0:00:00.471,0:00:02.955
Antik dünyanın önemli yapıtları

0:00:02.955,0:00:06.270
bize orijinal hâllerinde ulaşmıyorlar.

0:00:06.270,0:00:09.789
Orta çağ katipleri onları, onların kopyalarını

0:00:09.789,0:00:11.788
ve o kopyaların kopyalarını yazdıkları için günümüze kadar geliyorlar.

0:00:11.788,0:00:14.438
Ve büyük Yunan matematikçisi Arşimet ile de

0:00:14.438,0:00:16.204
durum böyle.

0:00:16.204,0:00:19.206
Bir matematikçi olarak Arşimet hakkında bildiğimiz her şeyi

0:00:19.206,0:00:21.904
A, B ve C adında

0:00:21.904,0:00:23.820
üç adet kitap sayesinde biliyoruz.

0:00:23.820,0:00:28.653
A 1564'te İtalyan bir hümanist tarafından kaybedildi.

0:00:28.653,0:00:31.456
B'nin en son 1311'de Roma'nın yüz mil kuzeyinde

0:00:31.456,0:00:37.288
Viterbo'da, Papa'nın kütüphanesinde olduğu duyulmuştu.

0:00:37.288,0:00:41.585
Yazıt C ise 1906'da keşfedildi

0:00:41.585,0:00:44.134
ve 19 Ocak 1999'da

0:00:44.134,0:00:48.260
Baltimore'daki masama geldi.

0:00:48.260,0:00:50.678
Buradaki yazıt C.

0:00:50.678,0:00:55.847
Yazıt C aslında bu kitabın içinde gömülü.

0:00:55.847,0:00:57.297
Gömülü bir hazine.

0:00:57.297,0:00:59.632
Çünkü bu aslında bir dua kitabı.

0:00:59.632,0:01:02.596
14 Nisan 1229'da Johannes Myrones adında

0:01:02.596,0:01:06.213
bir adam tarafında bitirilmiş.

0:01:06.213,0:01:08.698
Ve bu dua kitabını yazabilmek için parşömen kullanmış.

0:01:08.698,0:01:11.113
Fakat yeni parşömenler kullanmamış.

0:01:11.113,0:01:14.427
Daha eski el yazmalarından geri dönüştürülmüş parşömenler kullanmış

0:01:14.427,0:01:16.164
ve bunlardan yedi tane vardı.

0:01:16.164,0:01:19.647
Ve Arşimet'in Yazıt C'si bu yedi taneden biriydi.

0:01:19.647,0:01:25.114
Arşimet'in el yazmalarını ve diğer yedi tane el yazmasını ayırdı

0:01:25.114,0:01:28.497
ve bütün yazıları sildi,

0:01:28.497,0:01:30.915
Ve kağıtları ortadan kesip

0:01:30.915,0:01:33.159
hepsini karıştırdı,

0:01:33.159,0:01:35.077
90 derecelik açı yapacak şekilde bir araya getirdi ve

0:01:35.077,0:01:37.129
bu kitapların üzerine dualar yazdı.

0:01:37.129,0:01:38.826
Ve sonuç olarak bu yedi el yazması

0:01:38.826,0:01:43.174
700 yıl boyunca kayıp kaldı ve şimdi elimizde bir dua kitabı var.

0:01:43.174,0:01:46.423
Dua kitabı bu adam tarafından, Johan Ludvig Heiberg,

0:01:46.423,0:01:49.150
1906'da keşfedildi.

0:01:49.150,0:01:50.591
Ve yalnızca bir büyüteçle

0:01:50.591,0:01:53.475
yapabildiği kadar çok yazıyı deşifre etti.

0:01:53.475,0:01:56.657
Ve olay şu ki bu el yazmasının içinde

0:01:56.657,0:01:58.425
benzersiz olan iki tane yazıt buldu.

0:01:58.425,0:02:00.025
Kesinlikle A ve B değillerdi;

0:02:00.025,0:02:01.723
Arşimet'e ait tamamen yeni yazılardı

0:02:01.723,0:02:04.958
ve adları "Method" ve "Stomachion" idi.

0:02:04.958,0:02:07.227
Ve bu dünyaca ünlü bir el yazması haline geldi.

0:02:07.227,0:02:09.042
Şimdiye kadar anlaşılmıştır ki

0:02:09.042,0:02:11.756
bu kitap çok kötü bir durumda.

0:02:11.756,0:02:15.226
20. yüzyılda, Heiberg gördüğünde

0:02:15.226,0:02:16.958
çok daha kötü durumdaydı.

0:02:16.958,0:02:18.475
Üstüne sahte evraklar yazılmıştı ve

0:02:18.475,0:02:21.558
nem yüzünden çok kötü bir hâle gelmişti.

0:02:21.558,0:02:25.308
Bu kitap kesinlikle "değer kaybetme"nin tanımı.

0:02:25.308,0:02:27.042
Bu bir enstitüde olacağını düşündüğünüz türden

0:02:27.042,0:02:29.707
bir kitap.

0:02:29.707,0:02:31.893
Ama bir enstitüde tutulmuyor,

0:02:31.893,0:02:36.525
1998'de özel bir alıcı tarafından satın alındı.

0:02:36.525,0:02:38.275
Neden bu kitabı aldı?

0:02:38.275,0:02:41.812
Çünkü bu kırılgan şeyi güvende tutmak istedi.

0:02:41.812,0:02:45.058
Çünkü tek olan bu şeyi çoğaltmak istedi.

0:02:45.058,0:02:49.724
Pahalı olan bu şeyi ucuzlatmak istedi.

0:02:49.724,0:02:52.859
Ve bunu bir prensip meselesi olduğu için yaptı.

0:02:52.859,0:02:57.391
Çünkü pek çok insan Arşimet'i Antik Yunanca'dan okuyacak değil,

0:02:57.391,0:03:00.075
fakat okumak için bir şansları olmalı.

0:03:00.075,0:03:03.374
Ve Arşimet destekçilerini bir araya topladı

0:03:03.374,0:03:05.510
ve bütün işi maddi olarak karşılayacağına söz verdi.

0:03:05.510,0:03:07.208
Ve bu pahalı bir işti

0:03:07.208,0:03:10.678
ama aslında düşündüğünüz kadar da pahalı sayılmazdı

0:03:10.678,0:03:12.843
çünkü bu insanlar para için değil

0:03:12.843,0:03:14.662
Arşimet için geliyorlardı.

0:03:14.662,0:03:16.378
Pek çok farklı branşa sahip insan toplandı.

0:03:16.378,0:03:18.561
Parçacık fiziğiyle uğraşan da vardı,

0:03:18.561,0:03:20.127
klasik dilbilim ile uğraşan da,

0:03:20.127,0:03:22.095
Kitap muhafaza etme işinde olan da vardı,

0:03:22.095,0:03:24.677
Matematik ile uğraşan da,

0:03:24.677,0:03:26.594
veri yönetimi yapan da vardı,

0:03:26.594,0:03:29.511
bilimsel tasarı ve program yönetimi yapan da.

0:03:29.511,0:03:33.067
Ve bu el yazması üzerine çalışmak için bir araya geldiler.

0:03:33.067,0:03:36.878
Karşılaştıkları ilk sorun kitabın muhafaza edilmesi ile ilgiliydi.

0:03:36.878,0:03:39.311
Ve bu gerçekten üzerinde uğraşmak zorunda olduğumuz bir şeydi:

0:03:39.311,0:03:41.511
kitabın omurgasında tutkal vardı.

0:03:41.511,0:03:43.712
Ve eğer bu fotoğrafa dikkatlice bakarsanız,

0:03:43.712,0:03:45.760
alt tarafının biraz kahverengimsi olduğunu görürsünüz.

0:03:45.760,0:03:47.128
Ve bu tutkal şeffaf marangoz tutkalı.

0:03:47.128,0:03:48.513
Eğer kitap tamiri ile uğraşan biri iseniz,

0:03:48.513,0:03:50.645
bu tutkalı kolay sayılabilecek bir biçimde çıkarabilirsiniz.

0:03:50.645,0:03:54.010
Üstteki kısım Elmer tahta tutkalı.

0:03:54.010,0:03:56.127
Bir kez kurudu mu suda çözülmeyen

0:03:56.127,0:03:58.794
polivinil asetat emülsiyonu.

0:03:58.794,0:04:01.960
Ve üstüne yazıldığı parşömenden bile daha sert.

0:04:01.960,0:04:05.311
Yani Arşimet'i incelemeye başlamadan önce,

0:04:05.311,0:04:06.760
bu kitabı parçalara ayırmak zorundaydık.

0:04:06.760,0:04:09.611
Parçalara ayırma işi dört yıl sürdü.

0:04:09.611,0:04:13.144
Ve bu iş üstünde çekilmiş nadir karelerden biri, baylar bayanlar.

0:04:13.144,0:04:15.915
(Kahkahalar)

0:04:15.915,0:04:20.181
Bir başka şey ise bütün ciladan kurtulmamız gerekiyordu

0:04:20.181,0:04:22.416
çünkü bu Yunan Ortodoks Kilisesi'nin

0:04:22.416,0:04:24.157
ayinlerinde kullanılıyordu

0:04:24.157,0:04:25.468
ve parafin kullanmışlardı.

0:04:25.468,0:04:27.331
Parafin kirliydi ve

0:04:27.331,0:04:28.564
cilanın arkasındakini görüntüleyemiyorduk.

0:04:28.564,0:04:31.899
Böylece cilayı mekanik olarak çok dikkatli bir biçimde kazımak zorunda kaldık.

0:04:31.899,0:04:33.801
Bu kitabın tam olarak ne kadar kötü durumda

0:04:33.801,0:04:36.515
olduğunu söylemek zor ama

0:04:36.515,0:04:39.281
sürekli minik parçalar halinde kopup duruyordu.

0:04:39.281,0:04:41.631
Normalde bir kitapta o kadar küçük parçalar için endişelenmezsiniz

0:04:41.631,0:04:44.631
fakat bu küçük parçalar Arşimet'in eşsiz el yazmasını üstünde barındırıyor olabilirdi.

0:04:44.631,0:04:46.930
Küçük parçaları

0:04:46.930,0:04:51.671
sonunda doğru yerlere yerleştirmeyi başardık.

0:04:51.671,0:04:55.381
Ardından, bunu yaptıktan sonra, el yazmasını görüntülemeye başladık.

0:04:55.381,0:04:56.881
El yazmasını

0:04:56.881,0:04:58.909
14 farklı dalga boyu ışıkta görüntüledik.

0:04:58.909,0:05:02.815
Çünkü bir şeye farklı dalga boylarında ışıkta baktığınızda

0:05:02.815,0:05:04.031
farklı şeyler görürsünüz.

0:05:04.031,0:05:05.598
Ve burada 14 farklı dalga boyu ışıkta

0:05:05.598,0:05:08.115
görüntülenmiş bir sayfayı görüyorsunuz.

0:05:08.115,0:05:10.248
Fakat hiçbiri işe yaramadı.

0:05:10.248,0:05:14.665
Ardından tüm resimleri bir işlemden geçirdik ve

0:05:14.665,0:05:17.965
iki resmi bir boş ekrana koyduk.

0:05:17.965,0:05:20.798
Burada Arşimet'in el yazmasının iki değişik görüntüsünü görüyorsunuz.

0:05:20.798,0:05:22.614
Soldaki görüntü

0:05:22.614,0:05:23.965
normal kırmızı bir görüntü.

0:05:23.965,0:05:25.877
Sağdaki ise ultraviyole görüntü.

0:05:25.877,0:05:27.017
Ve sağdaki resimde

0:05:27.017,0:05:29.465
Arşimet'in yazılarının bir kısmını görebiliyorsunuz.

0:05:29.465,0:05:32.447
Eğer bunları dijital bir tuvalde bir araya getirirseniz,

0:05:32.447,0:05:35.265
parşömen her iki resimde de parlak

0:05:35.265,0:05:37.140
ve birleştirildiğinde de parlak görünüyor.

0:05:37.140,0:05:40.156
Dua kitabı her iki resimde de koyu renkli

0:05:40.156,0:05:41.853
ve birleştirildiğinde de koyu görünüyor.

0:05:41.853,0:05:45.204
Arşimet'in yazıları bir resimde koyu iken diğerinde parlak.

0:05:45.204,0:05:47.604
Ve birleştirildiğinde koyu renkli fakat kırmızı olarak gözükecek

0:05:47.604,0:05:49.871
ve ardından yazıları net sayılabilecek bir biçimde okumaya başlayabilirsiniz.

0:05:49.871,0:05:52.713
İşte böyle gözüküyor.

0:05:52.713,0:05:56.055
Bu bir önce-sonra fotoğrafı,

0:05:56.055,0:05:59.037
ama ekrandaki yazıları bu şekilde okumuyorsunuz.

0:05:59.037,0:06:01.656
Yakınlaşıyorsunuz, yakınlaşıyorsunuz

0:06:01.656,0:06:05.204
Yakınlaşıyorsunuz, yakınlaşıyorsunuz

0:06:05.204,0:06:07.272
ve şimdi okuyabilirsiniz.

0:06:07.272,0:06:13.620
(Alkışlar)

0:06:13.620,0:06:17.200
Eğer aynı iki resmi farklı bir işlemden geçirirseniz,

0:06:17.200,0:06:19.770
dua kitabının yazılarından kurtulabilirsiniz.

0:06:19.770,0:06:20.788
Ve bu son derece önemli,

0:06:20.788,0:06:23.771
çünkü el yazmasındaki çizimler

0:06:23.771,0:06:26.238
Arşimet'in M.Ö. 4. yüzyılda kuma çizdiği

0:06:26.238,0:06:29.055
şekillerin yegâne kaynağı.

0:06:29.055,0:06:32.094
Ve işte buradalar, size gösterebilirim.

0:06:32.094,0:06:34.438
Bu cinsten bir görüntüleme ile --

0:06:34.438,0:06:37.104
bu kızılötesi, morötesi, görünmez ışık görüntülemesi ile --

0:06:37.104,0:06:39.704
asla altın astarlı taklit resimlerin ötesini göremeyecektik.

0:06:39.704,0:06:41.557
Bunu nasıl yapacaktık?

0:06:41.557,0:06:43.520
El yazmasını aldık

0:06:43.520,0:06:47.807
ve onu floresan röntgen ile görüntülemeye karar verdik.

0:06:47.807,0:06:50.821
Soldaki çizimde bir x ışını geliyor

0:06:50.821,0:06:54.673
ve bir elektronu atomun yörüngesinden ayırıyor.

0:06:54.673,0:06:56.671
Ve bu elektron ortadan kayboluyor.

0:06:56.671,0:07:00.306
Ve bu kaybolur kaybolmaz,

0:07:00.306,0:07:02.788
daha üst yörüngelerden bir elektron gelip onun yerini alıyor.

0:07:02.788,0:07:04.221
Ve onun yerini aldığı zaman,

0:07:04.221,0:07:07.055
açığa elektromanyetik radyasyon çıkarıyor.

0:07:07.055,0:07:08.487
Bir x ışını ortaya çıkarıyor.

0:07:08.487,0:07:11.138
Ve bu x ışını kendi dalga boyunda

0:07:11.138,0:07:13.020
vurduğu atoma özgü.

0:07:13.020,0:07:15.188
Ve elde etmek istediğimiz şey

0:07:15.188,0:07:16.921
demirdi.

0:07:16.921,0:07:18.788
Çünkü mürekkep demirle yazılmıştı.

0:07:18.788,0:07:20.471
Ve eğer ortaya çıkan bu x ışınını,

0:07:20.471,0:07:23.055
o ışının geldiği yeri belirleyebilirsek,

0:07:23.055,0:07:25.121
sayfadaki demirin tamamının yerini belirleyebiliriz

0:07:25.121,0:07:27.720
ve ardından teorik olarak tüm görüntüyü okuyabiliriz.

0:07:27.720,0:07:32.055
Sorun şu ki bunu yapmak için çok güçlü bir ışık kaynağına ihtiyaç var.

0:07:32.055,0:07:35.429
Böylece yazıtları Kaliforniya'daki

0:07:35.429,0:07:36.871
Stanford Senkrotron Radyasyon Laboratuvarı'na götürdük,

0:07:36.871,0:07:38.439
ki bu bir parçacık hızlandırıcısıdır.

0:07:38.439,0:07:40.171
Elektronlar bir yönde döner,

0:07:40.171,0:07:41.788
Pozitronlar diğer yönde.

0:07:41.788,0:07:43.104
Ortada buluşurlar

0:07:43.104,0:07:45.540
ve tılsım kuark veya tau lepton gibi

0:07:45.540,0:07:47.770
atomaltı parçacıklar ortaya çıkarıyorlar.

0:07:47.770,0:07:50.792
Arşimet'i o ışının altına koyacak değildik tabii ki.

0:07:50.792,0:07:54.340
Ama elektronlar ışık hızında dönerken

0:07:54.340,0:07:55.607
x ışınları ortaya çıkarıyorlar.

0:07:55.607,0:07:58.257
Ve bu güneş sistemindeki en güçlü ışık kaynağı.

0:07:58.257,0:08:00.206
Bunun adı senkrotron radyasyonu

0:08:00.206,0:08:02.024
ve bu normalde proteinler gibi şeylere

0:08:02.024,0:08:03.691
bakmak için kullanılıyor.

0:08:03.691,0:08:07.688
Fakat biz atomlara bakmak istedik, demir atomlarına,

0:08:07.688,0:08:10.557
ki böylece sayfayı önceki ve sonraki hâliyle okuyabilelim.

0:08:10.557,0:08:12.855
Ve bilin bakalım ne oldu, bunu yapabileceğimizi gördük.

0:08:12.855,0:08:16.303
Tek bir sayfa için bunu uygulamak aşağı yukarı 17 dakika aldı.

0:08:16.303,0:08:18.958
Peki ne keşfettik?

0:08:18.958,0:08:21.140
Arşimet'in benzersiz yazıtlarından

0:08:21.140,0:08:22.943
birinin adı "Stomachion."

0:08:22.943,0:08:25.357
Ve bu A veya B yazıtlarında geçmiyor.

0:08:25.357,0:08:27.776
Tek bildiğimiz bu kare çizimini içerdiği,

0:08:27.776,0:08:29.569
Bu kusursuz kare,

0:08:29.569,0:08:31.590
ki 14 parçaya bölünmüştür.

0:08:31.590,0:08:34.373
Fakat Arşimet'in bu 14 parçayla neyi amaçladığını kimse bilmiyordu.

0:08:34.373,0:08:36.557
Şimdi biz bunu bildiğimizi düşünüyoruz.

0:08:36.557,0:08:38.324
Bu 14 parçayı

0:08:38.324,0:08:40.857
mükemmel bir kare oluşturacak biçimde

0:08:40.857,0:08:43.184
kaç farklı şekilde kombine edebileceğini bulmaya çalışıyordu.

0:08:43.184,0:08:46.686
Cevabı tahmin etmek isteyen var mı?

0:08:46.686,0:08:52.048
Cevap 536 temel çözümden üretilmiş 17.152 varyasyon.

0:08:52.048,0:08:54.415
Ve bunu önemli yapan şey şu ki

0:08:54.415,0:08:58.129
bu matematikte bilinen en eski kombinasyon çalışması.

0:08:58.129,0:09:01.893
Ve kombinasyon matematiğin harika ve çok ilginç bir dalı.

0:09:01.893,0:09:05.128
Bu el yazması hakkında gerçekten nefes kesici olan şey şu ki

0:09:05.128,0:09:07.497
katiplerin bu kitabı yaparken kullandığı

0:09:07.497,0:09:08.915
yazıları silinip üzerine başka yazılar yazılımş olan

0:09:08.915,0:09:11.481
diğer el yazmalarına da baktık

0:09:11.481,0:09:14.413
ve yazıtlardan biri Hyperides'in yazılarını içeriyordu.

0:09:14.413,0:09:18.781
Hyperides M.Ö. 4. yüzyılda yaşamış Atinalı bir hatip.

0:09:18.781,0:09:21.198
Demostenes'in tam olarak çağdaşıydi.

0:09:21.198,0:09:25.597
Ve M.Ö. 338'de o ve Demostenes

0:09:25.597,0:09:27.281
birlikte Makedonya Kralı 2. Filip'in

0:09:27.281,0:09:29.281
askeri gücüne karşı koymaya karar verdiler.

0:09:29.281,0:09:32.930
Böylece Atina ve Thebai Makedon Kralı Filip ile savaşmaya başladı.

0:09:32.930,0:09:34.198
Bu kötü bir fikirdi,

0:09:34.198,0:09:37.631
çünkü Makedon Kralı Filip'in Büyük İskender adında bir oğlu vardı

0:09:37.631,0:09:39.914
ve Chaeronea Savaşı'nı kaybettiler.

0:09:39.914,0:09:42.632
Büyük İskender bilinen tüm dünyayı fethetmek için yola çıktı;

0:09:42.632,0:09:45.382
Hyperides kendini ihanet suçlaması ile mahkemede buldu.

0:09:45.382,0:09:48.982
Ve bu mahkemedeyken yaptığı konuşma --

0:09:48.982,0:09:50.130
ve harika bir konuşma:

0:09:50.130,0:09:52.398
"Hepsinin en iyisi" diyor "kazanacak.

0:09:52.398,0:09:54.132
Ama eğer kazanamadıysan

0:09:54.132,0:09:56.173
ulvi bir amaç uğruna savaşmış olmalısın,

0:09:56.173,0:09:57.748
çünkü ancak o zaman hatırlanırsın.

0:09:57.748,0:09:59.346
Spartalıları düşünün.

0:09:59.346,0:10:01.214
Sayısız zafer kazandılar,

0:10:01.214,0:10:03.046
fakat kimse ne olduklarını hatırlamıyor

0:10:03.046,0:10:05.181
çünkü bencilce sebepler için savaştılar.

0:10:05.181,0:10:08.747
Spartalıların savaştığı ve herkesin hatırladığı tek savaş

0:10:08.747,0:10:10.463
tek bir adam tarafından katledildikleri

0:10:10.463,0:10:12.466
fakat Yunanistan'ın özgürlüğü için savaştıkları

0:10:12.466,0:10:14.398
Termofil Savaşı."

0:10:14.398,0:10:16.663
O kadar iyi bir konuşmaydı ki

0:10:16.663,0:10:20.398
Atina mahkemeleri onu serbest bıraktı.

0:10:20.398,0:10:22.464
Bir 10 yıl daha yaşadı,

0:10:22.464,0:10:25.115
ardından Makedon grubu kendisini yakaladı.

0:10:25.115,0:10:27.699
Kışkırtıcı konuşması ile dalga geçmek adına dilini kestiler

0:10:27.699,0:10:31.130
ve kimse bedenine ne yaptıklarını bilmiyor.

0:10:31.130,0:10:34.281
Yani bu antik çağlardan,

0:10:34.281,0:10:36.263
mezardan değil, çünkü mezarı yok,

0:10:36.263,0:10:37.741
fakat Atina mahkemelerinden

0:10:37.741,0:10:39.514
konuşan kayıp bir sesin keşfi.

0:10:39.514,0:10:41.163
Bu noktada şunu söylemeliyim ki

0:10:41.163,0:10:43.930
normalde yazıları silinmiş orta çağ

0:10:43.930,0:10:45.926
el yazmalarına baktığınızda

0:10:45.926,0:10:47.412
benzersiz yazıtlar bulamazsınız.

0:10:47.412,0:10:50.514
Ve bir el yazmasında bunlardan iki tane bulmak gerçekten büyük bir şey.

0:10:50.514,0:10:53.731
Üç tane bulmak ise tamamen tuhaf.

0:10:53.731,0:10:55.412
Ve biz üç tane bulduk.

0:10:55.412,0:10:56.678
Aristotales'i "Kategoriler"i

0:10:56.678,0:10:59.131
Batı felsefesinin buluşsal metinlerinden biri.

0:10:59.131,0:11:03.547
Ve bunun üzerine, büyük ihtimalle Galen ve belki Porphyry tarafından yazılmış bir

0:11:03.547,0:11:06.731
M.S. 3. yüzyıl yorumu bulduk.

0:11:06.731,0:11:08.929
Ve şimdi topladığımız tüm verileri,

0:11:08.929,0:11:11.464
tüm görüntüleri, tüm ham görüntüleri,

0:11:11.464,0:11:13.814
hazırladığımız bütün kopya ve onun gibi yazıya dökme işlemlerini

0:11:13.814,0:11:17.300
Creative Commons lisansı altında

0:11:17.300,0:11:20.214
herhangi birinin herhangi bir reklam amacı ile kullanabilmesi için internete koyduk.

0:11:20.214,0:11:26.747
(Alkışlar)

0:11:26.747,0:11:30.051
El yazmasının sahibi bunu neden yaptı?

0:11:30.051,0:11:33.797
Bunu yaptı çünkü verileri anlamakla birlikte kitapları da anlıyor.

0:11:33.797,0:11:35.132
Ve kitaplarla ilgili şey şu ki,

0:11:35.132,0:11:37.263
uzun bir süre boyunca insanlara yarar sağlamalarını garantiye almak istiyorsanız

0:11:37.263,0:11:39.479
onları dolaplarda saklamalı

0:11:39.479,0:11:41.279
ve çok az insanın onlara bakmasına izin vermelisiniz.

0:11:41.279,0:11:43.698
Veriler ile ilgili durum da şu ki, eğer baki kalmalarını istiyorsanız

0:11:43.698,0:11:46.999
o veriler üzerinde olabildiğince az kontrol kurup

0:11:46.999,0:11:50.098
herkesin onlara sahip olmasına izin vermelisiniz

0:11:50.098,0:11:51.262
Ve onun yaptığı da buydu.

0:11:51.262,0:11:54.690
Ve kurumların bundan öğrencek bir şeyleri var.

0:11:54.690,0:11:57.242
Çünkü şu anda kurumlar

0:11:57.242,0:12:00.299
ellerindeki verileri telif hakkı kısıtlamaları ile hapsediyor ve bunun gibi şeyler yapıyorlar.

0:12:00.299,0:12:02.491
Ve eğer internette Orta Çağ'a ait el yazmalarına bakmak istiyorsanız,

0:12:02.491,0:12:05.962
şu an Y sitesinin ulusal kütüphanesine ya da

0:12:05.962,0:12:08.630
X sitesinin üniversite kütüphanesine gitmeniz gerek

0:12:08.630,0:12:10.529
ki bu dijital veri edinmenin

0:12:10.529,0:12:12.306
neredeyse en sıkıcı yolu.

0:12:12.306,0:12:15.299
Yapmak istediğiniz şey hepsini bir araya toplamak.

0:12:15.299,0:12:18.396
Çünkü geleceğin antik el yazmaları ağı

0:12:18.396,0:12:20.682
kurumlar tarafından değil,

0:12:20.682,0:12:23.790
internet kullanıcıları tarafından,

0:12:23.790,0:12:25.564
bu verileri bir araya getiren kullanıcılar tarafından,

0:12:25.564,0:12:29.099
nerede bulunurlarsa bulusunlar

0:12:29.099,0:12:30.731
haritaları bir araya toplamak isteyen insanlar tarafından,

0:12:30.731,0:12:32.531
nerede bulunurlarsa bulunsunlar

0:12:32.531,0:12:34.080
Orta Çağ aşk romanlarını bir araya getirmek isteyen tarafından,

0:12:34.080,0:12:37.863
kendi seçtikleri güzel şeyleri

0:12:37.863,0:12:39.380
bir araya getirmek isteyen insanlar tarafından kurulacak.

0:12:39.380,0:12:40.997
Ve bu, internetin geleceği.

0:12:40.997,0:12:44.180
Ve bu çok çekici ve güzel bir gelecek,

0:12:44.180,0:12:45.782
keşke bunu gerçekleştirebilsek.

0:12:45.782,0:12:48.963
Biz, Walters Sanat Müzesi'nde, bu örneği takip ettik

0:12:48.963,0:12:52.313
ve sahip olduğumuz tüm el yazmalarını

0:12:52.313,0:12:53.996
insanların tadını çıkarması için -- tüm ham verileri,

0:12:53.996,0:12:56.580
tüm tasvirleri, tüm üstverileri -- Creative Commons lisansı altında

0:12:56.580,0:12:59.463
internete yükledik

0:12:59.463,0:13:00.981
Walters Sanat Müzesi küçük bir müze

0:13:00.981,0:13:02.529
ve çok güzel el yazmalarına sahip

0:13:02.529,0:13:04.547
fakat veriler muhteşem.

0:13:04.547,0:13:06.330
Ve bunun sonucunda

0:13:06.330,0:13:09.348
eğer şu an Google görsellerinde bir arama yapıp

0:13:09.348,0:13:12.680
-örneğin- "aydınlanmış el yazması Kuran" yazarsanız

0:13:12.680,0:13:17.097
bulacağınız her 28 resmin 24'ü benim enstitümden geliyor.

0:13:17.097,0:13:22.647
(Alkışlar)

0:13:22.647,0:13:27.680
Şimdi, bir dakika bunu düşünelim?

0:13:27.680,0:13:29.663
Bunun enstitüye ne yararı var?

0:13:29.663,0:13:32.259
Enstitüye yararı olan çok çeşitli şeyler var.

0:13:32.259,0:13:34.382
Sosyal bilimler veya o tip şeyler hakkında konuşabilirsiniz

0:13:34.382,0:13:36.263
ama haydi bencil şeyler hakkında konuşalım.

0:13:36.263,0:13:40.131
Çünkü enstitünün yararına olan şey aslında şu:

0:13:40.131,0:13:43.187
İnsanlar neden Louvre'a gidiyor?

0:13:43.187,0:13:46.171
Mona Lisa'yı görmek için.

0:13:46.171,0:13:49.230
Neden Mona Lisa'yı görmeye gidiyorlar?

0:13:49.230,0:13:51.612
Çünkü neye benzediğini daha önceden biliyorlar.

0:13:51.612,0:13:53.946
Ve neye benzediğini biliyorlar çünkü

0:13:53.946,0:13:58.648
fotoğraflarını neredeyse her yerde gördüler.

0:13:58.648,0:14:03.097
Bütün bu kısıtlamalara

0:14:03.097,0:14:05.376
aslında hiç gerek yok.

0:14:05.376,0:14:07.463
Bence bütün enstitüler bunu savunmalı

0:14:07.463,0:14:10.597
ve ellerindeki tüm verileri kısıtlanmamış lisanslar altında yayınlamalılar.

0:14:10.597,0:14:12.813
Böylece bunun herkese bir yararı olur.

0:14:12.813,0:14:15.979
Neden bütün insanların bu verilere ulaşmasını,

0:14:15.979,0:14:18.315
antik bilgiler ve harika, çok güzel şeylerden

0:14:18.315,0:14:20.480
kendi koleksiyonlarını oluşturmasını,

0:14:20.480,0:14:23.568
İnternet'teki güzellik ve kültürel birikimi

0:14:23.568,0:14:24.796
artırmasını sağlamıyoruz ki?

0:14:24.796,0:14:26.313
Doğrusu hepinize çok teşekkür ederim.

0:14:26.313,0:14:30.746
(Alkışlar)