WEBVTT

00:00:00.782 --> 00:00:02.687
Wyobraźcie sobie, że jesteście w Rzymie.

00:00:02.711 --> 00:00:05.914
Zwiedzacie Muzea Watykańskie.

00:00:06.301 --> 00:00:09.544
Wleczecie się przez długie korytarze.

00:00:09.568 --> 00:00:14.008
Mijacie posągi, freski i wiele innych.

00:00:14.380 --> 00:00:16.725
Zmierzacie w stronę Kaplicy Sykstyńskiej.

00:00:16.749 --> 00:00:22.125
Nareszcie. Długi korytarz, stopień, drzwi.

00:00:22.149 --> 00:00:25.147
Jesteście na progu Kaplicy Sykstyńskiej.

NOTE Paragraph

00:00:25.171 --> 00:00:26.935
Czego oczekujecie?

00:00:26.959 --> 00:00:29.483
Wzniosłych kopuł? Chórów anielskich?

00:00:29.507 --> 00:00:31.665
Nie ma tam nic z tych rzeczy.

00:00:32.109 --> 00:00:35.998
Co mamy zamiast?

NOTE Paragraph

00:00:36.022 --> 00:00:38.646
Freski zasłon aż pod samo sklepienie.

00:00:38.670 --> 00:00:41.625
Dosłownie otaczają cię namalowane zasłony,

00:00:41.649 --> 00:00:44.064
oryginalne dekoracje kaplicy.

00:00:44.088 --> 00:00:48.632
W kościołach używano arrasów nie tylko,
by zapewnić ciepło podczas długich mszy,

00:00:48.656 --> 00:00:52.111
ale by pokazać wielki teatr życia.

00:00:52.631 --> 00:00:57.762
Teatr życia, w którym każdy z nas
ma swoją rolę, jest wspaniałą historią,

00:00:57.786 --> 00:01:00.595
historią, która obejmuje cały świat

00:01:00.619 --> 00:01:03.684
i rozwija się w trzech scenach

00:01:03.708 --> 00:01:05.950
malowidła w Kaplicy Sykstyńskiej.

NOTE Paragraph

00:01:06.382 --> 00:01:09.743
Budynek powstał z myślą
o niewielkiej grupie

00:01:09.767 --> 00:01:12.109
bogatych, wykształconych
księży chrześcijańskich.

00:01:12.528 --> 00:01:15.205
Modlili się tam. Wybierali papieża.

00:01:15.229 --> 00:01:16.381
Pięć wieków temu

00:01:16.405 --> 00:01:18.912
była to idealna jaskinia
człowieka kościelnego.

00:01:19.548 --> 00:01:25.419
Zastanawiacie się pewnie,
dlaczego obecnie przyciąga i zachwyca

00:01:25.443 --> 00:01:28.109
każdego roku 5 milionów ludzi

00:01:28.133 --> 00:01:30.372
o zupełnie różnym pochodzeniu?

00:01:30.396 --> 00:01:34.932
Ponieważ w tej małej przestrzeni
nastąpiła eksplozja kreatywności,

00:01:34.956 --> 00:01:39.788
wzniecona elektryzującą ekscytacją
nowych geopolitycznych granic,

00:01:39.812 --> 00:01:44.107
która podpaliła antyczną,
misyjną tradycję Kościoła

00:01:44.131 --> 00:01:47.829
i przyczyniła się do powstania jednego
z największych dzieł sztuki w historii.

NOTE Paragraph

00:01:48.064 --> 00:01:52.578
Ten rozwój był wielką ewolucją.

00:01:52.602 --> 00:01:55.337
Rozpoczął się od niewielkiej elity,

00:01:55.361 --> 00:01:58.792
by w rezultacie przemówić do widowni

00:01:58.816 --> 00:02:00.838
pochodzącej z całego świata.

00:02:01.222 --> 00:02:03.976
Ta ewolucja nastąpiła w 3 etapach,

00:02:04.000 --> 00:02:07.111
każdym związanym
z historycznym wydarzeniem.

00:02:07.135 --> 00:02:09.166
Pierwszy miał dość ograniczony zasięg.

00:02:09.190 --> 00:02:11.723
Ukazywał raczej zaściankową perspektywę.

00:02:12.096 --> 00:02:16.350
Drugi powstał, gdy światopoglądy
uległy dramatycznej zmianie

00:02:16.374 --> 00:02:19.065
po historycznej podróży Kolumba.

00:02:19.089 --> 00:02:20.496
Trzeci natomiast powstał,

00:02:20.520 --> 00:02:23.496
gdy epoka odkryć była w pełni rozwinięta,

00:02:23.520 --> 00:02:27.849
a Kościół podjął wyzwanie
działania na skalę globalną.

NOTE Paragraph

00:02:28.120 --> 00:02:32.342
Oryginalne dekoracje kościoła
przedstawiały mniejszy świat.

00:02:32.366 --> 00:02:33.680
Były to dynamiczne sceny,

00:02:33.704 --> 00:02:37.561
przytaczające historie
z życia Jezusa i Mojżesza,

00:02:37.585 --> 00:02:41.622
przedstawiające rozwój
życia żydów i chrześcijan.

00:02:41.646 --> 00:02:43.983
Człowiek, który je zamówił,
papież Sykstus IV,

00:02:44.007 --> 00:02:47.326
zgromadził drużynę marzeń
sztuki florenckiej.

00:02:47.350 --> 00:02:50.249
wśród nich Sandro Botticelliego,

00:02:50.273 --> 00:02:53.850
i człowieka, który zostanie
przyszłym nauczycielem Michała Anioła,

00:02:53.874 --> 00:02:55.412
Domenica Ghirlandaio.

00:02:55.436 --> 00:03:00.781
Oni pokryli ściany pełnym koloru freskiem.

00:03:00.805 --> 00:03:04.106
W historiach tych dostrzeżecie
znajome krajobrazy,

00:03:04.130 --> 00:03:07.996
artyści przywołali rzymskie pomniki
i toskańskie krajobrazy,

00:03:08.020 --> 00:03:11.448
by przybliżyć odległe historie.

00:03:11.472 --> 00:03:15.117
Uzupełnione historiami z życia
przyjaciół i rodziny papieża,

00:03:15.141 --> 00:03:17.758
stanowiły idealną dekorację
dla małego dworu

00:03:17.758 --> 00:03:21.397
ograniczonego do kontynentu europejskiego.

00:03:21.397 --> 00:03:25.114
Ale w 1492 roku, kiedy odkryto nowy świat,

00:03:25.138 --> 00:03:27.082
horyzonty się poszerzyły,

00:03:27.106 --> 00:03:33.462
więc ten mały, liczący 40 na 13 metrów
mikrokosmos, też musiał się powiększyć.

00:03:33.486 --> 00:03:34.806
I tak się stało.

00:03:34.830 --> 00:03:36.782
Dzięki kreatywnemu geniuszowi,

00:03:36.806 --> 00:03:39.623
wizjonerowi i wspaniałej historii.

NOTE Paragraph

00:03:39.948 --> 00:03:42.607
Tym geniuszem był Michał Anioł Buonarroti,

00:03:42.641 --> 00:03:47.171
Miał 33 lata, gdy wynajęto go do zdobienia
1100 metrów kwadratowych sufitu,

00:03:47.195 --> 00:03:49.076
choć wyglądało, że los mu nie sprzyja.

00:03:49.100 --> 00:03:52.406
Odbył praktyki z malarstwa,
lecz porzucił je, by zająć się rzeźbą.

00:03:52.406 --> 00:03:54.632
We Florencji czekali zdenerwowani klienci,

00:03:54.632 --> 00:03:57.176
ponieważ zostawił stos
nieukończonych zleceń,

00:03:57.200 --> 00:04:00.863
zwabiony do Rzymu perspektywą
wielkiego projektu rzeźbiarskiego,

00:04:00.887 --> 00:04:03.468
który nie doszedł do skutku.

00:04:03.492 --> 00:04:06.621
Pozostał ze zleceniem
namalowania 12 apostołów

00:04:06.645 --> 00:04:09.566
na ozdobnym tle
sufitu Kaplicy Sykstyńskiej,

00:04:09.590 --> 00:04:13.128
który wyglądał jak typowy włoski sufit.

NOTE Paragraph

00:04:13.615 --> 00:04:15.446
Geniusz sprostał zadaniu.

00:04:15.470 --> 00:04:18.968
W czasach gdy człowiek odważył się
przepłynąć Ocean Atlantycki,

00:04:18.992 --> 00:04:22.520
Michał Anioł odważył się nakreślić
nowe artystyczne prądy.

00:04:23.027 --> 00:04:25.263
On też miał opowiedzieć historię

00:04:25.287 --> 00:04:28.819
- bez apostołów - 
ale historię wielkich początków,

00:04:28.843 --> 00:04:30.515
Księgę Rodzaju.

NOTE Paragraph

00:04:31.087 --> 00:04:34.018
Niełatwy produkt, historie na suficie.

00:04:34.042 --> 00:04:38.850
Jak dostrzec szczegóły sceny
oddalonej o 18 metrów?

00:04:38.874 --> 00:04:41.729
Technika malarska przekazywana od 200 lat

00:04:41.753 --> 00:04:45.067
we Florencji nie była przystosowana
do tego typu narracji.

NOTE Paragraph

00:04:45.694 --> 00:04:48.662
Michał Anioł właściwie nie był malarzem,

00:04:48.686 --> 00:04:50.970
więc wykorzystał swoje mocne strony.

00:04:50.994 --> 00:04:54.476
Zamiast ulegać nawykowi
malowania tłocznych scen,

00:04:54.500 --> 00:04:58.299
wziął młot i dłuto
i wyciął kawałek marmuru,

00:04:58.323 --> 00:05:00.753
by ukazać figurę w tle.

00:05:00.777 --> 00:05:02.945
Michał Anioł był
zwolennikiem esencjonalizmu,

00:05:02.969 --> 00:05:07.355
opowiadał historię za pomocą
masywnych, dynamicznych ciał.

NOTE Paragraph

00:05:07.379 --> 00:05:12.146
Plan ten miał poparcie
niezwykłego papieża, Juliusza II,

00:05:12.170 --> 00:05:15.791
który nie bał się bezczelnego
geniuszu Michała Anioła.

00:05:15.815 --> 00:05:17.697
Był bratankiem papieża Sykstusa IV,

00:05:17.721 --> 00:05:21.828
pochłonięty sztuką
od 30 lat, znał jej moc.

00:05:21.852 --> 00:05:24.916
Historia nadała mu przydomek
"papieża wojownika",

00:05:24.940 --> 00:05:29.900
ale jego spuścizną dla Watykanu
nie były forty i artyleria, tylko sztuka.

00:05:30.094 --> 00:05:32.673
Pozostawił Pokoje Rafaela,
Kaplicę Sykstyńską,

00:05:32.697 --> 00:05:34.342
Bazylikę św. Piotra,

00:05:34.366 --> 00:05:40.069
a także niezwykłą kolekcję
rzeźby grecko-rzymskiej.

00:05:40.093 --> 00:05:44.233
Zdecydowanie niechrześcijańskie dzieła,
które stały się zaczątkiem

00:05:44.257 --> 00:05:48.142
pierwszych na świecie współczesnych
muzeów - Muzeów Watykańskich.

00:05:48.847 --> 00:05:50.271
Juliusz był człowiekiem,

00:05:50.295 --> 00:05:54.079
który wyobrażał sobie Watykan
jako miejsce nieustająco ważne

00:05:54.103 --> 00:05:56.192
ze względu na swój rozmach i piękno.

00:05:56.216 --> 00:05:57.588
Miał rację.

00:05:57.612 --> 00:06:02.600
Spotkanie tych dwóch gigantów,
Michała Anioła i Juliusza II,

00:06:02.624 --> 00:06:05.061
dało nam Kaplicę Sykstyńską.

00:06:05.641 --> 00:06:08.428
Michał Anioł był tak oddany projektowi,

00:06:08.452 --> 00:06:12.835
że skończył go w trzy i pół roku,

00:06:12.859 --> 00:06:18.468
z pomocą niewielkiej ekipy,
całymi godzinami z rękami nad głową,

00:06:18.468 --> 00:06:20.843
żeby namalować historie na suficie.

NOTE Paragraph

00:06:21.424 --> 00:06:23.474
Spójrzmy więc na ten sufit

00:06:23.498 --> 00:06:26.329
i zobaczmy historię,
która zyskała światowe znaczenie.

00:06:26.353 --> 00:06:30.765
Już nie było nawiązań
do znajomego otoczenia.

00:06:30.789 --> 00:06:35.432
Tylko przestrzeń, struktura i energia,

00:06:35.456 --> 00:06:40.053
monumentalne malowane ramy,
otwierające się na 9 paneli,

00:06:40.077 --> 00:06:43.757
czerpiące bardziej z rzeźb
niż z kolorów malarza.

00:06:44.034 --> 00:06:47.811
Stoimy na samym końcu przy wejściu.

00:06:47.835 --> 00:06:51.941
Daleko od ołtarza
i wygrodzonego miejsca dla księży,

00:06:51.965 --> 00:06:57.212
spoglądamy w przestrzeń,
szukając początku.

00:06:57.236 --> 00:07:01.252
Nieważne, czy kierując się nauką
czy biblijną tradycją,

00:07:01.276 --> 00:07:04.596
myślimy o pierwotnej iskrze.

00:07:04.620 --> 00:07:06.753
Michał Anioł dał nam pierwotną energię

00:07:06.777 --> 00:07:09.518
w "Oddzieleniu światła od ciemności".

00:07:09.542 --> 00:07:12.931
Wzburzona postać zamglona w oddali,

00:07:12.931 --> 00:07:15.927
wciśnięta w ciasną przestrzeń.

00:07:15.957 --> 00:07:18.587
Następna figura jest już większa,

00:07:18.587 --> 00:07:21.608
widać postać mknącą
z jednej strony w drugą.

00:07:21.628 --> 00:07:26.126
Zostawiając po sobie słońce,
księżyc, roślinność.

00:07:26.156 --> 00:07:28.833
Michał Anioł, w przeciwieństwie
do innych artystów,

NOTE Paragraph

00:07:28.833 --> 00:07:31.777
nie skupiał się na tym, co było tworzone.

00:07:31.817 --> 00:07:35.293
Koncentrował się na akcie tworzenia.

00:07:35.393 --> 00:07:41.436
Potem ruch ustaje jak cezura w poezji,
a stwórca unosi się w powietrzu.

00:07:41.479 --> 00:07:42.324
I co robi?

00:07:42.374 --> 00:07:45.525
Tworzy lądy? Morza?

00:07:45.539 --> 00:07:50.606
Czy patrzy na stworzone dzieło,
wszechświat i jego bogactwa?


00:07:50.650 --> 00:07:52.864
Tak jak robił to pewnie Michał Anioł,

NOTE Paragraph

00:07:52.928 --> 00:07:55.223
patrząc na swoje dzieło na suficie,

00:07:55.317 --> 00:07:57.545
stwierdzając, że jest dobre.

00:07:58.129 --> 00:08:00.833
Scena jest gotowa,

00:08:00.863 --> 00:08:04.041
docieracie do kulminacji dzieła
stworzenia, którym jest człowiek.

00:08:04.071 --> 00:08:08.597
Wyłania się Adam,
jasna postać na ciemnym tle.

00:08:08.647 --> 00:08:10.537
Gdy przyjrzymy się bliżej,

00:08:10.565 --> 00:08:13.212
noga leży leniwie na ziemi,

00:08:13.246 --> 00:08:15.914
ręka spoczywa ciężko na kolanie.

00:08:15.948 --> 00:08:19.283
Adamowi brakuje tej wewnętrznej iskry,

00:08:19.303 --> 00:08:22.114
która pociągnie go do wielkości.

00:08:22.162 --> 00:08:26.987
Ta iskra zostanie przekazana
przez palec stwórcy,

00:08:27.047 --> 00:08:29.716
który jest o milimetr od ręki Adama,

00:08:29.716 --> 00:08:31.835
To sprawia, że czekamy w napięciu,

00:08:31.835 --> 00:08:34.459
jeszcze moment i nastąpi to spotkanie,

NOTE Paragraph

00:08:34.459 --> 00:08:37.180
dzięki któremu człowiek odkryje swój cel,

00:08:37.180 --> 00:08:40.238
powstanie i zajmie miejsce
na szczycie stworzenia.

00:08:40.248 --> 00:08:43.149
Wtedy Michał Anioł podkręca piłkę.

00:08:43.167 --> 00:08:45.700
Kogo obejmuje druga ręka?

00:08:45.730 --> 00:08:47.331
Ewę, pierwszą kobietę.

00:08:47.331 --> 00:08:50.336
Nie, nie powstała po namyśle.
Jest częścią planu.

00:08:50.389 --> 00:08:52.827
Zawsze nią była.

00:08:52.871 --> 00:08:57.343
Popatrzcie, tak blisko Boga,
że trzyma go pod ramię.

00:08:57.563 --> 00:09:02.975
Dla mnie, amerykańskiej 
historyczki sztuki z XXI wieku,

00:09:03.065 --> 00:09:06.152
to moment, gdy obraz do mnie przemówił.

00:09:06.196 --> 00:09:09.446
Uświadomił mi,
że ta reprezentacja ludzkiego dramatu

00:09:09.500 --> 00:09:11.914
zawsze dotyczyła mężczyzn i kobiet,

00:09:11.968 --> 00:09:14.586
do tego stopnia, że w samym środku,

00:09:14.586 --> 00:09:15.926
w centrum sufitu,

00:09:15.926 --> 00:09:17.983
jest stworzenie kobiety, nie Adama.

00:09:18.103 --> 00:09:22.549
Kiedy widzicie ich razem w raju,

NOTE Paragraph

00:09:22.577 --> 00:09:23.766
razem upadają

00:09:23.820 --> 00:09:28.253
i dla obojga dumna postawa
zamienia się w zgarbiony wstyd.

00:09:28.317 --> 00:09:31.172
To decydujący punkt na suficie.

00:09:31.262 --> 00:09:35.992
To punkt w którym musimy się zatrzymać.

00:09:36.026 --> 00:09:39.499
Zagrodzona część trzyma nas z dala
od wewnętrznej świątyni.

00:09:39.529 --> 00:09:41.649
Jesteśmy wypędzeni, niemal jak Adam i Ewa.

00:09:41.709 --> 00:09:44.047
Pozostałe sceny na suficie

00:09:44.067 --> 00:09:46.871
odzwierciedlają zatłoczony chaos
otaczającego nas świata.

00:09:46.921 --> 00:09:49.533
Jest tam Noe, jego Arka i potop.

00:09:49.533 --> 00:09:52.749
Noe składa ofiarę i zawiera
przymierze z Bogiem.

00:09:52.789 --> 00:09:54.193
Może jest zbawcą.

00:09:54.193 --> 00:09:55.485
Ale nie,

00:09:55.485 --> 00:09:57.865
To Noe hodował winogrona, wynalazł wino,

NOTE Paragraph

00:09:57.865 --> 00:10:00.259
po czym nago upił się
do nieprzytomności w stodole.

00:10:00.313 --> 00:10:02.237
To ciekawy sposób projektowania sufitu,

00:10:02.301 --> 00:10:04.796
zacząć od Boga tworzącego życie,

00:10:04.830 --> 00:10:07.286
a skończyć na pijaku w stodole.

00:10:07.370 --> 00:10:10.698
To porównanie do Adama nasuwa myśl,

NOTE Paragraph

00:10:10.698 --> 00:10:12.696
że Michał Anioł się z nas nabija.

00:10:12.730 --> 00:10:15.668
Ale on zaraz rozpędzi mrok,

00:10:15.692 --> 00:10:19.082
używając jasnych kolorów zaraz pod Noem.

00:10:19.116 --> 00:10:22.375
Szmaragd, topaz, szkarłat
na szatach proroka Zachariasza.

00:10:22.429 --> 00:10:25.267
Zachariasz przepowiada światło
nadchodzące ze wschodu

00:10:25.291 --> 00:10:28.966
i w tym punkcie zwracamy się
do nowego celu,

00:10:29.000 --> 00:10:32.708
z Sybillami i prorokami,
którzy poprowadzą nas na paradę.

00:10:32.722 --> 00:10:35.966
Mamy herosów i heroiny,
którzy ubezpieczą drogę,

00:10:36.026 --> 00:10:39.149
podążamy za matkami i ojcami.

NOTE Paragraph

00:10:39.189 --> 00:10:42.486
To oni napędzają wielkie
ludzkie silniki, prące naprzód.

00:10:42.510 --> 00:10:45.359
Jesteśmy teraz w kluczowym punkcie sufitu,

00:10:45.373 --> 00:10:47.783
kulminacja wszystkiego

00:10:47.827 --> 00:10:51.997
z postacią, która wygląda,
jakby miała zaraz spaść

NOTE Paragraph

00:10:52.027 --> 00:10:54.099
naruszając naszą przestrzeń.

00:10:54.129 --> 00:10:56.001
To najważniejszy moment.

00:10:56.039 --> 00:10:58.139
Przeszłość spotyka się z teraźniejszością.

00:10:58.209 --> 00:11:01.362
Tą postacią jest Jonasz,
który spędził 3 dni w brzuchu wieloryba,

00:11:01.392 --> 00:11:03.709
dla chrześcijan to symbol
odnowy człowieczeństwa

00:11:03.709 --> 00:11:05.471
przez poświęcenie Jezusa.

00:11:05.505 --> 00:11:11.055
Ale dla tłumów turystów wszystkich wyznań,
odwiedzających muzeum każdego dnia,

NOTE Paragraph

00:11:11.121 --> 00:11:18.088
w jego osobie odległa przeszłość
spotyka się z teraźniejszością.

00:11:18.128 --> 00:11:22.555
To wszystko sprowadza nas
do rozwartych łuków na ścianie ołtarza,

00:11:22.625 --> 00:11:25.625
gdzie widać Sąd Ostateczny Michała Anioła,

00:11:25.625 --> 00:11:29.609
namalowany w 1534 roku,
kiedy świat ponownie się zmienił.

00:11:29.673 --> 00:11:31.735
Reformacja podzieliła Kościół.

00:11:31.735 --> 00:11:34.759
Imperium Osmańskie rozpropagowało islam,

00:11:34.803 --> 00:11:37.969
a Magellan znalazł drogę do Pacyfiku.

00:11:37.999 --> 00:11:42.423
W jaki sposób 59-letni artysta,
który nigdy nie był dalej niż w Wenecji,

00:11:42.467 --> 00:11:45.260
ma przemawiać do tego nowego świata?

00:11:45.324 --> 00:11:47.834
Michał Anioł zdecydował się
namalować przeznaczenie,

00:11:47.834 --> 00:11:49.938
uniwersalne pragnienie,

00:11:49.972 --> 00:11:51.901
wspólne dla nas wszystkich,

00:11:51.941 --> 00:11:54.592
aby zostawić dziedzictwo doskonałości,

00:11:54.640 --> 00:11:57.682
opowiedziane w świetle
chrześcijańskiej wizji Sądu Ostatecznego,

00:11:57.716 --> 00:11:59.114
końca świata.

00:11:59.118 --> 00:12:01.973
Michał Anioł pokazał serię postaci,

00:12:02.023 --> 00:12:05.345
które mają niezwykle piękne ciała.

00:12:05.403 --> 00:12:08.194
Brak tu okryć, nie ma portretów,

00:12:08.194 --> 00:12:09.466
poza jedną parą.

00:12:09.466 --> 00:12:12.546
To kompozycja samych ciał,

00:12:12.546 --> 00:12:16.040
391 ciał; nie ma dwóch takich samych,

00:12:16.104 --> 00:12:17.936
są unikalne jak każdy z nas.

00:12:17.950 --> 00:12:21.342
Zaczynają się w dolnym rogu,
podnosząc się z ziemi,

00:12:21.376 --> 00:12:24.102
próbując się wznieść.

00:12:24.146 --> 00:12:26.973
Ci, którzy się unieśli,
wyciągają ręce, by pomóc innym,

00:12:27.027 --> 00:12:29.333
i w jednym niezwykłym kadrze

00:12:29.363 --> 00:12:32.759
widać czarnego i białego mężczyznę
wciąganych razem

00:12:32.785 --> 00:12:36.172
w niezwykłej wizji ludzkiej
unii w nowym świecie.

00:12:36.172 --> 00:12:39.458
Lwia część tej przestrzeni
poświęcona jest kręgowi zwycięzców.

00:12:39.466 --> 00:12:44.588
Są tam mężczyźni i kobiety,
całkowicie nadzy niczym atleci.

00:12:44.602 --> 00:12:47.486
To oni pokonali przeciwności losu.

00:12:47.560 --> 00:12:51.774
Ludzie pokonujący przeciwności
przedstawieni są przez Michała Anioła

00:12:51.774 --> 00:12:53.602
niczym atleci.

00:12:53.626 --> 00:12:55.989
Mężczyźni i kobiety napinają mięśnie,

00:12:55.989 --> 00:12:59.163
pozują w tym niesamowitym miejscu.

00:12:59.555 --> 00:13:02.100
Zgromadzeniu przewodniczy Jezus,

00:13:02.124 --> 00:13:04.142
najpierw jako człowiek
cierpiący na krzyżu,

00:13:04.166 --> 00:13:06.570
teraz jako wspaniały władca nieba.

00:13:06.594 --> 00:13:09.612
Jak Michał Anioł udowodnił na malowidle,

00:13:09.636 --> 00:13:12.214
trud, przeciwności, problemy

00:13:12.238 --> 00:13:15.472
nie ograniczają doskonałości,
tylko ją kształtują.

NOTE Paragraph

00:13:16.276 --> 00:13:18.864
To prowadzi nas do jednej dziwnej rzeczy.

00:13:18.888 --> 00:13:20.705
To prywatna kaplica papieża,

00:13:20.729 --> 00:13:23.886
a najtrafniej można ją opisać
jako mieszaninę nagusów.

00:13:23.910 --> 00:13:28.263
Michał Anioł starał się użyć
najlepszego języka artystycznego,

00:13:28.263 --> 00:13:32.755
najbardziej uniwersalnego
- ciała człowieka.

00:13:32.755 --> 00:13:37.683
Zamiast pokazywać cnoty,
takie jak męstwo czy umiarkowanie,

00:13:37.683 --> 00:13:42.079
zaczerpnął ze wspaniałej
kolekcji rzeźb Juliusza II,

00:13:42.138 --> 00:13:47.287
by pokazać wewnętrzną siłę
jako zewnętrzną moc.

00:13:47.387 --> 00:13:50.658
Jeden ze współczesnych
Michała Anioła napisał,

NOTE Paragraph

00:13:50.728 --> 00:13:54.623
że kaplica była zbyt piękna,
żeby nie powodować kontrowersji.

00:13:54.671 --> 00:13:56.269
I tak właśnie się stało.

00:13:56.289 --> 00:13:59.358
Michał Anioł szybko odkrył,
że dzięki prasie

00:13:59.398 --> 00:14:03.390
skargi na temat nagości
rozpowszechniły się wszędzie.

00:14:03.424 --> 00:14:06.766
Jego arcydzieło ludzkiego dramatu
szybko dostało łatkę pornografii.

00:14:06.836 --> 00:14:08.926
Na tym etapie dodał
dwa dodatkowe portrety.

00:14:08.946 --> 00:14:11.835
Jeden człowieka, który go krytykował,
papieskiego dworzanina,

00:14:11.835 --> 00:14:14.573
i drugi siebie jako wysuszonej skóry,
żadnego atlety,

00:14:14.573 --> 00:14:18.359
w rękach wieloletniego męczennika.

00:14:18.449 --> 00:14:22.464
W roku swojej śmierci 
doczekał okrycia nagości kilku postaci;

00:14:22.464 --> 00:14:27.906
triumf trywialnych szczegółów
nad wielkim nawoływaniem do chwały.

00:14:27.966 --> 00:14:31.367
Stoimy tu i teraz.

NOTE Paragraph

00:14:31.405 --> 00:14:33.829
Jesteśmy zamknięci w przestrzeni

00:14:33.829 --> 00:14:36.489
pomiędzy początkiem i końcem,

00:14:36.499 --> 00:14:40.509
w ogromie ludzkiego doświadczenia.

00:14:40.598 --> 00:14:44.569
Kaplica Sykstyńska zmusza nas
do rozejrzenia się, jakby była lustrem.

00:14:44.593 --> 00:14:45.890
Kim jestem na tym obrazie?

00:14:45.914 --> 00:14:47.220
Czy kimś z tłumu?

00:14:47.244 --> 00:14:48.617
Czy tym pijaczyną?

00:14:48.641 --> 00:14:50.097
A może atletą?

00:14:50.121 --> 00:14:52.651
Opuszczając tę przystań
podnoszącego na duchu piękna,

00:14:52.651 --> 00:14:56.349
jesteśmy zainspirowani,
żeby zadać sobie największe z pytań.

00:14:56.373 --> 00:15:01.211
Kim jestem i jaką rolę gram
w tym wielkim teatrze życia.

NOTE Paragraph

00:15:01.549 --> 00:15:02.680
Dziękuję.

NOTE Paragraph

00:15:02.750 --> 00:15:06.192
(Brawa)

NOTE Paragraph

00:15:06.216 --> 00:15:09.187
Bruno Giussani: Elizabeth Lev, dziękujemy.

NOTE Paragraph

00:15:09.211 --> 00:15:13.067
Elizabeth, wspomniałaś
tę całą sprawę pornografii,

00:15:13.091 --> 00:15:17.255
za wiele nagich postaci,
za wiele scen z życia codziennego,

00:15:17.255 --> 00:15:20.420
nie na miejscu jak na tamte czasy.

00:15:20.444 --> 00:15:22.300
Ale ta historia jest znacznie szersza.

00:15:22.300 --> 00:15:25.094
To nie tylko kwestia
retuszowania kilku figur.

00:15:25.118 --> 00:15:28.352
Dzieło sztuki zostało prawie
całkiem przez to zniszczone.

NOTE Paragraph

00:15:28.383 --> 00:15:31.788
Elizabeth Lev: Efekt wywołany
przez Sąd Ostateczny był ogromny.

00:15:31.818 --> 00:15:34.812
Prasa drukowana zadbała o to,
żeby każdy to zobaczył.

00:15:34.812 --> 00:15:37.691
To nie stało się w ciągu kilku tygodni,

00:15:37.715 --> 00:15:42.183
tylko na przestrzeni 20 lat

00:15:42.207 --> 00:15:44.971
w artykułach i przez skargi
kierowane do Kościoła:

00:15:44.971 --> 00:15:47.763
"Nie możecie nam mówić,
jak mamy postępować.

00:15:47.823 --> 00:15:51.222
Zauważyliście, że macie 
pornografię w kaplicy papieskiej?".

00:15:51.262 --> 00:15:56.486
Po skargach i ciągłych próbach 
zniszczenia dzieła,

00:15:56.526 --> 00:15:58.910
w roku, w którym zmarł Michał Anioł,

00:15:58.910 --> 00:16:00.862
Kościół wreszcie znalazł kompromis,

00:16:00.912 --> 00:16:02.693
sposób na ocalenie malowidła:

00:16:02.693 --> 00:16:05.248
domalowano 30 dodatkowych okryć.

00:16:05.339 --> 00:16:08.579
Stąd bierze się tradycja listka figowego,

00:16:08.649 --> 00:16:10.386
od tego się zaczęło

00:16:10.436 --> 00:16:14.127
i wyszło to od Kościoła, 
który starał się ocalić dzieło sztuki,

00:16:14.141 --> 00:16:16.503
a nie bezcześcić je czy niszczyć.

NOTE Paragraph

00:16:16.733 --> 00:16:20.367
BG: Twoja opowieść to nie klasyczne
zwiedzanie z przewodnikiem,

00:16:20.497 --> 00:16:23.368
jakiego doświadczają ludzie 
odwiedzający Kaplicę Sykstyńską

NOTE Paragraph

00:16:23.388 --> 00:16:24.397
(Śmiech)

NOTE Paragraph

00:16:24.407 --> 00:16:26.527
EL: Nie wiem, czy to reklama?

NOTE Paragraph

00:16:26.527 --> 00:16:28.684
(Śmiech)

NOTE Paragraph

00:16:28.684 --> 00:16:30.903
BG: Nie, niekoniecznie, to stwierdzenie.

NOTE Paragraph

00:16:30.903 --> 00:16:35.130
Doświadczanie sztuki obecnie 
napotyka na pewne problemy.

00:16:35.130 --> 00:16:38.520
Zbyt wielu ludzi chce ją tam zobaczyć.

00:16:38.520 --> 00:16:40.404
5 milionów ludzi przechodzi przez drzwi

00:16:40.404 --> 00:16:43.149
i doświadcza tego w zupełnie inny sposób,

00:16:43.231 --> 00:16:45.128
niż my przed chwilą.

NOTE Paragraph

00:16:45.128 --> 00:16:48.095
EL: Zgadzam się.
Miło zatrzymać się na chwilę i popatrzeć.

00:16:48.095 --> 00:16:50.455
Uświadomić sobie,
nawet jeśli zwiedzacie to teraz,

NOTE Paragraph

00:16:50.505 --> 00:16:52.588
z 28 000 ludzi dziennie,

00:16:52.642 --> 00:16:55.023
nawet jeśli jesteście tam
z tymi wszystkimi ludźmi,

00:16:55.023 --> 00:16:58.214
rozejrzeć się i pomyśleć
jakie to wspaniałe,

00:16:58.244 --> 00:17:01.694
że jakiś malowany tynk sprzed 500 lat

00:17:01.738 --> 00:17:05.532
może ich wszystkich przyciągnąć,
ustawić obok ciebie,

00:17:05.610 --> 00:17:07.446
kazać patrzeć w górę w oniemieniu.

00:17:07.496 --> 00:17:12.224
To wspaniałe świadectwo,
jak piękno może do nas przemawiać

00:17:12.294 --> 00:17:14.719
poprzez czas i przestrzeń.

NOTE Paragraph

00:17:14.749 --> 00:17:16.206
BG: Liz, grazie.

NOTE Paragraph

00:17:16.226 --> 00:17:17.573
EL: Grazie a te.

NOTE Paragraph

00:17:17.643 --> 00:17:18.837
BG: Dziękuję.

NOTE Paragraph

00:17:18.867 --> 00:17:20.254
(Brawa)