0:00:00.782,0:00:02.687
Beeld je in dat je in Rome bent

0:00:02.711,0:00:05.914
en je hebt je een weg gebaand [br]door de Vaticaanse Musea.

0:00:06.301,0:00:09.544
Je hebt geschuifeld door lange gangen,

0:00:09.568,0:00:14.008
langs standbeelden,[br]fresco's, massa's dingen.

0:00:14.380,0:00:16.725
Je gaat richting Sixtijnse Kapel.

0:00:16.749,0:00:22.125
Eindelijk -- een lange gang, [br]een trap en een deur.

0:00:22.149,0:00:25.147
Je staat op de drempel [br]van de Sixtijnse Kapel.

0:00:25.171,0:00:26.935
Wat verwacht je?

0:00:26.959,0:00:29.483
Reusachtige koepels? [br]Koren der engelen?

0:00:29.507,0:00:31.665
Niks van dat alles hebben we daar.

0:00:32.109,0:00:35.998
Wat hebben we dan wel, [br]vraag je je misschien af?

0:00:36.022,0:00:38.646
Het doek naar de Sixtijnse Kapel gaat op.

0:00:38.670,0:00:41.625
Je bent letterlijk omgeven [br]door geschilderde gordijnen,

0:00:41.649,0:00:44.064
de oorspronkelijke decoratie [br]van deze kapel.

0:00:44.088,0:00:46.226
In de kerk dienden [br]wandtapijten niet alleen

0:00:46.226,0:00:48.656
om de kou buiten te houden [br]tijdens de lange missen,

0:00:48.656,0:00:52.111
maar ook als een manier om het grote [br]theater des levens af te beelden.

0:00:52.631,0:00:57.762
Het menselijke drama waarin wij allemaal [br]een rol spelen, is een geweldig verhaal,

0:00:57.786,0:01:00.595
een verhaal dat de hele wereld omvat

0:01:00.619,0:01:03.684
en dat zich ontvouwde in de drie stadia

0:01:03.708,0:01:05.950
van de beschildering [br]van de Sixtijnse Kapel.

0:01:06.382,0:01:09.743
Dit gebouw begon als een ruimte [br]voor een kleine groep

0:01:09.767,0:01:12.109
van rijke, hoogopgeleide [br]christelijke priesters.

0:01:12.528,0:01:15.205
Ze baden er.[br]Ze kozen er hun paus.

0:01:15.229,0:01:16.381
500 jaar geleden

0:01:16.405,0:01:18.912
was dit de ultieme kerkelijke 'man cave'.

0:01:19.548,0:01:25.419
Hoe is het dan mogelijk dat deze kapel[br]vandaag 5 miljoen mensen per jaar

0:01:25.443,0:01:28.109
aantrekt en in verrukking brengt,

0:01:28.133,0:01:30.372
vanuit alle mogelijke achtergronden?

0:01:30.396,0:01:34.932
Omdat op die samengebalde plek [br]een creatieve explosie plaatsvond,

0:01:34.956,0:01:39.788
ontvlamd door de elektrische spanning[br]van nieuwe geopolitieke grenzen,

0:01:39.812,0:01:44.107
die brandhout maakten van de oude[br]missionaristraditie van de Kerk

0:01:44.131,0:01:48.069
en een van de grootste kunstwerken [br]uit de kunstgeschiedenis voortbracht.

0:01:48.069,0:01:52.578
Deze ontwikkeling had de vorm[br]van een grote evolutie,

0:01:52.602,0:01:55.337
die begon bij een kleine elite

0:01:55.361,0:01:58.792
en uiteindelijk een publiek kon aanspreken

0:01:58.816,0:02:00.838
uit de hele wereld.

0:02:01.222,0:02:03.976
Deze evolutie kende drie stadia

0:02:04.000,0:02:07.111
die elk met een historische[br]omstandigheid verbonden zijn.

0:02:07.135,0:02:09.166
De eerste was beperkt van omvang.

0:02:09.190,0:02:11.723
Ze was een spiegel[br]van het kleinsteedse perspectief.

0:02:12.096,0:02:16.350
De tweede vond plaats na de dramatische[br]wijziging van het wereldbeeld

0:02:16.374,0:02:19.065
na de historische reis van Colombus.

0:02:19.089,0:02:20.496
De derde

0:02:20.520,0:02:23.496
toen het tijdperk der ontdekkingen[br]al goed gevorderd was

0:02:23.520,0:02:26.029
en de Kerk zich opmaakte

0:02:26.053,0:02:27.456
om een wereldkerk te worden.

0:02:28.180,0:02:30.196
De oorspronkelijke inrichting[br]van deze kerk

0:02:30.196,0:02:32.366
weerspiegelde een kleine wereld.

0:02:32.366,0:02:33.680
Er waren drukke taferelen

0:02:33.704,0:02:37.561
die het leven vertelden[br]van Jezus en Mozes,

0:02:37.585,0:02:41.622
en die de ontwikkeling van het joodse[br]en christelijke volk weergaven.

0:02:41.646,0:02:43.983
De man die dit bestelde, Paus Sixtus VI,

0:02:44.007,0:02:47.326
stelde een droomteam[br]van Florentijnse kunstenaars samen,

0:02:47.350,0:02:50.249
met mannen als Sandro Botticelli

0:02:50.273,0:02:53.850
en de man die Michelangelo[br]zou inwijden in de schilderkunst,

0:02:53.874,0:02:55.412
Ghirlandaio.

0:02:55.436,0:03:00.781
Deze mannen bekleedden de muren[br]met een fries van pure kleur.

0:03:00.805,0:03:04.106
In deze verhalen herken je[br]bekende landschappen:

0:03:04.130,0:03:07.996
de kunstenaars gebruiken Romeinse [br]monumenten, of een Toscaans landschap

0:03:08.020,0:03:11.448
om een uitheems verhaal[br]herkenbaar te maken.

0:03:11.472,0:03:15.117
De toevoeging van afbeeldingen[br]van de vrienden en familie van de paus

0:03:15.141,0:03:17.974
maakte dit tot de perfecte decoratie[br]voor een klein hof

0:03:17.998,0:03:20.237
dat beperkt was[br]tot het Europese continent.

0:03:20.244,0:03:25.114
Maar in 1492 werd[br]de Nieuwe Wereld ontdekt.

0:03:25.138,0:03:27.082
De horizons breidden zich uit

0:03:27.106,0:03:33.462
en deze kleine microkosmos [br]van 40 bij 14 meter moest meegroeien.

0:03:33.486,0:03:34.806
Zo geschiedde,

0:03:34.830,0:03:36.782
dankzij een creatief genie,

0:03:36.806,0:03:39.623
een visionair en verbluffend verhaal.

0:03:40.208,0:03:42.757
Het creatieve genie was [br]Michelangelo Buonarroti,

0:03:42.781,0:03:47.171
33 toen hij de taak kreeg om het plafond[br]van 1.100 vierkante meter te beschilderen.

0:03:47.195,0:03:49.076
Hij had geen goede kaarten --

0:03:49.100,0:03:52.296
hij had zijn schildersopleiding [br]opgegeven om te gaan beeldhouwen.

0:03:52.296,0:03:55.478
Boze werkgevers in Florence

0:03:55.502,0:03:57.266
wachtten op onafgewerkte opdrachten.

0:03:57.266,0:04:00.863
Hij was naar Rome gelokt [br]door een groot beeldhouwproject

0:04:00.887,0:04:03.468
dat de mist was ingegaan.

0:04:03.492,0:04:06.621
Er bleef alleen de opdracht[br]om twaalf apostelen te schilderen

0:04:06.645,0:04:09.986
op een decoratieve achtergrond[br]op het plafond van de Sixtijnse Kapel,

0:04:09.986,0:04:13.128
dat er zou uitzien[br]als elk ander plafond in Italië.

0:04:13.375,0:04:15.636
Maar het genie tilde het [br]naar een hoger niveau.

0:04:15.636,0:04:19.298
In een tijd waarin een man het waagde[br]om over de Atlantische Oceaan te zeilen,

0:04:19.298,0:04:22.520
durfde Michelangelo nieuwe[br]artistieke wateren te bezeilen.

0:04:23.027,0:04:25.263
Ook hij zou een verhaal vertellen.

0:04:25.287,0:04:28.819
Geen apostelen, maar een verhaal[br]van een groot begin,

0:04:28.843,0:04:30.515
het verhaal van Genesis.

0:04:31.087,0:04:34.018
Moeilijk te verkopen,[br]een verhaal op een plafond.

0:04:34.042,0:04:38.850
Hoe zou je een druk tafereel[br]kunnen lezen van 20m lager?

0:04:38.874,0:04:41.729
De schilderstechniek[br]die al 200 jaar werd doorgegeven

0:04:41.753,0:04:45.667
in de ateliers van Florence,[br]was niet klaar voor dit soort van verhaal.

0:04:45.667,0:04:48.662
Maar Michelangelo[br]was niet echt een schilder

0:04:48.686,0:04:50.970
en hij ging aan de slag met zijn sterktes.

0:04:50.994,0:04:54.476
In plaats van ruimte[br]op te vullen met de drukte

0:04:54.500,0:04:58.299
nam hij een hamer en beitel[br]en hakte in op een stuk marmer

0:04:58.323,0:05:00.753
om het beeld dat erin zat, eruit te halen.

0:05:00.777,0:05:02.945
Michelangelo was een essentialist.

0:05:02.969,0:05:07.355
Hij vertelde zijn verhaal[br]in massieve, dynamische lichamen.

0:05:07.379,0:05:12.146
Dit plan werd gesteund [br]door de epische Paus Julius II,

0:05:12.170,0:05:15.791
die niet bang was van[br]het boude genie van Michelangelo.

0:05:15.815,0:05:17.697
Hij was een neef van Paus Sixtus VII,

0:05:17.721,0:05:21.828
was 30 jaar lang in kunst gedrenkt[br]en kende er de kracht van.

0:05:21.852,0:05:24.916
De geschiedenis bedacht hem[br]met de bijnaam 'krijgsheer-Paus',

0:05:24.940,0:05:28.730
maar zijn erfenis voor het Vaticaan[br]bestond niet uit forten en artillerie,

0:05:28.754,0:05:30.070
maar uit kunst.

0:05:30.094,0:05:32.673
Hij liet ons de Rafaël-zalen na[br]en de Sixtijnse kapel.

0:05:32.697,0:05:35.252
Hij liet de Sint-Pietersbasliek na

0:05:35.252,0:05:40.069
en een uitzonderlijke verzameling[br]Grieks-Romeinse beelden --

0:05:40.093,0:05:44.233
volstrekt onchristelijke werken[br]die de voedingsbodem zouden worden

0:05:44.257,0:05:48.142
van het eerste moderne museum ter wereld:[br]de Vaticaanse Musea.

0:05:48.847,0:05:50.271
Julius was een man

0:05:50.295,0:05:54.079
met een visie van een Vaticaan[br]dat eeuwig relevant zou zijn

0:05:54.103,0:05:56.192
door grandeur en schoonheid,

0:05:56.216,0:05:57.588
en hij had gelijk.

0:05:57.612,0:06:02.600
De ontmoeting tussen deze twee giganten,[br]Michelangelo en Julius II,

0:06:02.624,0:06:05.061
schonk ons de Sixtijnse Kapel.

0:06:05.641,0:06:08.428
Michelangelo was dit project zo toegewijd

0:06:08.452,0:06:12.835
dat hij de klus [br]in drie en een half jaar klaarde,

0:06:12.859,0:06:17.128
met een schetsploeg,[br]en door bijna constant, urenlang

0:06:17.152,0:06:20.843
boven zijn hoofd de verhalen[br]op het plafond te schilderen.

0:06:21.424,0:06:23.474
Laten we naar dit plafond kijken

0:06:23.498,0:06:26.329
om te zien hoe [br]een wereldwijd verhaal ontstond.

0:06:26.353,0:06:30.765
Geen artistieke verwijzingen meer[br]naar de vertrouwde wereld om je heen.

0:06:30.789,0:06:35.432
Eén en al ruimte, structuur en energie.

0:06:35.456,0:06:40.053
Een monumentaal geschilderd raamwerk[br]dat zich ontvouwt in negen panelen,

0:06:40.077,0:06:44.010
meer gedreven door sculpturale vorm[br]dan door schilderachtige kleuren.

0:06:44.034,0:06:47.811
We staan aan het uiteinde, bij de ingang,

0:06:47.835,0:06:51.941
ver van het altaar en het deel dat is[br]afgebakend voor de kerkleiders.

0:06:51.965,0:06:57.212
We turen in de verte, [br]op zoek naar een begin.

0:06:57.236,0:07:01.252
De een zoekt het in de wetenschap,[br]de ander in de Bijbelse traditie,

0:07:01.276,0:07:04.596
maar we zoeken naar een oervonk.

0:07:04.620,0:07:06.753
Michelangelo gaf ons een initiële energie

0:07:06.777,0:07:09.518
toen hij ons de scheiding [br]van licht en duister schonk,

0:07:09.542,0:07:12.931
een wervelende figuur, vaag in de verte,

0:07:12.955,0:07:15.439
in een kleine ruimte samengebald.

0:07:15.463,0:07:17.792
De volgende figuur is groter,

0:07:17.816,0:07:21.243
je ziet een figuur die van de ene[br]naar de andere kant slingert.

0:07:21.267,0:07:26.253
In zijn kielzog de zon,[br]de maan, vegetatie.

0:07:26.277,0:07:30.284
De klemtoon lag bij Michelangelo niet[br]op wat er geschapen werd,

0:07:30.308,0:07:32.352
zoals bij andere kunstenaars.

0:07:32.376,0:07:35.719
Hij focuste op de scheppingsdaad.

0:07:35.743,0:07:40.117
En dan stopt de beweging,[br]als een rustpunt in een gedicht,

0:07:40.141,0:07:41.393
en de schepper aarzelt.

0:07:41.417,0:07:42.696
Wat doet hij?

0:07:42.720,0:07:45.575
Schept hij land? Schept hij water?

0:07:45.599,0:07:50.290
Of blikt hij terug op zijn werk,[br]het universum en zijn schatten,

0:07:50.314,0:07:54.405
zoals Michelangelo allicht ook terugblikte[br]op zijn werk op de zolder

0:07:54.690,0:07:57.484
en verklaarde "dat het goed was".

0:07:58.388,0:08:00.493
Nu staat alles in scène

0:08:00.517,0:08:04.195
en kom je bij het toppunt[br]van de schepping, de mens.

0:08:04.219,0:08:08.549
Adam springt in het oog,[br]licht tegen een donkere achtergrond.

0:08:08.573,0:08:10.331
Van naderbij bekeken

0:08:10.355,0:08:13.007
zie je dat dat been er maar bij hangt

0:08:13.031,0:08:15.321
en dat de arm zwaar op de knie rust.

0:08:15.345,0:08:19.022
Het ontbreekt Adam aan die innerlijke vonk

0:08:19.046,0:08:21.334
die hem tot grootse dingen zal aanzetten.

0:08:21.358,0:08:26.123
Die vonk zal hij zodadelijk krijgen [br]van de schepper, in die vinger

0:08:26.147,0:08:28.818
die 1 mm van de hand [br]van Adam verwijderd is.

0:08:28.842,0:08:30.787
We zitten op het puntje van onze stoel,

0:08:30.811,0:08:33.826
omdat we ons op een oogwenk[br]bevinden van dat contact

0:08:33.850,0:08:36.751
waardoor die man zijn doel zal ontdekken,

0:08:36.775,0:08:40.079
zal opspringen en zijn plaats zal innemen[br]aan de top van de schepping.

0:08:40.079,0:08:43.044
En toen gooide Michelangelo een curveball.

0:08:43.068,0:08:44.896
Wie zit er in die andere arm?

0:08:45.531,0:08:47.227
Eva, de eerste vrouw.

0:08:47.251,0:08:50.160
Nee, ze is geen bedenking achteraf.[br]Ze is deel van het plan.

0:08:50.184,0:08:52.657
Ze heeft altijd in zijn hoofd gezeten.

0:08:52.681,0:08:56.886
Kijk, ze is zo intiem met God[br]dat haar hand om zijn arm krult.

0:08:57.329,0:09:02.737
Voor mij, Amerikaanse kunsthistorica[br]uit de 21e eeuw,

0:09:02.761,0:09:05.613
was dit het moment[br]waarop het schilderij me aansprak.

0:09:05.637,0:09:08.985
Want ik besefte dat deze voorstelling[br]van het menselijke drama

0:09:09.009,0:09:11.922
altijd al om mannen[br]en vrouwen had gedraaid --

0:09:11.946,0:09:15.736
in die mate dat het dode centrum,[br]het hart van de zoldering,

0:09:15.760,0:09:18.174
de schepping van de vrouw is,[br]niet die van Adam.

0:09:18.198,0:09:22.122
Feit is dat als je ze samen ziet[br]in de Tuin van Eden,

0:09:22.146,0:09:23.683
ze samen ten val komen

0:09:23.707,0:09:28.099
en dat hun fiere houding[br]zich in schaamte samenvouwt.

0:09:28.647,0:09:31.316
Je bent bij die cruciale verbinding [br]op de zoldering.

0:09:31.340,0:09:34.423
Je bent exact op het punt waarop jij en ik

0:09:34.447,0:09:35.982
niet verder de kerk in mogen.

0:09:35.982,0:09:39.282
De omheining houdt ons ver [br]van het innerlijke sanctum

0:09:39.306,0:09:41.819
en we worden verdreven, [br]net als Adam en Eva.

0:09:41.843,0:09:43.599
De overige scènes op de zoldering

0:09:43.623,0:09:46.467
weerspiegelen de drukke chaos [br]van de wereld rondom ons.

0:09:46.491,0:09:48.715
Je hebt Noach en zijn ark en de zondvloed.

0:09:48.739,0:09:52.329
Je hebt Noach. Hij brengt een offer[br]en sluit een verdrag met God.

0:09:52.353,0:09:53.639
Misschien is hij de redder.

0:09:54.031,0:09:57.763
Oh, maar nee, Noach is die kerel[br]die druiven plantte, wijn uitvond,

0:09:57.787,0:10:00.385
dronken werd en naakt[br]flauwviel in zijn schuur.

0:10:00.385,0:10:02.849
Het is een bizar ontwerp[br]voor de zoldering:

0:10:02.849,0:10:04.787
te beginnen bij God die het leven schept

0:10:04.787,0:10:07.386
en te eindigen[br]bij een dronkenlap in een schuur.

0:10:07.386,0:10:09.706
In vergelijking met Adam

0:10:09.730,0:10:12.698
zou je kunnen denken dat Michelangelo[br]ons voor de gek houdt.

0:10:12.698,0:10:14.936
Maar hij zal zometeen[br]de somberheid verdrijven

0:10:14.936,0:10:18.278
door die felle kleuren net onder Noach:

0:10:18.302,0:10:21.692
smaragd, topaas, scharlaken[br]op de profeet Zacharia.

0:10:21.716,0:10:24.695
Zacharia ziet een licht [br]uit het Oosten komen.

0:10:24.719,0:10:28.407
Op deze kruising worden we[br]naar een nieuwe bestemming geleid,

0:10:28.431,0:10:32.306
met sibyllen en profeten die ons [br]zullen voorgaan in een parade.

0:10:32.330,0:10:35.628
Je hebt de helden en heldinnen[br]die de weg banen,

0:10:35.652,0:10:38.136
en we volgen de moeders en vaders.

0:10:38.160,0:10:42.245
Zij zijn de motor van deze grote [br]menselijke machine, zij drijven ze aan.

0:10:42.269,0:10:45.176
Nu komen we bij de sluitsteen[br]van de zoldering,

0:10:45.200,0:10:47.379
het toppunt van het hele ding,

0:10:47.403,0:10:50.633
met een figuur die eruit ziet[br]alsof hij uit zijn ruimte zal vallen

0:10:50.657,0:10:51.991
in de onze,

0:10:51.991,0:10:53.384
die hij in beslag zal nemen.

0:10:53.384,0:10:55.869
Dit is de belangrijkste kruising.

0:10:55.893,0:10:57.765
Het verleden ontmoet het heden.

0:10:57.789,0:11:01.005
Deze figuur, Jona, die drie dagen[br]in de buik van een walvis zat,

0:11:01.029,0:11:04.072
is voor christenen het symbool[br]van de vernieuwing van de mensheid

0:11:04.082,0:11:05.339
door het offer van Jezus,

0:11:05.339,0:11:07.865
maar voor de massa's[br]bezoekers van dat museum,

0:11:07.865,0:11:10.735
van alle geloofsgezindten,[br]die daar elke dag op bezoek komen,

0:11:10.759,0:11:13.921
is hij het moment [br]waarop het verre verleden

0:11:13.921,0:11:18.091
de onmiddellijke realiteit ontmoet.

0:11:18.091,0:11:22.684
Dat alles brengt ons bij de open boog [br]van de altaarmuur,

0:11:22.708,0:11:25.471
waar we het Laatste Oordeel[br]van Michelangelo zien,

0:11:25.495,0:11:29.361
geschilderd in 1534, nadat de wereld [br]opnieuw veranderd was.

0:11:29.385,0:11:31.409
De Reformatie had de Kerk versplinterd,

0:11:31.433,0:11:34.301
het Ottomaanse Rijk [br]had het woord 'islam' wijd verspreid

0:11:34.325,0:11:37.819
en Magellaan had een route [br]gevonden naar de Stille Oceaan.

0:11:37.843,0:11:42.505
Hoe gaat een 59 jaar oude kunstenaar[br]die nooit verder dan Venetië is gekomen

0:11:42.529,0:11:44.723
die nieuwe wereld aanspreken?

0:11:44.747,0:11:47.790
Michelangelo koos ervoor[br]om het lot te schilderen,

0:11:47.814,0:11:49.634
dat universele verlangen

0:11:49.658,0:11:51.278
dat we delen:

0:11:51.302,0:11:54.471
om een spoor [br]van uitmuntendheid na te laten.

0:11:54.495,0:11:57.426
In de taal van de christelijke visie[br]van het Laatste Oordeel,

0:11:57.450,0:11:58.762
het einde van de wereld,

0:11:58.786,0:12:01.924
gaf Michelangelo je een reeks figuren

0:12:01.948,0:12:05.103
die van een verbluffend[br]knap lichaam voorzien zijn.

0:12:05.127,0:12:07.633
Er is geen omhulling meer,[br]geen portret,

0:12:07.633,0:12:09.110
op een enkele uitzondering na.

0:12:09.134,0:12:11.852
De compositie bestaat louter uit lichamen,

0:12:11.876,0:12:15.262
391 in getal, geen twee dezelfde,

0:12:15.286,0:12:17.740
uniek, zoals wij allemaal.

0:12:17.764,0:12:21.506
Ze beginnen in de linkeronderhoek,[br]rukken zich los van de grond,

0:12:21.530,0:12:24.252
worstelen zich naar boven.

0:12:24.276,0:12:26.852
Wie boven is, reikt naar beneden[br]om anderen te helpen.

0:12:26.852,0:12:28.593
In een verbluffend vignet

0:12:28.617,0:12:31.709
worden een zwarte man en[br]een blanke man samen opgehesen,

0:12:31.733,0:12:34.455
in een ongelooflijke visie[br]van eenheid van de mens

0:12:34.479,0:12:35.921
in deze nieuwe wereld.

0:12:35.945,0:12:39.452
Het leeuwendeel van de ruimte[br]is voor de kring van de winnaars.

0:12:39.476,0:12:44.312
Daar vind je mannen en vrouwen[br]die volledig naakt zijn, als atleten.

0:12:44.336,0:12:46.648
Zij hebben de tegenslagen overwonnen.

0:12:46.672,0:12:51.606
De visie van Michelangelo over mensen [br]die tegenslagen overwinnen,

0:12:51.606,0:12:53.602
is dat het atleten zijn.

0:12:53.626,0:12:57.055
Je krijgt dus mannen[br]en vrouwen die poseren

0:12:57.079,0:12:59.163
op dit uitzonderlijke schouwtoneel.

0:12:59.555,0:13:02.100
De voorzitter van de vergadering is Jezus,

0:13:02.124,0:13:04.142
eertijds een lijdende mens op het kruis,

0:13:04.166,0:13:06.570
nu een glorieuze heerser in de hemel.

0:13:06.594,0:13:09.612
Zoals Michelangelo aantoonde[br]in zijn schilderij

0:13:09.636,0:13:12.214
zijn armoede, tegenslagen en obstakels

0:13:12.238,0:13:15.472
geen beperkingen op de uitmuntendheid[br]maar juist de bron ervan.

0:13:16.276,0:13:18.864
Dat heeft een bizar gevolg.

0:13:18.888,0:13:20.705
Dit is de privékapel van de paus,

0:13:20.729,0:13:23.966
en dat kan je het best beschrijven[br]als een stoofpot van blote mensen.

0:13:23.966,0:13:27.673
Maar Michelangelo probeerde alleen [br]de beste artistieke taal te gebruiken,

0:13:27.697,0:13:30.385
de meest universele artistieke[br]taal die hij kon bedenken:

0:13:30.385,0:13:32.069
die van het menselijk lichaam.

0:13:32.093,0:13:37.899
In plaats van deugden af te beelden, [br]dapperheid of zelfbeheersing,

0:13:37.923,0:13:42.188
speelde hij leentjebuur bij de wonderlijke[br]collectie van beelden van Julius II

0:13:42.212,0:13:46.463
om innerlijke kracht[br]als externe macht te tonen.

0:13:47.368,0:13:50.733
Een tijdgenoot schreef

0:13:50.757,0:13:54.615
dat de kapel zo mooi was[br]dat ze wel aanstoot moést geven.

0:13:54.639,0:13:55.988
En zo geschiedde.

0:13:56.012,0:13:59.550
Michelangelo ontdekte al snel[br]dat dankzij de drukpers

0:13:59.574,0:14:02.696
klachten over het naakt[br]zich overal verspreidden.

0:14:02.720,0:14:07.016
Zijn meesterwerk van menselijk drama[br]kreeg al snel het etiket pornografie

0:14:07.040,0:14:09.215
en dus voegde hij nog twee portretten toe:

0:14:09.239,0:14:12.263
een van de man die hem bekritiseerde,[br]een hoveling van de paus,

0:14:12.283,0:14:15.879
en een van hemzelf als [br]een uitgedroogde bolster, geen atleet,

0:14:15.903,0:14:18.324
in de handen van een lijdende martelaar.

0:14:18.348,0:14:22.156
In zijn laatste levensjaar zag hij [br]dat verschillende figuren bedekt werden --

0:14:22.156,0:14:27.659
triomf van de triviale afleiding[br]op zijn grootse aansporing tot glorie.

0:14:28.167,0:14:29.931
En nu staan we dus

0:14:29.955,0:14:31.685
in het hier en nu.

0:14:31.709,0:14:34.029
We zijn gevangen in die ruimte,

0:14:34.053,0:14:36.318
tussen beginnen en eind,

0:14:36.342,0:14:40.574
in de grote, enorme totaliteit[br]van de menselijke ervaring.

0:14:40.598,0:14:44.569
De Sixtijnse kapel dwingt ons[br]om rond te kijken, als in een spiegel.

0:14:44.593,0:14:45.890
Wie ben ik in dit schilderij?

0:14:45.914,0:14:47.220
Ben ik iemand in de massa?

0:14:47.244,0:14:48.617
Ben ik de dronkenlap?

0:14:48.641,0:14:50.097
Ben ik de atleet?

0:14:50.121,0:14:52.641
Als we dit oord van verheffende [br]schoonheid verlaten,

0:14:52.671,0:14:56.349
inspireert het ons[br]tot de grote levensvragen:

0:14:56.373,0:15:01.211
wie ben ik, welke rol speel ik[br]in het grote theater des levens?

0:15:01.549,0:15:02.720
Dankjewel

0:15:02.744,0:15:06.192
(Applaus)

0:15:06.216,0:15:09.187
Bruno Giussani: Elisabeth Lev, dankjewel.

0:15:09.211,0:15:13.067
Je vermeldde de pornografiekwestie,

0:15:13.091,0:15:17.904
teveel naakt en teveel alledaagse[br]scènes en onbetamelijke dingen,

0:15:18.555,0:15:20.420
naar de normen van toen.

0:15:20.444,0:15:22.050
Maar het verhaal is nog sterker.

0:15:22.074,0:15:25.094
Het is meer dan retouches[br]en het bedekken van sommige figuren.

0:15:25.118,0:15:27.742
Daardoor werd dit kunstwerk[br]bijna vernietigd.

0:15:28.383,0:15:31.408
Elisabeth Lev: Het Laatste Oordeel [br]maakte een enorme indruk.

0:15:31.432,0:15:34.382
De gedrukte pers zorgde ervoor[br]dat iedereen het zag.

0:15:34.406,0:15:37.691
En dat gebeurde niet[br]binnen een paar weken tijd,

0:15:37.715,0:15:42.183
maar over een periode van 20 jaar

0:15:42.207,0:15:44.131
van hoofdartikels en klachten,

0:15:44.155,0:15:45.323
die de Kerk vertelden:

0:15:45.347,0:15:48.092
"Met welk recht lees je ons de les[br]over onze levenswandel?

0:15:48.122,0:15:51.286
Heb je de pornografie [br]in de Pauselijke kapel al goed bekeken?"

0:15:51.310,0:15:53.770
Na al die klachten en aanmaningen

0:15:53.794,0:15:56.510
om het werk te doen vernietigen,

0:15:56.534,0:15:58.695
was het tijdens het sterfjaar [br]van Michelangelo

0:15:58.719,0:16:00.800
dat de Kerk uiteindelijk[br]een compromis vond,

0:16:00.824,0:16:02.755
een manier om het schilderij te redden,

0:16:02.785,0:16:05.696
en wel door 30 bedekkingen toe te voegen.

0:16:05.720,0:16:08.467
Dat was het begin van het vijgenblad.

0:16:08.491,0:16:10.079
Daar komt het vandaan,

0:16:10.103,0:16:14.233
uit een Kerk die een kunstwerk[br]probeerde te redden,

0:16:14.257,0:16:16.428
veeleer dan het te onteren[br]of te vernietigen.

0:16:16.888,0:16:19.675
BG: Wat we van jou kregen,[br]is niet de klassieke rondleiding

0:16:19.699,0:16:22.673
die mensen heden ten dage[br]krijgen in de Sixtijnse Kapel.

0:16:22.697,0:16:24.800
(Gelach)

0:16:24.824,0:16:26.605
EL: Weet ik niet, is dat reclame?

0:16:26.629,0:16:28.306
(Gelach)

0:16:28.330,0:16:31.318
BG: Nee, nee, niet noodzakelijk,[br]het is een statement.

0:16:31.342,0:16:35.256
De hedendaagse kunstervaring[br]is problematisch.

0:16:35.280,0:16:38.155
Te veel mensen willen [br]dit ter plekke bekijken,

0:16:38.179,0:16:41.506
en het resultaat is dat 5 miljoen mensen[br]door dat kleine deurtje gaan

0:16:41.506,0:16:43.647
en het helemaal anders ervaren

0:16:43.671,0:16:44.837
dan wij daarnet.

0:16:44.861,0:16:48.390
EL: Mee eens. Het is echt fijn[br]dat je kan stilstaan en kijken.

0:16:48.414,0:16:50.715
Maar bedenk ook[br]dat zelfs op een van die dagen

0:16:50.739,0:16:52.751
met 28.000 bezoekers,

0:16:52.775,0:16:55.885
als je daar met zovelen bent,

0:16:55.909,0:16:58.394
je kan rondkijken en bedenken[br]hoe fantastisch het is

0:16:58.414,0:17:01.934
dat beschilderd pleister[br]van 500 jaar geleden

0:17:01.958,0:17:05.066
al die mensen die naast je staan[br]nog kan aantrekken

0:17:05.090,0:17:07.065
die met open mond omhoog staan te kijken.

0:17:07.089,0:17:12.014
Het is een geweldig statement over [br]hoe schoonheid ons allen kan aanspreken,

0:17:12.038,0:17:14.725
door tijd en ruimte heen.

0:17:14.749,0:17:15.943
BG: Liz, dankjewel.

0:17:15.967,0:17:17.174
EL: Dankjewel.

0:17:17.198,0:17:18.374
BG: Dankjewel.

0:17:18.398,0:17:20.261
(Applaus)