1
00:00:00,000 --> 00:00:05,000
Nie chcę tu nikogo niepokoić,

2
00:00:05,000 --> 00:00:07,000
ale dowiedziałam się właśnie,

3
00:00:07,000 --> 00:00:09,000
że osoba po twojej prawej stronie to kłamca.

4
00:00:09,000 --> 00:00:11,000
(Śmiech)

5
00:00:11,000 --> 00:00:14,000
Podobnie jak osoba po lewej.

6
00:00:14,000 --> 00:00:17,000
A także osoba siedząca na twoim miejscu.

7
00:00:17,000 --> 00:00:19,000
Wszyscy jesteśmy kłamcami.

8
00:00:19,000 --> 00:00:21,000
Dzisiaj zamierzam pokazać,

9
00:00:21,000 --> 00:00:24,000
co nauka mówi o przyczynach naszych kłamstw,

10
00:00:24,000 --> 00:00:26,000
jak wykrywać kłamstwa

11
00:00:26,000 --> 00:00:29,000
i czemu warto wysilić się na przejście

12
00:00:29,000 --> 00:00:32,000
od wykrywania kłamstwa do szukania prawdy,

13
00:00:32,000 --> 00:00:34,000
a na koniec budowy zaufania.

14
00:00:34,000 --> 00:00:37,000
Skoro mowa o zaufaniu:

15
00:00:37,000 --> 00:00:40,000
odkąd napisałam książkę "Liespotting",

16
00:00:40,000 --> 00:00:43,000
nikt nie chce spotkać się ze mną osobiście.

17
00:00:43,000 --> 00:00:46,000
Mówią: wyślemy maila.

18
00:00:46,000 --> 00:00:48,000
(Śmiech)

19
00:00:48,000 --> 00:00:52,000
Nie mogę nawet umówić się z nikim w Starbucks.

20
00:00:52,000 --> 00:00:54,000
Mąż mówi mi: "Skarbie, oszustwa?

21
00:00:54,000 --> 00:00:57,000
Może lepiej zajęłabyś się kuchnią francuską?"

22
00:00:57,000 --> 00:00:59,000
Zanim zacznę,

23
00:00:59,000 --> 00:01:02,000
chcę wyjaśnić swój cel,

24
00:01:02,000 --> 00:01:04,000
a nie jest nim nauka gry w "Mam cię".

25
00:01:04,000 --> 00:01:06,000
Wykrywacze oszustw to nie dzieciaki,

26
00:01:06,000 --> 00:01:09,000
które z ostatnich rzędów wołają "Mam cię!".

27
00:01:09,000 --> 00:01:12,000
Ruszyłeś brwiami. Rozszerzyłeś nozdrza.

28
00:01:12,000 --> 00:01:15,000
Widziałam w TV program "Okłam mnie".

29
00:01:15,000 --> 00:01:17,000
Wykrywacze oszustw posługują się

30
00:01:17,000 --> 00:01:20,000
wiedzę naukową o dostrzeganiu kłamstw.

31
00:01:20,000 --> 00:01:22,000
Używają jej, by dotrzeć do prawdy

32
00:01:22,000 --> 00:01:24,000
i naśladując dojrzałych przywódców,

33
00:01:24,000 --> 00:01:27,000
prowadzą trudne rozmowy z trudnymi ludźmi,

34
00:01:27,000 --> 00:01:29,000
często w trudnych czasach.

35
00:01:29,000 --> 00:01:31,000
Ruszyli tą drogą

36
00:01:31,000 --> 00:01:33,000
przyjmując jako zasadę

37
00:01:33,000 --> 00:01:35,000
następującą tezę:

38
00:01:35,000 --> 00:01:38,000
Kłamstwo wymaga współpracy.

39
00:01:38,000 --> 00:01:42,000
Kłamstwo samo w sobie nic nie znaczy.

40
00:01:42,000 --> 00:01:44,000
Nabiera znaczenia,

41
00:01:44,000 --> 00:01:46,000
kiedy druga osoba zgadza się w nie uwierzyć.

42
00:01:46,000 --> 00:01:48,000
Wiem, że zabrzmi to surowo,

43
00:01:48,000 --> 00:01:52,000
ale kiedyś okłamano cię,

44
00:01:52,000 --> 00:01:54,000
bo się na to zgodziłeś.

45
00:01:54,000 --> 00:01:57,000
Prawda numer jeden: kłamstwo wymaga współpracy.

46
00:01:57,000 --> 00:01:59,000
Nie wszystkie kłamstwa szkodzą.

47
00:01:59,000 --> 00:02:02,000
Czasem chętnie bierzemy udział w oszustwie,

48
00:02:02,000 --> 00:02:05,000
by nie stracić twarzy,

49
00:02:05,000 --> 00:02:08,000
albo żeby dochować tajemnicy.

50
00:02:08,000 --> 00:02:10,000
Mówimy: "Ładna piosenka".

51
00:02:10,000 --> 00:02:13,000
"Skarbie, to cię wcale nie pogrubia".

52
00:02:13,000 --> 00:02:15,000
Albo ulubiona wymówka komputerowców:

53
00:02:15,000 --> 00:02:18,000
"Właśnie znalazłem maila od ciebie w spamie".

54
00:02:18,000 --> 00:02:21,000
"Tak mi przykro".

55
00:02:21,000 --> 00:02:24,000
Czasami bierzemy udział w oszustwie wbrew naszej woli.

56
00:02:24,000 --> 00:02:27,000
Co może nas bardzo wiele kosztować.

57
00:02:27,000 --> 00:02:30,000
W zeszłym roku straciliśmy 997 miliardów dolarów

58
00:02:30,000 --> 00:02:34,000
z powodu oszustw finansowych w USA.

59
00:02:34,000 --> 00:02:36,000
To prawie bilion dolarów.

60
00:02:36,000 --> 00:02:38,000
7% dochodu narodowego.

61
00:02:38,000 --> 00:02:40,000
Oszustwa kosztują nas miliardy.

62
00:02:40,000 --> 00:02:43,000
Weźmy Enron, Madoffa, kryzys hipoteczny.

63
00:02:43,000 --> 00:02:46,000
W przypadku podwójnych agentów i zdrajców

64
00:02:46,000 --> 00:02:48,000
jak Robert Hanssen czy Aldrich Ames,

65
00:02:48,000 --> 00:02:50,000
kłamstwa mogą zdradzić kraj,

66
00:02:50,000 --> 00:02:53,000
zagrozić bezpieczeństwu, podkopać demokrację,

67
00:02:53,000 --> 00:02:56,000
narazić na śmierć naszych żołnierzy.

68
00:02:56,000 --> 00:02:59,000
Oszukiwanie to poważna sprawa.

69
00:02:59,000 --> 00:03:01,000
Ten oszust, Henry Oberlander,

70
00:03:01,000 --> 00:03:03,000
był tak skuteczny,

71
00:03:03,000 --> 00:03:05,000
że zdaniem brytyjskich władz

72
00:03:05,000 --> 00:03:08,000
mógł naruszyć cały system bankowy Zachodu.

73
00:03:08,000 --> 00:03:10,000
Nie znajdziecie go w Google ani nigdzie indziej.

74
00:03:10,000 --> 00:03:13,000
Tylko raz udzielił wywiadu i wtedy powiedział:

75
00:03:13,000 --> 00:03:15,000
"Mam jedną zasadę".

76
00:03:15,000 --> 00:03:18,000
Oto zasada Henry'ego.

77
00:03:18,000 --> 00:03:20,000
"Każdy chce ci coś dać,

78
00:03:20,000 --> 00:03:23,000
by dostać coś, co zaspokoi jego własne potrzeby".

79
00:03:23,000 --> 00:03:25,000
Oto sedno problemu.

80
00:03:25,000 --> 00:03:27,000
Jeśli nie chcesz dać się oszukać,

81
00:03:27,000 --> 00:03:29,000
musisz wiedzieć, czego pożądasz.

82
00:03:29,000 --> 00:03:32,000
Nikt nie lubi się do tego przyznawać.

83
00:03:32,000 --> 00:03:35,000
Chcielibyśmy być lepszymi mężami czy żonami,

84
00:03:35,000 --> 00:03:37,000
chcielibyśmy być mądrzejsi, silniejsi, wyżsi, bogatsi,

85
00:03:37,000 --> 00:03:39,000
chcielibyśmy być mądrzejsi, silniejsi, wyżsi, bogatsi,

86
00:03:39,000 --> 00:03:41,000
to długa lista.

87
00:03:41,000 --> 00:03:43,000
Kłamiemy, by zasypać tę przepaść;

88
00:03:43,000 --> 00:03:45,000
przekuć fantazje o tym, kim chcielibyśmy być

89
00:03:45,000 --> 00:03:48,000
przekuć fantazje o tym, kim chcielibyśmy być

90
00:03:48,000 --> 00:03:51,000
w rzeczywistość.

91
00:03:51,000 --> 00:03:54,000
Aż się do tego palimy.

92
00:03:54,000 --> 00:03:57,000
Wykazano, że każdego dnia

93
00:03:57,000 --> 00:03:59,000
jesteśmy okłamywani 10 do 200 razy.

94
00:03:59,000 --> 00:04:02,000
Oczywiście wiele tu białych kłamstw.

95
00:04:02,000 --> 00:04:04,000
Inne badania wykazały,

96
00:04:04,000 --> 00:04:06,000
że nieznajomi kłamią 3 razy

97
00:04:06,000 --> 00:04:08,000
w ciągu pierwszych 10 minut spotkania.

98
00:04:08,000 --> 00:04:10,000
(Śmiech)

99
00:04:10,000 --> 00:04:13,000
Z początku na taką myśl aż nas skręca.

100
00:04:13,000 --> 00:04:15,000
Trudno uwierzyć we wszechobecność kłamstwa.

101
00:04:15,000 --> 00:04:17,000
Zasadniczo nie popieramy kłamstw.

102
00:04:17,000 --> 00:04:19,000
Jeśli przyjrzymy się uważniej,

103
00:04:19,000 --> 00:04:21,000
sytuacja zacznie wyglądać jeszcze gorzej.

104
00:04:21,000 --> 00:04:24,000
Częściej okłamujemy obcych, niż współpracowników.

105
00:04:24,000 --> 00:04:28,000
Ekstrawertycy kłamią częściej niż introwertycy.

106
00:04:28,000 --> 00:04:31,000
Mężczyźni 8 razy częściej kłamią na swój temat,

107
00:04:31,000 --> 00:04:33,000
niż na temat innych.

108
00:04:33,000 --> 00:04:36,000
Kobiety kłamią, by chronić innych.

109
00:04:36,000 --> 00:04:39,000
W przeciętnym małżeństwie

110
00:04:39,000 --> 00:04:41,000
okłamujesz małżonka w jednej na 10 interakcji.

111
00:04:41,000 --> 00:04:43,000
okłamujesz małżonka w jednej na 10 interakcji.

112
00:04:43,000 --> 00:04:45,000
Może się wydawać, że to dużo.

113
00:04:45,000 --> 00:04:47,000
Dla nieżonatych ta liczba spada do trzech.

114
00:04:47,000 --> 00:04:49,000
Kłamstwo jest złożone.

115
00:04:49,000 --> 00:04:52,000
Wplata się w codzienne życie prywatne i zawodowe.

116
00:04:52,000 --> 00:04:54,000
Mamy ambiwalentne uczucia wobec prawdy.

117
00:04:54,000 --> 00:04:56,000
Analizujemy ją tylko na tyle, ile to niezbędne,

118
00:04:56,000 --> 00:04:58,000
często z bardzo dobrych powodów,

119
00:04:58,000 --> 00:05:01,000
czasem przez niezrozumienie braków w naszym życiu.

120
00:05:01,000 --> 00:05:03,000
To druga prawda o kłamstwie.

121
00:05:03,000 --> 00:05:05,000
Oponujemy przeciw kłamstwu,

122
00:05:05,000 --> 00:05:07,000
ale popieramy je w sekrecie

123
00:05:07,000 --> 00:05:09,000
w sposób usankcjonowany społecznie od setek lat.

124
00:05:09,000 --> 00:05:11,000
w sposób usankcjonowany społecznie od setek lat.

125
00:05:11,000 --> 00:05:13,000
To równie stare jak oddychanie.

126
00:05:13,000 --> 00:05:15,000
To część naszej kultury, naszej historii.

127
00:05:15,000 --> 00:05:18,000
Weźmy Dantego, Szekspira,

128
00:05:18,000 --> 00:05:21,000
biblię, Express Wieczorny.

129
00:05:21,000 --> 00:05:23,000
(Śmiech)

130
00:05:23,000 --> 00:05:25,000
Kłamstwo ma ewolucyjną wartość dla naszego gatunku.

131
00:05:25,000 --> 00:05:27,000
Badacze wiedzą od dawna,

132
00:05:27,000 --> 00:05:29,000
że im inteligentniejszy gatunek,

133
00:05:29,000 --> 00:05:31,000
tym większą ma korę nową,

134
00:05:31,000 --> 00:05:33,000
i tym bardziej jest skłonny do kłamstwa.

135
00:05:33,000 --> 00:05:35,000
Może pamiętacie gorylicę Koko,

136
00:05:35,000 --> 00:05:38,000
którą nauczono języka migowego?

137
00:05:38,000 --> 00:05:41,000
Koko umiała się porozumiewać na migi.

138
00:05:41,000 --> 00:05:43,000
Tutaj jest Koko ze swoim kotkiem.

139
00:05:43,000 --> 00:05:46,000
To jej słodki, puszysty kotek.

140
00:05:46,000 --> 00:05:48,000
Koko oskarżyła go raz

141
00:05:48,000 --> 00:05:50,000
o wyrwanie zlewu ze ściany.

142
00:05:50,000 --> 00:05:52,000
(Śmiech)

143
00:05:52,000 --> 00:05:54,000
Z natury dążymy do przywództwa.

144
00:05:54,000 --> 00:05:56,000
Zaczyna się to bardzo wcześnie.

145
00:05:56,000 --> 00:05:58,000
Jak wcześnie?

146
00:05:58,000 --> 00:06:00,000
Niemowlęta udają płacz,

147
00:06:00,000 --> 00:06:02,000
przestają, patrzą, czy ktoś idzie

148
00:06:02,000 --> 00:06:04,000
i zaraz znów płaczą.

149
00:06:04,000 --> 00:06:06,000
Roczne dzieci umieją ukrywać prawdę.

150
00:06:06,000 --> 00:06:08,000
(Śmiech)

151
00:06:08,000 --> 00:06:10,000
Dwulatki blefują.

152
00:06:10,000 --> 00:06:12,000
Pięciolatki zwyczajnie kłamią.

153
00:06:12,000 --> 00:06:14,000
Manipulują, używając pochlebstw.

154
00:06:14,000 --> 00:06:17,000
9-latki to mistrzowie zacierania śladów.

155
00:06:17,000 --> 00:06:19,000
W wieku pomaturalnym

156
00:06:19,000 --> 00:06:22,000
kłamiemy mamie w jednej na pięć rozmów.

157
00:06:22,000 --> 00:06:25,000
Kiedy podejmujemy pracę i zaczynamy zarabiać,

158
00:06:25,000 --> 00:06:27,000
wkraczamy do świata

159
00:06:27,000 --> 00:06:29,000
pełnego spamu, cyfrowych kolegów na niby,

160
00:06:29,000 --> 00:06:31,000
stronniczych mediów,

161
00:06:31,000 --> 00:06:33,000
pomysłowych złodziei tożsamości,

162
00:06:33,000 --> 00:06:35,000
światowej klasy piramid finansowych,

163
00:06:35,000 --> 00:06:37,000
epidemii oszustw.

164
00:06:37,000 --> 00:06:39,000
W skrócie, jak określił to pewien autor:

165
00:06:39,000 --> 00:06:42,000
społeczeństwo po-uczciwości.

166
00:06:42,000 --> 00:06:44,000
Trudno się połapać,

167
00:06:44,000 --> 00:06:47,000
już od dłuższego czasu.

168
00:06:48,000 --> 00:06:50,000
Co można zrobić?

169
00:06:50,000 --> 00:06:52,000
Jest kilka sposobów

170
00:06:52,000 --> 00:06:54,000
na odnalezienie drogi przez bagna.

171
00:06:54,000 --> 00:06:57,000
Wytrenowani wykrywacze oszustw wykrywają prawdę w 90%.

172
00:06:57,000 --> 00:07:00,000
My pozostali - ledwie w 54%.

173
00:07:00,000 --> 00:07:02,000
Czemu tak łatwo się nauczyć?

174
00:07:02,000 --> 00:07:05,000
Są dobrzy i źli kłamcy. Nie ma oryginalnych.

175
00:07:05,000 --> 00:07:08,000
Popełniamy te same błędy. Używamy tych samych technik.

176
00:07:08,000 --> 00:07:10,000
Pokażę teraz dwa rodzaje oszustwa.

177
00:07:10,000 --> 00:07:12,000
Pokażę teraz dwa rodzaje oszustwa.

178
00:07:12,000 --> 00:07:15,000
Potem spróbujemy sami znaleźć gorące punkty.

179
00:07:15,000 --> 00:07:18,000
Zacznijmy od mowy.

180
00:07:18,000 --> 00:07:20,000
Wideo: Bill Clinton: "Słuchajcie uważnie,

181
00:07:20,000 --> 00:07:22,000
powtórzę jeszcze raz.

182
00:07:22,000 --> 00:07:25,000
Nie miałem stosunków seksualnych

183
00:07:25,000 --> 00:07:29,000
z tą kobietą, panną Lewinsky.

184
00:07:29,000 --> 00:07:31,000
Nie kazałem nikomu kłamać,

185
00:07:31,000 --> 00:07:33,000
nigdy, ani razu.

186
00:07:33,000 --> 00:07:36,000
Wszystkie oskarżenia są fałszywe.

187
00:07:36,000 --> 00:07:38,000
Teraz muszę wracać do pracy.

188
00:07:38,000 --> 00:07:40,000
Dziękuję."

189
00:07:43,000 --> 00:07:46,000
Pamela Meyer: po czym poznać, że to kłamstwo?

190
00:07:46,000 --> 00:07:50,000
Po pierwsze usłyszeliśmy tzw. formalne zaprzeczenie.

191
00:07:50,000 --> 00:07:53,000
Badania wykazują, że ludzie idący w zaparte

192
00:07:53,000 --> 00:07:56,000
używają formalnego języka zamiast potocznego.

193
00:07:56,000 --> 00:07:59,000
Usłyszeliśmy też wyrażenie dystansujące: "ta kobieta".

194
00:07:59,000 --> 00:08:01,000
Wiadomo, że kłamcy nieświadomie dystansują się

195
00:08:01,000 --> 00:08:03,000
od tematu

196
00:08:03,000 --> 00:08:06,000
używając w tym celu języka.

197
00:08:06,000 --> 00:08:09,000
Gdyby Clinton powiedział: "Prawdę mówiąc..."

198
00:08:09,000 --> 00:08:11,000
albo ulubiony zwrot Nixona: "całkiem szczerze",

199
00:08:11,000 --> 00:08:13,000
wszystko by się wydało,

200
00:08:13,000 --> 00:08:15,000
bo każdy detektyw kłamstw wie,

201
00:08:15,000 --> 00:08:18,000
że tzw. wyrażenia kwalifikujące

202
00:08:18,000 --> 00:08:20,000
jeszcze bardziej dyskredytują podmiot.

203
00:08:20,000 --> 00:08:23,000
Gdyby powtórzył całe pytanie

204
00:08:23,000 --> 00:08:27,000
albo opatrzył wypowiedź zbyt wieloma szczegółami,

205
00:08:27,000 --> 00:08:29,000
a cieszymy się, że tego nie zrobił,

206
00:08:29,000 --> 00:08:31,000
zdyskredytowałby się jeszcze bardziej.

207
00:08:31,000 --> 00:08:33,000
Freud miał rację.

208
00:08:33,000 --> 00:08:36,000
Freud powiedział, że słowa mają wiele warstw.

209
00:08:36,000 --> 00:08:39,000
"Żaden śmiertelnik nie umie dotrzymać sekretu.

210
00:08:39,000 --> 00:08:42,000
Jeśli jego usta milczą, gada palcami"

211
00:08:42,000 --> 00:08:45,000
Wszyscy to robimy, bez wyjątków.

212
00:08:45,000 --> 00:08:47,000
Mówimy palcami.

213
00:08:47,000 --> 00:08:50,000
Pokażę Dominika Strauss-Kahna z Obamą,

214
00:08:50,000 --> 00:08:53,000
który mówi palcami.

215
00:08:53,000 --> 00:08:56,000
(Śmiech)

216
00:08:56,000 --> 00:08:59,000
Tu dochodzimy do drugiego schematu,

217
00:08:59,000 --> 00:09:02,000
czyli języka ciała.

218
00:09:02,000 --> 00:09:05,000
Oto co trzeba robić:

219
00:09:05,000 --> 00:09:08,000
wyrzucić dotychczasowe założenia przez okno.

220
00:09:08,000 --> 00:09:10,000
Pozwolić nauce okiełznać własną wiedzę.

221
00:09:10,000 --> 00:09:13,000
Zwykle sądzi się, że kłamcy się wiercą.

222
00:09:13,000 --> 00:09:16,000
Tymczasem górna część ciała kłamcy zwykle zastyga.

223
00:09:16,000 --> 00:09:19,000
Uważa się, że kłamcy nie patrzą w oczy.

224
00:09:19,000 --> 00:09:21,000
Tymczasem patrzą odrobinę za dużo,

225
00:09:21,000 --> 00:09:23,000
żeby zaprzeczyć temu mitowi.

226
00:09:23,000 --> 00:09:25,000
Uważa się, że serdeczność i uśmiech

227
00:09:25,000 --> 00:09:27,000
sygnalizują uczciwość i szczerość.

228
00:09:27,000 --> 00:09:29,000
Jednak wprawny obserwator

229
00:09:29,000 --> 00:09:31,000
rozpozna fałszywy uśmiech na kilometr

230
00:09:31,000 --> 00:09:34,000
Czy wszyscy widzą tutaj fałszywy uśmiech?

231
00:09:35,000 --> 00:09:37,000
Można świadomie skurczyć mięśnie policzków.

232
00:09:37,000 --> 00:09:40,000
Można świadomie skurczyć mięśnie policzków.

233
00:09:40,000 --> 00:09:43,000
Ale prawdziwy uśmiech jest w oczach, w zmarszczkach.

234
00:09:43,000 --> 00:09:45,000
Nie da się ich świadomie skurczyć,

235
00:09:45,000 --> 00:09:47,000
zwłaszcza, gdy przesadziliśmy z botoksem.

236
00:09:47,000 --> 00:09:50,000
Ostrożnie z botoksem - nikt nie uwierzy w twoją szczerość.

237
00:09:50,000 --> 00:09:52,000
Teraz popatrzmy na gorące punkty.

238
00:09:52,000 --> 00:09:54,000
Co się dzieje podczas rozmowy?

239
00:09:54,000 --> 00:09:57,000
Czy możesz znaleźć gorące punkty,

240
00:09:57,000 --> 00:09:59,000
by zaobserwować rozbieżności

241
00:09:59,000 --> 00:10:01,000
między słowami i czynami?

242
00:10:01,000 --> 00:10:03,000
Wiem, że zabrzmi to jak truizm,

243
00:10:03,000 --> 00:10:05,000
ale podczas rozmowy z kimś,

244
00:10:05,000 --> 00:10:08,000
kogo podejrzewamy o oszustwo,

245
00:10:08,000 --> 00:10:11,000
najczęściej przeoczamy postawę drugiej osoby.

246
00:10:11,000 --> 00:10:13,000
Uczciwy człowiek będzie współpracował.

247
00:10:13,000 --> 00:10:15,000
Pokaże, że jest po twojej stronie.

248
00:10:15,000 --> 00:10:17,000
Wykaże entuzjazm.

249
00:10:17,000 --> 00:10:19,000
Z chęcią pomoże dotrzeć do prawdy.

250
00:10:19,000 --> 00:10:22,000
Chętnie weźmie udział w burzy mózgów, podsunie podejrzanych,

251
00:10:22,000 --> 00:10:24,000
dostarczy szczegółów.

252
00:10:24,000 --> 00:10:26,000
Powie: "Wiesz co,

253
00:10:26,000 --> 00:10:29,000
może to ci z księgowości sfałszowali czeki".

254
00:10:29,000 --> 00:10:32,000
Jeśli wyczuje, że się go fałszywie oskarża,

255
00:10:32,000 --> 00:10:34,000
będzie wściekły podczas całej rozmowy, nie raz na jakiś czas;

256
00:10:34,000 --> 00:10:37,000
będzie wściekły przez cały czas.

257
00:10:37,000 --> 00:10:39,000
Jeśli spytasz kogoś uczciwego,

258
00:10:39,000 --> 00:10:42,000
co zrobić z kimś, kto sfałszował czeki,

259
00:10:42,000 --> 00:10:44,000
uczciwa osoba doradzi zwykle

260
00:10:44,000 --> 00:10:48,000
ostrzejszą, a nie łagodniejszą karę.

261
00:10:48,000 --> 00:10:50,000
Załóżmy, że tę samą rozmowę

262
00:10:50,000 --> 00:10:52,000
prowadzimy z krętaczem.

263
00:10:52,000 --> 00:10:54,000
Będzie zrezygnowany,

264
00:10:54,000 --> 00:10:56,000
ze spuszczonymi oczami i cichym głosem,

265
00:10:56,000 --> 00:10:58,000
milknący raz po raz, spazmatyczny.

266
00:10:58,000 --> 00:11:00,000
Jeśli poprosimy oszusta o sprawozdanie,

267
00:11:00,000 --> 00:11:03,000
wypełni je zbyt wieloma szczegółami

268
00:11:03,000 --> 00:11:06,000
w nieistotnych miejscach.

269
00:11:06,000 --> 00:11:09,000
Poza tym jego opowiadanie będzie ściśle chronologiczne.

270
00:11:09,000 --> 00:11:11,000
Wprawny śledczy,

271
00:11:11,000 --> 00:11:13,000
w bardzo subtelny sposób

272
00:11:13,000 --> 00:11:15,000
i w ciągu wielu godzin,

273
00:11:15,000 --> 00:11:18,000
będzie nalegać, by usłyszeć zdarzenia od tyłu,

274
00:11:18,000 --> 00:11:20,000
i patrzeć, jak podejrzany się wije,

275
00:11:20,000 --> 00:11:23,000
notując, które pytania spowodowały najwięcej oznak kłamstwa.

276
00:11:23,000 --> 00:11:26,000
Czemu? Wszyscy jesteśmy tacy sami.

277
00:11:26,000 --> 00:11:28,000
Ćwiczymy słowa,

278
00:11:28,000 --> 00:11:30,000
ale rzadko ćwiczymy gesty.

279
00:11:30,000 --> 00:11:32,000
Mówimy "tak", a kręcimy głową na "nie".

280
00:11:32,000 --> 00:11:35,000
Opowiadamy przekonujące historyjki, a lekko wzruszamy ramionami.

281
00:11:35,000 --> 00:11:37,000
Popełniamy straszliwe zbrodnie,

282
00:11:37,000 --> 00:11:40,000
a uśmiechamy się na myśl, że uda nam się bezkarnie wywinąć.

283
00:11:40,000 --> 00:11:43,000
Taki uśmiech nazywa się fachowo "rozkosz oszusta".

284
00:11:43,000 --> 00:11:46,000
Zobaczymy to później na filmie,

285
00:11:46,000 --> 00:11:48,000
ale zaczniemy od... Dla tych, co go nie znają:

286
00:11:48,000 --> 00:11:51,000
to kandydat na prezydenta, John Edwards,

287
00:11:51,000 --> 00:11:54,000
który zaszokował Amerykę dzieckiem z nieprawego łoża.

288
00:11:54,000 --> 00:11:57,000
Zobaczymy, jak mówi o testach na ojcostwo.

289
00:11:57,000 --> 00:11:59,000
Spróbujcie zauważyć,

290
00:11:59,000 --> 00:12:01,000
jak mówi "tak", kręcąc głową na "nie",

291
00:12:01,000 --> 00:12:03,000
wzruszając lekko ramionami.

292
00:12:03,000 --> 00:12:05,000
(Wideo) John Ewards: Chętnie wezmę w tym udział.

293
00:12:05,000 --> 00:12:08,000
Wiem, że to niemożliwe, żeby to było moje dziecko,

294
00:12:08,000 --> 00:12:10,000
z powodu czasu zajść.

295
00:12:10,000 --> 00:12:12,000
Więc wiem, że to niemożliwe.

296
00:12:12,000 --> 00:12:14,000
Chętnie zrobię test na ojcostwo

297
00:12:14,000 --> 00:12:16,000
i zrobię to z przyjemnością.

298
00:12:16,000 --> 00:12:19,000
Reporter: Czy zrobi to pan już niedługo?

299
00:12:19,000 --> 00:12:22,000
JE: Jestem tylko jedną ze stron w tym teście.

300
00:12:22,000 --> 00:12:25,000
Ale z chęcią wezmę w nim udział.

301
00:12:25,000 --> 00:12:27,000
PM: kręcenie głową dużo łatwiej zauważyć,

302
00:12:27,000 --> 00:12:29,000
kiedy wiemy, czego szukać.

303
00:12:29,000 --> 00:12:31,000
Często kłamcy robią miny

304
00:12:31,000 --> 00:12:33,000
mające zamaskować inne,

305
00:12:33,000 --> 00:12:36,000
które jednak pojawiają się na mgnienie oka.

306
00:12:37,000 --> 00:12:39,000
Mordercy znani są z okazywania smutku.

307
00:12:39,000 --> 00:12:41,000
Nowy partner w joint venture może podać ci rękę,

308
00:12:41,000 --> 00:12:43,000
świętować, zjeść z tobą kolację,

309
00:12:43,000 --> 00:12:46,000
a potem na sekundę zrobić wściekłą minę.

310
00:12:46,000 --> 00:12:49,000
Nie staniemy się od razu ekspertami od wyrazu twarzy,

311
00:12:49,000 --> 00:12:52,000
ale nauczę was jednej miny, bardzo niebezpiecznej, a wyrazistej:

312
00:12:52,000 --> 00:12:55,000
to wyraz pogardy.

313
00:12:55,000 --> 00:12:58,000
W przypadku gniewu szanse obu osób są wyrównane.

314
00:12:58,000 --> 00:13:00,000
Nadal można mówić o zdrowej relacji.

315
00:13:00,000 --> 00:13:02,000
Kiedy gniew zmienia się w pogardę,

316
00:13:02,000 --> 00:13:04,000
położono na tobie krzyżyk.

317
00:13:04,000 --> 00:13:06,000
Wiąże się ją z poczuciem moralnej wyższości.

318
00:13:06,000 --> 00:13:09,000
Dlatego niezmiernie trudno się z niej wydobyć.

319
00:13:09,000 --> 00:13:11,000
Wygląda tak.

320
00:13:11,000 --> 00:13:13,000
Kącik ust podnosi się do góry i ku środkowi.

321
00:13:13,000 --> 00:13:15,000
Kącik ust podnosi się do góry i ku środkowi.

322
00:13:15,000 --> 00:13:18,000
To jedyna asymetryczna mina.

323
00:13:18,000 --> 00:13:20,000
W przypadku pogardy,

324
00:13:20,000 --> 00:13:22,000
niezależnie od tego, czy poprzedza oszustwo,

325
00:13:22,000 --> 00:13:24,000
a nie zawsze poprzedza,

326
00:13:24,000 --> 00:13:26,000
odwróć się i idź w przeciwną stronę.

327
00:13:26,000 --> 00:13:28,000
Przemyśl transakcję.

328
00:13:28,000 --> 00:13:32,000
Powiedz: "Nie, dziękuję, nie przyjdę na jeszcze jednego drinka".

329
00:13:32,000 --> 00:13:34,000
Badania odnalazły o wiele więcej wskazówek.

330
00:13:34,000 --> 00:13:36,000
Badania odnalazły o wiele więcej wskazówek.

331
00:13:36,000 --> 00:13:38,000
Wiemy na przykład,

332
00:13:38,000 --> 00:13:40,000
że kłamcy częściej mrugają,

333
00:13:40,000 --> 00:13:42,000
kierują stopy w stronę wyjścia.

334
00:13:42,000 --> 00:13:44,000
Biorą do ręki przedmioty,

335
00:13:44,000 --> 00:13:47,000
żeby postawić barierę między sobą a rozmówcą.

336
00:13:47,000 --> 00:13:49,000
Zmieniają tembr głosu,

337
00:13:49,000 --> 00:13:52,000
często mówiąc niżej.

338
00:13:52,000 --> 00:13:54,000
Teraz przejdźmy do sedna.

339
00:13:54,000 --> 00:13:57,000
Zachowania to tylko zachowania.

340
00:13:57,000 --> 00:13:59,000
Nie są dowodem oszustwa.

341
00:13:59,000 --> 00:14:01,000
To czerwone flagi.

342
00:14:01,000 --> 00:14:03,000
Jesteśmy tylko ludźmi.

343
00:14:03,000 --> 00:14:06,000
Wykonujemy oszukańcze gesty jak dzień długi.

344
00:14:06,000 --> 00:14:08,000
Same w sobie nic nie znaczą.

345
00:14:08,000 --> 00:14:11,000
Jeśli widzisz ich wiele na raz - uważaj.

346
00:14:11,000 --> 00:14:14,000
Patrz, słuchaj, dociekaj, zadawaj trudne pytania,

347
00:14:14,000 --> 00:14:17,000
porzuć postawę wiedzy,

348
00:14:17,000 --> 00:14:20,000
przyjmij postawę ciekawości, zadawaj pytania,

349
00:14:20,000 --> 00:14:23,000
zachowaj godność, traktuj rozmówcę poważnie.

350
00:14:23,000 --> 00:14:26,000
Nie naśladuj ludzi z "Prawa i porządku" i innych seriali,

351
00:14:26,000 --> 00:14:28,000
którzy zmuszają innych do uległości.

352
00:14:28,000 --> 00:14:31,000
Nie bądź zbyt agresywny, to nie działa.

353
00:14:31,000 --> 00:14:33,000
Mówiliśmy trochę o tym,

354
00:14:33,000 --> 00:14:35,000
jak rozmawiać z kimś, kto kłamie

355
00:14:35,000 --> 00:14:37,000
i jak rozpoznać kłamstwo.

356
00:14:37,000 --> 00:14:40,000
Zgodnie z obietnicą zobaczymy teraz, jak wygląda prawda.

357
00:14:40,000 --> 00:14:42,000
Pokażę dwa filmy, dwie matki:

358
00:14:42,000 --> 00:14:45,000
jedna kłamie, druga mówi prawdę.

359
00:14:45,000 --> 00:14:47,000
Znalazł je badacz David Matsumoto z Kalifornii.

360
00:14:47,000 --> 00:14:49,000
Znalazł je badacz David Matsumoto z Kalifornii.

361
00:14:49,000 --> 00:14:51,000
Sądzę, że znakomicie oddają,

362
00:14:51,000 --> 00:14:53,000
jak wygląda prawda.

363
00:14:53,000 --> 00:14:55,000
Ta matka, Diane Downs,

364
00:14:55,000 --> 00:14:57,000
zastrzeliła swoje dzieci,

365
00:14:57,000 --> 00:14:59,000
zawiozła je ociekające krwią do szpitala,

366
00:14:59,000 --> 00:15:01,000
zawiozła je ociekające krwią do szpitala,

367
00:15:01,000 --> 00:15:03,000
twierdząc, że zrobił to nieznajomy włóczęga.

368
00:15:03,000 --> 00:15:05,000
Na filmie zobaczycie,

369
00:15:05,000 --> 00:15:07,000
że nie potrafi nawet udawać zrozpaczonej matki.

370
00:15:07,000 --> 00:15:09,000
Zwróćcie uwagę

371
00:15:09,000 --> 00:15:11,000
na niewiarygodną rozbieżność

372
00:15:11,000 --> 00:15:13,000
między koszmarnym zajściem, jakie opisuje,

373
00:15:13,000 --> 00:15:15,000
a jej spokojnym zachowaniem.

374
00:15:15,000 --> 00:15:18,000
Patrząc uważnie, zobaczycie "rozkosz oszusta".

375
00:15:18,000 --> 00:15:20,000
(Wideo) Diane Downs: W nocy, kiedy zamykam oczy,

376
00:15:20,000 --> 00:15:23,000
widzę jak Christie wyciąga do mnie rękę w samochodzie,

377
00:15:23,000 --> 00:15:26,000
a z ust kapie jej krew.

378
00:15:26,000 --> 00:15:28,000
Może z czasem to się zatrze,

379
00:15:28,000 --> 00:15:30,000
chociaż nie sądzę.

380
00:15:30,000 --> 00:15:33,000
To przeszkadza mi najbardziej.

381
00:15:40,000 --> 00:15:42,000
Teraz zobaczymy naprawdę zrozpaczoną matkę, Erin Runnion,

382
00:15:42,000 --> 00:15:44,000
Teraz zobaczymy naprawdę zrozpaczoną matkę, Erin Runnion,

383
00:15:44,000 --> 00:15:48,000
w sądowej konfrontacji z mordercą i oprawcą jej córki.

384
00:15:48,000 --> 00:15:50,000
Nie ma tu fałszywych emocji,

385
00:15:50,000 --> 00:15:53,000
tylko autentyczny wyraz matczynej udręki.

386
00:15:53,000 --> 00:15:55,000
(Wideo) Erin Runnion: Napisałam to oświadczenie w 3 rocznicę nocy,

387
00:15:55,000 --> 00:15:57,000
której zabrałeś moje dziecko,

388
00:15:57,000 --> 00:15:59,000
krzywdziłeś ją,

389
00:15:59,000 --> 00:16:01,000
zgniatałeś

390
00:16:01,000 --> 00:16:05,000
i przerażałeś, póki nie stanęło jej serce.

391
00:16:05,000 --> 00:16:08,000
Wiem, że walczyła z tobą.

392
00:16:08,000 --> 00:16:10,000
Wiem, że patrzyła na ciebie

393
00:16:10,000 --> 00:16:12,000
tymi cudownymi brązowymi oczami,

394
00:16:12,000 --> 00:16:15,000
a mimo to chciałeś ją zabić.

395
00:16:15,000 --> 00:16:17,000
Nie rozumiem tego,

396
00:16:17,000 --> 00:16:20,000
i nigdy nie zrozumiem.

397
00:16:20,000 --> 00:16:24,000
Prawdziwość tych uczuć nie pozostawia wątpliwości.

398
00:16:24,000 --> 00:16:27,000
Rozwija się technologia rozpoznawania prawdy

399
00:16:27,000 --> 00:16:30,000
i nauka z tym związana.

400
00:16:30,000 --> 00:16:32,000
Jak wiadomo istnieją specjalistyczne okulografy

401
00:16:32,000 --> 00:16:35,000
i spektroskopia bliskiej podczerwieni,

402
00:16:35,000 --> 00:16:38,000
rezonans magnetyczny odczytujący sygnały wysyłane przez ciało,

403
00:16:38,000 --> 00:16:40,000
kiedy próbujemy kłamać.

404
00:16:40,000 --> 00:16:43,000
Będą próby wciśnięcia nam tych technologii

405
00:16:43,000 --> 00:16:45,000
jako panaceum na fałsz

406
00:16:45,000 --> 00:16:48,000
i któregoś dnia bardzo się przydadzą.

407
00:16:48,000 --> 00:16:50,000
Na razie trzeba jednak zapytać:

408
00:16:50,000 --> 00:16:52,000
"Kogo wolałbyś zabrać na zebranie:

409
00:16:52,000 --> 00:16:55,000
osobę wytrenowaną w docieraniu do prawdy,

410
00:16:55,000 --> 00:16:57,000
czy faceta targającego 180-kilogramowy encefalograf?"

411
00:16:57,000 --> 00:16:59,000
czy faceta targającego 180-kilogramowy encefalograf?"

412
00:16:59,000 --> 00:17:03,000
Wykrywacze oszustw polegają na naturalnych narzędziach.

413
00:17:03,000 --> 00:17:05,000
Wiedzą, jak ktoś powiedział:

414
00:17:05,000 --> 00:17:07,000
że "charakter to to, kim jesteś w ciemności".

415
00:17:07,000 --> 00:17:09,000
To interesujące,

416
00:17:09,000 --> 00:17:11,000
że dziś mamy tak mało ciemności.

417
00:17:11,000 --> 00:17:14,000
Nasz świat oświetlany jest przez całą dobę.

418
00:17:14,000 --> 00:17:16,000
Jest przezroczysty

419
00:17:16,000 --> 00:17:18,000
dzięki blogom i sieciom społecznym,

420
00:17:18,000 --> 00:17:20,000
które transmitują gwar całkiem nowego pokolenia,

421
00:17:20,000 --> 00:17:23,000
z wyboru wiodącego publiczne życie.

422
00:17:23,000 --> 00:17:27,000
To dużo hałaśliwszy świat.

423
00:17:27,000 --> 00:17:29,000
Choć to niełatwe

424
00:17:29,000 --> 00:17:31,000
musimy pamiętać,

425
00:17:31,000 --> 00:17:34,000
że nadmierne dzielenie się to nie to samo, co szczerość.

426
00:17:34,000 --> 00:17:36,000
Szalone tweetowanie i SMSowanie

427
00:17:36,000 --> 00:17:38,000
przesłania nam fakt,

428
00:17:38,000 --> 00:17:41,000
że niuanse ludzkiej przyzwoitości, prawości charakteru

429
00:17:41,000 --> 00:17:44,000
nadal się liczą, i liczyć się będą zawsze.

430
00:17:44,000 --> 00:17:46,000
W tym hałaśliwszym świecie

431
00:17:46,000 --> 00:17:48,000
może warto dosłowniej określać

432
00:17:48,000 --> 00:17:50,000
może warto dosłowniej określać

433
00:17:50,000 --> 00:17:53,000
nasz kod moralny.

434
00:17:53,000 --> 00:17:55,000
Łącząc naukowe rozpoznawanie fałszu

435
00:17:55,000 --> 00:17:57,000
ze sztuką patrzenia i słuchania,

436
00:17:57,000 --> 00:18:00,000
wykluczasz się ze współpracy nad kłamstwem.

437
00:18:00,000 --> 00:18:02,000
Wyruszasz ścieżką

438
00:18:02,000 --> 00:18:04,000
większej otwartości,

439
00:18:04,000 --> 00:18:06,000
bo pokazujesz innym,

440
00:18:06,000 --> 00:18:09,000
że "mój świat, nasz świat, będzie uczciwy.

441
00:18:09,000 --> 00:18:11,000
że "mój świat, nasz świat, będzie uczciwy.

442
00:18:11,000 --> 00:18:13,000
W moim świecie wzmocni się prawda,

443
00:18:13,000 --> 00:18:16,000
a fałsz zostanie rozpoznany i usunięty na margines".

444
00:18:16,000 --> 00:18:18,000
Kiedy to uczynisz,

445
00:18:18,000 --> 00:18:21,000
grunt wokół ciebie trochę się przesunie.

446
00:18:21,000 --> 00:18:24,000
I taka jest prawda. Dziękuję.

447
00:18:24,000 --> 00:18:29,000
(Oklaski)