WEBVTT

00:00:00.471 --> 00:00:02.955
Големите текстови од античкиот свет

00:00:02.955 --> 00:00:06.270
не доспеваат до нас во нивната оригинална форма.

00:00:06.270 --> 00:00:09.789
Тие опстоиле зашто средновековните писари

00:00:09.789 --> 00:00:11.788
ги препишувале и ги препишувале и ги препишувале.

00:00:11.788 --> 00:00:14.438
А истото е случај и со Архимед,

00:00:14.438 --> 00:00:16.204
големиот грчки математичар.

NOTE Paragraph

00:00:16.204 --> 00:00:19.206
Сè што знаеме за Архимед како математичар

00:00:19.206 --> 00:00:21.904
знаеме врз основа на само три книги,

00:00:21.904 --> 00:00:23.820
ословени А, Б и В (латинично: A, B, C).

00:00:23.820 --> 00:00:28.653
Книгата А ја изгубил италијански хуманист во 1564 год,

00:00:28.653 --> 00:00:31.456
а за Б последен пат се чуло во библиотеката на папата,

00:00:31.456 --> 00:00:37.288
на стотина милји северно од Рим, во Витербо, 1311 год.

00:00:37.288 --> 00:00:41.585
Е сега... Кодексот В бил откриен дури во 1906 година,

00:00:41.585 --> 00:00:44.134
а слета на моето биро во Балтимор

00:00:44.134 --> 00:00:48.260
на 19 јануари 1999 година.

00:00:48.260 --> 00:00:50.678
И ова овде е Кодексот В.

NOTE Paragraph

00:00:50.678 --> 00:00:55.847
Е сега, Кодексот В, всушност, е закопан во оваа книга.

00:00:55.847 --> 00:00:57.297
Тоа е закопано богатство

00:00:57.297 --> 00:00:59.632
зашто оваа книга, всушност, е молитвеник,

00:00:59.632 --> 00:01:02.596
изготвен од страна на извесен Јоханес Миронес

00:01:02.596 --> 00:01:06.213
на 14 април 1229 година.

00:01:06.213 --> 00:01:08.698
За да го направи молитвеникот, користел пергамент.

00:01:08.698 --> 00:01:11.113
Но не употребил нов пергамент,

00:01:11.113 --> 00:01:14.427
туку рециклиран пергамент од стари ракописи,

00:01:14.427 --> 00:01:16.164
а имало седум на број.

00:01:16.164 --> 00:01:19.647
Архимедовиот Кодекс В бил само еден од тие седум.

00:01:19.647 --> 00:01:25.114
Ги извадил и ги разделил страницитете од Архимедовиот и од останатите седум ракописи,

00:01:25.114 --> 00:01:28.497
целосно ги избришал текстовите,

00:01:28.497 --> 00:01:30.915
потоа ги пресекол листовите долж средина,

00:01:30.915 --> 00:01:33.159
ги помешал,

00:01:33.159 --> 00:01:35.077
ги ротирал за 90 степени

00:01:35.077 --> 00:01:37.129
и испишал молитви врз овие книги.

00:01:37.129 --> 00:01:38.826
И, во суштина, овие седум ракописи

00:01:38.826 --> 00:01:43.174
исчезнале на 700 години, а ние сега имаме молитвеник.

NOTE Paragraph

00:01:43.174 --> 00:01:46.423
Молитвеникот бил откриен од овој дечко,

00:01:46.423 --> 00:01:49.150
Јохан Лудвиг Хеиберг, во 1906 година.

00:01:49.150 --> 00:01:50.591
И тој, само со лупа,

00:01:50.591 --> 00:01:53.475
препишал од текстот колку што можел повеќе.

00:01:53.475 --> 00:01:56.657
Интересното е што открил два текста во овој ракопис

00:01:56.657 --> 00:01:58.425
коишто биле уникатни (различни) текстови.

00:01:58.425 --> 00:02:00.025
Тие воопшто не биле содржани во А и Б;

00:02:00.025 --> 00:02:01.723
биле сосема нови текстови од Архимед

00:02:01.723 --> 00:02:04.958
и биле наречени „Методот“ и „Стомакион“.

00:02:04.958 --> 00:02:07.227
И ова постанува светски познат ракопис.

NOTE Paragraph

00:02:07.227 --> 00:02:09.042
Значи, веќе би требало да е јасно

00:02:09.042 --> 00:02:11.756
дека оваа книга е во лоша состојба.

00:02:11.756 --> 00:02:15.226
Нејзината состојба се влошила во 20-от век,

00:02:15.226 --> 00:02:16.958
откако Хеиберг ја видел.

00:02:16.958 --> 00:02:18.475
Врз неа биле насликани фалсификати,

00:02:18.475 --> 00:02:21.558
а и сериозно настрадала од мувла.

00:02:21.558 --> 00:02:25.308
Оваа книга е дефиниција за обезвреднување.

00:02:25.308 --> 00:02:27.042
Тоа е таква книга

00:02:27.042 --> 00:02:29.707
за која си мислиш дека би била во институција.

00:02:29.707 --> 00:02:31.893
Но не е во институција,

00:02:31.893 --> 00:02:36.525
била купена од приватен сопственик во 1998 год.

NOTE Paragraph

00:02:36.525 --> 00:02:38.275
Зошто ја купил оваа книга?

00:02:38.275 --> 00:02:41.812
Затоа што сакал кревкото да го направи безбедно.

00:02:41.812 --> 00:02:45.058
Сакал уникатното да го направи сеприсутно.

00:02:45.058 --> 00:02:49.724
Сакал скапоценото да го направи бесплатно.

00:02:49.724 --> 00:02:52.859
И сакал ова да го направи по прашање на принцип.

00:02:52.859 --> 00:02:57.391
Зашто, навистина, не многу луѓе би го читале Архимед на антички грчки,

00:02:57.391 --> 00:03:00.075
но би требало да имаат шанса да го сторат тоа.

NOTE Paragraph

00:03:00.075 --> 00:03:03.374
Па... ги собрал околу себе пријателите на Архимед

00:03:03.374 --> 00:03:05.510
и ветил дека ќе им плати за севкупната работа.

00:03:05.510 --> 00:03:07.208
А ова било скапа работа,

00:03:07.208 --> 00:03:10.678
но, реално, и не толку колку што си мислите

00:03:10.678 --> 00:03:12.843
бидејќи овие луѓе... тие не дошле поради пари,

00:03:12.843 --> 00:03:14.662
дошле поради Архимед.

00:03:14.662 --> 00:03:16.378
А дошле од разноразни видови профили:

00:03:16.378 --> 00:03:18.561
дошле од полето на физика на елементарни честички

00:03:18.561 --> 00:03:20.127
дошле од полето на класичната филологија,

00:03:20.127 --> 00:03:22.095
дошле од полето на конзервација на книги,

00:03:22.095 --> 00:03:24.677
од полето на старогрчка математика,

00:03:24.677 --> 00:03:26.594
од полето на менаџмент на податоци,

00:03:26.594 --> 00:03:29.511
на научна обработка на слики и управување со програми.

00:03:29.511 --> 00:03:33.067
И тие се собраа за заедно да работат на овој ракопис.

NOTE Paragraph

00:03:33.067 --> 00:03:36.878
Првиот проблем беше проблемот на конзервација.

00:03:36.878 --> 00:03:39.311
А ова е нештото со коешто требаше да се справиме:

00:03:39.311 --> 00:03:41.511
Имаше лепак на 'рбетот на книгата.

00:03:41.511 --> 00:03:43.712
И ако погледнете внимателно во оваа фотографија,

00:03:43.712 --> 00:03:45.760
долната половина е прилично кафеава.

00:03:45.760 --> 00:03:47.128
Тој лепак е туткал од (животинска) кожа.

00:03:47.128 --> 00:03:48.513
Е сега, ако сте конзерватор,

00:03:48.513 --> 00:03:50.645
овој лепак можете да го отстраните прилично лесно.

00:03:50.645 --> 00:03:54.010
Горната половина е Елмеров лепак за дрво (дрвофикс).

00:03:54.010 --> 00:03:56.127
Тоа е емулзија од поливинилски ацетат

00:03:56.127 --> 00:03:58.794
којашто не се раствора во вода откако ќе се исуши.

00:03:58.794 --> 00:04:01.960
И многу е поцврста од пергаментот врз кој е пишувано.

00:04:01.960 --> 00:04:05.311
Така, пред да можеме да отпочнеме со вадење снимки од Архимед

00:04:05.311 --> 00:04:06.760
моравме да ги вадиме страниците од книгата.

00:04:06.760 --> 00:04:09.611
Па, за да се извадат, потребни беа четири години.

00:04:09.611 --> 00:04:13.144
А ова е ретка снимка од акцијата, дами и господа.

NOTE Paragraph

00:04:13.144 --> 00:04:15.915
(смеа)

NOTE Paragraph

00:04:15.915 --> 00:04:20.181
Друга работа е тоа што требаше да се ослободиме од сиот восок,

00:04:20.181 --> 00:04:22.416
бидејќи ова било користено при литургиите

00:04:22.416 --> 00:04:24.157
на Грчката Православна Црква,

00:04:24.157 --> 00:04:25.468
а тие користеле восок од свеќа.

00:04:25.468 --> 00:04:27.331
А восок од свеќа беше валкан,

00:04:27.331 --> 00:04:28.564
па не можевме да правиме снимки преку восокот.

00:04:28.564 --> 00:04:31.899
Затоа требаше многу внимателно, механички да го истругаме целиот восок.

NOTE Paragraph

00:04:31.899 --> 00:04:33.801
Тешко е прецизно да ви се каже

00:04:33.801 --> 00:04:36.515
колку е лоша состојбата на оваа книга,

00:04:36.515 --> 00:04:39.281
но многу често од неа се одвојуваа мали делчиња.

00:04:39.281 --> 00:04:41.631
И, вообичаено, не би се грижеле за вака мали делчиња кај една книга,

00:04:41.631 --> 00:04:44.631
но овие мали делчиња би можеле да содржат уникатен текст на Архимед.

00:04:44.631 --> 00:04:46.930
Значи, ситни фрагменти,

00:04:46.930 --> 00:04:51.671
всушност, успеавме да ги вратиме на вистинското место.

NOTE Paragraph

00:04:51.671 --> 00:04:55.381
Потоа, откако го направивме тоа, започнавме да вадиме снимки од ракописот.

00:04:55.381 --> 00:04:56.881
И извадивме снимки од ракописот

00:04:56.881 --> 00:04:58.909
во 14 различни групи бранови должини на светлина.

00:04:58.909 --> 00:05:02.815
Бидејќи ако гледате нешто во различни групи бранови должини на светлина,

00:05:02.815 --> 00:05:04.031
гледате различни работи.

00:05:04.031 --> 00:05:05.598
А ова е снимка на страница

00:05:05.598 --> 00:05:08.115
снимена со 14 различни групи бранови должини на светлина.

NOTE Paragraph

00:05:08.115 --> 00:05:10.248
Но ниедна од нив не заврши работа.

00:05:10.248 --> 00:05:14.665
Потоа направивме взаемно процесирање на сликите,

00:05:14.665 --> 00:05:17.965
и две од нив сместивме на празен екран.

00:05:17.965 --> 00:05:20.798
И, еве, тука имаме две различни снимки од Архимедовиот ракопис.

00:05:20.798 --> 00:05:22.614
Сликата лево

00:05:22.614 --> 00:05:23.965
е нормална црвена снимка.

00:05:23.965 --> 00:05:25.877
А сликата десно е ултравиолетова снимка.

00:05:25.877 --> 00:05:27.017
Во сликата десно

00:05:27.017 --> 00:05:29.465
можеби ќе успеете да видите по нешто од Архимедовиот текст.

00:05:29.465 --> 00:05:32.447
Ако ги споите на една дигитална површина

00:05:32.447 --> 00:05:35.265
пергаментот е светол кај двете снимки

00:05:35.265 --> 00:05:37.140
и излегува светол.

00:05:37.140 --> 00:05:40.156
Молитвеникот е темен кај двете снимки

00:05:40.156 --> 00:05:41.853
и излегува темен.

00:05:41.853 --> 00:05:45.204
Архимедовиот текст, пак, е темен на едната снимка, а светол на другата.

00:05:45.204 --> 00:05:47.604
Тој ќе излезе дека е темен, но црвен

00:05:47.604 --> 00:05:49.871
и тогаш можеш да почнеш да го читаш прилично јасно.

00:05:49.871 --> 00:05:52.713
И тоа изгледа вака.

NOTE Paragraph

00:05:52.713 --> 00:05:56.055
Е сега, ова е снимка на пред и потоа,

00:05:56.055 --> 00:05:59.037
но вака не можеш да ја прочиташ снимката.

00:05:59.037 --> 00:06:01.656
Зумираш и зумираш

00:06:01.656 --> 00:06:05.204
и зумираш и зумираш,

00:06:05.204 --> 00:06:07.272
па дури сега можеш да ја прочиташ.

NOTE Paragraph

00:06:07.272 --> 00:06:13.620
(аплауз)

NOTE Paragraph

00:06:13.620 --> 00:06:17.200
Ако ги процесирате истите две снимки на различен начин,

00:06:17.200 --> 00:06:19.770
всушност, би можеле да се ослободите од текстот на молитвеникот.

00:06:19.770 --> 00:06:20.788
А ова е ужасно важно

00:06:20.788 --> 00:06:23.771
зашто дијаграмите во ракописот

00:06:23.771 --> 00:06:26.238
се уникатниот извор на дијаграми

00:06:26.238 --> 00:06:29.055
коишто Архимед ги нацртал во песокот во 4 век п.н.е.

00:06:29.055 --> 00:06:32.094
И, еве сме... можам да ви ги дадам на вас.

NOTE Paragraph

00:06:32.094 --> 00:06:34.438
Со ваков вид на снимање --

00:06:34.438 --> 00:06:37.104
ваков вид на снимање со инфрацрвени, ултравиолетови и невидливи светлини --

00:06:37.104 --> 00:06:39.704
никогаш немаше да снимиме низ златната основа на фалсификатите.

00:06:39.704 --> 00:06:41.557
Како ќе го направевме тоа?

00:06:41.557 --> 00:06:43.520
Па, го земавме ракописот

00:06:43.520 --> 00:06:47.807
и решивме истиот да го снимиме со рендгенско флуоресцентно снимање.

00:06:47.807 --> 00:06:50.821
Така, рендген зракот влегува во дијаграмот лево

00:06:50.821 --> 00:06:54.673
и исфрла електрон од внатрешна обвивка на атомот.

00:06:54.673 --> 00:06:56.671
И тој електрон исчезнува.

00:06:56.671 --> 00:07:00.306
Како што тој исчезнува, електрон од подалечна обвивка

00:07:00.306 --> 00:07:02.788
доскокнува и му го завзема местото.

00:07:02.788 --> 00:07:04.221
И кога ќе му го завземе местото

00:07:04.221 --> 00:07:07.055
ослободува електромагнетна радијација.

00:07:07.055 --> 00:07:08.487
Ослободува рендген зрак.

00:07:08.487 --> 00:07:11.138
Овој рендген зрак има специфична бранова должина

00:07:11.138 --> 00:07:13.020
во однос на атомот којшто го погодува.

NOTE Paragraph

00:07:13.020 --> 00:07:15.188
А она што сакавме да го добиеме

00:07:15.188 --> 00:07:16.921
беше железото.

00:07:16.921 --> 00:07:18.788
Зашто мастилото беше испишано на железо.

00:07:18.788 --> 00:07:20.471
И ако можеме да мапираме

00:07:20.471 --> 00:07:23.055
од каде излегува овој рендген зрак, од каде доаѓа,

00:07:23.055 --> 00:07:25.121
ќе можеме да го мапираме целото железо на страницата,

00:07:25.121 --> 00:07:27.720
и тогаш, теоретски, можеме да ги прочитаме снимките.

NOTE Paragraph

00:07:27.720 --> 00:07:32.055
Работата е во тоа што ви треба многу моќен светлосен извор за да го направите ова.

00:07:32.055 --> 00:07:35.429
Па, го однесовме во лабораторијата за синхротона радијација во Стенфорд,

00:07:35.429 --> 00:07:36.871
во Калифорнија,

00:07:36.871 --> 00:07:38.439
којашто е забрзувач (акцелератор) на честички.

00:07:38.439 --> 00:07:40.171
Електроните кружат во една насока,

00:07:40.171 --> 00:07:41.788
а позитроните во друга.

00:07:41.788 --> 00:07:43.104
Тие се среќаваат на средина

00:07:43.104 --> 00:07:45.540
и создаваат субатомски честички

00:07:45.540 --> 00:07:47.770
како ц-кваркот (charm-quark) и тау лептонот (tau lepton).

00:07:47.770 --> 00:07:50.792
Е сега, реално, немавме намера Архимед да го ставиме во тој зрак.

00:07:50.792 --> 00:07:54.340
Но, како што електроните кружат со брзина на светлината,

00:07:54.340 --> 00:07:55.607
тие ослободуваат рендгенски зраци.

00:07:55.607 --> 00:07:58.257
И ова е најмоќниот светлински извор во Сончевиот систем.

00:07:58.257 --> 00:08:00.206
Ова се нарекува синхротрона радијација

00:08:00.206 --> 00:08:02.024
и таа вообичаено се користи за да се гледа на нешта

00:08:02.024 --> 00:08:03.691
како протеини и такви слични работи.

00:08:03.691 --> 00:08:07.688
Но, сакавме да гледаме атоми, железни атоми,

00:08:07.688 --> 00:08:10.557
како би можеле да ја читаме страницата пред и потоа.

00:08:10.557 --> 00:08:12.855
И, да видиш, да не веруваш, откривме дека можеме да го направиме тоа.

00:08:12.855 --> 00:08:16.303
Беа потребни околу 17 минути за една страна.

NOTE Paragraph

00:08:16.303 --> 00:08:18.958
Значи, што откривме?

00:08:18.958 --> 00:08:21.140
Па... еден од уникатните текстови на Архимед

00:08:21.140 --> 00:08:22.943
е именуван „Стомакион“.

00:08:22.943 --> 00:08:25.357
А ова не постоеше во Кодексите А и Б.

00:08:25.357 --> 00:08:27.776
А знаевме дека го вклучуваше овој квадрат.

00:08:27.776 --> 00:08:29.569
Ова е совршен квадрат

00:08:29.569 --> 00:08:31.590
и е поделен на 14 делчиња.

00:08:31.590 --> 00:08:34.373
Но, никој не знаеше што правел Архимед со овие 14 делчиња.

00:08:34.373 --> 00:08:36.557
А сега мислиме дека веќе знаеме.

00:08:36.557 --> 00:08:38.324
Тој се обидувал да реши

00:08:38.324 --> 00:08:40.857
на колку начини можеш да ги рекомбинираш тие 14 делови

00:08:40.857 --> 00:08:43.184
и повторно да добиеш совршен квадрат.

00:08:43.184 --> 00:08:46.686
Сака некој да го погоди одговорот?

00:08:46.686 --> 00:08:52.048
Тоа е 17.152 поделено на 536 семејства.

00:08:52.048 --> 00:08:54.415
A важната поента околу ова

00:08:54.415 --> 00:08:58.129
е што ова е најдамнешното проучување на комбинаториката во математиката.

00:08:58.129 --> 00:09:01.893
А комбинаториката е прекрасна и интересна гранка на математиката.

NOTE Paragraph

00:09:01.893 --> 00:09:05.128
Вистинската воодушевувачка работа околу овој ракопис

00:09:05.128 --> 00:09:07.497
е тоа дека ги гледавме и другите ракописи

00:09:07.497 --> 00:09:08.915
коишто палимпсестерот ги имал направено

00:09:08.915 --> 00:09:11.481
(од кои писарот ја составил својата книга)

00:09:11.481 --> 00:09:14.413
и еден од тие беше ракопис кој содржи текст од Хиперид.

00:09:14.413 --> 00:09:18.781
Е сега... Хиперид бил атински оратор од 4-от век п.н.е.

00:09:18.781 --> 00:09:21.198
Тој бил вистински современик на Демостен.

00:09:21.198 --> 00:09:25.597
И, во 338 година п.н.е, тој и Демостен заедно

00:09:25.597 --> 00:09:27.281
одлучиле дека сакаат да се спротивстават

00:09:27.281 --> 00:09:29.281
на воената моќ на Филип Македонски.

00:09:29.281 --> 00:09:32.930
Па така, Атина и Теба тргнале да се борат против Филип Македонски

00:09:32.930 --> 00:09:34.198
Ова било лоша идеја

00:09:34.198 --> 00:09:37.631
зашто Филип Македонски имал син, Александар Велики,

00:09:37.631 --> 00:09:39.914
па ја изгубиле битката кај Херонеја.

NOTE Paragraph

00:09:39.914 --> 00:09:42.632
Александар Велики продолжил да го освојува познатиот свет;

00:09:42.632 --> 00:09:45.382
а Хиперид го снашло судење за предавство.

00:09:45.382 --> 00:09:48.982
И ова е говорот којшто тој го дал додека бил на судење.

00:09:48.982 --> 00:09:50.130
А говорот е одличен:

00:09:50.130 --> 00:09:52.398
„Најдобро од сè е да се победи.

00:09:52.398 --> 00:09:54.132
Но ако не можеш да победиш,

00:09:54.132 --> 00:09:56.173
тогаш треба да се бориш за благородна кауза

00:09:56.173 --> 00:09:57.748
зашто тогаш ќе бидеш запаметен.

00:09:57.748 --> 00:09:59.346
Размислете за спартанците.

00:09:59.346 --> 00:10:01.214
Тие извојувале бројни победи,

00:10:01.214 --> 00:10:03.046
но никој не се сеќава што се тие

00:10:03.046 --> 00:10:05.181
бидејќи тие војувале за себични цели.

00:10:05.181 --> 00:10:08.747
Единствената битка која спартанците ја биеле и на која сите се сеќаваат

00:10:08.747 --> 00:10:10.463
е битката кај Термопилите

00:10:10.463 --> 00:10:12.466
каде тие биле заклани до последна душа,

00:10:12.466 --> 00:10:14.398
но се бореле за слобода на Грција.“

00:10:14.398 --> 00:10:16.663
Тоа бил до толку величествен говор

00:10:16.663 --> 00:10:20.398
што атинските судови го ослободиле Хиперид.

00:10:20.398 --> 00:10:22.464
Тој живеел уште 10 години,

00:10:22.464 --> 00:10:25.115
а потоа македонската фракција го фатила.

00:10:25.115 --> 00:10:27.699
Му го исекле јазикот во знак на исмевање на неговото ораторство

00:10:27.699 --> 00:10:31.130
и никој не знае што направиле со неговото тело.

00:10:31.130 --> 00:10:34.281
Значи, ова е откритие на еден изгубен глас од 
антиката

00:10:34.281 --> 00:10:36.263
кој ни зборува, но не од гробот,

00:10:36.263 --> 00:10:37.741
зашто неговиот гроб не постои,

00:10:37.741 --> 00:10:39.514
туку од атинските судови.

NOTE Paragraph

00:10:39.514 --> 00:10:41.163
Е сега, во овој момент би требало да кажам

00:10:41.163 --> 00:10:43.930
дека, вообичаено, кога гледате

00:10:43.930 --> 00:10:45.926
во средновековните ракописи кои биле стругани,

00:10:45.926 --> 00:10:47.412
не наоѓате уникатни текстови.

00:10:47.412 --> 00:10:50.514
А да најдете два текста во еден ракопис, тоа навистина е нешто.

00:10:50.514 --> 00:10:53.731
Да најдете три е сосема чудно.

00:10:53.731 --> 00:10:55.412
А ние најдовме три.

NOTE Paragraph

00:10:55.412 --> 00:10:56.678
Аристотеловиот „Категории“

00:10:56.678 --> 00:10:59.131
е еден од базичните текстови на западната филозофија.

00:10:59.131 --> 00:11:03.547
А ние пронајдовме и коментар за него, од 3 век од н.е,

00:11:03.547 --> 00:11:06.731
можно од Гален и веројатно од Порфириј.

NOTE Paragraph

00:11:06.731 --> 00:11:08.929
Е сега, сиве овие податоци кои ги собравме,

00:11:08.929 --> 00:11:11.464
сите снимки, сите необработени слики,

00:11:11.464 --> 00:11:13.814
сите транскрипции кои ги направивме и слично,

00:11:13.814 --> 00:11:17.300
се поставени онлајн под Creative Commons лиценца

00:11:17.300 --> 00:11:20.214
за да може кој било да ги користи за комерцијални цели.

NOTE Paragraph

00:11:20.214 --> 00:11:26.747
(аплауз)

NOTE Paragraph

00:11:26.747 --> 00:11:30.051
Зошто сопственикот на ракописот го направил ова?

00:11:30.051 --> 00:11:33.797
Го направил ова бидејќи тој ги разбира податоците исто како и книгите.

00:11:33.797 --> 00:11:35.132
Сега, работата којашто има врска со книгите,

00:11:35.132 --> 00:11:37.263
ако сакате да ја осигурате нивната долгорочна корисност,

00:11:37.263 --> 00:11:39.479
треба да ги сокриете настрана во плакари

00:11:39.479 --> 00:11:41.279
и да дозволите само мал број луѓе да ѕирнат во нив.

00:11:41.279 --> 00:11:43.698
Работата којашто има врска со податоците, ако сакате тие да опстојат,

00:11:43.698 --> 00:11:46.999
е да ги ослободите и да дозволите секој да ги има

00:11:46.999 --> 00:11:50.098
со најмала можна контрола врз нив.

00:11:50.098 --> 00:11:51.262
Ете, тоа е она кое тој го направил.

NOTE Paragraph

00:11:51.262 --> 00:11:54.690
А институциите можат да учат од ова!

00:11:54.690 --> 00:11:57.242
Зашто институциите во моментов

00:11:57.242 --> 00:12:00.299
ги ограничуваат податоците преку авторски права и слични рестрикции.

00:12:00.299 --> 00:12:02.491
И ако сакате да ги погледнете средновековните ракописи на интернет,

00:12:02.491 --> 00:12:05.962
моментално ќе треба да појдете до X-веб страната на националната библиотека

00:12:05.962 --> 00:12:08.630
или на Y-веб страната на универзитетската библиотека,

00:12:08.630 --> 00:12:10.529
што, отприлика, е најздодевниот начин

00:12:10.529 --> 00:12:12.306
за справување со дигитални податоци.

00:12:12.306 --> 00:12:15.299
Она што сакате да го направите е да ги соберете сите податоци заедно

NOTE Paragraph

00:12:15.299 --> 00:12:18.396
зашто мрежата од античките ракописи на иднината

00:12:18.396 --> 00:12:20.682
нема да биде изградена од страна на институциите.

00:12:20.682 --> 00:12:23.790
Таа ќе биде изградена од страна на корисниците,

00:12:23.790 --> 00:12:25.564
од луѓе кои ги собираат овие податоци,

00:12:25.564 --> 00:12:29.099
од луѓе кои сакаат да насоберат секакви видови мапи

00:12:29.099 --> 00:12:30.731
ма од каде и да доаѓаат,

00:12:30.731 --> 00:12:32.531
секакви видови средновековни романси

00:12:32.531 --> 00:12:34.080
ма од каде и да доаѓаат,

00:12:34.080 --> 00:12:37.863
луѓе кои едноставно сакаат да ги конзервираат своите славни селекции

00:12:37.863 --> 00:12:39.380
од прекрасни нешта.

00:12:39.380 --> 00:12:40.997
А тоа е иднината на Мрежата (Web).

00:12:40.997 --> 00:12:44.180
Привлечна и прекрасна иднина,

00:12:44.180 --> 00:12:45.782
само да можеме да ја оствариме!

NOTE Paragraph

00:12:45.782 --> 00:12:48.963
Е сега... ние, во Волтеровиот музеј на уметност, го проследивме овој пример

00:12:48.963 --> 00:12:52.313
и сите наши ракописи ги поставивме на Мрежата

00:12:52.313 --> 00:12:53.996
за луѓето да уживаат --

00:12:53.996 --> 00:12:56.580
сите сурови податоци, сите описи, сите метаподатоци

00:12:56.580 --> 00:12:59.463
под Creative Commons лиценца.

00:12:59.463 --> 00:13:00.981
Волтеровиот музеј на уметност е мал музеј

00:13:00.981 --> 00:13:02.529
и поседува прекрасни ракописи,

00:13:02.529 --> 00:13:04.547
но податоците се фантастични.

00:13:04.547 --> 00:13:06.330
А резултат од ова

00:13:06.330 --> 00:13:09.348
е тоа што ако баш сега на Гугл ги пребарате сликите

00:13:09.348 --> 00:13:12.680
и ако напишете „илуминиран ракопис Куран“, на пример,

00:13:12.680 --> 00:13:17.097
24-те од 28-те слики кои ќе ги најдете доаѓаат од мојата институција.

NOTE Paragraph

00:13:17.097 --> 00:13:22.647
(аплауз)

NOTE Paragraph

00:13:22.647 --> 00:13:27.680
Сега, ајде да размислиме за ова на една минута.

00:13:27.680 --> 00:13:29.663
Каква корист има институцијата од ова?

00:13:29.663 --> 00:13:32.259
О, па секакви нешта има за институцијата од ова.

00:13:32.259 --> 00:13:34.382
Можете да зборувате за хуманистичките науки и за слични работи,

00:13:34.382 --> 00:13:36.263
но ајде да зборуваме за себичните нешта.

00:13:36.263 --> 00:13:40.131
Затоа што она кое вистински претставува корист за институцијата е ова:

00:13:40.131 --> 00:13:43.187
Зошто луѓето одат во Лувр?

00:13:43.187 --> 00:13:46.171
Одат за да ја видат Мона Лиза.

00:13:46.171 --> 00:13:49.230
Зошто одат да ја видат Мона Лиза?

00:13:49.230 --> 00:13:51.612
Бидејќи тие веќе знаат како таа изгледа.

00:13:51.612 --> 00:13:53.946
А знаат како изгледа

00:13:53.946 --> 00:13:58.648
зашто гледале слики од неа, апсолутно насекаде.

NOTE Paragraph

00:13:58.648 --> 00:14:03.097
Сега, нема потреба

00:14:03.097 --> 00:14:05.376
за вакви рестрикции, воопшто.

00:14:05.376 --> 00:14:07.463
И мислам дека институциите треба да се исправат

00:14:07.463 --> 00:14:10.597
и да ги ослободат сите расположливи податоци под нерестриктивни лиценци.

00:14:10.597 --> 00:14:12.813
Е ова би било од огромна корист за сите.

00:14:12.813 --> 00:14:15.979
Зошто, едноставно, да не им дозволиме на сите да имаат пристап до овие податоци,

00:14:15.979 --> 00:14:18.315
и да си конзервираат нивни сопствени колекции

00:14:18.315 --> 00:14:20.480
на античко знаење, на извонредни и прекрасни нешта,

00:14:20.480 --> 00:14:23.568
и да се зголеми убавината и културното значење

00:14:23.568 --> 00:14:24.796
на интернетот?

NOTE Paragraph

00:14:24.796 --> 00:14:26.313
Ви благодарам многу, навистина.

NOTE Paragraph

00:14:26.313 --> 00:14:30.746
(аплауз)