0:00:00.000,0:00:05.000
Gledajte, ne bih htjela[br]nikoga ovdje uznemiriti,

0:00:05.000,0:00:07.000
ali sam upravo primjetila

0:00:07.000,0:00:09.000
da je osoba desno od vas lažljivac.

0:00:09.000,0:00:11.000
(Smijeh)

0:00:11.000,0:00:14.000
I osoba lijevo od vas je lažljivac.

0:00:14.000,0:00:17.000
Kao i osoba koja sjedi na mjestu svakoga od vas.

0:00:17.000,0:00:19.000
Svi smo mi lažljivci.

0:00:19.000,0:00:21.000
I evo šta ću danas učiniti:

0:00:21.000,0:00:24.000
predstaviti ću vam što istraživanja kažu o tome zašto smo svi mi lažljivci.

0:00:24.000,0:00:26.000
kako možete naučiti prepoznavati lažljivce.

0:00:26.000,0:00:29.000
i zašto biste mogli željeti da pođete i korak dalje

0:00:29.000,0:00:32.000
te da sa prepoznavanja lažljivaca prijeđete na traganje za istinom,

0:00:32.000,0:00:34.000
i konačno do izgradnje povjerenja.

0:00:34.000,0:00:37.000
Kad smo već pomenuli povjerenje,

0:00:37.000,0:00:40.000
otkad sam napisala ovu knjigu, "Prepoznavanje lažova"

0:00:40.000,0:00:43.000
niko više ne želi sa mnom da se sretne uživo, ne, ne, ne.

0:00:43.000,0:00:46.000
Svi kažu: "Važi, poslaćemo vam e-mail".

0:00:46.000,0:00:48.000
(Smijeh)

0:00:48.000,0:00:52.000
Niko neće sa mnom ni na kafu u Starbucks.

0:00:52.000,0:00:54.000
Muž mi kaže: "Mila, laganje?

0:00:54.000,0:00:57.000
Možda da si se bavila kuvanjem? Šta kažeš na francusku kuhinju?"

0:00:57.000,0:00:59.000
Dakle, prije nego što počnem, evo šta ću učiniti

0:00:59.000,0:01:02.000
objasniću vam šta mi je cilj,

0:01:02.000,0:01:04.000
a cilj mi nije da vas naučim da igrate igru Gotcha! (Moj si!).

0:01:04.000,0:01:06.000
Ljudi koji prepoznaju lažove nisu klinci cjepidlake,

0:01:06.000,0:01:09.000
oni koji sjede na suprotnoj strani sobe i vrište "Moj si! Moj si!"

0:01:09.000,0:01:12.000
Podigao si obrvu. Raširio si nozdrvu.

0:01:12.000,0:01:15.000
Gledam onu televizijsku emisiju "Laži me". Znam da lažeš".

0:01:15.000,0:01:17.000
Ne, ljudi koji prepoznaju lažove raspolažu

0:01:17.000,0:01:20.000
naučnim saznanjima o tome kako da prepoznaju laganje.

0:01:20.000,0:01:22.000
Koriste ga da bi došli do istine,

0:01:22.000,0:01:24.000
i učine ono što zreli lideri svakodnevno čine;

0:01:24.000,0:01:27.000
vode teške razgovore sa teškim ljudima,

0:01:27.000,0:01:29.000
ponekad u veoma teška vremena.

0:01:29.000,0:01:31.000
A na taj put kreću

0:01:31.000,0:01:33.000
nakon što prihvate temeljnu pretpostavku

0:01:33.000,0:01:35.000
a ta pretpostavka je sljedeća:

0:01:35.000,0:01:38.000
Laganje je čin saradnje.

0:01:38.000,0:01:42.000
Razmislite o tome, laž nema nikakvu moć ako se samo izgovori.

0:01:42.000,0:01:44.000
Njena moć se počne da se pomalja

0:01:44.000,0:01:46.000
kada neko drugi pristane da u tu laž povjeruje.

0:01:46.000,0:01:48.000
Znam da bih mogla da vam zvučim kao strog roditelj,

0:01:48.000,0:01:52.000
ali vidite, ako vas neko slaže,

0:01:52.000,0:01:54.000
to je zato što ste pristali na to da vas lažu.

0:01:54.000,0:01:57.000
Prva važna istina o laganju: laganje je čin saradnje.

0:01:57.000,0:01:59.000
Nisu sve laži škodljive.

0:01:59.000,0:02:02.000
Nekad svojevoljno učestvujemo u prevari

0:02:02.000,0:02:05.000
da bismo sačuvali dostojanstvo u društvu,

0:02:05.000,0:02:08.000
a možda i da bismo zatajili tajnu koja treba da ostane tajna.

0:02:08.000,0:02:10.000
Reći ćemo: "Lijepa pjesma".

0:02:10.000,0:02:13.000
"Ne, mila, ne izgledaš debela u tome".

0:02:13.000,0:02:15.000
Ili, kako to već digitalna elita voli da kaže,

0:02:15.000,0:02:18.000
"Gle, upravo sam tu poruku spasila iz pregrade za neželjenu poštu.

0:02:18.000,0:02:21.000
Baš mi je žao".

0:02:21.000,0:02:24.000
Ali ponekad i nevoljno učestvujemo u zavaravanju.

0:02:24.000,0:02:27.000
I to nas može skupo stajati.

0:02:27.000,0:02:30.000
Prošle godine su kompanije izgubile 997 milijardi dolara

0:02:30.000,0:02:34.000
na prevarama, samo u Sjedinjenim Američkim Državama.

0:02:34.000,0:02:36.000
A to je tek nešto malo manje od hiljade milijardi dolara.

0:02:36.000,0:02:38.000
I to predstavlja sedam odsto naših prihoda.

0:02:38.000,0:02:40.000
Prevare mogu koštati milijarde dolara.

0:02:40.000,0:02:43.000
Sjetite se Enrona, Madoffa, krize hipotekarnih kredita.

0:02:43.000,0:02:46.000
Ili dvostrukih agenata i izdajica,

0:02:46.000,0:02:48.000
Kao što su Robert Hanssen ili Aldrich Ames,

0:02:48.000,0:02:50.000
lažima se izdaje naža zemlja,

0:02:50.000,0:02:53.000
one nam mogu ugroziti bezbjednost, narušiti nam demokratiju,

0:02:53.000,0:02:56.000
uzrokovati smrt naših branitelja.

0:02:56.000,0:02:59.000
Prevara je zapravo ozbiljan posao.

0:02:59.000,0:03:01.000
Ovaj prevarant, Henry Oberlander,

0:03:01.000,0:03:03.000
Toliko je bio učinkovit

0:03:03.000,0:03:05.000
da britanske vlasti tvrde

0:03:05.000,0:03:08.000
da je mogao potkopati čitav bankarski sistem zapadnog svijeta.

0:03:08.000,0:03:10.000
I ništa o njemu nećete naći na Googlu; nigdje ništa o njemu nećete naći.

0:03:10.000,0:03:13.000
Jednom je intervjuisan, i evo šta je tada rekao.

0:03:13.000,0:03:15.000
Rekao je: "Vidite, ja imam jedno pravilo".

0:03:15.000,0:03:18.000
I to je bilo, kako je rekao, Henrijevo pravilo.

0:03:18.000,0:03:20.000
"Pazite, svako je spreman nešto da vam da.

0:03:20.000,0:03:23.000
Da vam da nešto u zamenu za ono za čim žudi".

0:03:23.000,0:03:25.000
I to je ključna stvar.

0:03:25.000,0:03:27.000
Ako ne želite da vas prevare, morate znati

0:03:27.000,0:03:29.000
za čim žudite.

0:03:29.000,0:03:32.000
A to baš i ne volimo da priznamo.

0:03:32.000,0:03:35.000
Želimo da budemo bolji muževi, bolje žene,

0:03:35.000,0:03:37.000
pametniji, moćniji,

0:03:37.000,0:03:39.000
viši, bogatiji --

0:03:39.000,0:03:41.000
i tako dalje.

0:03:41.000,0:03:43.000
Laganjem pokušavamo da premostimo ovaj jaz,

0:03:43.000,0:03:45.000
kako bismo povezali želje i maštarije

0:03:45.000,0:03:48.000
o tome ko bi smo želeli da budemo, kakvi bismo želeli da da možemo biti,

0:03:48.000,0:03:51.000
sa onim kakvi smo zaista.

0:03:51.000,0:03:54.000
Uh, kako samo želimo te praznine u našim životima da ispunimo lažima.

0:03:54.000,0:03:57.000
Istraživanja pokazuju da vas dnevno slažu

0:03:57.000,0:03:59.000
između 10 i 200 puta.

0:03:59.000,0:04:02.000
Priznajem, mnoge od tih laži su bezazlene.

0:04:02.000,0:04:04.000
Međutim, jedna druga studija,

0:04:04.000,0:04:06.000
pokazala je da ljudi koji se ne poznaju lažu tri puta više

0:04:06.000,0:04:08.000
u prvih deset minuta upoznavanja.

0:04:08.000,0:04:10.000
(Smijeh)

0:04:10.000,0:04:13.000
Prenerazimo se kad prvi put čujemo ovaj podatak.

0:04:13.000,0:04:15.000
Teško nam je da povjerujemo koliko je laž sveprisutna.

0:04:15.000,0:04:17.000
U suštini, mi se protivimo laganju.

0:04:17.000,0:04:19.000
Ali ako to pažljivije pogledamo,

0:04:19.000,0:04:21.000
pokazaće se da je to zapravo složenije.

0:04:21.000,0:04:24.000
Više lažemo ljudima koje ne poznajemo nego onima sa kojima radimo.

0:04:24.000,0:04:28.000
Ekstrovertni ljudi lažu više od introvertnih.

0:04:28.000,0:04:31.000
Muškarci osam puta više lažu o sebi

0:04:31.000,0:04:33.000
nego što lažu druge ljude.

0:04:33.000,0:04:36.000
Žene više lažu da bi zaštitile druge.

0:04:36.000,0:04:39.000
Ako ste prosečan bračni par,

0:04:39.000,0:04:41.000
lagaćete supružnika u jednoj od

0:04:41.000,0:04:43.000
10 interakcija.

0:04:43.000,0:04:45.000
Mogli biste pomisliti da je to loše.

0:04:45.000,0:04:47.000
Ako niste vjenčani, taj broj pada na tri.

0:04:47.000,0:04:49.000
Lagati je složeno

0:04:49.000,0:04:52.000
Protkano nitima našeg svakodnoevnog i poslovnog života.

0:04:52.000,0:04:54.000
Kad je riječ o istini, tu smo duboko podvojeni.

0:04:54.000,0:04:56.000
Analiziramo je onda kada nam zatreba,

0:04:56.000,0:04:58.000
nekad s veoma dobrim razlozima,

0:04:58.000,0:05:01.000
a nekada, opet, prosto zato što ne razumijemo praznine u našim životima.

0:05:01.000,0:05:03.000
I to je druga istinita činjenica o laganju.

0:05:03.000,0:05:05.000
Protivimo se laganju,

0:05:05.000,0:05:07.000
Ali smo, potajno, za laganje

0:05:07.000,0:05:09.000
na načine koje je naše društvo sankcionisalo

0:05:09.000,0:05:11.000
kroz vijekove, vijekove i vijekove.

0:05:11.000,0:05:13.000
Staro je koliko i mi sami.

0:05:13.000,0:05:15.000
Dio je naše kulture, dio je naše istorije.

0:05:15.000,0:05:18.000
Sjetite se Dantea, Shakespearea,

0:05:18.000,0:05:21.000
Biblije, tabloida News of the World.

0:05:21.000,0:05:23.000
(Smijeh)

0:05:23.000,0:05:25.000
Za nas kao vrstu, laganje ima evolutivni značaj.

0:05:25.000,0:05:27.000
Istraživanja su davno pokazala

0:05:27.000,0:05:29.000
da što je neka vrsta inteligentnija,

0:05:29.000,0:05:31.000
što joj je veći neokorteks,

0:05:31.000,0:05:33.000
to je sklonija laganju.

0:05:33.000,0:05:35.000
Možda ćete se sjetiti Koko.

0:05:35.000,0:05:38.000
Da li se iko od vas sjeća Koko, gorile koju su učili jezik znakova?

0:05:38.000,0:05:41.000
Koko su, dakle, učili da komunicira jezikom znakova.

0:05:41.000,0:05:43.000
Ovdje vidite Koko sa mačetom.

0:05:43.000,0:05:46.000
Njeno malo, čupavo, mače.

0:05:46.000,0:05:48.000
Koko je onomad svoje mače

0:05:48.000,0:05:50.000
optužila da je iščupala česmu iz zida

0:05:50.000,0:05:52.000
(Smijeh)

0:05:52.000,0:05:54.000
Težnja da postanemo predvodnici nam je urođena.

0:05:54.000,0:05:56.000
I s tim počinjemo veoma, veoma rano.

0:05:56.000,0:05:58.000
Koliko rano?

0:05:58.000,0:06:00.000
Pa, bebe se pretvaraju da plaču,

0:06:00.000,0:06:02.000
zastanu, sačekaju da vide ko će doći

0:06:02.000,0:06:04.000
a onda nastave da plaču.

0:06:04.000,0:06:06.000
Jednogodišnjaci nauče kao da nešto sakriju.

0:06:06.000,0:06:08.000
(Smijeh)

0:06:08.000,0:06:10.000
Dvogodišnjaci blefiraju.

0:06:10.000,0:06:12.000
Petogodišnjaci vas gledaju u oči i lažu.

0:06:12.000,0:06:14.000
Manipulišu laskanjem.

0:06:14.000,0:06:17.000
Devetogodišnjaci su majstori u zataškavanju.

0:06:17.000,0:06:19.000
Dok stasate za fakultet,

0:06:19.000,0:06:22.000
lagaćete majku tokom jednog od pet razgovora.

0:06:22.000,0:06:25.000
Kad stupimo u svijet zaposlenih i počnemo da zarađujemo svoj hljeb,

0:06:25.000,0:06:27.000
naći ćemo se u gunguli

0:06:27.000,0:06:29.000
od neželjenih poruka, lažnih digitalnih prijatelja,

0:06:29.000,0:06:31.000
pristrasnih medija,

0:06:31.000,0:06:33.000
ingenioznih kradljivaca identiteta,

0:06:33.000,0:06:35.000
prevaranata kroz šeme piramidalne štednje svjetske klase

0:06:35.000,0:06:37.000
epidemiju laganja --

0:06:37.000,0:06:39.000
ukratko, ono što je jedan autor nazvao

0:06:39.000,0:06:42.000
društvom iščezle istine.

0:06:42.000,0:06:44.000
I to nas zbunjuje

0:06:44.000,0:06:47.000
već dugo.

0:06:48.000,0:06:50.000
Šta činiti?

0:06:50.000,0:06:52.000
Moguće je preduzeti neke korake

0:06:52.000,0:06:54.000
koji vode iz ove kaljuge.

0:06:54.000,0:06:57.000
Ljudi obučeni da prepoznaju lažove uspevaju u 90% slučajeva.

0:06:57.000,0:07:00.000
Dok smo mi, ostali, uspješni u svega 54%.

0:07:00.000,0:07:02.000
Kako to da je tako lako naučiti? Pa,

0:07:02.000,0:07:05.000
ima dobrih i rđavih lažova. Lažovi nisu nikad zaista originalni.

0:07:05.000,0:07:08.000
Svi pravimo griješimo u istim stvarima. Svi se služimo istim tehnikama.

0:07:08.000,0:07:10.000
Stoga, evo šta ću učiniti.

0:07:10.000,0:07:12.000
Uputiću vas u dva obrasca laganja.

0:07:12.000,0:07:15.000
Zatim ćemo potražiti ključna mjesta i pokušati da ih prepoznamo.

0:07:15.000,0:07:18.000
Počećemo govorom.

0:07:18.000,0:07:20.000
(Video) Bill Clinton: Želim da me slušate.

0:07:20.000,0:07:22.000
Ovo ću ponovo reći.

0:07:22.000,0:07:25.000
Nisam imao seksualne odnose

0:07:25.000,0:07:29.000
sa tom ženom, gospođicom Lewinsky.

0:07:29.000,0:07:31.000
Nikada nikome nisam rekao da laže,

0:07:31.000,0:07:33.000
ni jedan jedini put, nikada.

0:07:33.000,0:07:36.000
Ove tvrdnje su lažne.

0:07:36.000,0:07:38.000
A sad treba da se vratim poslu u službi američkog naroda.

0:07:38.000,0:07:40.000
Hvala.

0:07:43.000,0:07:46.000
Dobro, koji nam ga znaci ovdje odaju?

0:07:46.000,0:07:50.000
Prvo, čuli smo ono što se uobičajeno zove poricanje punim oblicima.

0:07:50.000,0:07:53.000
Studije pokazuju da oni koji djeluju previše uvjerljivo u poricanju

0:07:53.000,0:07:56.000
pribjegavaju formalnom izražavanju radije nego neformalnom.

0:07:56.000,0:07:59.000
Čuli smo ga i kako se izrazom "s tom ženom" distancira.

0:07:59.000,0:08:01.000
Znamo da se lažovi nesvjesno distanciraju

0:08:01.000,0:08:03.000
od predmeta laži

0:08:03.000,0:08:06.000
služeći se jezikom kao alatkom.

0:08:06.000,0:08:09.000
Ali, da je Bill Clinton rekao: "Pa, da vam pravo kažem...".

0:08:09.000,0:08:11.000
ili, kako je to volio da kaže Richard Nixon: "U svoj iskrenosti..."

0:08:11.000,0:08:13.000
smjesta bi se odao

0:08:13.000,0:08:15.000
jer svako ko umije da prepozna lažova zna

0:08:15.000,0:08:18.000
da pribjegavanje restrikcijama u jeziku, kako se to već zove,

0:08:18.000,0:08:20.000
dodatno diskredituje subjekat.

0:08:20.000,0:08:23.000
Da je ponovio čitavo pitanje,

0:08:23.000,0:08:27.000
ili da je svoju verziju događaja začinio sa previše detalja --

0:08:27.000,0:08:29.000
a zaista nam je drago što to nije učinio --

0:08:29.000,0:08:31.000
dodatno bi izgubio na uvjerljivosti.

0:08:31.000,0:08:33.000
I tu je Freud bio u pravu.

0:08:33.000,0:08:36.000
Frojd je rekao, vidite, nije samo riječ o govoru:

0:08:36.000,0:08:39.000
"Nema tog smrtnika koji može da sačuva tajnu.

0:08:39.000,0:08:42.000
Ako i šuti kao zaliven, izbrbljaće se prstima".

0:08:42.000,0:08:45.000
A to svi činimo, bez obzira na to koliko smo moćni.

0:08:45.000,0:08:47.000
Svi mi brbljamo prstima.

0:08:47.000,0:08:50.000
Pokazaću vam Dominika Strauss-Kahna sa Obamom

0:08:50.000,0:08:53.000
koji govori prstima.

0:08:53.000,0:08:56.000
(Smijeh)

0:08:56.000,0:08:59.000
I to nas sada dovodi do sljedećeg obrasca,

0:08:59.000,0:09:02.000
a to je govor tijela.

0:09:02.000,0:09:05.000
Evo šta treba da radite u vezi sa govorom tijela.

0:09:05.000,0:09:08.000
Treba da se otarasite svih pretpostavki.

0:09:08.000,0:09:10.000
I dozvolite nauci da malo modifikuje vaše znanje.

0:09:10.000,0:09:13.000
Pošto mislimo da su lažovi uvijek nervozni.

0:09:13.000,0:09:16.000
E pa, vidite, zna se da im je, dok lažu, gornji dio tijela sasvim ukočen.

0:09:16.000,0:09:19.000
Mislimo da lažovi izbjegavaju da nas gledaju u oči.

0:09:19.000,0:09:21.000
E, pa nije tko, čak vas gledaju u oči malo više nego što bi trebalo.

0:09:21.000,0:09:23.000
kako bi učinili suprotno tom mitu.

0:09:23.000,0:09:25.000
Mislimo da toplota i osmijesi

0:09:25.000,0:09:27.000
otrkivaju poštenje i iskrenost.

0:09:27.000,0:09:29.000
Međutim, oni koji su obučeni da prepoznaju laganje

0:09:29.000,0:09:31.000
mogu izdaleka da prepoznaju lažni osmjeh.

0:09:31.000,0:09:34.000
Možete li ovdje da prepoznate lažni osmjeh?

0:09:35.000,0:09:37.000
Moguće je svjesno zgrčiti

0:09:37.000,0:09:40.000
mišiće obraza.

0:09:40.000,0:09:43.000
Pravi osmjeh je, međutim, u očima, u uglovima očiju.

0:09:43.000,0:09:45.000
Koji se ne mogu svjesno zgrčiti,

0:09:45.000,0:09:47.000
pogotovu ne ako ste pretjerali sa botoksom.

0:09:47.000,0:09:50.000
Pazite da ne pretjerate sa botoksom, niko vam više neće vjerovati da ste iskreni.

0:09:50.000,0:09:52.000
Sad ćemo potražiti ključna mjesta.

0:09:52.000,0:09:54.000
Možete li zaključiti šta se dešava u nekom razgovoru?

0:09:54.000,0:09:57.000
Možete li početi traganjem za ključnim mjestima

0:09:57.000,0:09:59.000
kako biste vidjeli neslaganja

0:09:59.000,0:10:01.000
između onoga što neko govori i što radi?

0:10:01.000,0:10:03.000
Znam da djeluje sasvim očigledno,

0:10:03.000,0:10:05.000
ali kad sa nekim razgovarate

0:10:05.000,0:10:08.000
i sumnjate da vas laže

0:10:08.000,0:10:11.000
držanje se daleko najčešće previdi iako daje

0:10:11.000,0:10:13.000
Poštena osoba će uvijek sarađivati.

0:10:13.000,0:10:15.000
Pokazaće vam da su na vašoj strani.

0:10:15.000,0:10:17.000
Biće ushićeni.

0:10:17.000,0:10:19.000
Pokazaće volju i spremnost da vam pomognu da dođete do istine.

0:10:19.000,0:10:22.000
Mozgaće sa vama, imenovaće sumnjive,

0:10:22.000,0:10:24.000
snabdjeće vas detaljima.

0:10:24.000,0:10:26.000
Reći će: "Vidi,

0:10:26.000,0:10:29.000
možda su oni u obračunskom krivotvorili te čekove".

0:10:29.000,0:10:32.000
Biće bijesni ukoliko shvate da su pogrešno optuženi

0:10:32.000,0:10:34.000
tokom čitavog razgovora, ne samo na trenutke;

0:10:34.000,0:10:37.000
biće bijesni tokom čitavog razgovora.

0:10:37.000,0:10:39.000
a ako poštenu osobu pitate

0:10:39.000,0:10:42.000
šta bi trebalo da se dogodi onome ko je te čekove krivotvorio,

0:10:42.000,0:10:44.000
poštena osoba će mnogo vjerovatnije

0:10:44.000,0:10:48.000
preporučiti strožu kaznu umjesto blaže.

0:10:48.000,0:10:50.000
Sad zamislimo da isti takav razgovor vodimo

0:10:50.000,0:10:52.000
sa nekim ko skriva istinu.

0:10:52.000,0:10:54.000
Ta osoba može biti povučena,

0:10:54.000,0:10:56.000
spuštena pogleda, tiha glasa,

0:10:56.000,0:10:58.000
zastajkuje, nepredvidljiva i nemirna.

0:10:58.000,0:11:00.000
Ako takvu osobu zamolite da vam ispriča svoju verziju priče,

0:11:00.000,0:11:03.000
začiniće je suvišnim detaljima

0:11:03.000,0:11:06.000
koji su potpuno nevažni.

0:11:06.000,0:11:09.000
I priču će vam ispričati strogo hronološkim redom.

0:11:09.000,0:11:11.000
I šta tu onda uradi obučeni ispitivač -

0:11:11.000,0:11:13.000
- dođe i na veoma vješt način

0:11:13.000,0:11:15.000
tokom više sati razgovora,

0:11:15.000,0:11:18.000
traži od te osobe da priču ispriča unatraške,

0:11:18.000,0:11:20.000
pa onda gleda kako se ta osoba migolji,

0:11:20.000,0:11:23.000
kako bi mogao da primjeti na koja pitanja dobija najveće laži.

0:11:23.000,0:11:26.000
Zašto to tako rade? To svi radimo.

0:11:26.000,0:11:28.000
Mi vježbamo kako ćemo nešto reći,

0:11:28.000,0:11:30.000
ali rijetko vježbamo i pokrete tijelom.

0:11:30.000,0:11:32.000
Izgovorimo "da" ali glavom pokažemo "ne".

0:11:32.000,0:11:35.000
Dok pričamo veoma ubjedljive priče, jedva primjetno sliježemo ramenima.

0:11:35.000,0:11:37.000
Kada počinimo stravične zločine,

0:11:37.000,0:11:40.000
smijemo se zadovoljni što smo se izvukli.

0:11:40.000,0:11:43.000
U ovom poslu taj osmjeh zovemo "uživanjem u uspjeloj prevari" (duping delight).

0:11:43.000,0:11:46.000
Vidjećemo ga u nekoliko sljedećih video isječaka,

0:11:46.000,0:11:48.000
ali prvo počnimo sa - za one koji ga ne znaju,

0:11:48.000,0:11:51.000
ovo je predsjednički kandidat John Edwards

0:11:51.000,0:11:54.000
koji je šokirao Ameriku otkrićem da ima vanbračno dijete.

0:11:54.000,0:11:57.000
Vidjećemo ga kako govori o utvrđivanju očinstva.

0:11:57.000,0:11:59.000
Probajte sada da primjetite

0:11:59.000,0:12:01.000
kako govori "da" dok mu glava odmahuje "ne".

0:12:01.000,0:12:03.000
i lagano sliježe ramenima.

0:12:03.000,0:12:05.000
(Video) John Edwards: "Sa zadovoljstvom bih u tome učestvovao.

0:12:05.000,0:12:08.000
Znam da to dijete nikako ne može biti moje.

0:12:08.000,0:12:10.000
zbog vremena kada se sve događalo.

0:12:10.000,0:12:12.000
Stoga znam da to nije moguće.

0:12:12.000,0:12:14.000
Rado ću se podvrgnuti utvrđivanju očinstva,

0:12:14.000,0:12:16.000
i volio bih da se to i dogodi".

0:12:16.000,0:12:19.000
Ispitivač: "Hoćete li to uskoro učiniti? Ima li koga --"

0:12:19.000,0:12:22.000
JE: "Pa, ja sam samo jedna strana. Jedna strana u testiranju.

0:12:22.000,0:12:25.000
Ali ću rado učestvovati".

0:12:25.000,0:12:27.000
PM: OK, mnogo je lakše primjetiti ovo klimanje glavom.

0:12:27.000,0:12:29.000
ako znate šta treba da tražite.

0:12:29.000,0:12:31.000
Jednom će

0:12:31.000,0:12:33.000
neko napraviti izraz lica

0:12:33.000,0:12:36.000
kojim će prekriti drugi izraz a on će se, na trenutak, nekako probiti.

0:12:37.000,0:12:39.000
Poznato je da ubicama procuri tuga.

0:12:39.000,0:12:41.000
Novi poslovni partner se s vama može rukovati,

0:12:41.000,0:12:43.000
proslaviti s vama, izići na vereču

0:12:43.000,0:12:46.000
a onda će mu se slučajno oteti izraz bijesa.

0:12:46.000,0:12:49.000
Nećemo svi preko noći postati stručnjaci za izraze lica,

0:12:49.000,0:12:52.000
ali jedan veoma opasan, mogu vas naučiti, lako je,

0:12:52.000,0:12:55.000
a riječ je o izrazu prijezira.

0:12:55.000,0:12:58.000
Kod bijesa, u pitanju je dvoje ljudi na istoj ravni.

0:12:58.000,0:13:00.000
Tako da tu, bar donekle, imamo zdrav odnos.

0:13:00.000,0:13:02.000
Ali, kada bijes preraste u prezir.

0:13:02.000,0:13:04.000
bićete otpisani.

0:13:04.000,0:13:06.000
Prezir se vezuje za moralnu superiornost.

0:13:06.000,0:13:09.000
I stoga je iz njega veoma, veoma teško izići.

0:13:09.000,0:13:11.000
Evo kako to izgleda.

0:13:11.000,0:13:13.000
Vidi se u uglu usne

0:13:13.000,0:13:15.000
koji se malo podigne i uvuče.

0:13:15.000,0:13:18.000
Taj je izraz jedini asimetričan.

0:13:18.000,0:13:20.000
Kada je prisutan prezir,

0:13:20.000,0:13:22.000
bilo da za njim uslijedi laž ili ne --

0:13:22.000,0:13:24.000
jer ona ne uslijedi uvijek --

0:13:24.000,0:13:26.000
okrenite se na drugu stranu, potražite nešto drugo,

0:13:26.000,0:13:28.000
razmislite još jednom o postignutom dogovoru,

0:13:28.000,0:13:32.000
i recite: "Neka, hvala, ne bih da se pojavljujem zbog kasnovečernjeg ćaskanja uz čašicu. Hvala".

0:13:32.000,0:13:34.000
Nauka je izdvojila

0:13:34.000,0:13:36.000
mnogo, mnogo drugih pokazatelja.

0:13:36.000,0:13:38.000
Znamo, na primjer,

0:13:38.000,0:13:40.000
da se lažovima mijenja učestalost treptanja,

0:13:40.000,0:13:42.000
da su im stopala usmjerena prema izlazu.

0:13:42.000,0:13:44.000
da će se poslužiti predmetima od kojih mogu načiniti prepreku

0:13:44.000,0:13:47.000
između sebe i osobe koja ih ispituje.

0:13:47.000,0:13:49.000
Govoriće promjenjivim visinama glasa,

0:13:49.000,0:13:52.000
često će govoriti mnogo dubljim glasom nego inače.

0:13:52.000,0:13:54.000
Evo o čemu je riječ.

0:13:54.000,0:13:57.000
Ovo su samo oblici ponašanja.

0:13:57.000,0:13:59.000
Njima se ne dokazuje laž.

0:13:59.000,0:14:01.000
Oni su znak za uzbunu.

0:14:01.000,0:14:03.000
Svi smo ljudska bića.

0:14:03.000,0:14:06.000
Stalno prevarantski mlataramo rukama na sve strane,

0:14:06.000,0:14:08.000
Ali to mlataranje ne znači ništa samo po sebi.

0:14:08.000,0:14:11.000
Međutim, ako primjetite da se to mlataranje ponavlja u nizovima, eto vam znaka.

0:14:11.000,0:14:14.000
Pogledajte malo bolje, poslušajte, ispitajte i postavite teška pitanja,

0:14:14.000,0:14:17.000
napustite taj udoban režim rada kada nešto saznajete,

0:14:17.000,0:14:20.000
i prebacite se u režim znatiželje, više zapitkujte,

0:14:20.000,0:14:23.000
zadržite dostojanstvenost, imajte odnos međusobnog uvažavanja

0:14:23.000,0:14:26.000
Ni ne pokušavajte da se ponašate kao oni iz serije "Red i zakon", i njima sličnih

0:14:26.000,0:14:28.000
koji svoje ispitanike silom natjeraju na pokornost.

0:14:28.000,0:14:31.000
Ne budite previše agresivni, to prosto ne pali.

0:14:31.000,0:14:33.000
Eto, popričali smo o tome

0:14:33.000,0:14:35.000
kako valja razgovarati sa lažovima

0:14:35.000,0:14:37.000
i kako prepoznati laž.

0:14:37.000,0:14:40.000
Ali sam vam obećala i da ćemo pričati o tome kako izgleda istina.

0:14:40.000,0:14:42.000
Prikazaću vam dva snimka,

0:14:42.000,0:14:45.000
dvije majke -- jedna laže dok druga govori istinu.

0:14:45.000,0:14:47.000
Primjetio ih je

0:14:47.000,0:14:49.000
istraživač David Matsumoto iz Kalifornije.

0:14:49.000,0:14:51.000
A ja mislim da su odličan primjer

0:14:51.000,0:14:53.000
kako izgleda istina.

0:14:53.000,0:14:55.000
Ova majka, Diane Downs,

0:14:55.000,0:14:57.000
pucala je iz blizine u svoju djecu,

0:14:57.000,0:14:59.000
odvezla ih je u bolnicu

0:14:59.000,0:15:01.000
dok su krvarili svuda po autu,

0:15:01.000,0:15:03.000
i ustvrdila je da je pucao nepoznati čovjek raščupane kose.

0:15:03.000,0:15:05.000
Kada budete gledali snimak, primjetićete,

0:15:05.000,0:15:07.000
da ona čak nije u stanju ni da se pretvara da je rastrzana brigom za djecu.

0:15:07.000,0:15:09.000
Ovdje treba primjetiti

0:15:09.000,0:15:11.000
nevjerovatno neslaganje

0:15:11.000,0:15:13.000
između stravičnih događaja koje ona opisuje

0:15:13.000,0:15:15.000
i izuzetno hladnog ponašanja.

0:15:15.000,0:15:18.000
A ako pažljivo posmatrate, primjetićete i zadovoljstvo zbog uspjele prevare tokom čitavog snimka.

0:15:18.000,0:15:20.000
(Snimak) Diane Downs: Noću, kad zatvorim oči,

0:15:20.000,0:15:23.000
Vidim Christi kako ka meni pruža ruke dok je vozim,

0:15:23.000,0:15:26.000
dok joj krv nadire iz usta.

0:15:26.000,0:15:28.000
Možda će to s vremenom izblijedjeti --

0:15:28.000,0:15:30.000
iako mislim da neće.

0:15:30.000,0:15:33.000
To me najviše proganja.

0:15:40.000,0:15:42.000
PM: Sad ću vam prikazati snimak

0:15:42.000,0:15:44.000
majke koja zaista pati, Erin Runnion,

0:15:44.000,0:15:48.000
kako se na suđenju suočava sa ubicom i mučiteljem svoje kćerke.

0:15:48.000,0:15:50.000
Ovdje nećete vidjeti lažna osjećanja,

0:15:50.000,0:15:53.000
već istinski izraz majčinske patnje.

0:15:53.000,0:15:55.000
(Snimak) Erin Runnion: Ovu izjavu sam napisala na treću godišnjicu

0:15:55.000,0:15:57.000
noći kada si mi oteo dijete,

0:15:57.000,0:15:59.000
povrijedio je,

0:15:59.000,0:16:01.000
i slomio je,

0:16:01.000,0:16:05.000
prestravio je toliko da joj je srce stalo.

0:16:05.000,0:16:08.000
A ona se opirala, i znam da se borila.

0:16:08.000,0:16:10.000
I znam da te je gledala onim

0:16:10.000,0:16:12.000
divnim smeđim očima,

0:16:12.000,0:16:15.000
a ti si i dalje želio da je ubiješ.

0:16:15.000,0:16:17.000
To ne razumijem,

0:16:17.000,0:16:20.000
i nikada neću razumjeti.

0:16:20.000,0:16:24.000
PM: Dakle, nema nikakve sumnje u iskrenost ovih osjećanja.

0:16:24.000,0:16:27.000
Tehnološka dostignuća su uznapredovala i omogućuju nam da

0:16:27.000,0:16:30.000
naučno pokažemo kako izgleda istina.

0:16:30.000,0:16:32.000
Na primjer, sada već imamo posebne naprave

0:16:32.000,0:16:35.000
za praćenje kretanja očne jabučice, te infracrvene snimke mozga,

0:16:35.000,0:16:38.000
snimke magnetne rezonance koji tumače znakove koje naša tijela šalju

0:16:38.000,0:16:40.000
onda kada pokušavamo da prevarimo.

0:16:40.000,0:16:43.000
I te će nam tehnologije biti svima ponuđene na tržištu

0:16:43.000,0:16:45.000
kao čarobni lijek protiv laži,

0:16:45.000,0:16:48.000
i jednoga dana će se pokazati nevjerovatno korisnim.

0:16:48.000,0:16:50.000
Ali, do tada, treba sebi postaviti pitanje:

0:16:50.000,0:16:52.000
Ko biste željeli da budete na takvom jednom razgovoru,

0:16:52.000,0:16:55.000
osoba obučena da stigne do istine

0:16:55.000,0:16:57.000
ili neko ko sa sobom vucara EEG od 180 kg

0:16:57.000,0:16:59.000
i s njim pokušava proći kroz vrata?

0:16:59.000,0:17:03.000
Ljudi obučeni da prepoznaju laž služe se ljudskim alatkama.

0:17:03.000,0:17:05.000
Kako je to nekad neko rekao, oni znaju:

0:17:05.000,0:17:07.000
"Ljudski karakter izlazi na vidjelo u mraku".

0:17:07.000,0:17:09.000
I baš to je zanimljivo

0:17:09.000,0:17:11.000
jer je u savremenom svijetu ostalo tako malo tame.

0:17:11.000,0:17:14.000
Živimo u svijetu koji je osvijetljen tokom čitavog dana.

0:17:14.000,0:17:16.000
Sve je vidljivo

0:17:16.000,0:17:18.000
kroz blogove i društvene mreže

0:17:18.000,0:17:20.000
kojima se šire priče o čitavoj jednoj generaciji

0:17:20.000,0:17:23.000
koja je odlučila da svoje živote izloži javnosti.

0:17:23.000,0:17:27.000
Ovaj svijet je daleko bučniji.

0:17:27.000,0:17:29.000
Otuda je pred nama izazov

0:17:29.000,0:17:31.000
da ne nikako ne smetnemo s uma da

0:17:31.000,0:17:34.000
pretjerano otkrivanje ne znači i iskrenost.

0:17:34.000,0:17:36.000
Naše manijakalno slanje kratkih poruka Twitterom ili mobilnim telefonima

0:17:36.000,0:17:38.000
prijeti da nas zaslijepi te da zaboravimo

0:17:38.000,0:17:41.000
na ono teško uhvatljivo u čestitosti -- ličnost i integritet.

0:17:41.000,0:17:44.000
Jer to ostaje najvažnije i to će uvijek biti najvažnije.

0:17:44.000,0:17:46.000
Stoga,u ovom tako bučnom svijetu,

0:17:46.000,0:17:48.000
i dalje ima smisla

0:17:48.000,0:17:50.000
biti nešto izričitiji kada je riječ

0:17:50.000,0:17:53.000
o moralnim vrijednostima.

0:17:53.000,0:17:55.000
Kada se ukrste naučna saznanja o prepoznavanju laži

0:17:55.000,0:17:57.000
sa vještinom posmatranja, slušanja,

0:17:57.000,0:18:00.000
uspjećete da izbjegnete da sarađujete sa onim ko laže.

0:18:00.000,0:18:02.000
Krenite putem koji podrazumijeva

0:18:02.000,0:18:04.000
da ćete biti tek nešto malo više izričiti

0:18:04.000,0:18:06.000
jer ćete time poslati signal svima u okruženju,

0:18:06.000,0:18:09.000
"Slušaj, moj svijet, naš svijet,

0:18:09.000,0:18:11.000
biće svijet iskrenih.

0:18:11.000,0:18:13.000
U mom svijetu jačaće istina

0:18:13.000,0:18:16.000
a pretvaranje će biti razotkriveno i skrajnuto".

0:18:16.000,0:18:18.000
Ako se tako ponašate,

0:18:18.000,0:18:21.000
prilike oko vas će se malo ipak promjeniti.

0:18:21.000,0:18:24.000
I to je istina. Hvala.

0:18:24.000,0:18:29.000
(Aplauz)