WEBVTT

00:00:00.782 --> 00:00:02.687
Beeld je in dat je in Rome bent

00:00:02.711 --> 00:00:05.914
en je hebt je een weg gebaand 
door de Vaticaanse Musea.

00:00:06.301 --> 00:00:09.544
Je hebt geschuifeld door lange gangen,

00:00:09.568 --> 00:00:14.008
langs standbeelden,
fresco's, massa's dingen.

00:00:14.380 --> 00:00:16.725
Je gaat richting Sixtijnse Kapel.

00:00:16.749 --> 00:00:22.125
Eindelijk -- een lange gang, 
een trap en een deur.

00:00:22.149 --> 00:00:25.147
Je staat op de drempel 
van de Sixtijnse Kapel.

NOTE Paragraph

00:00:25.171 --> 00:00:26.935
Wat verwacht je?

00:00:26.959 --> 00:00:29.483
Reusachtige koepels? 
Koren der engelen?

00:00:29.507 --> 00:00:31.665
Niks van dat alles hebben we daar.

00:00:32.109 --> 00:00:35.998
Wat hebben we dan wel, 
vraag je je misschien af?

NOTE Paragraph

00:00:36.022 --> 00:00:38.646
Het doek naar de Sixtijnse Kapel gaat op.

00:00:38.670 --> 00:00:41.625
Je bent letterlijk omgeven 
door geschilderde gordijnen,

00:00:41.649 --> 00:00:44.064
de oorspronkelijke decoratie 
van deze kapel.

00:00:44.088 --> 00:00:46.226
In de kerk dienden 
wandtapijten niet alleen

00:00:46.226 --> 00:00:48.656
om de kou buiten te houden 
tijdens de lange missen,

00:00:48.656 --> 00:00:52.111
maar ook als een manier om het grote 
theater des levens af te beelden.

00:00:52.631 --> 00:00:57.762
Het menselijke drama waarin wij allemaal 
een rol spelen, is een geweldig verhaal,

00:00:57.786 --> 00:01:00.595
een verhaal dat de hele wereld omvat

00:01:00.619 --> 00:01:03.684
en dat zich ontvouwde in de drie stadia

00:01:03.708 --> 00:01:05.950
van de beschildering 
van de Sixtijnse Kapel.

NOTE Paragraph

00:01:06.382 --> 00:01:09.743
Dit gebouw begon als een ruimte 
voor een kleine groep

00:01:09.767 --> 00:01:12.109
van rijke, hoogopgeleide 
christelijke priesters.

00:01:12.528 --> 00:01:15.205
Ze baden er.
Ze kozen er hun paus.

00:01:15.229 --> 00:01:16.381
500 jaar geleden

00:01:16.405 --> 00:01:18.912
was dit de ultieme kerkelijke 'man cave'.

00:01:19.548 --> 00:01:25.419
Hoe is het dan mogelijk dat deze kapel
vandaag 5 miljoen mensen per jaar

00:01:25.443 --> 00:01:28.109
aantrekt en in verrukking brengt,

00:01:28.133 --> 00:01:30.372
vanuit alle mogelijke achtergronden?

00:01:30.396 --> 00:01:34.932
Omdat op die samengebalde plek 
een creatieve explosie plaatsvond,

00:01:34.956 --> 00:01:39.788
ontvlamd door de elektrische spanning
van nieuwe geopolitieke grenzen,

00:01:39.812 --> 00:01:44.107
die brandhout maakten van de oude
missionaristraditie van de Kerk

00:01:44.131 --> 00:01:48.069
en een van de grootste kunstwerken 
uit de kunstgeschiedenis voortbracht.

NOTE Paragraph

00:01:48.069 --> 00:01:52.578
Deze ontwikkeling had de vorm
van een grote evolutie,

00:01:52.602 --> 00:01:55.337
die begon bij een kleine elite

00:01:55.361 --> 00:01:58.792
en uiteindelijk een publiek kon aanspreken

00:01:58.816 --> 00:02:00.838
uit de hele wereld.

00:02:01.222 --> 00:02:03.976
Deze evolutie kende drie stadia

00:02:04.000 --> 00:02:07.111
die elk met een historische
omstandigheid verbonden zijn.

00:02:07.135 --> 00:02:09.166
De eerste was beperkt van omvang.

00:02:09.190 --> 00:02:11.723
Ze was een spiegel
van het kleinsteedse perspectief.

00:02:12.096 --> 00:02:16.350
De tweede vond plaats na de dramatische
wijziging van het wereldbeeld

00:02:16.374 --> 00:02:19.065
na de historische reis van Colombus.

00:02:19.089 --> 00:02:20.496
De derde

00:02:20.520 --> 00:02:23.496
toen het tijdperk der ontdekkingen
al goed gevorderd was

00:02:23.520 --> 00:02:26.029
en de Kerk zich opmaakte

00:02:26.053 --> 00:02:27.456
om een wereldkerk te worden.

NOTE Paragraph

00:02:28.180 --> 00:02:30.196
De oorspronkelijke inrichting
van deze kerk

00:02:30.196 --> 00:02:32.366
weerspiegelde een kleine wereld.

00:02:32.366 --> 00:02:33.680
Er waren drukke taferelen

00:02:33.704 --> 00:02:37.561
die het leven vertelden
van Jezus en Mozes,

00:02:37.585 --> 00:02:41.622
en die de ontwikkeling van het joodse
en christelijke volk weergaven.

00:02:41.646 --> 00:02:43.983
De man die dit bestelde, Paus Sixtus VI,

00:02:44.007 --> 00:02:47.326
stelde een droomteam
van Florentijnse kunstenaars samen,

00:02:47.350 --> 00:02:50.249
met mannen als Sandro Botticelli

00:02:50.273 --> 00:02:53.850
en de man die Michelangelo
zou inwijden in de schilderkunst,

00:02:53.874 --> 00:02:55.412
Ghirlandaio.

00:02:55.436 --> 00:03:00.781
Deze mannen bekleedden de muren
met een fries van pure kleur.

00:03:00.805 --> 00:03:04.106
In deze verhalen herken je
bekende landschappen:

00:03:04.130 --> 00:03:07.996
de kunstenaars gebruiken Romeinse 
monumenten, of een Toscaans landschap

00:03:08.020 --> 00:03:11.448
om een uitheems verhaal
herkenbaar te maken.

00:03:11.472 --> 00:03:15.117
De toevoeging van afbeeldingen
van de vrienden en familie van de paus

00:03:15.141 --> 00:03:17.974
maakte dit tot de perfecte decoratie
voor een klein hof

00:03:17.998 --> 00:03:20.237
dat beperkt was
tot het Europese continent.

00:03:20.244 --> 00:03:25.114
Maar in 1492 werd
de Nieuwe Wereld ontdekt.

00:03:25.138 --> 00:03:27.082
De horizons breidden zich uit

00:03:27.106 --> 00:03:33.462
en deze kleine microkosmos 
van 40 bij 14 meter moest meegroeien.

00:03:33.486 --> 00:03:34.806
Zo geschiedde,

00:03:34.830 --> 00:03:36.782
dankzij een creatief genie,

00:03:36.806 --> 00:03:39.623
een visionair en verbluffend verhaal.

NOTE Paragraph

00:03:40.208 --> 00:03:42.757
Het creatieve genie was 
Michelangelo Buonarroti,

00:03:42.781 --> 00:03:47.171
33 toen hij de taak kreeg om het plafond
van 1.100 vierkante meter te beschilderen.

00:03:47.195 --> 00:03:49.076
Hij had geen goede kaarten --

00:03:49.100 --> 00:03:52.296
hij had zijn schildersopleiding 
opgegeven om te gaan beeldhouwen.

00:03:52.296 --> 00:03:55.478
Boze werkgevers in Florence

00:03:55.502 --> 00:03:57.266
wachtten op onafgewerkte opdrachten.

00:03:57.266 --> 00:04:00.863
Hij was naar Rome gelokt 
door een groot beeldhouwproject

00:04:00.887 --> 00:04:03.468
dat de mist was ingegaan.

00:04:03.492 --> 00:04:06.621
Er bleef alleen de opdracht
om twaalf apostelen te schilderen

00:04:06.645 --> 00:04:09.986
op een decoratieve achtergrond
op het plafond van de Sixtijnse Kapel,

00:04:09.986 --> 00:04:13.128
dat er zou uitzien
als elk ander plafond in Italië.

NOTE Paragraph

00:04:13.375 --> 00:04:15.636
Maar het genie tilde het 
naar een hoger niveau.

00:04:15.636 --> 00:04:19.298
In een tijd waarin een man het waagde
om over de Atlantische Oceaan te zeilen,

00:04:19.298 --> 00:04:22.520
durfde Michelangelo nieuwe
artistieke wateren te bezeilen.

00:04:23.027 --> 00:04:25.263
Ook hij zou een verhaal vertellen.

00:04:25.287 --> 00:04:28.819
Geen apostelen, maar een verhaal
van een groot begin,

00:04:28.843 --> 00:04:30.515
het verhaal van Genesis.

NOTE Paragraph

00:04:31.087 --> 00:04:34.018
Moeilijk te verkopen,
een verhaal op een plafond.

00:04:34.042 --> 00:04:38.850
Hoe zou je een druk tafereel
kunnen lezen van 20m lager?

00:04:38.874 --> 00:04:41.729
De schilderstechniek
die al 200 jaar werd doorgegeven

00:04:41.753 --> 00:04:45.667
in de ateliers van Florence,
was niet klaar voor dit soort van verhaal.

NOTE Paragraph

00:04:45.667 --> 00:04:48.662
Maar Michelangelo
was niet echt een schilder

00:04:48.686 --> 00:04:50.970
en hij ging aan de slag met zijn sterktes.

00:04:50.994 --> 00:04:54.476
In plaats van ruimte
op te vullen met de drukte

00:04:54.500 --> 00:04:58.299
nam hij een hamer en beitel
en hakte in op een stuk marmer

00:04:58.323 --> 00:05:00.753
om het beeld dat erin zat, eruit te halen.

00:05:00.777 --> 00:05:02.945
Michelangelo was een essentialist.

00:05:02.969 --> 00:05:07.355
Hij vertelde zijn verhaal
in massieve, dynamische lichamen.

NOTE Paragraph

00:05:07.379 --> 00:05:12.146
Dit plan werd gesteund 
door de epische Paus Julius II,

00:05:12.170 --> 00:05:15.791
die niet bang was van
het boude genie van Michelangelo.

00:05:15.815 --> 00:05:17.697
Hij was een neef van Paus Sixtus VII,

00:05:17.721 --> 00:05:21.828
was 30 jaar lang in kunst gedrenkt
en kende er de kracht van.

00:05:21.852 --> 00:05:24.916
De geschiedenis bedacht hem
met de bijnaam 'krijgsheer-Paus',

00:05:24.940 --> 00:05:28.730
maar zijn erfenis voor het Vaticaan
bestond niet uit forten en artillerie,

00:05:28.754 --> 00:05:30.070
maar uit kunst.

00:05:30.094 --> 00:05:32.673
Hij liet ons de Rafaël-zalen na
en de Sixtijnse kapel.

00:05:32.697 --> 00:05:35.252
Hij liet de Sint-Pietersbasliek na

00:05:35.252 --> 00:05:40.069
en een uitzonderlijke verzameling
Grieks-Romeinse beelden --

00:05:40.093 --> 00:05:44.233
volstrekt onchristelijke werken
die de voedingsbodem zouden worden

00:05:44.257 --> 00:05:48.142
van het eerste moderne museum ter wereld:
de Vaticaanse Musea.

00:05:48.847 --> 00:05:50.271
Julius was een man

00:05:50.295 --> 00:05:54.079
met een visie van een Vaticaan
dat eeuwig relevant zou zijn

00:05:54.103 --> 00:05:56.192
door grandeur en schoonheid,

00:05:56.216 --> 00:05:57.588
en hij had gelijk.

00:05:57.612 --> 00:06:02.600
De ontmoeting tussen deze twee giganten,
Michelangelo en Julius II,

00:06:02.624 --> 00:06:05.061
schonk ons de Sixtijnse Kapel.

00:06:05.641 --> 00:06:08.428
Michelangelo was dit project zo toegewijd

00:06:08.452 --> 00:06:12.835
dat hij de klus 
in drie en een half jaar klaarde,

00:06:12.859 --> 00:06:17.128
met een schetsploeg,
en door bijna constant, urenlang

00:06:17.152 --> 00:06:20.843
boven zijn hoofd de verhalen
op het plafond te schilderen.

NOTE Paragraph

00:06:21.424 --> 00:06:23.474
Laten we naar dit plafond kijken

00:06:23.498 --> 00:06:26.329
om te zien hoe 
een wereldwijd verhaal ontstond.

00:06:26.353 --> 00:06:30.765
Geen artistieke verwijzingen meer
naar de vertrouwde wereld om je heen.

00:06:30.789 --> 00:06:35.432
Eén en al ruimte, structuur en energie.

00:06:35.456 --> 00:06:40.053
Een monumentaal geschilderd raamwerk
dat zich ontvouwt in negen panelen,

00:06:40.077 --> 00:06:44.010
meer gedreven door sculpturale vorm
dan door schilderachtige kleuren.

00:06:44.034 --> 00:06:47.811
We staan aan het uiteinde, bij de ingang,

00:06:47.835 --> 00:06:51.941
ver van het altaar en het deel dat is
afgebakend voor de kerkleiders.

00:06:51.965 --> 00:06:57.212
We turen in de verte, 
op zoek naar een begin.

00:06:57.236 --> 00:07:01.252
De een zoekt het in de wetenschap,
de ander in de Bijbelse traditie,

00:07:01.276 --> 00:07:04.596
maar we zoeken naar een oervonk.

00:07:04.620 --> 00:07:06.753
Michelangelo gaf ons een initiële energie

00:07:06.777 --> 00:07:09.518
toen hij ons de scheiding 
van licht en duister schonk,

00:07:09.542 --> 00:07:12.931
een wervelende figuur, vaag in de verte,

00:07:12.955 --> 00:07:15.439
in een kleine ruimte samengebald.

00:07:15.463 --> 00:07:17.792
De volgende figuur is groter,

00:07:17.816 --> 00:07:21.243
je ziet een figuur die van de ene
naar de andere kant slingert.

00:07:21.267 --> 00:07:26.253
In zijn kielzog de zon,
de maan, vegetatie.

00:07:26.277 --> 00:07:30.284
De klemtoon lag bij Michelangelo niet
op wat er geschapen werd,

00:07:30.308 --> 00:07:32.352
zoals bij andere kunstenaars.

00:07:32.376 --> 00:07:35.719
Hij focuste op de scheppingsdaad.

NOTE Paragraph

00:07:35.743 --> 00:07:40.117
En dan stopt de beweging,
als een rustpunt in een gedicht,

00:07:40.141 --> 00:07:41.393
en de schepper aarzelt.

00:07:41.417 --> 00:07:42.696
Wat doet hij?

00:07:42.720 --> 00:07:45.575
Schept hij land? Schept hij water?

00:07:45.599 --> 00:07:50.290
Of blikt hij terug op zijn werk,
het universum en zijn schatten,

00:07:50.314 --> 00:07:54.405
zoals Michelangelo allicht ook terugblikte
op zijn werk op de zolder

00:07:54.690 --> 00:07:57.484
en verklaarde "dat het goed was".

NOTE Paragraph

00:07:58.388 --> 00:08:00.493
Nu staat alles in scène

00:08:00.517 --> 00:08:04.195
en kom je bij het toppunt
van de schepping, de mens.

00:08:04.219 --> 00:08:08.549
Adam springt in het oog,
licht tegen een donkere achtergrond.

00:08:08.573 --> 00:08:10.331
Van naderbij bekeken

00:08:10.355 --> 00:08:13.007
zie je dat dat been er maar bij hangt

00:08:13.031 --> 00:08:15.321
en dat de arm zwaar op de knie rust.

00:08:15.345 --> 00:08:19.022
Het ontbreekt Adam aan die innerlijke vonk

00:08:19.046 --> 00:08:21.334
die hem tot grootse dingen zal aanzetten.

00:08:21.358 --> 00:08:26.123
Die vonk zal hij zodadelijk krijgen 
van de schepper, in die vinger

00:08:26.147 --> 00:08:28.818
die 1 mm van de hand 
van Adam verwijderd is.

00:08:28.842 --> 00:08:30.787
We zitten op het puntje van onze stoel,

00:08:30.811 --> 00:08:33.826
omdat we ons op een oogwenk
bevinden van dat contact

00:08:33.850 --> 00:08:36.751
waardoor die man zijn doel zal ontdekken,

00:08:36.775 --> 00:08:40.079
zal opspringen en zijn plaats zal innemen
aan de top van de schepping.

NOTE Paragraph

00:08:40.079 --> 00:08:43.044
En toen gooide Michelangelo een curveball.

00:08:43.068 --> 00:08:44.896
Wie zit er in die andere arm?

00:08:45.531 --> 00:08:47.227
Eva, de eerste vrouw.

00:08:47.251 --> 00:08:50.160
Nee, ze is geen bedenking achteraf.
Ze is deel van het plan.

00:08:50.184 --> 00:08:52.657
Ze heeft altijd in zijn hoofd gezeten.

00:08:52.681 --> 00:08:56.886
Kijk, ze is zo intiem met God
dat haar hand om zijn arm krult.

00:08:57.329 --> 00:09:02.737
Voor mij, Amerikaanse kunsthistorica
uit de 21e eeuw,

00:09:02.761 --> 00:09:05.613
was dit het moment
waarop het schilderij me aansprak.

00:09:05.637 --> 00:09:08.985
Want ik besefte dat deze voorstelling
van het menselijke drama

00:09:09.009 --> 00:09:11.922
altijd al om mannen
en vrouwen had gedraaid --

00:09:11.946 --> 00:09:15.736
in die mate dat het dode centrum,
het hart van de zoldering,

00:09:15.760 --> 00:09:18.174
de schepping van de vrouw is,
niet die van Adam.

00:09:18.198 --> 00:09:22.122
Feit is dat als je ze samen ziet
in de Tuin van Eden,

00:09:22.146 --> 00:09:23.683
ze samen ten val komen

00:09:23.707 --> 00:09:28.099
en dat hun fiere houding
zich in schaamte samenvouwt.

NOTE Paragraph

00:09:28.647 --> 00:09:31.316
Je bent bij die cruciale verbinding 
op de zoldering.

00:09:31.340 --> 00:09:34.423
Je bent exact op het punt waarop jij en ik

00:09:34.447 --> 00:09:35.982
niet verder de kerk in mogen.

00:09:35.982 --> 00:09:39.282
De omheining houdt ons ver 
van het innerlijke sanctum

00:09:39.306 --> 00:09:41.819
en we worden verdreven, 
net als Adam en Eva.

00:09:41.843 --> 00:09:43.599
De overige scènes op de zoldering

00:09:43.623 --> 00:09:46.467
weerspiegelen de drukke chaos 
van de wereld rondom ons.

00:09:46.491 --> 00:09:48.715
Je hebt Noach en zijn ark en de zondvloed.

00:09:48.739 --> 00:09:52.329
Je hebt Noach. Hij brengt een offer
en sluit een verdrag met God.

00:09:52.353 --> 00:09:53.639
Misschien is hij de redder.

00:09:54.031 --> 00:09:57.763
Oh, maar nee, Noach is die kerel
die druiven plantte, wijn uitvond,

00:09:57.787 --> 00:10:00.385
dronken werd en naakt
flauwviel in zijn schuur.

00:10:00.385 --> 00:10:02.849
Het is een bizar ontwerp
voor de zoldering:

00:10:02.849 --> 00:10:04.787
te beginnen bij God die het leven schept

00:10:04.787 --> 00:10:07.386
en te eindigen
bij een dronkenlap in een schuur.

00:10:07.386 --> 00:10:09.706
In vergelijking met Adam

00:10:09.730 --> 00:10:12.698
zou je kunnen denken dat Michelangelo
ons voor de gek houdt.

NOTE Paragraph

00:10:12.698 --> 00:10:14.936
Maar hij zal zometeen
de somberheid verdrijven

00:10:14.936 --> 00:10:18.278
door die felle kleuren net onder Noach:

00:10:18.302 --> 00:10:21.692
smaragd, topaas, scharlaken
op de profeet Zacharia.

00:10:21.716 --> 00:10:24.695
Zacharia ziet een licht 
uit het Oosten komen.

00:10:24.719 --> 00:10:28.407
Op deze kruising worden we
naar een nieuwe bestemming geleid,

00:10:28.431 --> 00:10:32.306
met sibyllen en profeten die ons 
zullen voorgaan in een parade.

00:10:32.330 --> 00:10:35.628
Je hebt de helden en heldinnen
die de weg banen,

00:10:35.652 --> 00:10:38.136
en we volgen de moeders en vaders.

00:10:38.160 --> 00:10:42.245
Zij zijn de motor van deze grote 
menselijke machine, zij drijven ze aan.

NOTE Paragraph

00:10:42.269 --> 00:10:45.176
Nu komen we bij de sluitsteen
van de zoldering,

00:10:45.200 --> 00:10:47.379
het toppunt van het hele ding,

00:10:47.403 --> 00:10:50.633
met een figuur die eruit ziet
alsof hij uit zijn ruimte zal vallen

00:10:50.657 --> 00:10:51.991
in de onze,

00:10:51.991 --> 00:10:53.384
die hij in beslag zal nemen.

NOTE Paragraph

00:10:53.384 --> 00:10:55.869
Dit is de belangrijkste kruising.

00:10:55.893 --> 00:10:57.765
Het verleden ontmoet het heden.

00:10:57.789 --> 00:11:01.005
Deze figuur, Jona, die drie dagen
in de buik van een walvis zat,

00:11:01.029 --> 00:11:04.072
is voor christenen het symbool
van de vernieuwing van de mensheid

00:11:04.082 --> 00:11:05.339
door het offer van Jezus,

00:11:05.339 --> 00:11:07.865
maar voor de massa's
bezoekers van dat museum,

00:11:07.865 --> 00:11:10.735
van alle geloofsgezindten,
die daar elke dag op bezoek komen,

00:11:10.759 --> 00:11:13.921
is hij het moment 
waarop het verre verleden

00:11:13.921 --> 00:11:18.091
de onmiddellijke realiteit ontmoet.

NOTE Paragraph

00:11:18.091 --> 00:11:22.684
Dat alles brengt ons bij de open boog 
van de altaarmuur,

00:11:22.708 --> 00:11:25.471
waar we het Laatste Oordeel
van Michelangelo zien,

00:11:25.495 --> 00:11:29.361
geschilderd in 1534, nadat de wereld 
opnieuw veranderd was.

00:11:29.385 --> 00:11:31.409
De Reformatie had de Kerk versplinterd,

00:11:31.433 --> 00:11:34.301
het Ottomaanse Rijk 
had het woord 'islam' wijd verspreid

00:11:34.325 --> 00:11:37.819
en Magellaan had een route 
gevonden naar de Stille Oceaan.

00:11:37.843 --> 00:11:42.505
Hoe gaat een 59 jaar oude kunstenaar
die nooit verder dan Venetië is gekomen

00:11:42.529 --> 00:11:44.723
die nieuwe wereld aanspreken?

00:11:44.747 --> 00:11:47.790
Michelangelo koos ervoor
om het lot te schilderen,

00:11:47.814 --> 00:11:49.634
dat universele verlangen

00:11:49.658 --> 00:11:51.278
dat we delen:

00:11:51.302 --> 00:11:54.471
om een spoor 
van uitmuntendheid na te laten.

00:11:54.495 --> 00:11:57.426
In de taal van de christelijke visie
van het Laatste Oordeel,

00:11:57.450 --> 00:11:58.762
het einde van de wereld,

00:11:58.786 --> 00:12:01.924
gaf Michelangelo je een reeks figuren

00:12:01.948 --> 00:12:05.103
die van een verbluffend
knap lichaam voorzien zijn.

00:12:05.127 --> 00:12:07.633
Er is geen omhulling meer,
geen portret,

00:12:07.633 --> 00:12:09.110
op een enkele uitzondering na.

00:12:09.134 --> 00:12:11.852
De compositie bestaat louter uit lichamen,

00:12:11.876 --> 00:12:15.262
391 in getal, geen twee dezelfde,

00:12:15.286 --> 00:12:17.740
uniek, zoals wij allemaal.

00:12:17.764 --> 00:12:21.506
Ze beginnen in de linkeronderhoek,
rukken zich los van de grond,

00:12:21.530 --> 00:12:24.252
worstelen zich naar boven.

00:12:24.276 --> 00:12:26.852
Wie boven is, reikt naar beneden
om anderen te helpen.

00:12:26.852 --> 00:12:28.593
In een verbluffend vignet

00:12:28.617 --> 00:12:31.709
worden een zwarte man en
een blanke man samen opgehesen,

00:12:31.733 --> 00:12:34.455
in een ongelooflijke visie
van eenheid van de mens

00:12:34.479 --> 00:12:35.921
in deze nieuwe wereld.

00:12:35.945 --> 00:12:39.452
Het leeuwendeel van de ruimte
is voor de kring van de winnaars.

00:12:39.476 --> 00:12:44.312
Daar vind je mannen en vrouwen
die volledig naakt zijn, als atleten.

00:12:44.336 --> 00:12:46.648
Zij hebben de tegenslagen overwonnen.

00:12:46.672 --> 00:12:51.606
De visie van Michelangelo over mensen 
die tegenslagen overwinnen,

00:12:51.606 --> 00:12:53.602
is dat het atleten zijn.

00:12:53.626 --> 00:12:57.055
Je krijgt dus mannen
en vrouwen die poseren

00:12:57.079 --> 00:12:59.163
op dit uitzonderlijke schouwtoneel.

00:12:59.555 --> 00:13:02.100
De voorzitter van de vergadering is Jezus,

00:13:02.124 --> 00:13:04.142
eertijds een lijdende mens op het kruis,

00:13:04.166 --> 00:13:06.570
nu een glorieuze heerser in de hemel.

00:13:06.594 --> 00:13:09.612
Zoals Michelangelo aantoonde
in zijn schilderij

00:13:09.636 --> 00:13:12.214
zijn armoede, tegenslagen en obstakels

00:13:12.238 --> 00:13:15.472
geen beperkingen op de uitmuntendheid
maar juist de bron ervan.

NOTE Paragraph

00:13:16.276 --> 00:13:18.864
Dat heeft een bizar gevolg.

00:13:18.888 --> 00:13:20.705
Dit is de privékapel van de paus,

00:13:20.729 --> 00:13:23.966
en dat kan je het best beschrijven
als een stoofpot van blote mensen.

00:13:23.966 --> 00:13:27.673
Maar Michelangelo probeerde alleen 
de beste artistieke taal te gebruiken,

00:13:27.697 --> 00:13:30.385
de meest universele artistieke
taal die hij kon bedenken:

00:13:30.385 --> 00:13:32.069
die van het menselijk lichaam.

00:13:32.093 --> 00:13:37.899
In plaats van deugden af te beelden, 
dapperheid of zelfbeheersing,

00:13:37.923 --> 00:13:42.188
speelde hij leentjebuur bij de wonderlijke
collectie van beelden van Julius II

00:13:42.212 --> 00:13:46.463
om innerlijke kracht
als externe macht te tonen.

NOTE Paragraph

00:13:47.368 --> 00:13:50.733
Een tijdgenoot schreef

00:13:50.757 --> 00:13:54.615
dat de kapel zo mooi was
dat ze wel aanstoot moést geven.

00:13:54.639 --> 00:13:55.988
En zo geschiedde.

00:13:56.012 --> 00:13:59.550
Michelangelo ontdekte al snel
dat dankzij de drukpers

00:13:59.574 --> 00:14:02.696
klachten over het naakt
zich overal verspreidden.

00:14:02.720 --> 00:14:07.016
Zijn meesterwerk van menselijk drama
kreeg al snel het etiket pornografie

00:14:07.040 --> 00:14:09.215
en dus voegde hij nog twee portretten toe:

00:14:09.239 --> 00:14:12.263
een van de man die hem bekritiseerde,
een hoveling van de paus,

00:14:12.283 --> 00:14:15.879
en een van hemzelf als 
een uitgedroogde bolster, geen atleet,

00:14:15.903 --> 00:14:18.324
in de handen van een lijdende martelaar.

00:14:18.348 --> 00:14:22.156
In zijn laatste levensjaar zag hij 
dat verschillende figuren bedekt werden --

00:14:22.156 --> 00:14:27.659
triomf van de triviale afleiding
op zijn grootse aansporing tot glorie.

NOTE Paragraph

00:14:28.167 --> 00:14:29.931
En nu staan we dus

00:14:29.955 --> 00:14:31.685
in het hier en nu.

00:14:31.709 --> 00:14:34.029
We zijn gevangen in die ruimte,

00:14:34.053 --> 00:14:36.318
tussen beginnen en eind,

00:14:36.342 --> 00:14:40.574
in de grote, enorme totaliteit
van de menselijke ervaring.

00:14:40.598 --> 00:14:44.569
De Sixtijnse kapel dwingt ons
om rond te kijken, als in een spiegel.

00:14:44.593 --> 00:14:45.890
Wie ben ik in dit schilderij?

00:14:45.914 --> 00:14:47.220
Ben ik iemand in de massa?

00:14:47.244 --> 00:14:48.617
Ben ik de dronkenlap?

00:14:48.641 --> 00:14:50.097
Ben ik de atleet?

00:14:50.121 --> 00:14:52.641
Als we dit oord van verheffende 
schoonheid verlaten,

00:14:52.671 --> 00:14:56.349
inspireert het ons
tot de grote levensvragen:

00:14:56.373 --> 00:15:01.211
wie ben ik, welke rol speel ik
in het grote theater des levens?

NOTE Paragraph

00:15:01.549 --> 00:15:02.720
Dankjewel

NOTE Paragraph

00:15:02.744 --> 00:15:06.192
(Applaus)

NOTE Paragraph

00:15:06.216 --> 00:15:09.187
Bruno Giussani: Elisabeth Lev, dankjewel.

NOTE Paragraph

00:15:09.211 --> 00:15:13.067
Je vermeldde de pornografiekwestie,

00:15:13.091 --> 00:15:17.904
teveel naakt en teveel alledaagse
scènes en onbetamelijke dingen,

00:15:18.555 --> 00:15:20.420
naar de normen van toen.

00:15:20.444 --> 00:15:22.050
Maar het verhaal is nog sterker.

00:15:22.074 --> 00:15:25.094
Het is meer dan retouches
en het bedekken van sommige figuren.

00:15:25.118 --> 00:15:27.742
Daardoor werd dit kunstwerk
bijna vernietigd.

NOTE Paragraph

00:15:28.383 --> 00:15:31.408
Elisabeth Lev: Het Laatste Oordeel 
maakte een enorme indruk.

00:15:31.432 --> 00:15:34.382
De gedrukte pers zorgde ervoor
dat iedereen het zag.

00:15:34.406 --> 00:15:37.691
En dat gebeurde niet
binnen een paar weken tijd,

00:15:37.715 --> 00:15:42.183
maar over een periode van 20 jaar

00:15:42.207 --> 00:15:44.131
van hoofdartikels en klachten,

00:15:44.155 --> 00:15:45.323
die de Kerk vertelden:

00:15:45.347 --> 00:15:48.092
"Met welk recht lees je ons de les
over onze levenswandel?

00:15:48.122 --> 00:15:51.286
Heb je de pornografie 
in de Pauselijke kapel al goed bekeken?"

00:15:51.310 --> 00:15:53.770
Na al die klachten en aanmaningen

00:15:53.794 --> 00:15:56.510
om het werk te doen vernietigen,

00:15:56.534 --> 00:15:58.695
was het tijdens het sterfjaar 
van Michelangelo

00:15:58.719 --> 00:16:00.800
dat de Kerk uiteindelijk
een compromis vond,

00:16:00.824 --> 00:16:02.755
een manier om het schilderij te redden,

00:16:02.785 --> 00:16:05.696
en wel door 30 bedekkingen toe te voegen.

00:16:05.720 --> 00:16:08.467
Dat was het begin van het vijgenblad.

00:16:08.491 --> 00:16:10.079
Daar komt het vandaan,

00:16:10.103 --> 00:16:14.233
uit een Kerk die een kunstwerk
probeerde te redden,

00:16:14.257 --> 00:16:16.428
veeleer dan het te onteren
of te vernietigen.

NOTE Paragraph

00:16:16.888 --> 00:16:19.675
BG: Wat we van jou kregen,
is niet de klassieke rondleiding

00:16:19.699 --> 00:16:22.673
die mensen heden ten dage
krijgen in de Sixtijnse Kapel.

NOTE Paragraph

00:16:22.697 --> 00:16:24.800
(Gelach)

NOTE Paragraph

00:16:24.824 --> 00:16:26.605
EL: Weet ik niet, is dat reclame?

NOTE Paragraph

00:16:26.629 --> 00:16:28.306
(Gelach)

NOTE Paragraph

00:16:28.330 --> 00:16:31.318
BG: Nee, nee, niet noodzakelijk,
het is een statement.

00:16:31.342 --> 00:16:35.256
De hedendaagse kunstervaring
is problematisch.

00:16:35.280 --> 00:16:38.155
Te veel mensen willen 
dit ter plekke bekijken,

00:16:38.179 --> 00:16:41.506
en het resultaat is dat 5 miljoen mensen
door dat kleine deurtje gaan

00:16:41.506 --> 00:16:43.647
en het helemaal anders ervaren

00:16:43.671 --> 00:16:44.837
dan wij daarnet.

NOTE Paragraph

00:16:44.861 --> 00:16:48.390
EL: Mee eens. Het is echt fijn
dat je kan stilstaan en kijken.

00:16:48.414 --> 00:16:50.715
Maar bedenk ook
dat zelfs op een van die dagen

00:16:50.739 --> 00:16:52.751
met 28.000 bezoekers,

00:16:52.775 --> 00:16:55.885
als je daar met zovelen bent,

00:16:55.909 --> 00:16:58.394
je kan rondkijken en bedenken
hoe fantastisch het is

00:16:58.414 --> 00:17:01.934
dat beschilderd pleister
van 500 jaar geleden

00:17:01.958 --> 00:17:05.066
al die mensen die naast je staan
nog kan aantrekken

00:17:05.090 --> 00:17:07.065
die met open mond omhoog staan te kijken.

00:17:07.089 --> 00:17:12.014
Het is een geweldig statement over 
hoe schoonheid ons allen kan aanspreken,

00:17:12.038 --> 00:17:14.725
door tijd en ruimte heen.

NOTE Paragraph

00:17:14.749 --> 00:17:15.943
BG: Liz, dankjewel.

NOTE Paragraph

00:17:15.967 --> 00:17:17.174
EL: Dankjewel.

NOTE Paragraph

00:17:17.198 --> 00:17:18.374
BG: Dankjewel.

NOTE Paragraph

00:17:18.398 --> 00:17:20.261
(Applaus)