1
00:00:00,782 --> 00:00:02,687
Beeld je in dat je in Rome bent

2
00:00:02,711 --> 00:00:05,914
en je hebt je een weg gebaand 
door de Vaticaanse Musea.

3
00:00:06,301 --> 00:00:09,544
Je hebt geschuifeld door lange gangen,

4
00:00:09,568 --> 00:00:14,008
langs standbeelden,
fresco's, massa's dingen.

5
00:00:14,380 --> 00:00:16,725
Je gaat richting Sixtijnse Kapel.

6
00:00:16,749 --> 00:00:22,125
Eindelijk -- een lange gang, 
een trap en een deur.

7
00:00:22,149 --> 00:00:25,147
Je staat op de drempel 
van de Sixtijnse Kapel.

8
00:00:25,171 --> 00:00:26,935
Wat verwacht je?

9
00:00:26,959 --> 00:00:29,483
Reusachtige koepels? 
Koren der engelen?

10
00:00:29,507 --> 00:00:31,665
Niks van dat alles hebben we daar.

11
00:00:32,109 --> 00:00:35,998
Wat hebben we dan wel, 
vraag je je misschien af?

12
00:00:36,022 --> 00:00:38,646
Het doek naar de Sixtijnse Kapel gaat op.

13
00:00:38,670 --> 00:00:41,625
Je bent letterlijk omgeven 
door geschilderde gordijnen,

14
00:00:41,649 --> 00:00:44,064
de oorspronkelijke decoratie 
van deze kapel.

15
00:00:44,088 --> 00:00:46,226
In de kerk dienden 
wandtapijten niet alleen

16
00:00:46,226 --> 00:00:48,656
om de kou buiten te houden 
tijdens de lange missen,

17
00:00:48,656 --> 00:00:52,111
maar ook als een manier om het grote 
theater des levens af te beelden.

18
00:00:52,631 --> 00:00:57,762
Het menselijke drama waarin wij allemaal 
een rol spelen, is een geweldig verhaal,

19
00:00:57,786 --> 00:01:00,595
een verhaal dat de hele wereld omvat

20
00:01:00,619 --> 00:01:03,684
en dat zich ontvouwde in de drie stadia

21
00:01:03,708 --> 00:01:05,950
van de beschildering 
van de Sixtijnse Kapel.

22
00:01:06,382 --> 00:01:09,743
Dit gebouw begon als een ruimte 
voor een kleine groep

23
00:01:09,767 --> 00:01:12,109
van rijke, hoogopgeleide 
christelijke priesters.

24
00:01:12,528 --> 00:01:15,205
Ze baden er.
Ze kozen er hun paus.

25
00:01:15,229 --> 00:01:16,381
500 jaar geleden

26
00:01:16,405 --> 00:01:18,912
was dit de ultieme kerkelijke 'man cave'.

27
00:01:19,548 --> 00:01:25,419
Hoe is het dan mogelijk dat deze kapel
vandaag 5 miljoen mensen per jaar

28
00:01:25,443 --> 00:01:28,109
aantrekt en in verrukking brengt,

29
00:01:28,133 --> 00:01:30,372
vanuit alle mogelijke achtergronden?

30
00:01:30,396 --> 00:01:34,932
Omdat op die samengebalde plek 
een creatieve explosie plaatsvond,

31
00:01:34,956 --> 00:01:39,788
ontvlamd door de elektrische spanning
van nieuwe geopolitieke grenzen,

32
00:01:39,812 --> 00:01:44,107
die brandhout maakten van de oude
missionaristraditie van de Kerk

33
00:01:44,131 --> 00:01:48,069
en een van de grootste kunstwerken 
uit de kunstgeschiedenis voortbracht.

34
00:01:48,069 --> 00:01:52,578
Deze ontwikkeling had de vorm
van een grote evolutie,

35
00:01:52,602 --> 00:01:55,337
die begon bij een kleine elite

36
00:01:55,361 --> 00:01:58,792
en uiteindelijk een publiek kon aanspreken

37
00:01:58,816 --> 00:02:00,838
uit de hele wereld.

38
00:02:01,222 --> 00:02:03,976
Deze evolutie kende drie stadia

39
00:02:04,000 --> 00:02:07,111
die elk met een historische
omstandigheid verbonden zijn.

40
00:02:07,135 --> 00:02:09,166
De eerste was beperkt van omvang.

41
00:02:09,190 --> 00:02:11,723
Ze was een spiegel
van het kleinsteedse perspectief.

42
00:02:12,096 --> 00:02:16,350
De tweede vond plaats na de dramatische
wijziging van het wereldbeeld

43
00:02:16,374 --> 00:02:19,065
na de historische reis van Colombus.

44
00:02:19,089 --> 00:02:20,496
De derde

45
00:02:20,520 --> 00:02:23,496
toen het tijdperk der ontdekkingen
al goed gevorderd was

46
00:02:23,520 --> 00:02:26,029
en de Kerk zich opmaakte

47
00:02:26,053 --> 00:02:27,456
om een wereldkerk te worden.

48
00:02:28,180 --> 00:02:30,196
De oorspronkelijke inrichting
van deze kerk

49
00:02:30,196 --> 00:02:32,366
weerspiegelde een kleine wereld.

50
00:02:32,366 --> 00:02:33,680
Er waren drukke taferelen

51
00:02:33,704 --> 00:02:37,561
die het leven vertelden
van Jezus en Mozes,

52
00:02:37,585 --> 00:02:41,622
en die de ontwikkeling van het joodse
en christelijke volk weergaven.

53
00:02:41,646 --> 00:02:43,983
De man die dit bestelde, Paus Sixtus VI,

54
00:02:44,007 --> 00:02:47,326
stelde een droomteam
van Florentijnse kunstenaars samen,

55
00:02:47,350 --> 00:02:50,249
met mannen als Sandro Botticelli

56
00:02:50,273 --> 00:02:53,850
en de man die Michelangelo
zou inwijden in de schilderkunst,

57
00:02:53,874 --> 00:02:55,412
Ghirlandaio.

58
00:02:55,436 --> 00:03:00,781
Deze mannen bekleedden de muren
met een fries van pure kleur.

59
00:03:00,805 --> 00:03:04,106
In deze verhalen herken je
bekende landschappen:

60
00:03:04,130 --> 00:03:07,996
de kunstenaars gebruiken Romeinse 
monumenten, of een Toscaans landschap

61
00:03:08,020 --> 00:03:11,448
om een uitheems verhaal
herkenbaar te maken.

62
00:03:11,472 --> 00:03:15,117
De toevoeging van afbeeldingen
van de vrienden en familie van de paus

63
00:03:15,141 --> 00:03:17,974
maakte dit tot de perfecte decoratie
voor een klein hof

64
00:03:17,998 --> 00:03:20,237
dat beperkt was
tot het Europese continent.

65
00:03:20,244 --> 00:03:25,114
Maar in 1492 werd
de Nieuwe Wereld ontdekt.

66
00:03:25,138 --> 00:03:27,082
De horizons breidden zich uit

67
00:03:27,106 --> 00:03:33,462
en deze kleine microkosmos 
van 40 bij 14 meter moest meegroeien.

68
00:03:33,486 --> 00:03:34,806
Zo geschiedde,

69
00:03:34,830 --> 00:03:36,782
dankzij een creatief genie,

70
00:03:36,806 --> 00:03:39,623
een visionair en verbluffend verhaal.

71
00:03:40,208 --> 00:03:42,757
Het creatieve genie was 
Michelangelo Buonarroti,

72
00:03:42,781 --> 00:03:47,171
33 toen hij de taak kreeg om het plafond
van 1.100 vierkante meter te beschilderen.

73
00:03:47,195 --> 00:03:49,076
Hij had geen goede kaarten --

74
00:03:49,100 --> 00:03:52,296
hij had zijn schildersopleiding 
opgegeven om te gaan beeldhouwen.

75
00:03:52,296 --> 00:03:55,478
Boze werkgevers in Florence

76
00:03:55,502 --> 00:03:57,266
wachtten op onafgewerkte opdrachten.

77
00:03:57,266 --> 00:04:00,863
Hij was naar Rome gelokt 
door een groot beeldhouwproject

78
00:04:00,887 --> 00:04:03,468
dat de mist was ingegaan.

79
00:04:03,492 --> 00:04:06,621
Er bleef alleen de opdracht
om twaalf apostelen te schilderen

80
00:04:06,645 --> 00:04:09,986
op een decoratieve achtergrond
op het plafond van de Sixtijnse Kapel,

81
00:04:09,986 --> 00:04:13,128
dat er zou uitzien
als elk ander plafond in Italië.

82
00:04:13,375 --> 00:04:15,636
Maar het genie tilde het 
naar een hoger niveau.

83
00:04:15,636 --> 00:04:19,298
In een tijd waarin een man het waagde
om over de Atlantische Oceaan te zeilen,

84
00:04:19,298 --> 00:04:22,520
durfde Michelangelo nieuwe
artistieke wateren te bezeilen.

85
00:04:23,027 --> 00:04:25,263
Ook hij zou een verhaal vertellen.

86
00:04:25,287 --> 00:04:28,819
Geen apostelen, maar een verhaal
van een groot begin,

87
00:04:28,843 --> 00:04:30,515
het verhaal van Genesis.

88
00:04:31,087 --> 00:04:34,018
Moeilijk te verkopen,
een verhaal op een plafond.

89
00:04:34,042 --> 00:04:38,850
Hoe zou je een druk tafereel
kunnen lezen van 20m lager?

90
00:04:38,874 --> 00:04:41,729
De schilderstechniek
die al 200 jaar werd doorgegeven

91
00:04:41,753 --> 00:04:45,667
in de ateliers van Florence,
was niet klaar voor dit soort van verhaal.

92
00:04:45,667 --> 00:04:48,662
Maar Michelangelo
was niet echt een schilder

93
00:04:48,686 --> 00:04:50,970
en hij ging aan de slag met zijn sterktes.

94
00:04:50,994 --> 00:04:54,476
In plaats van ruimte
op te vullen met de drukte

95
00:04:54,500 --> 00:04:58,299
nam hij een hamer en beitel
en hakte in op een stuk marmer

96
00:04:58,323 --> 00:05:00,753
om het beeld dat erin zat, eruit te halen.

97
00:05:00,777 --> 00:05:02,945
Michelangelo was een essentialist.

98
00:05:02,969 --> 00:05:07,355
Hij vertelde zijn verhaal
in massieve, dynamische lichamen.

99
00:05:07,379 --> 00:05:12,146
Dit plan werd gesteund 
door de epische Paus Julius II,

100
00:05:12,170 --> 00:05:15,791
die niet bang was van
het boude genie van Michelangelo.

101
00:05:15,815 --> 00:05:17,697
Hij was een neef van Paus Sixtus VII,

102
00:05:17,721 --> 00:05:21,828
was 30 jaar lang in kunst gedrenkt
en kende er de kracht van.

103
00:05:21,852 --> 00:05:24,916
De geschiedenis bedacht hem
met de bijnaam 'krijgsheer-Paus',

104
00:05:24,940 --> 00:05:28,730
maar zijn erfenis voor het Vaticaan
bestond niet uit forten en artillerie,

105
00:05:28,754 --> 00:05:30,070
maar uit kunst.

106
00:05:30,094 --> 00:05:32,673
Hij liet ons de Rafaël-zalen na
en de Sixtijnse kapel.

107
00:05:32,697 --> 00:05:35,252
Hij liet de Sint-Pietersbasliek na

108
00:05:35,252 --> 00:05:40,069
en een uitzonderlijke verzameling
Grieks-Romeinse beelden --

109
00:05:40,093 --> 00:05:44,233
volstrekt onchristelijke werken
die de voedingsbodem zouden worden

110
00:05:44,257 --> 00:05:48,142
van het eerste moderne museum ter wereld:
de Vaticaanse Musea.

111
00:05:48,847 --> 00:05:50,271
Julius was een man

112
00:05:50,295 --> 00:05:54,079
met een visie van een Vaticaan
dat eeuwig relevant zou zijn

113
00:05:54,103 --> 00:05:56,192
door grandeur en schoonheid,

114
00:05:56,216 --> 00:05:57,588
en hij had gelijk.

115
00:05:57,612 --> 00:06:02,600
De ontmoeting tussen deze twee giganten,
Michelangelo en Julius II,

116
00:06:02,624 --> 00:06:05,061
schonk ons de Sixtijnse Kapel.

117
00:06:05,641 --> 00:06:08,428
Michelangelo was dit project zo toegewijd

118
00:06:08,452 --> 00:06:12,835
dat hij de klus 
in drie en een half jaar klaarde,

119
00:06:12,859 --> 00:06:17,128
met een schetsploeg,
en door bijna constant, urenlang

120
00:06:17,152 --> 00:06:20,843
boven zijn hoofd de verhalen
op het plafond te schilderen.

121
00:06:21,424 --> 00:06:23,474
Laten we naar dit plafond kijken

122
00:06:23,498 --> 00:06:26,329
om te zien hoe 
een wereldwijd verhaal ontstond.

123
00:06:26,353 --> 00:06:30,765
Geen artistieke verwijzingen meer
naar de vertrouwde wereld om je heen.

124
00:06:30,789 --> 00:06:35,432
Eén en al ruimte, structuur en energie.

125
00:06:35,456 --> 00:06:40,053
Een monumentaal geschilderd raamwerk
dat zich ontvouwt in negen panelen,

126
00:06:40,077 --> 00:06:44,010
meer gedreven door sculpturale vorm
dan door schilderachtige kleuren.

127
00:06:44,034 --> 00:06:47,811
We staan aan het uiteinde, bij de ingang,

128
00:06:47,835 --> 00:06:51,941
ver van het altaar en het deel dat is
afgebakend voor de kerkleiders.

129
00:06:51,965 --> 00:06:57,212
We turen in de verte, 
op zoek naar een begin.

130
00:06:57,236 --> 00:07:01,252
De een zoekt het in de wetenschap,
de ander in de Bijbelse traditie,

131
00:07:01,276 --> 00:07:04,596
maar we zoeken naar een oervonk.

132
00:07:04,620 --> 00:07:06,753
Michelangelo gaf ons een initiële energie

133
00:07:06,777 --> 00:07:09,518
toen hij ons de scheiding 
van licht en duister schonk,

134
00:07:09,542 --> 00:07:12,931
een wervelende figuur, vaag in de verte,

135
00:07:12,955 --> 00:07:15,439
in een kleine ruimte samengebald.

136
00:07:15,463 --> 00:07:17,792
De volgende figuur is groter,

137
00:07:17,816 --> 00:07:21,243
je ziet een figuur die van de ene
naar de andere kant slingert.

138
00:07:21,267 --> 00:07:26,253
In zijn kielzog de zon,
de maan, vegetatie.

139
00:07:26,277 --> 00:07:30,284
De klemtoon lag bij Michelangelo niet
op wat er geschapen werd,

140
00:07:30,308 --> 00:07:32,352
zoals bij andere kunstenaars.

141
00:07:32,376 --> 00:07:35,719
Hij focuste op de scheppingsdaad.

142
00:07:35,743 --> 00:07:40,117
En dan stopt de beweging,
als een rustpunt in een gedicht,

143
00:07:40,141 --> 00:07:41,393
en de schepper aarzelt.

144
00:07:41,417 --> 00:07:42,696
Wat doet hij?

145
00:07:42,720 --> 00:07:45,575
Schept hij land? Schept hij water?

146
00:07:45,599 --> 00:07:50,290
Of blikt hij terug op zijn werk,
het universum en zijn schatten,

147
00:07:50,314 --> 00:07:54,405
zoals Michelangelo allicht ook terugblikte
op zijn werk op de zolder

148
00:07:54,690 --> 00:07:57,484
en verklaarde "dat het goed was".

149
00:07:58,388 --> 00:08:00,493
Nu staat alles in scène

150
00:08:00,517 --> 00:08:04,195
en kom je bij het toppunt
van de schepping, de mens.

151
00:08:04,219 --> 00:08:08,549
Adam springt in het oog,
licht tegen een donkere achtergrond.

152
00:08:08,573 --> 00:08:10,331
Van naderbij bekeken

153
00:08:10,355 --> 00:08:13,007
zie je dat dat been er maar bij hangt

154
00:08:13,031 --> 00:08:15,321
en dat de arm zwaar op de knie rust.

155
00:08:15,345 --> 00:08:19,022
Het ontbreekt Adam aan die innerlijke vonk

156
00:08:19,046 --> 00:08:21,334
die hem tot grootse dingen zal aanzetten.

157
00:08:21,358 --> 00:08:26,123
Die vonk zal hij zodadelijk krijgen 
van de schepper, in die vinger

158
00:08:26,147 --> 00:08:28,818
die 1 mm van de hand 
van Adam verwijderd is.

159
00:08:28,842 --> 00:08:30,787
We zitten op het puntje van onze stoel,

160
00:08:30,811 --> 00:08:33,826
omdat we ons op een oogwenk
bevinden van dat contact

161
00:08:33,850 --> 00:08:36,751
waardoor die man zijn doel zal ontdekken,

162
00:08:36,775 --> 00:08:40,079
zal opspringen en zijn plaats zal innemen
aan de top van de schepping.

163
00:08:40,079 --> 00:08:43,044
En toen gooide Michelangelo een curveball.

164
00:08:43,068 --> 00:08:44,896
Wie zit er in die andere arm?

165
00:08:45,531 --> 00:08:47,227
Eva, de eerste vrouw.

166
00:08:47,251 --> 00:08:50,160
Nee, ze is geen bedenking achteraf.
Ze is deel van het plan.

167
00:08:50,184 --> 00:08:52,657
Ze heeft altijd in zijn hoofd gezeten.

168
00:08:52,681 --> 00:08:56,886
Kijk, ze is zo intiem met God
dat haar hand om zijn arm krult.

169
00:08:57,329 --> 00:09:02,737
Voor mij, Amerikaanse kunsthistorica
uit de 21e eeuw,

170
00:09:02,761 --> 00:09:05,613
was dit het moment
waarop het schilderij me aansprak.

171
00:09:05,637 --> 00:09:08,985
Want ik besefte dat deze voorstelling
van het menselijke drama

172
00:09:09,009 --> 00:09:11,922
altijd al om mannen
en vrouwen had gedraaid --

173
00:09:11,946 --> 00:09:15,736
in die mate dat het dode centrum,
het hart van de zoldering,

174
00:09:15,760 --> 00:09:18,174
de schepping van de vrouw is,
niet die van Adam.

175
00:09:18,198 --> 00:09:22,122
Feit is dat als je ze samen ziet
in de Tuin van Eden,

176
00:09:22,146 --> 00:09:23,683
ze samen ten val komen

177
00:09:23,707 --> 00:09:28,099
en dat hun fiere houding
zich in schaamte samenvouwt.

178
00:09:28,647 --> 00:09:31,316
Je bent bij die cruciale verbinding 
op de zoldering.

179
00:09:31,340 --> 00:09:34,423
Je bent exact op het punt waarop jij en ik

180
00:09:34,447 --> 00:09:35,982
niet verder de kerk in mogen.

181
00:09:35,982 --> 00:09:39,282
De omheining houdt ons ver 
van het innerlijke sanctum

182
00:09:39,306 --> 00:09:41,819
en we worden verdreven, 
net als Adam en Eva.

183
00:09:41,843 --> 00:09:43,599
De overige scènes op de zoldering

184
00:09:43,623 --> 00:09:46,467
weerspiegelen de drukke chaos 
van de wereld rondom ons.

185
00:09:46,491 --> 00:09:48,715
Je hebt Noach en zijn ark en de zondvloed.

186
00:09:48,739 --> 00:09:52,329
Je hebt Noach. Hij brengt een offer
en sluit een verdrag met God.

187
00:09:52,353 --> 00:09:53,639
Misschien is hij de redder.

188
00:09:54,031 --> 00:09:57,763
Oh, maar nee, Noach is die kerel
die druiven plantte, wijn uitvond,

189
00:09:57,787 --> 00:10:00,385
dronken werd en naakt
flauwviel in zijn schuur.

190
00:10:00,385 --> 00:10:02,849
Het is een bizar ontwerp
voor de zoldering:

191
00:10:02,849 --> 00:10:04,787
te beginnen bij God die het leven schept

192
00:10:04,787 --> 00:10:07,386
en te eindigen
bij een dronkenlap in een schuur.

193
00:10:07,386 --> 00:10:09,706
In vergelijking met Adam

194
00:10:09,730 --> 00:10:12,698
zou je kunnen denken dat Michelangelo
ons voor de gek houdt.

195
00:10:12,698 --> 00:10:14,936
Maar hij zal zometeen
de somberheid verdrijven

196
00:10:14,936 --> 00:10:18,278
door die felle kleuren net onder Noach:

197
00:10:18,302 --> 00:10:21,692
smaragd, topaas, scharlaken
op de profeet Zacharia.

198
00:10:21,716 --> 00:10:24,695
Zacharia ziet een licht 
uit het Oosten komen.

199
00:10:24,719 --> 00:10:28,407
Op deze kruising worden we
naar een nieuwe bestemming geleid,

200
00:10:28,431 --> 00:10:32,306
met sibyllen en profeten die ons 
zullen voorgaan in een parade.

201
00:10:32,330 --> 00:10:35,628
Je hebt de helden en heldinnen
die de weg banen,

202
00:10:35,652 --> 00:10:38,136
en we volgen de moeders en vaders.

203
00:10:38,160 --> 00:10:42,245
Zij zijn de motor van deze grote 
menselijke machine, zij drijven ze aan.

204
00:10:42,269 --> 00:10:45,176
Nu komen we bij de sluitsteen
van de zoldering,

205
00:10:45,200 --> 00:10:47,379
het toppunt van het hele ding,

206
00:10:47,403 --> 00:10:50,633
met een figuur die eruit ziet
alsof hij uit zijn ruimte zal vallen

207
00:10:50,657 --> 00:10:51,991
in de onze,

208
00:10:51,991 --> 00:10:53,384
die hij in beslag zal nemen.

209
00:10:53,384 --> 00:10:55,869
Dit is de belangrijkste kruising.

210
00:10:55,893 --> 00:10:57,765
Het verleden ontmoet het heden.

211
00:10:57,789 --> 00:11:01,005
Deze figuur, Jona, die drie dagen
in de buik van een walvis zat,

212
00:11:01,029 --> 00:11:04,072
is voor christenen het symbool
van de vernieuwing van de mensheid

213
00:11:04,082 --> 00:11:05,339
door het offer van Jezus,

214
00:11:05,339 --> 00:11:07,865
maar voor de massa's
bezoekers van dat museum,

215
00:11:07,865 --> 00:11:10,735
van alle geloofsgezindten,
die daar elke dag op bezoek komen,

216
00:11:10,759 --> 00:11:13,921
is hij het moment 
waarop het verre verleden

217
00:11:13,921 --> 00:11:18,091
de onmiddellijke realiteit ontmoet.

218
00:11:18,091 --> 00:11:22,684
Dat alles brengt ons bij de open boog 
van de altaarmuur,

219
00:11:22,708 --> 00:11:25,471
waar we het Laatste Oordeel
van Michelangelo zien,

220
00:11:25,495 --> 00:11:29,361
geschilderd in 1534, nadat de wereld 
opnieuw veranderd was.

221
00:11:29,385 --> 00:11:31,409
De Reformatie had de Kerk versplinterd,

222
00:11:31,433 --> 00:11:34,301
het Ottomaanse Rijk 
had het woord 'islam' wijd verspreid

223
00:11:34,325 --> 00:11:37,819
en Magellaan had een route 
gevonden naar de Stille Oceaan.

224
00:11:37,843 --> 00:11:42,505
Hoe gaat een 59 jaar oude kunstenaar
die nooit verder dan Venetië is gekomen

225
00:11:42,529 --> 00:11:44,723
die nieuwe wereld aanspreken?

226
00:11:44,747 --> 00:11:47,790
Michelangelo koos ervoor
om het lot te schilderen,

227
00:11:47,814 --> 00:11:49,634
dat universele verlangen

228
00:11:49,658 --> 00:11:51,278
dat we delen:

229
00:11:51,302 --> 00:11:54,471
om een spoor 
van uitmuntendheid na te laten.

230
00:11:54,495 --> 00:11:57,426
In de taal van de christelijke visie
van het Laatste Oordeel,

231
00:11:57,450 --> 00:11:58,762
het einde van de wereld,

232
00:11:58,786 --> 00:12:01,924
gaf Michelangelo je een reeks figuren

233
00:12:01,948 --> 00:12:05,103
die van een verbluffend
knap lichaam voorzien zijn.

234
00:12:05,127 --> 00:12:07,633
Er is geen omhulling meer,
geen portret,

235
00:12:07,633 --> 00:12:09,110
op een enkele uitzondering na.

236
00:12:09,134 --> 00:12:11,852
De compositie bestaat louter uit lichamen,

237
00:12:11,876 --> 00:12:15,262
391 in getal, geen twee dezelfde,

238
00:12:15,286 --> 00:12:17,740
uniek, zoals wij allemaal.

239
00:12:17,764 --> 00:12:21,506
Ze beginnen in de linkeronderhoek,
rukken zich los van de grond,

240
00:12:21,530 --> 00:12:24,252
worstelen zich naar boven.

241
00:12:24,276 --> 00:12:26,852
Wie boven is, reikt naar beneden
om anderen te helpen.

242
00:12:26,852 --> 00:12:28,593
In een verbluffend vignet

243
00:12:28,617 --> 00:12:31,709
worden een zwarte man en
een blanke man samen opgehesen,

244
00:12:31,733 --> 00:12:34,455
in een ongelooflijke visie
van eenheid van de mens

245
00:12:34,479 --> 00:12:35,921
in deze nieuwe wereld.

246
00:12:35,945 --> 00:12:39,452
Het leeuwendeel van de ruimte
is voor de kring van de winnaars.

247
00:12:39,476 --> 00:12:44,312
Daar vind je mannen en vrouwen
die volledig naakt zijn, als atleten.

248
00:12:44,336 --> 00:12:46,648
Zij hebben de tegenslagen overwonnen.

249
00:12:46,672 --> 00:12:51,606
De visie van Michelangelo over mensen 
die tegenslagen overwinnen,

250
00:12:51,606 --> 00:12:53,602
is dat het atleten zijn.

251
00:12:53,626 --> 00:12:57,055
Je krijgt dus mannen
en vrouwen die poseren

252
00:12:57,079 --> 00:12:59,163
op dit uitzonderlijke schouwtoneel.

253
00:12:59,555 --> 00:13:02,100
De voorzitter van de vergadering is Jezus,

254
00:13:02,124 --> 00:13:04,142
eertijds een lijdende mens op het kruis,

255
00:13:04,166 --> 00:13:06,570
nu een glorieuze heerser in de hemel.

256
00:13:06,594 --> 00:13:09,612
Zoals Michelangelo aantoonde
in zijn schilderij

257
00:13:09,636 --> 00:13:12,214
zijn armoede, tegenslagen en obstakels

258
00:13:12,238 --> 00:13:15,472
geen beperkingen op de uitmuntendheid
maar juist de bron ervan.

259
00:13:16,276 --> 00:13:18,864
Dat heeft een bizar gevolg.

260
00:13:18,888 --> 00:13:20,705
Dit is de privékapel van de paus,

261
00:13:20,729 --> 00:13:23,966
en dat kan je het best beschrijven
als een stoofpot van blote mensen.

262
00:13:23,966 --> 00:13:27,673
Maar Michelangelo probeerde alleen 
de beste artistieke taal te gebruiken,

263
00:13:27,697 --> 00:13:30,385
de meest universele artistieke
taal die hij kon bedenken:

264
00:13:30,385 --> 00:13:32,069
die van het menselijk lichaam.

265
00:13:32,093 --> 00:13:37,899
In plaats van deugden af te beelden, 
dapperheid of zelfbeheersing,

266
00:13:37,923 --> 00:13:42,188
speelde hij leentjebuur bij de wonderlijke
collectie van beelden van Julius II

267
00:13:42,212 --> 00:13:46,463
om innerlijke kracht
als externe macht te tonen.

268
00:13:47,368 --> 00:13:50,733
Een tijdgenoot schreef

269
00:13:50,757 --> 00:13:54,615
dat de kapel zo mooi was
dat ze wel aanstoot moést geven.

270
00:13:54,639 --> 00:13:55,988
En zo geschiedde.

271
00:13:56,012 --> 00:13:59,550
Michelangelo ontdekte al snel
dat dankzij de drukpers

272
00:13:59,574 --> 00:14:02,696
klachten over het naakt
zich overal verspreidden.

273
00:14:02,720 --> 00:14:07,016
Zijn meesterwerk van menselijk drama
kreeg al snel het etiket pornografie

274
00:14:07,040 --> 00:14:09,215
en dus voegde hij nog twee portretten toe:

275
00:14:09,239 --> 00:14:12,263
een van de man die hem bekritiseerde,
een hoveling van de paus,

276
00:14:12,283 --> 00:14:15,879
en een van hemzelf als 
een uitgedroogde bolster, geen atleet,

277
00:14:15,903 --> 00:14:18,324
in de handen van een lijdende martelaar.

278
00:14:18,348 --> 00:14:22,156
In zijn laatste levensjaar zag hij 
dat verschillende figuren bedekt werden --

279
00:14:22,156 --> 00:14:27,659
triomf van de triviale afleiding
op zijn grootse aansporing tot glorie.

280
00:14:28,167 --> 00:14:29,931
En nu staan we dus

281
00:14:29,955 --> 00:14:31,685
in het hier en nu.

282
00:14:31,709 --> 00:14:34,029
We zijn gevangen in die ruimte,

283
00:14:34,053 --> 00:14:36,318
tussen beginnen en eind,

284
00:14:36,342 --> 00:14:40,574
in de grote, enorme totaliteit
van de menselijke ervaring.

285
00:14:40,598 --> 00:14:44,569
De Sixtijnse kapel dwingt ons
om rond te kijken, als in een spiegel.

286
00:14:44,593 --> 00:14:45,890
Wie ben ik in dit schilderij?

287
00:14:45,914 --> 00:14:47,220
Ben ik iemand in de massa?

288
00:14:47,244 --> 00:14:48,617
Ben ik de dronkenlap?

289
00:14:48,641 --> 00:14:50,097
Ben ik de atleet?

290
00:14:50,121 --> 00:14:52,641
Als we dit oord van verheffende 
schoonheid verlaten,

291
00:14:52,671 --> 00:14:56,349
inspireert het ons
tot de grote levensvragen:

292
00:14:56,373 --> 00:15:01,211
wie ben ik, welke rol speel ik
in het grote theater des levens?

293
00:15:01,549 --> 00:15:02,720
Dankjewel

294
00:15:02,744 --> 00:15:06,192
(Applaus)

295
00:15:06,216 --> 00:15:09,187
Bruno Giussani: Elisabeth Lev, dankjewel.

296
00:15:09,211 --> 00:15:13,067
Je vermeldde de pornografiekwestie,

297
00:15:13,091 --> 00:15:17,904
teveel naakt en teveel alledaagse
scènes en onbetamelijke dingen,

298
00:15:18,555 --> 00:15:20,420
naar de normen van toen.

299
00:15:20,444 --> 00:15:22,050
Maar het verhaal is nog sterker.

300
00:15:22,074 --> 00:15:25,094
Het is meer dan retouches
en het bedekken van sommige figuren.

301
00:15:25,118 --> 00:15:27,742
Daardoor werd dit kunstwerk
bijna vernietigd.

302
00:15:28,383 --> 00:15:31,408
Elisabeth Lev: Het Laatste Oordeel 
maakte een enorme indruk.

303
00:15:31,432 --> 00:15:34,382
De gedrukte pers zorgde ervoor
dat iedereen het zag.

304
00:15:34,406 --> 00:15:37,691
En dat gebeurde niet
binnen een paar weken tijd,

305
00:15:37,715 --> 00:15:42,183
maar over een periode van 20 jaar

306
00:15:42,207 --> 00:15:44,131
van hoofdartikels en klachten,

307
00:15:44,155 --> 00:15:45,323
die de Kerk vertelden:

308
00:15:45,347 --> 00:15:48,092
"Met welk recht lees je ons de les
over onze levenswandel?

309
00:15:48,122 --> 00:15:51,286
Heb je de pornografie 
in de Pauselijke kapel al goed bekeken?"

310
00:15:51,310 --> 00:15:53,770
Na al die klachten en aanmaningen

311
00:15:53,794 --> 00:15:56,510
om het werk te doen vernietigen,

312
00:15:56,534 --> 00:15:58,695
was het tijdens het sterfjaar 
van Michelangelo

313
00:15:58,719 --> 00:16:00,800
dat de Kerk uiteindelijk
een compromis vond,

314
00:16:00,824 --> 00:16:02,755
een manier om het schilderij te redden,

315
00:16:02,785 --> 00:16:05,696
en wel door 30 bedekkingen toe te voegen.

316
00:16:05,720 --> 00:16:08,467
Dat was het begin van het vijgenblad.

317
00:16:08,491 --> 00:16:10,079
Daar komt het vandaan,

318
00:16:10,103 --> 00:16:14,233
uit een Kerk die een kunstwerk
probeerde te redden,

319
00:16:14,257 --> 00:16:16,428
veeleer dan het te onteren
of te vernietigen.

320
00:16:16,888 --> 00:16:19,675
BG: Wat we van jou kregen,
is niet de klassieke rondleiding

321
00:16:19,699 --> 00:16:22,673
die mensen heden ten dage
krijgen in de Sixtijnse Kapel.

322
00:16:22,697 --> 00:16:24,800
(Gelach)

323
00:16:24,824 --> 00:16:26,605
EL: Weet ik niet, is dat reclame?

324
00:16:26,629 --> 00:16:28,306
(Gelach)

325
00:16:28,330 --> 00:16:31,318
BG: Nee, nee, niet noodzakelijk,
het is een statement.

326
00:16:31,342 --> 00:16:35,256
De hedendaagse kunstervaring
is problematisch.

327
00:16:35,280 --> 00:16:38,155
Te veel mensen willen 
dit ter plekke bekijken,

328
00:16:38,179 --> 00:16:41,506
en het resultaat is dat 5 miljoen mensen
door dat kleine deurtje gaan

329
00:16:41,506 --> 00:16:43,647
en het helemaal anders ervaren

330
00:16:43,671 --> 00:16:44,837
dan wij daarnet.

331
00:16:44,861 --> 00:16:48,390
EL: Mee eens. Het is echt fijn
dat je kan stilstaan en kijken.

332
00:16:48,414 --> 00:16:50,715
Maar bedenk ook
dat zelfs op een van die dagen

333
00:16:50,739 --> 00:16:52,751
met 28.000 bezoekers,

334
00:16:52,775 --> 00:16:55,885
als je daar met zovelen bent,

335
00:16:55,909 --> 00:16:58,394
je kan rondkijken en bedenken
hoe fantastisch het is

336
00:16:58,414 --> 00:17:01,934
dat beschilderd pleister
van 500 jaar geleden

337
00:17:01,958 --> 00:17:05,066
al die mensen die naast je staan
nog kan aantrekken

338
00:17:05,090 --> 00:17:07,065
die met open mond omhoog staan te kijken.

339
00:17:07,089 --> 00:17:12,014
Het is een geweldig statement over 
hoe schoonheid ons allen kan aanspreken,

340
00:17:12,038 --> 00:17:14,725
door tijd en ruimte heen.

341
00:17:14,749 --> 00:17:15,943
BG: Liz, dankjewel.

342
00:17:15,967 --> 00:17:17,174
EL: Dankjewel.

343
00:17:17,198 --> 00:17:18,374
BG: Dankjewel.

344
00:17:18,398 --> 00:17:20,261
(Applaus)