Axırıncı videodan bilirk ki,
əzələ hüceyrəsi içərisində
yüksək kalsium konsentrasiyası olsa,
bu kalsium ionu gedib troponin zülalına
bağlanacaq, bununla onun forması
elə dəyişəcək ki,
tropomiyzin ortalıqdan çəkiləcək
və beləliklə miozinin başı
aktin filamentləri üzərində
sürünəbiləcək və bununla da əslində
əzələ yığılması baş verəcək.
Deməli yüksək kalsium konsentrasiyası,
ya da kalsium ion konsentrasiyası,
əzələ yığılması deməkdir.
Aşağı kalsium ion konsentrasiyası, bu
troponin zülallarının standard vəziyətinə
qayıtmasına və tropomiozinlərin geriyə
qayıtmasına səbəb olur
və yığılma baş vermir.
Bundan sonraki əsas sual budur ki,
əzələ
yüksək kalsium konsentrasiyası
və yığılmanı ya da ki,
aşağı kalsium konsantrasiyası və
böşalmanı necə tənzimləyir?
Ya da daha yaxşı bir sual, sinir sistemi
bunu necə edir?
Sinir sistemi əzələyə yığılmasını, kalsium
konsentrasiyasını yüksəldərək yığılmasını
ya da aşağı salaraq
boşalmasını necə deyir?
Bunu başa düşmək üçün
neyron videosunda
öyrəndiklərmizi bir az təkrar edək.
Bir aksonun terminal qovşağını
burada çəkim.
Başqa bir sinirin dendritində
sinaps əmələ gətirməkdənsə,
gedib həqiqi əzələ hüceyrəsi ilə
sinaps əmələ gətirəcək.
Yəni bu onun əzələ hüceyrə ilə sinapsıdır.
Bu həqiqi əzələ hüceyrəsi ilə sinapsdır.
Gəl hər şeyi adlandırım ki
qarışdırmıyasınız.
Bu aksondur.
Bunu aksonun terminal ucu
adlandıra bilərik.
Bu sinapsdır.
Neyron videosundan balaca bir
terminologiya- bu bölgə
sinaptik yarıqdır.
Bu presinaptik neyrondur.
Bu
postsinaptik hüceyrədir
Bu da neyrondur.
Və bu da əzələ hüceyrəsinin
membranıdır.
Və çox güman ki,
bundan sonraki video ya da ondan
sonrakında
əzələ hüceyrəsinin anatomiyasını
göstərəcəyəm.
Bu, bir az mücərrəd olacaq,
çünki əsas kalsium ionu konsentrasiyasının
necə tənzimləndiyini anlamaq istəyirik.
Bu sarkolemma adlanır.
Deməli bu əzələ hüceyrəsinin membranıdır.
Və bu da burada -
bunun əzələ hüceyrəsinin membranının
içərisinə doğru qatlanması
olduğunu xəyal edə bilərsən
Əgər biz əzələ hüceyrəsinin səthinə baxsaq,
onda hüceyrəyə girən bir çuxur və ya
dəlik kimi görünür,
ancaq burada bir kəsişmə etdik ki,
qatlanacağını təsəvvür edə biləsən,
ancaq bir iynə
və ya bir şey salsan,
burdakını əldə edə bilərsən.
Membranda bir dəlik əldə edərsən.
Və bu T-borucuğu adlanır.
T eninə mənasını verir.
Membranın səthini eninə kəsir.
Və burda- bu videodaki
çox önəmli bir şeydi,
ya da ki,
çox önəmli orqanelladır.
Bu əzələnin içindəki orqanella
sarkoplazmatik retikulum adlanır.
Və əslində bu hardasa
endoplazmatik retikuluma çox oxşayır və
əsas funksiyasının anbar vəzifəsi
olduğu üçün endoplazmatik retikuluma
oxşardır.
Baxmayaraq ki endoplazmatik retikulum zülal
biosintezini və ona birləşən
ribosomlar var,
o sırf saxlama orqanellasıdır.
Sarkoplazmatik retikulumun elədiyi isə
onun membranında kalsium
ion nasosları var və onlar ATFazadırlar,
yəni nasosların işləməsi üçün
ATF işlədirlər.
Deməli ATF gəlir, bağlanır,
və kalsium ionu
ona birləşir,
və ATF-in ADF və fosfat qrupuna hidroliz
olunması, bu zülalın
formasını dəyişdirir və o kalsium
ionunu içəriyə buraxır.
Beləliklə, kalsium ionu içəri daxil olur.
Deməli sarkoplazmatik retikulumun
membranındakı bütün bu kalsium
ionu nasoslarının boşalan əzələdəki
funksiyası odur ki, içəri tərəfdə
yüksək kalsium ionuu konsentrasiyası
yaratsın.
Deməli, indi nə olacağını
təxmin edə bilərsiniz.
Əzələnin yığılmağa ehtiyacı olanda,
bu kalsium ionları
hüceyrənin sitoplazmasına buraxılır.
Və sonra onlar düz burdaki
troponinə bağlana bilərlər,
və son videoda danışdığımız
hər şeyi edirlər.
Bizi bu maraqlandırır ki, o kalsium
ionlarını
hüceyrənin qalan hissəsinə nə zaman
göndərəcəyini necə bilir?
Bu hüceyrənin daxilidir.
Və bu bölgə aktin filamentləri,
miozin başcıqları, qalan digər şeylər
və troponin,
tropomiozin--hamısı burda
xarici mühitə çıxır.
Deməli bunu təsəvvür edə bilərsən- bunu
aydın olması üçün bura
çəkəcəm.
Çox mücərrəd şəkildə çəkirəm.
Quruluşların çoxunu gələcək videoda
görəcəyik.
Bu çox mücərrəd şəkildi,
amma bununla
nə baş verdiyini anlayacağınızı
düşünürəm.
Deyək ki, bu neyrondur--
və bunu hərəki neyron adlandıraq--
bu əzələ yığılması üçün siqnal ötürür.
Ən birincisi, biz siqnalın neyron boyunca
necə hərəkət etdiyini
bilirik, xüsusilə akson boyunca
fəaliyyət potensialı ilə.
Burada natrium kanalı olmalıdı.
Gərginlik qapalıdır, buna görə
orada
biraz müsbət gərginliyiniz
var.
Bu, bu gərginliyə qapalı natrium
kanalının açılmasını bildirir.
Yəni bu açılır və daha çox natriumun
içəri girməsinə icazə verir.
Bu burada bir az
daha çox pozitiflik yaradır.
Və bu sonrakı potensial-asılı kanalın
açılmasını təşviq edir -
və bu bütün akson membranı boyunca belə
səyahət edir--
və sonda, yetərli pozitif dəyərə çatanda,
potensial-asılı kalsiyum kanalı açılır.
Bu neyron dərsində öyrəndiyimizin
tam təkrarıdır.
Yəni əslində,o kalsiyum kanalını yeterli
pozitifliyə çatdıranda, kalsiyum kanalının
içəri axmasına icazə verirlər.
Və kalsiyum iyonları içəri axır və
onlar sinaptik ya daki
presinaptik membrandaki
bu xüsusi zülallara yaxın
bağlanırlar.
Bunlar
kalsiyum iyonlarıdı.
Onlar vezikülləri bağlayan
zülallara bağlanırlar.
Xatırla, veziküllər sadəcə
neyromediatörlərin
ətrafındakı membrandır.
Kalsiyum bu zülallara bağlananda,
ekzositoz baş verir.
Bu vezikül membranının həqiqi neyron
membranı ilə birləşməsinə
və içindəkilərin
çölə çıxmasına səbəb olur.
Bu neyron videosundan təkrardır.
Bunları o biri videolarda
daha detallı başa salmışam,
bütün
neyromediatörlər
çölə çıxır.
Və biz neyron və əzələ hüceyrə arasındakı
sinapsdan danışırıq.
.
Burdakı neyromediatör
asetilkolindir. Dendritdə olan kimi,
asetilkolin sarkolemmadakı ya dakı
əzələ hüceyrəsi membranındakı
reseptörlərə bağlanır və bu əzələ
hücrəsindəki sodyum kanallarını
açır.
Beləliklə, əzələ hüceyrəsi də
bir neyron kimi
membranında
bir potensial gradiyentinə sahibdir.
Deməli bu nə vaxt asetılkolin qəbul etsə,
natrium hücrə içinə axacaq.
Yəni orda pozitivlik var və
bu əzələ hüceyrəsində
fəaliyət potansiyalına səbəb
olur. Yəni bir az pozitif yük var.
Keçid səviyyəsinə çatdıqda,
daha çox sodyumun axmasına imkan verəcək
bu potensial-asılı kanalı
stimullaşdıracaq.
Yəni o bir az pozitif olacaq.
Əlbəttə
bunu tərsinə çevirmək üçün kalium da var.
Bu neyronda nə baş verdiyidir.
Nəhayət bu fəaliyət potensiyalıdır--
natrium kanalı
var burda.
O bir az pozitivləşir.
Yetəri qədər pozitivləşəndə
açılır və daha çox natriumun içəri
girməsinə icazə verir.
Beləliklə fəaliyət potensiyalı.
və sonra bu potensial--
natrium kanalı var
burda-- T-borusu boyunca gedir.
Beləlikə neyrondakı informasiya--
təsəvvür edə
bilirsən ki,aksiyon potensialı sonrasında
elə bir kimyəvi signala dönür ki,
o da T-borusundan keçən başqa bir
aksiyon
potansiyalını stimullaşdırır.
Və maraqlı hissəsi buduki-
və əslində bu hal-hazırda açıq
araşdırma sahəsidi və sənə
bəzi mlumatlar verəcəm
bu barədə daha çox oxumaq istəsən--
sarkoplazmik retikulumu
T-borusuna bağlayan
zülal kompleksi var.
Və onu burda böyük qutu kimi çəkəcəm.
Deməli burda zülal kompleksi var.
Bunu əslində göstərəcəm- bəzi sözləri
bura yazacam.
Triadin, junctin,
kalsekvestrin və rianodin
zülallarını əhatə edir.
Ancaq bir şəkildə burada T-borusu ilə
sarkoplazmik retikulum arasında
körpü yaradan bir protein kompleksində
iştirak edirlər,
amma əsas məsələ
fəaliyət potensiyalı aşağı
gedəndə nə baş verdiyidir--
burda yetəri qədər pozitivlik
əldə edirik, bu zülal kompleksi
kalsiyumun buraxılmasını
təşviq edir.
Və onlar fikirləşirlər ki, əslində
kalsiyumu sərbəst buraxan hissə
rianodindir, amma biz deyə bilərik ki-
bəlkə də o burda stimullaşdırılıb.
Fəaliyyət potensiyalı aşağı gedəndə-
başqa rəngə keçim
.
Bu bənövşəyini çox işlədirəm.
Fəaliyyət potensiyalı kifayət qədər
uzağa getdik də--burda qırmızını işlədəcəm
--fəaliyyət potensiyalı kifayət qədər
uzağa getdik də--
onda bu muhit bütün bu natriumun
axımı ilə
bir az pozitiv olacaq, bu sirli
qutu-- və bu zülalları internetdə
axtara bilərsən.
İnsanlar hələ də bu sirli qutunun dəqiq
olaraq necə çalışdığını anlamağa
çalışırlar-- o bu kalsiyum iyonlarının
sarkoplazmik retikulumdan çıxması üçün
qapıların açılmasını stimullaşdırır.
Yəni bütün kalsiyum iyonları
sarkoplazmik retikulumdan
çölə atılır--
hüceyrənin içinə,
hüceyrənin sitoplazmasına.
İndi bu baş verəndə, nə olacaq?
Yəni, yuxarı kalsiyum konsantrasiyası,
kalsiyum iyonları troponinə bağlanır,
videonun başında
dediyimiz kimi.
Kalsiyum iyonları trroponinə bağlanır,
tropomiyozini yoldan
kənara çəkir, və sonra miyozin
ATF"ni işlədərək
(2 video əvvəl öyrəndiyimiz kimi)
aktin üzərində sürünməyə başlıyır--
və eyni vaxtda, siqnal yox olan kimi,
bunlar
bağlanır və bu kalsiyum iyonu nasosları
kalsiyum iyon konsentrasiyasını
yenidən aşağı salır.
Və sonra büzülmə dayanacaq və
əzələ yenidən
rahatlıyacaq.
Burdaki böyük məsələ odur ki,
bizim kalsiyum iyon konteynerimiz
var, əzələ rahatlayanda,
əsas olaraq
kalsiyum iyonlari hüceyrənin içərisindən
götürülür, beləliklə
əzələ rahatlayır, çünki miyozinlər
aktin üstündə dırmana
bilmir.
Amma siqnal qəbul edəndə,
o kalsiyumu geri ötürür
və əslində əzələ büzülməsi olur
çünki tropomiyozin
tropondən çəkilir. Beləliklə, yəni
bilmirəm. Bu
çox möhtəşəmdi
Bunun hələ tam olaraq
başa düşülməməsi
əslində daha da maraqlıdır.
Bu aktivdir- əgər bioloji tədqiqatçı olmaq
istəsən
bu başa düşməyə çalışmaq üçün maraqlı
bir şey ola bilər.
Birincisi, bunun həqiqətən necə işləməsi
elmi baxımdan maraqlıdır, amma əslində--
potensial xəstəliklərin yaranmasında
səhv zülalların yan məhsulları
rol ala bilər.
Bəlkə də bunların necəsə daha yaxşı
yada pis çalışmasını
düzəldə
bilərsən. Beləliklə, fəaliyyət potensialı
bu kalsium kanalını
açmaq üçün işə keçdik də
burada tam olaraq
nələrin baş verdiyini bilsəydin
yaxşı olardı.
İndi böyük şəkli görürük.
Bir motor neyronun sarkoplazmik
retikulumun kalsium ionlarının
hüceyrənin sitoplazmasında
bu membran üzərindən keçməsinə
imkan verərək hüceyrənin büzülməsini
necə stimullaşdırdığını
bilirik.
Və bu videodan əvvəl bir az oxuyurdum.
Bu nasoslar çox effektivdi.
Beləliklə, siqnal keçib
buradakı qapı bağlandıqda,
bu sarkoplazmik retikulum
ion konsentrasiyasını
təxminən 30 milisaniyədə geri ala bilər.
Beləliklə, niyə büzülmələri dayandırmaqda
bu qədər yaxşıyıq,
necə yumruqlayıb sonra qolumu
geri çəkə bilirəm, milli saniyə ərzində
rahatlaşdıra bilərəm,
çünki 30 milisaniyədə
büzülməni dayandıra bilərik, yəni bu
1/30 saniyədən belə azdı
Beləliklə, bir sonrakı videoda
bir əzələ hüceyrəsinin
həqiqi anatomiyasını
bir az daha ətraflı danışacam.