35.000 --> 00:05:39.000 w międzyczasie spoglądając na ekran iPoda. 00:05:39.000 --> 00:05:41.000 Jest pewna różnica, 00:05:41.000 --> 00:05:44.000 bo iPod mówi nam z dużą dokładnością, 00:05:44.000 --> 00:05:46.000 która jest godzina. 00:05:46.000 --> 00:05:48.000 A mały Lewis dowiadywał się tego 00:05:48.000 --> 00:05:50.000 dzięki obrazowi nieba. 00:05:50.000 --> 00:05:53.000 Wiedział, co jest gdzie na niebie. 00:05:53.000 --> 00:05:56.000 Nie tylko znał godzinę, 00:05:56.000 --> 00:05:58.000 ale też wiedział, gdzie wzejdzie słońce 00:05:58.000 --> 00:06:01.000 i jak będzie się poruszać po niebie. 00:06:01.000 --> 00:06:05.000 Wiedział, o której słońce wschodzi i zachodzi. 00:06:05.000 --> 00:06:07.000 I wiedział to o każdym kluczowym obiekcie na niebie. 00:06:07.000 --> 00:06:09.000 I wiedział to o każdym kluczowym obiekcie na niebie. NOTE Paragraph 00:06:09.000 --> 00:06:11.000 W grafice komputerowej 00:06:11.000 --> 00:06:14.000 i przy projektowaniu interfejsu użytkownika 00:06:14.000 --> 00:06:17.000 używa się terminu "afordancje". 00:06:17.000 --> 00:06:20.000 Afordancje to właściwości obiektu, 00:06:20.000 --> 00:06:23.000 które pozwalają na wykonanie jakiejś czynności. 00:06:23.000 --> 00:06:25.000 Astrolabium pozwala 00:06:25.000 --> 00:06:28.000 zobaczyć nocne niebo inaczej, 00:06:28.000 --> 00:06:31.000 spojrzeć w górę i połączyć to, 00:06:31.000 --> 00:06:34.000 co widzialne, z niewidzialnym. 00:06:34.000 --> 00:06:38.000 To tylko jedno z zastosowań. 00:06:38.000 --> 00:06:41.000 Jest ich jakieś 400, 00:06:41.000 --> 00:06:43.000 a jeden tekst wymienia ponad tysiąc. 00:06:43.000 --> 00:06:45.000 a jeden tekst wymienia ponad tysiąc. NOTE Paragraph 00:06:45.000 --> 00:06:47.000 Na odwrocie są skale i miary 00:06:47.000 --> 00:06:49.000 do nawigacji naziemnej. 00:06:49.000 --> 00:06:52.000 Służy to do pomiaru gruntu, mierzono tak Bagdad. 00:06:52.000 --> 00:06:56.000 Można go użyć do rożnych obliczeń matematycznych. 00:06:56.000 --> 00:06:59.000 Można by poświęcić mu kurs uniwersytecki. 00:06:59.000 --> 00:07:01.000 Astrolabium ma niesamowitą historię. 00:07:01.000 --> 00:07:03.000 Ma ponad dwa tysiące lat. 00:07:03.000 --> 00:07:06.000 Pomysł rzutu stereograficznego 00:07:06.000 --> 00:07:08.000 pochodzi z 330 roku p.n.e. NOTE Paragraph 00:07:08.000 --> 00:07:10.000 Astrolabia przybierają różne rozmiary i kształty. 00:07:10.000 --> 00:07:12.000 Astrolabia przybierają różne rozmiary i kształty. 00:07:12.000 --> 00:07:15.000 Istnieją przenośne, ale i wielkie, stacjonarne. 00:07:15.000 --> 00:07:17.000 Każde z nich to dzieło sztuki. 00:07:17.000 --> 00:07:19.000 Każde z nich to dzieło sztuki. 00:07:19.000 --> 00:07:22.000 Łączy je piękno i precyzja wykonania, 00:07:22.000 --> 00:07:25.000 na niezwykłym poziomie. NOTE Paragraph 00:07:25.000 --> 00:07:28.000 Ale każda technologia ewoluuje. 00:07:28.000 --> 00:07:32.000 Wczesne rete były bardzo proste, 00:07:32.000 --> 00:07:34.000 a ich nowe formy stały się 00:07:34.000 --> 00:07:37.000 symbolami kulturalnymi, jak ta z Oksfordu. 00:07:37.000 --> 00:07:39.000 Niezwykły przykład, bo wzór rete 00:07:39.000 --> 00:07:41.000 jest całkowicie symetryczny, 00:07:41.000 --> 00:07:45.000 ale dokładnie odwzorowuje asymetryczne niebo. 00:07:45.000 --> 00:07:47.000 Fajne, prawda? NOTE Paragraph 00:07:47.000 --> 00:07:50.000 Czy mały Lewis miał własne astrolabium? 00:07:50.000 --> 00:07:53.000 Pewnie nie mosiężne, ale drewniane lub papierowe. 00:07:53.000 --> 00:07:56.000 Większość z tych pierwszych komputerów 00:07:56.000 --> 00:07:58.000 była przenośna. 00:07:58.000 --> 00:08:01.000 Mieściły się w kieszeni. 00:08:01.000 --> 00:08:04.000 Jaką mamy z tego naukę? 00:08:04.000 --> 00:08:06.000 Astrolabium przypomina nam, 00:08:06.000 --> 00:08:10.000 jak zaradni byli nasi przodkowie, 00:08:10.000 --> 00:08:12.000 już wiele lat temu. 00:08:12.000 --> 00:08:15.000 To niesamowity przyrząd. NOTE Paragraph 00:08:15.000 --> 00:08:17.000 Technika idzie do przodu. 00:08:17.000 --> 00:08:20.000 Jest przekształcana i zmieniana. 00:08:20.000 --> 00:08:22.000 Choć nowe technologie oferują precyzję, 00:08:22.000 --> 00:08:24.000 Choć nowe technologie oferują precyzję, 00:08:24.000 --> 00:08:26.000 przy okazji coś też tracimy, 00:08:26.000 --> 00:08:29.000 tę namacalną znajomość nieba, 00:08:29.000 --> 00:08:32.000 poczucie całości. 00:08:32.000 --> 00:08:36.000 Znajomość nieba i naszego położenia 00:08:36.000 --> 00:08:40.000 leży u podstaw odpowiedzi 00:08:40.000 --> 00:08:42.000 na pytanie o godzinę. NOTE Paragraph 00:08:42.000 --> 00:08:46.000 Astrolabia to niesamowite przyrządy. 00:08:46.000 --> 00:08:49.000 Czego możemy się dzięki nim nauczyć? 00:08:49.000 --> 00:08:52.000 Tego, że pewne zakątki wiedzy łączą się 00:08:52.000 --> 00:08:54.000 ze światem zewnętrznym. 00:08:54.000 --> 00:08:57.000 Astrolabia dają nam subtelne poczucie 00:08:57.000 --> 00:09:00.000 jedności wszystkich rzeczy 00:09:00.000 --> 00:09:02.000 i naszej więzi ze światem. 00:09:02.000 --> 00:09:04.000 Bardzo dziękuję. 00:09:04.000 --> 00:09:06.000 (Brawa)