1
00:00:00,782 --> 00:00:02,687
Wyobraźcie sobie, że jesteście w Rzymie.

2
00:00:02,711 --> 00:00:05,914
Zwiedzacie Muzea Watykańskie.

3
00:00:06,301 --> 00:00:09,544
Wleczecie się przez długie korytarze.

4
00:00:09,568 --> 00:00:14,008
Mijacie posągi, freski i wiele innych.

5
00:00:14,380 --> 00:00:16,725
Zmierzacie w stronę Kaplicy Sykstyńskiej.

6
00:00:16,749 --> 00:00:22,125
Nareszcie. Długi korytarz, stopień, drzwi.

7
00:00:22,149 --> 00:00:25,147
Jesteście na progu Kaplicy Sykstyńskiej.

8
00:00:25,171 --> 00:00:26,935
Czego oczekujecie?

9
00:00:26,959 --> 00:00:29,483
Wzniosłych kopuł? Chórów anielskich?

10
00:00:29,507 --> 00:00:31,665
Nie ma tam nic z tych rzeczy.

11
00:00:32,109 --> 00:00:35,998
Co mamy zamiast?

12
00:00:36,022 --> 00:00:38,646
Freski zasłon aż pod samo sklepienie.

13
00:00:38,670 --> 00:00:41,625
Dosłownie otaczają cię namalowane zasłony,

14
00:00:41,649 --> 00:00:44,064
oryginalne dekoracje kaplicy.

15
00:00:44,088 --> 00:00:48,632
W kościołach używano arrasów nie tylko,
by zapewnić ciepło podczas długich mszy,

16
00:00:48,656 --> 00:00:52,111
ale by pokazać wielki teatr życia.

17
00:00:52,631 --> 00:00:57,762
Teatr życia, w którym każdy z nas
ma swoją rolę, jest wspaniałą historią,

18
00:00:57,786 --> 00:01:00,595
historią, która obejmuje cały świat

19
00:01:00,619 --> 00:01:03,684
i rozwija się w trzech scenach

20
00:01:03,708 --> 00:01:05,950
malowidła w Kaplicy Sykstyńskiej.

21
00:01:06,382 --> 00:01:09,743
Budynek powstał z myślą
o niewielkiej grupie

22
00:01:09,767 --> 00:01:12,109
bogatych, wykształconych
księży chrześcijańskich.

23
00:01:12,528 --> 00:01:15,205
Modlili się tam. Wybierali papieża.

24
00:01:15,229 --> 00:01:16,381
Pięć wieków temu

25
00:01:16,405 --> 00:01:18,912
była to idealna jaskinia
człowieka kościelnego.

26
00:01:19,548 --> 00:01:25,419
Zastanawiacie się pewnie,
dlaczego obecnie przyciąga i zachwyca

27
00:01:25,443 --> 00:01:28,109
każdego roku 5 milionów ludzi

28
00:01:28,133 --> 00:01:30,372
o zupełnie różnym pochodzeniu?

29
00:01:30,396 --> 00:01:34,932
Ponieważ w tej małej przestrzeni
nastąpiła eksplozja kreatywności,

30
00:01:34,956 --> 00:01:39,788
wzniecona elektryzującą ekscytacją
nowych geopolitycznych granic,

31
00:01:39,812 --> 00:01:44,107
która podpaliła antyczną,
misyjną tradycję Kościoła

32
00:01:44,131 --> 00:01:47,829
i przyczyniła się do powstania jednego
z największych dzieł sztuki w historii.

33
00:01:48,064 --> 00:01:52,578
Ten rozwój był wielką ewolucją.

34
00:01:52,602 --> 00:01:55,337
Rozpoczął się od niewielkiej elity,

35
00:01:55,361 --> 00:01:58,792
by w rezultacie przemówić do widowni

36
00:01:58,816 --> 00:02:00,838
pochodzącej z całego świata.

37
00:02:01,222 --> 00:02:03,976
Ta ewolucja nastąpiła w 3 etapach,

38
00:02:04,000 --> 00:02:07,111
każdym związanym
z historycznym wydarzeniem.

39
00:02:07,135 --> 00:02:09,166
Pierwszy miał dość ograniczony zasięg.

40
00:02:09,190 --> 00:02:11,723
Ukazywał raczej zaściankową perspektywę.

41
00:02:12,096 --> 00:02:16,350
Drugi powstał, gdy światopoglądy
uległy dramatycznej zmianie

42
00:02:16,374 --> 00:02:19,065
po historycznej podróży Kolumba.

43
00:02:19,089 --> 00:02:20,496
Trzeci natomiast powstał,

44
00:02:20,520 --> 00:02:23,496
gdy epoka odkryć była w pełni rozwinięta,

45
00:02:23,520 --> 00:02:27,849
a Kościół podjął wyzwanie
działania na skalę globalną.

46
00:02:28,120 --> 00:02:32,342
Oryginalne dekoracje kościoła
przedstawiały mniejszy świat.

47
00:02:32,366 --> 00:02:33,680
Były to dynamiczne sceny,

48
00:02:33,704 --> 00:02:37,561
przytaczające historie
z życia Jezusa i Mojżesza,

49
00:02:37,585 --> 00:02:41,622
przedstawiające rozwój
życia żydów i chrześcijan.

50
00:02:41,646 --> 00:02:43,983
Człowiek, który je zamówił,
papież Sykstus IV,

51
00:02:44,007 --> 00:02:47,326
zgromadził drużynę marzeń
sztuki florenckiej.

52
00:02:47,350 --> 00:02:50,249
wśród nich Sandro Botticelliego,

53
00:02:50,273 --> 00:02:53,850
i człowieka, który zostanie
przyszłym nauczycielem Michała Anioła,

54
00:02:53,874 --> 00:02:55,412
Domenica Ghirlandaio.

55
00:02:55,436 --> 00:03:00,781
Oni pokryli ściany pełnym koloru freskiem.

56
00:03:00,805 --> 00:03:04,106
W historiach tych dostrzeżecie
znajome krajobrazy,

57
00:03:04,130 --> 00:03:07,996
artyści przywołali rzymskie pomniki
i toskańskie krajobrazy,

58
00:03:08,020 --> 00:03:11,448
by przybliżyć odległe historie.

59
00:03:11,472 --> 00:03:15,117
Uzupełnione historiami z życia
przyjaciół i rodziny papieża,

60
00:03:15,141 --> 00:03:17,758
stanowiły idealną dekorację
dla małego dworu

61
00:03:17,758 --> 00:03:21,397
ograniczonego do kontynentu europejskiego.

62
00:03:21,397 --> 00:03:25,114
Ale w 1492 roku, kiedy odkryto nowy świat,

63
00:03:25,138 --> 00:03:27,082
horyzonty się poszerzyły,

64
00:03:27,106 --> 00:03:33,462
więc ten mały, liczący 40 na 13 metrów
mikrokosmos, też musiał się powiększyć.

65
00:03:33,486 --> 00:03:34,806
I tak się stało.

66
00:03:34,830 --> 00:03:36,782
Dzięki kreatywnemu geniuszowi,

67
00:03:36,806 --> 00:03:39,623
wizjonerowi i wspaniałej historii.

68
00:03:39,948 --> 00:03:42,607
Tym geniuszem był Michał Anioł Buonarroti,

69
00:03:42,641 --> 00:03:47,171
Miał 33 lata, gdy wynajęto go do zdobienia
1100 metrów kwadratowych sufitu,

70
00:03:47,195 --> 00:03:49,076
choć wyglądało, że los mu nie sprzyja.

71
00:03:49,100 --> 00:03:52,406
Odbył praktyki z malarstwa,
lecz porzucił je, by zająć się rzeźbą.

72
00:03:52,406 --> 00:03:54,632
We Florencji czekali zdenerwowani klienci,

73
00:03:54,632 --> 00:03:57,176
ponieważ zostawił stos
nieukończonych zleceń,

74
00:03:57,200 --> 00:04:00,863
zwabiony do Rzymu perspektywą
wielkiego projektu rzeźbiarskiego,

75
00:04:00,887 --> 00:04:03,468
który nie doszedł do skutku.

76
00:04:03,492 --> 00:04:06,621
Pozostał ze zleceniem
namalowania 12 apostołów

77
00:04:06,645 --> 00:04:09,566
na ozdobnym tle
sufitu Kaplicy Sykstyńskiej,

78
00:04:09,590 --> 00:04:13,128
który wyglądał jak typowy włoski sufit.

79
00:04:13,615 --> 00:04:15,446
Geniusz sprostał zadaniu.

80
00:04:15,470 --> 00:04:18,968
W czasach gdy człowiek odważył się
przepłynąć Ocean Atlantycki,

81
00:04:18,992 --> 00:04:22,520
Michał Anioł odważył się nakreślić
nowe artystyczne prądy.

82
00:04:23,027 --> 00:04:25,263
On też miał opowiedzieć historię

83
00:04:25,287 --> 00:04:28,819
- bez apostołów - 
ale historię wielkich początków,

84
00:04:28,843 --> 00:04:30,515
Księgę Rodzaju.

85
00:04:31,087 --> 00:04:34,018
Niełatwy produkt, historie na suficie.

86
00:04:34,042 --> 00:04:38,850
Jak dostrzec szczegóły sceny
oddalonej o 18 metrów?

87
00:04:38,874 --> 00:04:41,729
Technika malarska przekazywana od 200 lat

88
00:04:41,753 --> 00:04:45,067
we Florencji nie była przystosowana
do tego typu narracji.

89
00:04:45,694 --> 00:04:48,662
Michał Anioł właściwie nie był malarzem,

90
00:04:48,686 --> 00:04:50,970
więc wykorzystał swoje mocne strony.

91
00:04:50,994 --> 00:04:54,476
Zamiast ulegać nawykowi
malowania tłocznych scen,

92
00:04:54,500 --> 00:04:58,299
wziął młot i dłuto
i wyciął kawałek marmuru,

93
00:04:58,323 --> 00:05:00,753
by ukazać figurę w tle.

94
00:05:00,777 --> 00:05:02,945
Michał Anioł był
zwolennikiem esencjonalizmu,

95
00:05:02,969 --> 00:05:07,355
opowiadał historię za pomocą
masywnych, dynamicznych ciał.

96
00:05:07,379 --> 00:05:12,146
Plan ten miał poparcie
niezwykłego papieża, Juliusza II,

97
00:05:12,170 --> 00:05:15,791
który nie bał się bezczelnego
geniuszu Michała Anioła.

98
00:05:15,815 --> 00:05:17,697
Był bratankiem papieża Sykstusa IV,

99
00:05:17,721 --> 00:05:21,828
pochłonięty sztuką
od 30 lat, znał jej moc.

100
00:05:21,852 --> 00:05:24,916
Historia nadała mu przydomek
"papieża wojownika",

101
00:05:24,940 --> 00:05:29,900
ale jego spuścizną dla Watykanu
nie były forty i artyleria, tylko sztuka.

102
00:05:30,094 --> 00:05:32,673
Pozostawił Pokoje Rafaela,
Kaplicę Sykstyńską,

103
00:05:32,697 --> 00:05:34,342
Bazylikę św. Piotra,

104
00:05:34,366 --> 00:05:40,069
a także niezwykłą kolekcję
rzeźby grecko-rzymskiej.

105
00:05:40,093 --> 00:05:44,233
Zdecydowanie niechrześcijańskie dzieła,
które stały się zaczątkiem

106
00:05:44,257 --> 00:05:48,142
pierwszych na świecie współczesnych
muzeów - Muzeów Watykańskich.

107
00:05:48,847 --> 00:05:50,271
Juliusz był człowiekiem,

108
00:05:50,295 --> 00:05:54,079
który wyobrażał sobie Watykan
jako miejsce nieustająco ważne

109
00:05:54,103 --> 00:05:56,192
ze względu na swój rozmach i piękno.

110
00:05:56,216 --> 00:05:57,588
Miał rację.

111
00:05:57,612 --> 00:06:02,600
Spotkanie tych dwóch gigantów,
Michała Anioła i Juliusza II,

112
00:06:02,624 --> 00:06:05,061
dało nam Kaplicę Sykstyńską.

113
00:06:05,641 --> 00:06:08,428
Michał Anioł był tak oddany projektowi,

114
00:06:08,452 --> 00:06:12,835
że skończył go w trzy i pół roku,

115
00:06:12,859 --> 00:06:18,468
z pomocą niewielkiej ekipy,
całymi godzinami z rękami nad głową,

116
00:06:18,468 --> 00:06:20,843
żeby namalować historie na suficie.

117
00:06:21,424 --> 00:06:23,474
Spójrzmy więc na ten sufit

118
00:06:23,498 --> 00:06:26,329
i zobaczmy historię,
która zyskała światowe znaczenie.

119
00:06:26,353 --> 00:06:30,765
Już nie było nawiązań
do znajomego otoczenia.

120
00:06:30,789 --> 00:06:35,432
Tylko przestrzeń, struktura i energia,

121
00:06:35,456 --> 00:06:40,053
monumentalne malowane ramy,
otwierające się na 9 paneli,

122
00:06:40,077 --> 00:06:43,757
czerpiące bardziej z rzeźb
niż z kolorów malarza.

123
00:06:44,034 --> 00:06:47,811
Stoimy na samym końcu przy wejściu.

124
00:06:47,835 --> 00:06:51,941
Daleko od ołtarza
i wygrodzonego miejsca dla księży,

125
00:06:51,965 --> 00:06:57,212
spoglądamy w przestrzeń,
szukając początku.

126
00:06:57,236 --> 00:07:01,252
Nieważne, czy kierując się nauką
czy biblijną tradycją,

127
00:07:01,276 --> 00:07:04,596
myślimy o pierwotnej iskrze.

128
00:07:04,620 --> 00:07:06,753
Michał Anioł dał nam pierwotną energię

129
00:07:06,777 --> 00:07:09,518
w "Oddzieleniu światła od ciemności".

130
00:07:09,542 --> 00:07:12,931
Wzburzona postać zamglona w oddali,

131
00:07:12,931 --> 00:07:15,927
wciśnięta w ciasną przestrzeń.

132
00:07:15,957 --> 00:07:18,587
Następna figura jest już większa,

133
00:07:18,587 --> 00:07:21,608
widać postać mknącą
z jednej strony w drugą.

134
00:07:21,628 --> 00:07:26,126
Zostawiając po sobie słońce,
księżyc, roślinność.

135
00:07:26,156 --> 00:07:28,833
Michał Anioł, w przeciwieństwie
do innych artystów,

136
00:07:28,833 --> 00:07:31,777
nie skupiał się na tym, co było tworzone.

137
00:07:31,817 --> 00:07:35,293
Koncentrował się na akcie tworzenia.

138
00:07:35,393 --> 00:07:41,436
Potem ruch ustaje jak cezura w poezji,
a stwórca unosi się w powietrzu.

139
00:07:41,479 --> 00:07:42,324
I co robi?

140
00:07:42,374 --> 00:07:45,525
Tworzy lądy? Morza?

141
00:07:45,539 --> 00:07:50,606
Czy patrzy na stworzone dzieło,
wszechświat i jego bogactwa?


142
00:07:50,650 --> 00:07:52,864
Tak jak robił to pewnie Michał Anioł,

143
00:07:52,928 --> 00:07:55,223
patrząc na swoje dzieło na suficie,

144
00:07:55,317 --> 00:07:57,545
stwierdzając, że jest dobre.

145
00:07:58,129 --> 00:08:00,833
Scena jest gotowa,

146
00:08:00,863 --> 00:08:04,041
docieracie do kulminacji dzieła
stworzenia, którym jest człowiek.

147
00:08:04,071 --> 00:08:08,597
Wyłania się Adam,
jasna postać na ciemnym tle.

148
00:08:08,647 --> 00:08:10,537
Gdy przyjrzymy się bliżej,

149
00:08:10,565 --> 00:08:13,212
noga leży leniwie na ziemi,

150
00:08:13,246 --> 00:08:15,914
ręka spoczywa ciężko na kolanie.

151
00:08:15,948 --> 00:08:19,283
Adamowi brakuje tej wewnętrznej iskry,

152
00:08:19,303 --> 00:08:22,114
która pociągnie go do wielkości.

153
00:08:22,162 --> 00:08:26,987
Ta iskra zostanie przekazana
przez palec stwórcy,

154
00:08:27,047 --> 00:08:29,716
który jest o milimetr od ręki Adama,

155
00:08:29,716 --> 00:08:31,835
To sprawia, że czekamy w napięciu,

156
00:08:31,835 --> 00:08:34,459
jeszcze moment i nastąpi to spotkanie,

157
00:08:34,459 --> 00:08:37,180
dzięki któremu człowiek odkryje swój cel,

158
00:08:37,180 --> 00:08:40,238
powstanie i zajmie miejsce
na szczycie stworzenia.

159
00:08:40,248 --> 00:08:43,149
Wtedy Michał Anioł podkręca piłkę.

160
00:08:43,167 --> 00:08:45,700
Kogo obejmuje druga ręka?

161
00:08:45,730 --> 00:08:47,331
Ewę, pierwszą kobietę.

162
00:08:47,331 --> 00:08:50,336
Nie, nie powstała po namyśle.
Jest częścią planu.

163
00:08:50,389 --> 00:08:52,827
Zawsze nią była.

164
00:08:52,871 --> 00:08:57,343
Popatrzcie, tak blisko Boga,
że trzyma go pod ramię.

165
00:08:57,563 --> 00:09:02,975
Dla mnie, amerykańskiej 
historyczki sztuki z XXI wieku,

166
00:09:03,065 --> 00:09:06,152
to moment, gdy obraz do mnie przemówił.

167
00:09:06,196 --> 00:09:09,446
Uświadomił mi,
że ta reprezentacja ludzkiego dramatu

168
00:09:09,500 --> 00:09:11,914
zawsze dotyczyła mężczyzn i kobiet,

169
00:09:11,968 --> 00:09:14,586
do tego stopnia, że w samym środku,

170
00:09:14,586 --> 00:09:15,926
w centrum sufitu,

171
00:09:15,926 --> 00:09:17,983
jest stworzenie kobiety, nie Adama.

172
00:09:18,103 --> 00:09:22,549
Kiedy widzicie ich razem w raju,

173
00:09:22,577 --> 00:09:23,766
razem upadają

174
00:09:23,820 --> 00:09:28,253
i dla obojga dumna postawa
zamienia się w zgarbiony wstyd.

175
00:09:28,317 --> 00:09:31,172
To decydujący punkt na suficie.

176
00:09:31,262 --> 00:09:35,992
To punkt w którym musimy się zatrzymać.

177
00:09:36,026 --> 00:09:39,499
Zagrodzona część trzyma nas z dala
od wewnętrznej świątyni.

178
00:09:39,529 --> 00:09:41,649
Jesteśmy wypędzeni, niemal jak Adam i Ewa.

179
00:09:41,709 --> 00:09:44,047
Pozostałe sceny na suficie

180
00:09:44,067 --> 00:09:46,871
odzwierciedlają zatłoczony chaos
otaczającego nas świata.

181
00:09:46,921 --> 00:09:49,533
Jest tam Noe, jego Arka i potop.

182
00:09:49,533 --> 00:09:52,749
Noe składa ofiarę i zawiera
przymierze z Bogiem.

183
00:09:52,789 --> 00:09:54,193
Może jest zbawcą.

184
00:09:54,193 --> 00:09:55,485
Ale nie,

185
00:09:55,485 --> 00:09:57,865
To Noe hodował winogrona, wynalazł wino,

186
00:09:57,865 --> 00:10:00,259
po czym nago upił się
do nieprzytomności w stodole.

187
00:10:00,313 --> 00:10:02,237
To ciekawy sposób projektowania sufitu,

188
00:10:02,301 --> 00:10:04,796
zacząć od Boga tworzącego życie,

189
00:10:04,830 --> 00:10:07,286
a skończyć na pijaku w stodole.

190
00:10:07,370 --> 00:10:10,698
To porównanie do Adama nasuwa myśl,

191
00:10:10,698 --> 00:10:12,696
że Michał Anioł się z nas nabija.

192
00:10:12,730 --> 00:10:15,668
Ale on zaraz rozpędzi mrok,

193
00:10:15,692 --> 00:10:19,082
używając jasnych kolorów zaraz pod Noem.

194
00:10:19,116 --> 00:10:22,375
Szmaragd, topaz, szkarłat
na szatach proroka Zachariasza.

195
00:10:22,429 --> 00:10:25,267
Zachariasz przepowiada światło
nadchodzące ze wschodu

196
00:10:25,291 --> 00:10:28,966
i w tym punkcie zwracamy się
do nowego celu,

197
00:10:29,000 --> 00:10:32,708
z Sybillami i prorokami,
którzy poprowadzą nas na paradę.

198
00:10:32,722 --> 00:10:35,966
Mamy herosów i heroiny,
którzy ubezpieczą drogę,

199
00:10:36,026 --> 00:10:39,149
podążamy za matkami i ojcami.

200
00:10:39,189 --> 00:10:42,486
To oni napędzają wielkie
ludzkie silniki, prące naprzód.

201
00:10:42,510 --> 00:10:45,359
Jesteśmy teraz w kluczowym punkcie sufitu,

202
00:10:45,373 --> 00:10:47,783
kulminacja wszystkiego

203
00:10:47,827 --> 00:10:51,997
z postacią, która wygląda,
jakby miała zaraz spaść

204
00:10:52,027 --> 00:10:54,099
naruszając naszą przestrzeń.

205
00:10:54,129 --> 00:10:56,001
To najważniejszy moment.

206
00:10:56,039 --> 00:10:58,139
Przeszłość spotyka się z teraźniejszością.

207
00:10:58,209 --> 00:11:01,362
Tą postacią jest Jonasz,
który spędził 3 dni w brzuchu wieloryba,

208
00:11:01,392 --> 00:11:03,709
dla chrześcijan to symbol
odnowy człowieczeństwa

209
00:11:03,709 --> 00:11:05,471
przez poświęcenie Jezusa.

210
00:11:05,505 --> 00:11:11,055
Ale dla tłumów turystów wszystkich wyznań,
odwiedzających muzeum każdego dnia,

211
00:11:11,121 --> 00:11:18,088
w jego osobie odległa przeszłość
spotyka się z teraźniejszością.

212
00:11:18,128 --> 00:11:22,555
To wszystko sprowadza nas
do rozwartych łuków na ścianie ołtarza,

213
00:11:22,625 --> 00:11:25,625
gdzie widać Sąd Ostateczny Michała Anioła,

214
00:11:25,625 --> 00:11:29,609
namalowany w 1534 roku,
kiedy świat ponownie się zmienił.

215
00:11:29,673 --> 00:11:31,735
Reformacja podzieliła Kościół.

216
00:11:31,735 --> 00:11:34,759
Imperium Osmańskie rozpropagowało islam,

217
00:11:34,803 --> 00:11:37,969
a Magellan znalazł drogę do Pacyfiku.

218
00:11:37,999 --> 00:11:42,423
W jaki sposób 59-letni artysta,
który nigdy nie był dalej niż w Wenecji,

219
00:11:42,467 --> 00:11:45,260
ma przemawiać do tego nowego świata?

220
00:11:45,324 --> 00:11:47,834
Michał Anioł zdecydował się
namalować przeznaczenie,

221
00:11:47,834 --> 00:11:49,938
uniwersalne pragnienie,

222
00:11:49,972 --> 00:11:51,901
wspólne dla nas wszystkich,

223
00:11:51,941 --> 00:11:54,592
aby zostawić dziedzictwo doskonałości,

224
00:11:54,640 --> 00:11:57,682
opowiedziane w świetle
chrześcijańskiej wizji Sądu Ostatecznego,

225
00:11:57,716 --> 00:11:59,114
końca świata.

226
00:11:59,118 --> 00:12:01,973
Michał Anioł pokazał serię postaci,

227
00:12:02,023 --> 00:12:05,345
które mają niezwykle piękne ciała.

228
00:12:05,403 --> 00:12:08,194
Brak tu okryć, nie ma portretów,

229
00:12:08,194 --> 00:12:09,466
poza jedną parą.

230
00:12:09,466 --> 00:12:12,546
To kompozycja samych ciał,

231
00:12:12,546 --> 00:12:16,040
391 ciał; nie ma dwóch takich samych,

232
00:12:16,104 --> 00:12:17,936
są unikalne jak każdy z nas.

233
00:12:17,950 --> 00:12:21,342
Zaczynają się w dolnym rogu,
podnosząc się z ziemi,

234
00:12:21,376 --> 00:12:24,102
próbując się wznieść.

235
00:12:24,146 --> 00:12:26,973
Ci, którzy się unieśli,
wyciągają ręce, by pomóc innym,

236
00:12:27,027 --> 00:12:29,333
i w jednym niezwykłym kadrze

237
00:12:29,363 --> 00:12:32,759
widać czarnego i białego mężczyznę
wciąganych razem

238
00:12:32,785 --> 00:12:36,172
w niezwykłej wizji ludzkiej
unii w nowym świecie.

239
00:12:36,172 --> 00:12:39,458
Lwia część tej przestrzeni
poświęcona jest kręgowi zwycięzców.

240
00:12:39,466 --> 00:12:44,588
Są tam mężczyźni i kobiety,
całkowicie nadzy niczym atleci.

241
00:12:44,602 --> 00:12:47,486
To oni pokonali przeciwności losu.

242
00:12:47,560 --> 00:12:51,774
Ludzie pokonujący przeciwności
przedstawieni są przez Michała Anioła

243
00:12:51,774 --> 00:12:53,602
niczym atleci.

244
00:12:53,626 --> 00:12:55,989
Mężczyźni i kobiety napinają mięśnie,

245
00:12:55,989 --> 00:12:59,163
pozują w tym niesamowitym miejscu.

246
00:12:59,555 --> 00:13:02,100
Zgromadzeniu przewodniczy Jezus,

247
00:13:02,124 --> 00:13:04,142
najpierw jako człowiek
cierpiący na krzyżu,

248
00:13:04,166 --> 00:13:06,570
teraz jako wspaniały władca nieba.

249
00:13:06,594 --> 00:13:09,612
Jak Michał Anioł udowodnił na malowidle,

250
00:13:09,636 --> 00:13:12,214
trud, przeciwności, problemy

251
00:13:12,238 --> 00:13:15,472
nie ograniczają doskonałości,
tylko ją kształtują.

252
00:13:16,276 --> 00:13:18,864
To prowadzi nas do jednej dziwnej rzeczy.

253
00:13:18,888 --> 00:13:20,705
To prywatna kaplica papieża,

254
00:13:20,729 --> 00:13:23,886
a najtrafniej można ją opisać
jako mieszaninę nagusów.

255
00:13:23,910 --> 00:13:28,263
Michał Anioł starał się użyć
najlepszego języka artystycznego,

256
00:13:28,263 --> 00:13:32,755
najbardziej uniwersalnego
- ciała człowieka.

257
00:13:32,755 --> 00:13:37,683
Zamiast pokazywać cnoty,
takie jak męstwo czy umiarkowanie,

258
00:13:37,683 --> 00:13:42,079
zaczerpnął ze wspaniałej
kolekcji rzeźb Juliusza II,

259
00:13:42,138 --> 00:13:47,287
by pokazać wewnętrzną siłę
jako zewnętrzną moc.

260
00:13:47,387 --> 00:13:50,658
Jeden ze współczesnych
Michała Anioła napisał,

261
00:13:50,728 --> 00:13:54,623
że kaplica była zbyt piękna,
żeby nie powodować kontrowersji.

262
00:13:54,671 --> 00:13:56,269
I tak właśnie się stało.

263
00:13:56,289 --> 00:13:59,358
Michał Anioł szybko odkrył,
że dzięki prasie

264
00:13:59,398 --> 00:14:03,390
skargi na temat nagości
rozpowszechniły się wszędzie.

265
00:14:03,424 --> 00:14:06,766
Jego arcydzieło ludzkiego dramatu
szybko dostało łatkę pornografii.

266
00:14:06,836 --> 00:14:08,926
Na tym etapie dodał
dwa dodatkowe portrety.

267
00:14:08,946 --> 00:14:11,835
Jeden człowieka, który go krytykował,
papieskiego dworzanina,

268
00:14:11,835 --> 00:14:14,573
i drugi siebie jako wysuszonej skóry,
żadnego atlety,

269
00:14:14,573 --> 00:14:18,359
w rękach wieloletniego męczennika.

270
00:14:18,449 --> 00:14:22,464
W roku swojej śmierci 
doczekał okrycia nagości kilku postaci;

271
00:14:22,464 --> 00:14:27,906
triumf trywialnych szczegółów
nad wielkim nawoływaniem do chwały.

272
00:14:27,966 --> 00:14:31,367
Stoimy tu i teraz.

273
00:14:31,405 --> 00:14:33,829
Jesteśmy zamknięci w przestrzeni

274
00:14:33,829 --> 00:14:36,489
pomiędzy początkiem i końcem,

275
00:14:36,499 --> 00:14:40,509
w ogromie ludzkiego doświadczenia.

276
00:14:40,598 --> 00:14:44,569
Kaplica Sykstyńska zmusza nas
do rozejrzenia się, jakby była lustrem.

277
00:14:44,593 --> 00:14:45,890
Kim jestem na tym obrazie?

278
00:14:45,914 --> 00:14:47,220
Czy kimś z tłumu?

279
00:14:47,244 --> 00:14:48,617
Czy tym pijaczyną?

280
00:14:48,641 --> 00:14:50,097
A może atletą?

281
00:14:50,121 --> 00:14:52,651
Opuszczając tę przystań
podnoszącego na duchu piękna,

282
00:14:52,651 --> 00:14:56,349
jesteśmy zainspirowani,
żeby zadać sobie największe z pytań.

283
00:14:56,373 --> 00:15:01,211
Kim jestem i jaką rolę gram
w tym wielkim teatrze życia.

284
00:15:01,549 --> 00:15:02,680
Dziękuję.

285
00:15:02,750 --> 00:15:06,192
(Brawa)

286
00:15:06,216 --> 00:15:09,187
Bruno Giussani: Elizabeth Lev, dziękujemy.

287
00:15:09,211 --> 00:15:13,067
Elizabeth, wspomniałaś
tę całą sprawę pornografii,

288
00:15:13,091 --> 00:15:17,255
za wiele nagich postaci,
za wiele scen z życia codziennego,

289
00:15:17,255 --> 00:15:20,420
nie na miejscu jak na tamte czasy.

290
00:15:20,444 --> 00:15:22,300
Ale ta historia jest znacznie szersza.

291
00:15:22,300 --> 00:15:25,094
To nie tylko kwestia
retuszowania kilku figur.

292
00:15:25,118 --> 00:15:28,352
Dzieło sztuki zostało prawie
całkiem przez to zniszczone.

293
00:15:28,383 --> 00:15:31,788
Elizabeth Lev: Efekt wywołany
przez Sąd Ostateczny był ogromny.

294
00:15:31,818 --> 00:15:34,812
Prasa drukowana zadbała o to,
żeby każdy to zobaczył.

295
00:15:34,812 --> 00:15:37,691
To nie stało się w ciągu kilku tygodni,

296
00:15:37,715 --> 00:15:42,183
tylko na przestrzeni 20 lat

297
00:15:42,207 --> 00:15:44,971
w artykułach i przez skargi
kierowane do Kościoła:

298
00:15:44,971 --> 00:15:47,763
"Nie możecie nam mówić,
jak mamy postępować.

299
00:15:47,823 --> 00:15:51,222
Zauważyliście, że macie 
pornografię w kaplicy papieskiej?".

300
00:15:51,262 --> 00:15:56,486
Po skargach i ciągłych próbach 
zniszczenia dzieła,

301
00:15:56,526 --> 00:15:58,910
w roku, w którym zmarł Michał Anioł,

302
00:15:58,910 --> 00:16:00,862
Kościół wreszcie znalazł kompromis,

303
00:16:00,912 --> 00:16:02,693
sposób na ocalenie malowidła:

304
00:16:02,693 --> 00:16:05,248
domalowano 30 dodatkowych okryć.

305
00:16:05,339 --> 00:16:08,579
Stąd bierze się tradycja listka figowego,

306
00:16:08,649 --> 00:16:10,386
od tego się zaczęło

307
00:16:10,436 --> 00:16:14,127
i wyszło to od Kościoła, 
który starał się ocalić dzieło sztuki,

308
00:16:14,141 --> 00:16:16,503
a nie bezcześcić je czy niszczyć.

309
00:16:16,733 --> 00:16:20,367
BG: Twoja opowieść to nie klasyczne
zwiedzanie z przewodnikiem,

310
00:16:20,497 --> 00:16:23,368
jakiego doświadczają ludzie 
odwiedzający Kaplicę Sykstyńską

311
00:16:23,388 --> 00:16:24,397
(Śmiech)

312
00:16:24,407 --> 00:16:26,527
EL: Nie wiem, czy to reklama?

313
00:16:26,527 --> 00:16:28,684
(Śmiech)

314
00:16:28,684 --> 00:16:30,903
BG: Nie, niekoniecznie, to stwierdzenie.

315
00:16:30,903 --> 00:16:35,130
Doświadczanie sztuki obecnie 
napotyka na pewne problemy.

316
00:16:35,130 --> 00:16:38,520
Zbyt wielu ludzi chce ją tam zobaczyć.

317
00:16:38,520 --> 00:16:40,404
5 milionów ludzi przechodzi przez drzwi

318
00:16:40,404 --> 00:16:43,149
i doświadcza tego w zupełnie inny sposób,

319
00:16:43,231 --> 00:16:45,128
niż my przed chwilą.

320
00:16:45,128 --> 00:16:48,095
EL: Zgadzam się.
Miło zatrzymać się na chwilę i popatrzeć.

321
00:16:48,095 --> 00:16:50,455
Uświadomić sobie,
nawet jeśli zwiedzacie to teraz,

322
00:16:50,505 --> 00:16:52,588
z 28 000 ludzi dziennie,

323
00:16:52,642 --> 00:16:55,023
nawet jeśli jesteście tam
z tymi wszystkimi ludźmi,

324
00:16:55,023 --> 00:16:58,214
rozejrzeć się i pomyśleć
jakie to wspaniałe,

325
00:16:58,244 --> 00:17:01,694
że jakiś malowany tynk sprzed 500 lat

326
00:17:01,738 --> 00:17:05,532
może ich wszystkich przyciągnąć,
ustawić obok ciebie,

327
00:17:05,610 --> 00:17:07,446
kazać patrzeć w górę w oniemieniu.

328
00:17:07,496 --> 00:17:12,224
To wspaniałe świadectwo,
jak piękno może do nas przemawiać

329
00:17:12,294 --> 00:17:14,719
poprzez czas i przestrzeń.

330
00:17:14,749 --> 00:17:16,206
BG: Liz, grazie.

331
00:17:16,226 --> 00:17:17,573
EL: Grazie a te.

332
00:17:17,643 --> 00:17:18,837
BG: Dziękuję.

333
00:17:18,867 --> 00:17:20,254
(Brawa)