- Jestem gotów.

- Okej, zaczynamy.

- Jak chcecie. Obojętne.

Gdy wykładałem w SUNY,

nowojorskim uniwersytecie stanowym,

miałem studenta, 
który nigdy nie był na zajęciach.

Zdarza się.

Ale oto pojawia się i mówi:

"Chcę żeby podpisał pan to oświadczenie,

że mnie zwalania z tych zajęć."

Mówię: "Nie widziałem pana
cały semestr."

"Nie podpiszę zwolnienia
w ostatnim dniu."

"Oblał pan semestr."

A on: "Niech pan to podpisze!"

Ja na to:

"Prowadzę teraz zajęcia,

a to nie pańska grupa."

Wszystkiemu przygląda się
dwudziestu studentów.

On nachyla sie do mnie tak,

że muszę wstać,

i wtedy przywala mi z klatki.

Ja ląduję na ścianie,

a on wrzeszczy: 
"Podpisz to, mówię!",

i jednym ruchem

zrzuca wszystko z biurka na podłogę.

"Jakiż z ciebie wykładowca!", krzyczy.

"Uczysz sztuki!"

"Tacy jak ty, to ciule!"

"Mam w dupie sztukę!"

Oblałem go.

Oczywiście!

[Wielki zmiana planów Bryana Zanisnika.]

Zaczęło się chyba od marzenia

żeby być artystą w Nowym Jorku.

W pewnym stopniu 
nadal żyję tym marzeniem.

Mam okazję 
codziennie tworzyć,

pracować ze wspaniałymi ludźmi

i instytucjami.

Ale z drugiej strony,

realia życia

i pracy w Nowym Jorku

często mijają się z oczekiwaniami.

To artysta musi

stworzyć swoje dzieło

i je sfinansować.

Żeby być artystą, poświęcasz wszystko

i nie martwisz się o pieniądze.

Robiłem projekty, gdzie 
zbierałem tysiące obiektów,

aranżowałem je i fotografowałem,

przenosiłem do innych miejsc 
i budowałem instalacje.

Podoba mi się idea animizmu,

polegająca na tym, że martwe przedmioty
mają duszę

lub osobowość.

Myślę, że pociągała mnie

tajemnica

lub przygoda, jaka towarzyszyła 
zbieraniu tych przedmiotów.

W świecie sztuki

łatwo jest ulec złudzeniu, 
że ci się powiodło.

Bo nawet gdy się ma 
ogromne wsparcie instytucjonalne,

nie ma gwarancji przyzwoitych dochodów.

Miałem wystawę w jednej z galerii,

gdzie zbudowałem ogromną instalację.

Zacząłem tworzyć rzeźby,

które wyglądały jak wysokie kolumny
z doklejonymi do nich objektami.

Jeśli je sprzedam, 
to położy się je na boku

i wyśle do nabywcy.

"Wystawcie mi czek

i zabierajcie te kolumny."

Zaczynam budować instalację,

aż tu przychodzi ekipa techniczna
i mówi:

"Mamy problem."

"Mamy problem."

"Boimy się,

że te kolumny się zawalą

i kogoś zabiją."

Ja na to: "Co proponujecie?"

A oni na to:

"Przykręcimy je do betonowej posadzki."

Ja na to: "Ale co zrobicie, 
gdy będzie po wszystkim?"

"Zburzymy je i tyle."

Byłem zdruzgotany.

Zrobiłem kolumny, 
które chciałem sprzedać,

a teraz będę musiał je zniszczyć.

Poczułem, że muszę zrobić krok w tył

żeby nabrać dystansu 
i zastanowić się, co dalej.

Musiałem zrobić sobie przerwę.

Gdy powiedziałem znajomym, 
że jadę do Szwecji,

odpowiadali:
"To ci się udało!"

Szwecja - ziemia obiecana,

gdzie nie trzeba martwić się o fundusze,

ani o opiekę zdrowotną.

Przyjeżdżasz

i od razu możesz mieć trzydzieści wystaw.

Problem tylko w tym, 
że nie mówię po szwedzku.

Więc gdy mówiłem:

"Jestem artystą. 
Proszę o bezzwrotną pożyczkę."

W odpowiedzi słyszałem: "Okej,

trzeba tylko wypełnić 
ten stos formularzy po szwedzku."

"Powodzenia!"

W Szwecji pociągało mnie to

że kariera artysty nie jest 
ściśle związana z jego tożsamością.

Zacząłem więc włączać się w zajęcia, 
które są typowe dla Szwedów.

Oczywiście bardzo popularne są tam 
piesze wycieczki,

ale jeszcze bardziej zbieranie grzybów

i kursy grzyboznawstwa.

Pewnego razu wracałem autobusem

z parku narodowego do miasta.

Jechało ze mna ze czterdzieści osób,

i wszyscy porównywaliśmy 
zebrane przez nas tego dnia grzyby.

W Nowym Jorku 
ludzie są bardzo bezpośredni.

Spotykasz kogoś w mieście,

"Czym się zajmujesz?"

Po czym w nieco bardziej 
zawoalowany sposób dopytują

na ile odniosłeś sukces w tym co robisz,

jakby chcieli wiedzieć czy chcą, 
lub czy powinni cię znać.

W Szwecji, gdy ktoś spotka cię 
na ulicy zapyta:

" Jakie jest twoje ulubione ciastko?"

Dla mnie to właśnie
wydaje się naturalne.

Ale w naszej dzisiejszej kulturze,

jeśli nie ogłaszasz na Instagramie,
co tydzień,

nad czym właśnie pracujesz,

dokąd chodzisz,

czy co robisz w studio,

ludzie, zwłaszcza w Nowym Jorku,
powiedzą:

"Ten to już sztuki nie robi."

Chyba najlepiej wtedy 
spojrzeć wgłąb siebie i zapytać:

"Czy nie utrudniam sobie 
niepotrzebnie życia?"

Być może jest tak, że jeśli

coś przychodzi zbyt łatwo

lub staje się zbyt przyjemne

to już nie jest osiągnięciem?

Zacząłem tworzyć coś nowego.

Wykorzystuję przy tym proces malarski.

Dużo przy tym myślę 
co daje mi radość w pracy

i co sprawia mi radość w ogóle.

Towarzyszy temu stan bezruchu.

Po prostu siedzę w miejscu

i powtarzam czynność ręką.

Gdy tak opisuję ten fizyczny bezruch,

to chyba jest też tam bezruch 
umysłowego odprężenia.

Może nie wszystkim spodoba się

to nad czym teraz pracuję.

Może powiedzą:

"Bryan nie jest już tym narwańcem."

"Już się tak nie katuje."

"Nie ciąga po kraju 
pięciu tysięcy kafli ceramicznych."

Być może jest tak, że z wiekiem

przychodzi pewność siebie dająca
artyście robić to, co naprawdę kocha,

nie karząc mu martwić się
jak jego prace zostaną odebrane.

Myślę, że doszedłem do punktu, gdzie
będę tworzyć sztukę

nawet jeśli nie będę miał zleceń,

i stanę się jak szaleniec 
mieszkający w lesie,

który wrzeszczy na ludzi,

gdy próbują wejść 
na jego posiadłość.

Powiedzą wtedy: 
"To ten artysta,

co był kiedyś w Art21,

a teraz mieszka w tej chałupie
jak jakiś odludek."

Poddałbym się temu doświadczeniu
po stokroć,

gdy spotykam kogoś,

kto mówi:

"Wkrótce Przesilenie Letnie,

wielkie szwedzkie święto."

A ja na to: 
"Tak, wiem."

A on: 
"Zwariowana impreza."

"Chodzimy do lasu,

biegamy na golasa,

pijemy i tańczymy."

"Ludzie przebierają się za słonie
i tańczą."

A ja na to: "Super!"

A wtedy on mówi:
"Urządzam taką imprezę w weekend."

A ja: "Och, nie mam wtedy
nic do roboty!"

A on: "To rozejrzyj się za taką imprezą."

"Może cię zaproszą."

"Do widzenia!"