WEBVTT

00:00:10.899 --> 00:00:13.759
Myśląc o chwili kiedy Archimedes
wykrzyknął "Eureka",

00:00:13.759 --> 00:00:16.294
prawdopodobnie widzisz to.

00:00:16.294 --> 00:00:19.998
Jak się okazuje, mogło to
być raczej coś takiego.

00:00:19.998 --> 00:00:25.457
W trzecim wieku p.n.e., Hieron, 
król Syrakuz na Sycylii

00:00:25.457 --> 00:00:26.907
wybrał Archimedesa do nadzoru

00:00:26.907 --> 00:00:30.925
pracy inżynierskiej na niespotykaną skalę.

00:00:30.925 --> 00:00:33.010
Hieron zlecił budowę okrętu

00:00:33.010 --> 00:00:37.219
50 razy większego
niż zwyczajny statek wojenny,

00:00:37.219 --> 00:00:39.759
który na cześć miasta
miano nazwać Syrakuzją.

00:00:39.759 --> 00:00:42.745
Hieron pragnął wybudować
największy statek w historii.

00:00:42.745 --> 00:00:45.443
Miał to być prezent

00:00:45.443 --> 00:00:48.334
dla władcy Egiptu, Ptolemeusza.

00:00:48.334 --> 00:00:51.845
Lecz czy łódź wielkości pałacu
mogła unosić się na wodzie?

00:00:51.845 --> 00:00:55.752
Przed Archimedesem
nie próbowano czegoś podobnego.

00:00:55.752 --> 00:00:58.994
To jakby spytać: "Czy góra może latać?".

00:00:58.994 --> 00:01:01.895
Dla króla Hierona
dużo zależało od tego pytania.

00:01:01.895 --> 00:01:06.038
Tysiące robotników wiele lat
budowało Syrakuzję

00:01:06.038 --> 00:01:09.728
z drewna sosnowego 
i jodłowego z góry Etny,

00:01:09.728 --> 00:01:11.820
z lin konopi uprawianych w Hiszpanii

00:01:11.820 --> 00:01:14.040
i ze smoły z Francji.

00:01:14.040 --> 00:01:17.379
Górny pokład, na którym znajdowało się
osiem wież obserwacyjnych,

00:01:17.379 --> 00:01:19.621
miał opierać się nie na kolumnach,

00:01:19.621 --> 00:01:25.506
lecz na ogromnych, drewnianych rzeźbach
Atlasa podtrzymującego świat na ramionach.

00:01:25.506 --> 00:01:27.923
Na dziobie miała stać masywna katapulta

00:01:27.923 --> 00:01:33.469
zdolna miotać kamiennymi 
pociskami wagi 80 kilogramów.

00:01:33.469 --> 00:01:35.233
Ku uciesze pasażerów

00:01:35.233 --> 00:01:38.220
statek miał posiadać ukwieconą promenadę,

00:01:38.220 --> 00:01:40.121
kryty basen

00:01:40.121 --> 00:01:42.791
i łaźnię z podgrzewaną wodą,

00:01:42.791 --> 00:01:46.350
bibliotekę wypełnioną księgami i posągami,

00:01:46.350 --> 00:01:48.954
świątynię na cześć bogini Afrodyty

00:01:48.954 --> 00:01:52.069
i siłownię.

00:01:52.069 --> 00:01:54.896
Żeby jeszcze utrudnić pracę Archimedesowi,

00:01:54.896 --> 00:01:58.661
Hieron planował mnóstwo ładunku:

00:01:58.661 --> 00:02:00.803
400 ton zboża,

00:02:00.803 --> 00:02:03.470
10 000 słojów marynowanej ryby,

00:02:03.470 --> 00:02:06.074
74 tony wody pitnej

00:02:06.074 --> 00:02:09.199
i 600 tony wełny.

00:02:09.199 --> 00:02:12.982
Okręt miał pomieścić ponad tysiąc ludzi,

00:02:12.982 --> 00:02:15.393
w tym 600 żołnierzy.

00:02:15.393 --> 00:02:19.773
Miał mieć też boksy dla 20 koni.

00:02:19.773 --> 00:02:21.430
Wybudować coś na taką skalę,

00:02:21.430 --> 00:02:24.132
aby zatonęło już w pierwszym rejsie?

00:02:24.132 --> 00:02:26.107
Powiedzmy sobie szczerze, że porażka

00:02:26.107 --> 00:02:29.432
nie byłaby dla Archimedesa przyjemna.

00:02:29.432 --> 00:02:32.614
Zaczął rozmyślać: czy statek zatonie?

00:02:32.614 --> 00:02:34.929
Być może pewnego dnia siedział w łaźni,

00:02:34.929 --> 00:02:37.853
zastanawiając się nad tym,
jak ciężka wanna może dryfować,

00:02:37.853 --> 00:02:40.324
kiedy rozwiązanie przyszło samo.

00:02:40.324 --> 00:02:44.952
Przedmiot częściowo zanurzony w cieczy
unosi na powierzchni siła

00:02:44.952 --> 00:02:49.711
równa ciężarowi płynu
wypartego przez przedmiot.

00:02:49.711 --> 00:02:55.747
Jeżeli ważąca 2000 ton Syrakuzja
wyparłaby dokładnie 2000 ton wody,

00:02:55.747 --> 00:02:58.243
z ledwością unosiłaby się na wodzie.

00:02:58.243 --> 00:03:02.469
Jeśli wyparłaby 4000 ton wody,
mogłaby unosić się bez problemu.

00:03:02.469 --> 00:03:05.895
Gdyby wyparła tylko 1000 ton wody,

00:03:05.895 --> 00:03:09.752
Hieron nie byłby zbyt zadowolony.

00:03:09.752 --> 00:03:12.644
Jest to prawo wyporu

00:03:12.644 --> 00:03:16.085
nazywane przez inżynierów
Prawem Archimedesa.

00:03:16.085 --> 00:03:20.932
To dlatego stalowy supertankowiec 
dryfuje równie łatwo co drewniana łódź

00:03:20.932 --> 00:03:22.636
lub wanna.

00:03:22.636 --> 00:03:25.780
Jeśli ciężar wody wyparty
przez okręt poniżej stępki

00:03:25.780 --> 00:03:28.088
jest równy ciężarowi statku,

00:03:28.088 --> 00:03:32.425
to całość nad stępką
będzie unosić się nad linią wody.

00:03:32.425 --> 00:03:36.441
Brzmi to jak kolejna historia
o Archimedesie i wannie

00:03:36.441 --> 00:03:39.691
co nie jest to wykluczone,
bo są to te same opowieści,

00:03:39.691 --> 00:03:42.253
splecione ze sobą zrządzeniem losu.

00:03:42.253 --> 00:03:47.131
Klasyczna opowieść o okrzyku "Ekureka"
i biegu nago ulicami

00:03:47.131 --> 00:03:50.767
skupia się wokół korony, 
po łacinie "corona".

00:03:50.767 --> 00:03:56.771
U podstaw historii o Syrakuzji
leży stępka, po grecku "korone".

00:03:56.771 --> 00:03:58.951
Czy jedno pomylono z drugim?

00:03:58.951 --> 00:04:00.659
Nigdy się tego nie dowiemy.

00:04:00.659 --> 00:04:05.507
Kiedy Syrakuzja przybyła do Egiptu
w swojej pierwszej i jedynej podróży,

00:04:05.507 --> 00:04:09.333
możemy się tylko domyślać, jak mieszkańcy
Aleksandrii tłoczyli się w porcie,

00:04:09.333 --> 00:04:14.084
aby podziwiać przybycie 
okazałego pływającego zamku.

00:04:14.084 --> 00:04:18.515
Ten niezwykły okręt to był Titanic
starożytnego świata,

00:04:18.515 --> 00:04:23.240
tyle że nie utonął, dzięki naszemu 
kumplowi Archimedesowi.