Axırıncı vidyodan bilirk ki,
əzələ hüceyrəsi içərisində
yüksək kalsiyum konsentrasiyası olsa,
bu kalsiyum iyonu gedib troponin zülalına
bağlanacaq, bununla onun forması
elə dəyişəcək ki,
tropomiyozin ortalıqdan çəkiləcək
və beləliklə miyozinin başı
aktin sapları üzərində
sürünəbiləcək və bununla da əslində
əzələ büzülməsi baş verəcək.
Deməli yuxarı kalsiyum konsantrasiyası,
ya da kalsiyum iyon konsantrasiyası,
əzələ büzülməsi deməkdir.
Aşağı kalsiyum iyon konsantrasiyası, bu
troponin zülallarının standard vəziyətinə
qayıtmasına və tropomiyozinlərin geriyə
qayıtmasına səbəb olur
və büzülmə baş vermir.
Bundan sonraki əsas sual budur ki,
əzələ
yüksək kasiyum konsantrasiyası
və büzülməni ya da ki
aşağı kalsiyum konsantrasiyası və
rahatlamanı necə tənzimliyir? Ya da daha
yaxşı bir sual, sinir sistemi
bunu necə edir?
Sinir sistemi əzələyə büzülməsini,kalsiyum
konsantrasiyasını yülksəldərək büzülməsini
ya da aşağı salaraq rahatlamasını necə deyir?
Bunu başa düşmək üçün
neyron vidyosunda
öyrəndiklərmizi bir az təkrar edək.
Bir aksonun terminal qovşağını
burada çəkim.
Başqa bir sinirin dentrində
sinaps eləməkdənsə,
gedib həqiqi əzələ hüceyrəsi ilə
sinaps eliyəcək.
Yəni bu onun əzələ hüceyrə ilə sinapsıdır.
Bu həqiqi əzələ hüceyrəsi ilə sinapsdır.
Gəl hər şeyi adlandırım ki
qarışdırmıyasan.
Bu aksondur.
Bunu aksonun terminal ucu
adlandıra bilərik
Bu sinapsdır.
Neyron vidyosundan balaca bir
terminologiya- bu bölgə
sinaptik yarıqdır.
Bu presinaptik neyrondur.
Bu
postsinpatik hüceyrədir
Bu da nöyrondur.
Və bu da əzələ hüceyrəsinin
membranıdır.
Və çox güman ki
bundan sonraki video ya da ondan
sonrakində
əzələ hücrəsinin anatomiyasını
göstərəcəm.
Bu, bir az mücərrəd olacaq,
çünki əsas kalsium ionu konsentrasiyasının
necə tənzimləndiyini anlamaq istəyirik.
Bu sarkolemma adlanır.
Deməli bu əzələ hüceyrəsinin membranıdır.
Və bu da burada -
bunun əzələ hüceyrəsinin membranının bir
qatlantısı olduğunu xəyal edə bilərsən
Əgər biz əzələ hüceyrəsinin səthinə baxsaq
onda hüceyrəyə girən bir çuxur və ya
girinti kimi görünür,
ancaq burada bir kəsişmə etdik ki,
qatlanacağını təsəvvür edə biləsən,
ancaq bir iynə
və ya bir şeylə soxsan,
burdakını əldə edə bilərsən.
.
Membranda bir girinti əldə edəssən.
Və bu T-borusu adlanır.
T transvers (eninə) sözünü bildirir
Membranın səthini eninə çarpazlıyır.
Və burda- bu bu videodaki
çox önəmli bir şeydi,
ya da ki
çox önəmli orqaneldi
Bu əzələnin içindəki orqanel
sarkoplazmik retikulum adlanır.
Və əslində bu hardasa
endoplazmik retikuluma çox oxşuyur
əsas funksiyasının anbar vəzifəsi görməsi
olduğu üçün endoplazmik retikuluma
oxşardır.
Baxmayaraq ki endoplazmik retikulum zülal
düzəldilməsində iş görür və ona yapışan
ribozomlar var,
o sırf bir saxlama orqanelidir.
Sarkoplazmik retikulumun elədiyi
onun membranında kalsiyum
ion nasosları var və onlar ATF-azdırlar
yəni nasosların işləməsi üçün
ATF işlədirlər.
Deməli ATF gəlir, bağlanır,
və kalsiyum iyonu
ona bağlanır,
və ATF"nin ADF və fosfat qrupuna hidroliz
olunması, bu zülalın
formasını dəyişdirir və o kalsiyum
iyonunu içəriyə nasosluyur.
Beləliklə kalsiyum iyonu içəri atılır.
Deməli sarkoplamik retikulumun
membranındakı bütün bu kalsiyum
iyonu nasoslarının net effekti odur ki
dincələn əzələdə, içəri tərəfdə
yüksək kalsiyum iyon konsentrasiyası
var.
Deməli, indi nə olacağını
təxmin edə bilərsən məncə.
Əzələnin büzülməyə ehtiyacı olanda,
bu kalsiyum iyonları
hüceyrənin sitoplazmasına atılır.
Və sonra onlar düz burdaki
troponinə bağlana bilərlər,
və axır videoda danışdığımız
hər şeyi edirlər.
Bizi bu maraqlandırır ki, nə zaman
kalsiyum iyonunu hüceyrənin
qalanına göndərmək lazım gəldiyini
hardan bilir?
Bu hüceyrənin içidir.
Və bu bölgə aktin sapları,
miyozin başları və
bütün qalanlar, və troponin və
tropomiyozin--hamısı burdakı xarici mühitə
məruz qalır.
Deməli bunu təsəvvür edə bilərsən- bunu
aydın olaraq çəkəcəm.
Çox
mücərrəd şəkildə çəkirəm.
Quruluşların çoxunu gələcək videoda
görəciyik.Bu çox mücərrəd şəkildi,
amma bununla
nə baş verdiyini anlayacağını
düşünürəm
Deyək ki bu neyrondur--
və bunu motor neyron adlandıraq--
bu əzələ büzülməsi üçün siqnal ötürür.
Ən birincisi, biz siqnalın neyron boyunca
necə hərəkət etdiyini
bilirik, xüsusilə akson boyunca
fəaliyyət potensialı ilə.
Burada natrium kanalı olmalıdı.
Potensial-asılı qapıdır,
buna görə orada bir az müsbət
gərginlik(voltaj) var
bu potensial-asılı natrium kanalının
açılması üçün.
Yəni bu açılır və daha çox natriumun
içəri girməsinə icazə verir.
Bu burada bir az
daha çox pozitiflik yaradır.
Və bu sonrakı potensial-asılı kanalın
açılmasını təşviq edir -
və bu bütün akson membranı boyunca belə
səyahət edir--
və sonda, yetərli pozitif dəyərə çatanda,
potensial-asılı kalsiyum kanalı açılır.
Bu neyron dərsində öyrəndiyimizin
tam təkrarıdır.
Yəni əslində,o kalsiyum kanalını yeterli
pozitifliyə çatdıranda, kalsiyum kanalının
içəri axmasına icazə verirlər.
Və kalsiyum iyonları içəri axır və
onlar sinaptik ya daki
presinaptik membrandaki
bu xüsusi zülallara yaxın
bağlanırlar.
Bunlar
kalsiyum iyonlarıdı.
Onlar vezikülləri bağlayan
zülallara bağlanırlar.
Xatırla, veziküllər sadəcə
neyromediatörlərin
ətrafındakı membrandır.
Kalsiyum bu zülallara bağlananda,
ekzositoz baş verir.
Bu vezikül membranının həqiqi neyron
membranı ilə birləşməsinə
və içindəkilərin
çölə çıxmasına səbəb olur.
Bu neyron videosundan təkrardır.
Bunları o biri videolarda
daha detallı başa salmışam,
bütün
neyromediatörlər
çölə çıxır.
Və biz neyron və əzələ hüceyrə arasındakı
sinapsdan danışırıq.
.
Burdakı neyromediatör
asetilkolindir. Dendritdə olan kimi,
asetilkolin sarkolemmadakı ya dakı
əzələ hüceyrəsi membranındakı
reseptörlərə bağlanır və bu əzələ
hücrəsindəki sodyum kanallarını
açır.
Beləliklə, əzələ hüceyrəsi də
bir neyron kimi
membranında
bir potensial gradiyentinə sahibdir.
Deməli bu nə vaxt asetılkolin qəbul etsə,
natrium hücrə içinə axacaq.
Yəni orda pozitivlik var və
bu əzələ hüceyrəsində
fəaliyət potansiyalına səbəb
olur. Yəni bir az pozitif yük var.
Keçid səviyyəsinə çatdıqda,
daha çox sodyumun axmasına imkan verəcək
bu potensial-asılı kanalı
stimullaşdıracaq.
Yəni o bir az pozitif olacaq.
Əlbəttə
bunu tərsinə çevirmək üçün kalium da var.
Bu neyronda nə baş verdiyidir.
Nəhayət bu fəaliyət potensiyalıdır--
natrium kanalı
var burda.
O bir az pozitivləşir.
Yetəri qədər pozitivləşəndə
açılır və daha çox natriumun içəri
girməsinə icazə verir.
Beləliklə fəaliyət potensiyalı.
və sonra bu potensial--
natrium kanalı var
burda-- T-borusu boyunca gedir.
Beləlikə neyrondakı informasiya--
təsəvvür edə
bilirsən ki,aksiyon potensialı sonrasında
elə bir kimyəvi signala dönür ki,
o da T-borusundan keçən başqa bir
aksiyon
potansiyalını stimullaşdırır.
Və maraqlı hissəsi buduki-
və əslində bu hal-hazırda açıq
araşdırma sahəsidi və sənə
bəzi mlumatlar verəcəm
bu barədə daha çox oxumaq istəsən--
sarkoplazmik retikulumu
T-borusuna bağlayan
zülal kompleksi var.
Və onu burda böyük qutu kimi çəkəcəm.
Deməli burda zülal kompleksi var.
Bunu əslində göstərəcəm- bəzi sözləri
bura yazacam.
Triadin, junctin,
kalsekvestrin və rianodin
zülallarını əhatə edir.
Ancaq bir şəkildə burada T-borusu ilə
sarkoplazmik retikulum arasında
körpü yaradan bir protein kompleksində
iştirak edirlər,
amma əsas məsələ
fəaliyət potensiyalı aşağı
gedəndə nə baş verdiyidir--
burda yetəri qədər pozitivlik
əldə edirik, bu zülal kompleksi
kalsiyumun buraxılmasını
təşviq edir.
Və onlar fikirləşirlər ki, əslində
kalsiyumu sərbəst buraxan hissə
rianodindir, amma biz deyə bilərik ki-
bəlkə də o burda stimullaşdırılıb.
Fəaliyyət potensiyalı aşağı gedəndə-
başqa rəngə keçim
Bu bənövşəyini çox işlədirəm.
Fəaliyyət potensiyalı kifayət qədər
uzağa getdik də--burda qırmızını işlədəcəm
--fəaliyyət potensiyalı kifayət qədər
uzağa getdik də--
onda bu muhit bütün bu natriumun
axımı ilə
bir az pozitiv olacaq, bu sirli
qutu-- və bu zülalları internetdə
axtara bilərsən.
İnsanlar hələ də bu sirli qutunun dəqiq
olaraq necə çalışdığını anlamağa
çalışırlar-- o bu kalsiyum iyonlarının
sarkoplazmik retikulumdan çıxması üçün
qapıların açılmasını stimullaşdırır.
Yəni bütün kalsiyum iyonları
sarkoplazmik retikulumdan
çölə atılır--
hüceyrənin içinə,
hüceyrənin sitoplazmasına.
İndi bu baş verəndə, nə olacaq?
Yəni, yuxarı kalsiyum konsantrasiyası,
kalsiyum iyonları troponinə bağlanır,
videonun başında
dediyimiz kimi.
Kalsiyum iyonları trroponinə bağlanır,
tropomiyozini yoldan
kənara çəkir, və sonra miyozin
ATF"ni işlədərək
(2 video əvvəl öyrəndiyimiz kimi)
aktin üzərində sürünməyə başlıyır--
və eyni vaxtda, siqnal yox olan kimi,
bunlar
bağlanır və bu kalsiyum iyonu nasosları
kalsiyum iyon konsentrasiyasını
yenidən aşağı salır.
Və sonra büzülmə dayanacaq və
əzələ yenidən
rahatlıyacaq.
Burdaki böyük məsələ odur ki,
bizim kalsiyum iyon konteynerimiz
var, əzələ rahatlayanda,
əsas olaraq
kalsiyum iyonlari hüceyrənin içərisindən
götürülür, beləliklə
əzələ rahatlayır, çünki miyozinlər
aktin üstündə dırmana
bilmir.
Amma siqnal qəbul edəndə,
o kalsiyumu geri ötürür
və əslində əzələ büzülməsi olur
çünki tropomiyozin
tropondən çəkilir. Beləliklə, yəni
bilmirəm.
Bu çox möhtəşəmdi
Bunun hələ tam olaraq
başa düşülməməsi
əslində daha da maraqlıdır.
Bu aktivdir- əgər bioloji tədqiqatçı olmaq
istəsən
bu başa düşməyə çalışmaq üçün maraqlı
bir şey ola bilər.
Birincisi, bunun həqiqətən necə işləməsi
elmi baxımdan maraqlıdır, amma əslində--
potensial xəstəliklərin yaranmasında
səhv zülalların yan məhsulları
rol ala bilər.
Bəlkə də bunların necəsə daha yaxşı
yada pis çalışmasını
düzəldə
bilərsən. Beləliklə, fəaliyyət potensialı
bu kalsium kanalını
açmaq üçün işə keçdik də
burada tam olaraq
nələrin baş verdiyini bilsəydin
yaxşı olardı.
İndi böyük şəkli görürük.
Bir motor neyronun
sarkoplazmik retikulumun kalsium ionlarının
hüceyrənin sitoplazmasında
bu membran üzərindən keçməsinə
imkan verərək hüceyrənin büzülməsini
necə stimullaşdırdığını
bilirik.
Və bu videodan əvvəl bir az oxuyurdum.
Bu nasoslar çox effektivdi.
Beləliklə, siqnal keçib
buradakı qapı bağlandıqda,
bu sarkoplazmik retikulum
ion konsentrasiyasını
təxminən 30 milisaniyədə geri ala bilər.
Beləliklə, niyə büzülmələri dayandırmaqda
bu qədər yaxşıyıq,
necə yumruqlayıb sonra qolumu
geri çəkə bilirəm, milli saniyə ərzində
rahatlaşdıra bilərəm,
çünki 30 milisaniyədə
büzülməni dayandıra bilərik, yəni bu
1/30 saniyədən belə azdı
Beləliklə, bir sonrakı videoda
bir əzələ hüceyrəsinin
həqiqi anatomiyasını
bir az daha ətraflı danışacam.