0:00:00.000,0:00:05.000
Nie chcę tu nikogo niepokoić,

0:00:05.000,0:00:07.000
ale dowiedziałam się właśnie,

0:00:07.000,0:00:09.000
że osoba po twojej prawej stronie to kłamca.

0:00:09.000,0:00:11.000
(Śmiech)

0:00:11.000,0:00:14.000
Podobnie jak osoba po lewej.

0:00:14.000,0:00:17.000
A także osoba siedząca na twoim miejscu.

0:00:17.000,0:00:19.000
Wszyscy jesteśmy kłamcami.

0:00:19.000,0:00:21.000
Dzisiaj zamierzam pokazać,

0:00:21.000,0:00:24.000
co nauka mówi o przyczynach naszych kłamstw,

0:00:24.000,0:00:26.000
jak wykrywać kłamstwa

0:00:26.000,0:00:29.000
i czemu warto wysilić się na przejście

0:00:29.000,0:00:32.000
od wykrywania kłamstwa do szukania prawdy,

0:00:32.000,0:00:34.000
a na koniec budowy zaufania.

0:00:34.000,0:00:37.000
Skoro mowa o zaufaniu:

0:00:37.000,0:00:40.000
odkąd napisałam książkę "Liespotting",

0:00:40.000,0:00:43.000
nikt nie chce spotkać się ze mną osobiście.

0:00:43.000,0:00:46.000
Mówią: wyślemy maila.

0:00:46.000,0:00:48.000
(Śmiech)

0:00:48.000,0:00:52.000
Nie mogę nawet umówić się z nikim w Starbucks.

0:00:52.000,0:00:54.000
Mąż mówi mi: "Skarbie, oszustwa?

0:00:54.000,0:00:57.000
Może lepiej zajęłabyś się kuchnią francuską?"

0:00:57.000,0:00:59.000
Zanim zacznę,

0:00:59.000,0:01:02.000
chcę wyjaśnić swój cel,

0:01:02.000,0:01:04.000
a nie jest nim nauka gry w "Mam cię".

0:01:04.000,0:01:06.000
Wykrywacze oszustw to nie dzieciaki,

0:01:06.000,0:01:09.000
które z ostatnich rzędów wołają "Mam cię!".

0:01:09.000,0:01:12.000
Ruszyłeś brwiami. Rozszerzyłeś nozdrza.

0:01:12.000,0:01:15.000
Widziałam w TV program "Okłam mnie".

0:01:15.000,0:01:17.000
Wykrywacze oszustw posługują się

0:01:17.000,0:01:20.000
wiedzę naukową o dostrzeganiu kłamstw.

0:01:20.000,0:01:22.000
Używają jej, by dotrzeć do prawdy

0:01:22.000,0:01:24.000
i naśladując dojrzałych przywódców,

0:01:24.000,0:01:27.000
prowadzą trudne rozmowy z trudnymi ludźmi,

0:01:27.000,0:01:29.000
często w trudnych czasach.

0:01:29.000,0:01:31.000
Ruszyli tą drogą

0:01:31.000,0:01:33.000
przyjmując jako zasadę

0:01:33.000,0:01:35.000
następującą tezę:

0:01:35.000,0:01:38.000
Kłamstwo wymaga współpracy.

0:01:38.000,0:01:42.000
Kłamstwo samo w sobie nic nie znaczy.

0:01:42.000,0:01:44.000
Nabiera znaczenia,

0:01:44.000,0:01:46.000
kiedy druga osoba zgadza się w nie uwierzyć.

0:01:46.000,0:01:48.000
Wiem, że zabrzmi to surowo,

0:01:48.000,0:01:52.000
ale kiedyś okłamano cię,

0:01:52.000,0:01:54.000
bo się na to zgodziłeś.

0:01:54.000,0:01:57.000
Prawda numer jeden: kłamstwo wymaga współpracy.

0:01:57.000,0:01:59.000
Nie wszystkie kłamstwa szkodzą.

0:01:59.000,0:02:02.000
Czasem chętnie bierzemy udział w oszustwie,

0:02:02.000,0:02:05.000
by nie stracić twarzy,

0:02:05.000,0:02:08.000
albo żeby dochować tajemnicy.

0:02:08.000,0:02:10.000
Mówimy: "Ładna piosenka".

0:02:10.000,0:02:13.000
"Skarbie, to cię wcale nie pogrubia".

0:02:13.000,0:02:15.000
Albo ulubiona wymówka komputerowców:

0:02:15.000,0:02:18.000
"Właśnie znalazłem maila od ciebie w spamie".

0:02:18.000,0:02:21.000
"Tak mi przykro".

0:02:21.000,0:02:24.000
Czasami bierzemy udział w oszustwie wbrew naszej woli.

0:02:24.000,0:02:27.000
Co może nas bardzo wiele kosztować.

0:02:27.000,0:02:30.000
W zeszłym roku straciliśmy 997 miliardów dolarów

0:02:30.000,0:02:34.000
z powodu oszustw finansowych w USA.

0:02:34.000,0:02:36.000
To prawie bilion dolarów.

0:02:36.000,0:02:38.000
7% dochodu narodowego.

0:02:38.000,0:02:40.000
Oszustwa kosztują nas miliardy.

0:02:40.000,0:02:43.000
Weźmy Enron, Madoffa, kryzys hipoteczny.

0:02:43.000,0:02:46.000
W przypadku podwójnych agentów i zdrajców

0:02:46.000,0:02:48.000
jak Robert Hanssen czy Aldrich Ames,

0:02:48.000,0:02:50.000
kłamstwa mogą zdradzić kraj,

0:02:50.000,0:02:53.000
zagrozić bezpieczeństwu, podkopać demokrację,

0:02:53.000,0:02:56.000
narazić na śmierć naszych żołnierzy.

0:02:56.000,0:02:59.000
Oszukiwanie to poważna sprawa.

0:02:59.000,0:03:01.000
Ten oszust, Henry Oberlander,

0:03:01.000,0:03:03.000
był tak skuteczny,

0:03:03.000,0:03:05.000
że zdaniem brytyjskich władz

0:03:05.000,0:03:08.000
mógł naruszyć cały system bankowy Zachodu.

0:03:08.000,0:03:10.000
Nie znajdziecie go w Google ani nigdzie indziej.

0:03:10.000,0:03:13.000
Tylko raz udzielił wywiadu i wtedy powiedział:

0:03:13.000,0:03:15.000
"Mam jedną zasadę".

0:03:15.000,0:03:18.000
Oto zasada Henry'ego.

0:03:18.000,0:03:20.000
"Każdy chce ci coś dać,

0:03:20.000,0:03:23.000
by dostać coś, co zaspokoi jego własne potrzeby".

0:03:23.000,0:03:25.000
Oto sedno problemu.

0:03:25.000,0:03:27.000
Jeśli nie chcesz dać się oszukać,

0:03:27.000,0:03:29.000
musisz wiedzieć, czego pożądasz.

0:03:29.000,0:03:32.000
Nikt nie lubi się do tego przyznawać.

0:03:32.000,0:03:35.000
Chcielibyśmy być lepszymi mężami czy żonami,

0:03:35.000,0:03:37.000
chcielibyśmy być mądrzejsi, silniejsi, wyżsi, bogatsi,

0:03:37.000,0:03:39.000
chcielibyśmy być mądrzejsi, silniejsi, wyżsi, bogatsi,

0:03:39.000,0:03:41.000
to długa lista.

0:03:41.000,0:03:43.000
Kłamiemy, by zasypać tę przepaść;

0:03:43.000,0:03:45.000
przekuć fantazje o tym, kim chcielibyśmy być

0:03:45.000,0:03:48.000
przekuć fantazje o tym, kim chcielibyśmy być

0:03:48.000,0:03:51.000
w rzeczywistość.

0:03:51.000,0:03:54.000
Aż się do tego palimy.

0:03:54.000,0:03:57.000
Wykazano, że każdego dnia

0:03:57.000,0:03:59.000
jesteśmy okłamywani 10 do 200 razy.

0:03:59.000,0:04:02.000
Oczywiście wiele tu białych kłamstw.

0:04:02.000,0:04:04.000
Inne badania wykazały,

0:04:04.000,0:04:06.000
że nieznajomi kłamią 3 razy

0:04:06.000,0:04:08.000
w ciągu pierwszych 10 minut spotkania.

0:04:08.000,0:04:10.000
(Śmiech)

0:04:10.000,0:04:13.000
Z początku na taką myśl aż nas skręca.

0:04:13.000,0:04:15.000
Trudno uwierzyć we wszechobecność kłamstwa.

0:04:15.000,0:04:17.000
Zasadniczo nie popieramy kłamstw.

0:04:17.000,0:04:19.000
Jeśli przyjrzymy się uważniej,

0:04:19.000,0:04:21.000
sytuacja zacznie wyglądać jeszcze gorzej.

0:04:21.000,0:04:24.000
Częściej okłamujemy obcych, niż współpracowników.

0:04:24.000,0:04:28.000
Ekstrawertycy kłamią częściej niż introwertycy.

0:04:28.000,0:04:31.000
Mężczyźni 8 razy częściej kłamią na swój temat,

0:04:31.000,0:04:33.000
niż na temat innych.

0:04:33.000,0:04:36.000
Kobiety kłamią, by chronić innych.

0:04:36.000,0:04:39.000
W przeciętnym małżeństwie

0:04:39.000,0:04:41.000
okłamujesz małżonka w jednej na 10 interakcji.

0:04:41.000,0:04:43.000
okłamujesz małżonka w jednej na 10 interakcji.

0:04:43.000,0:04:45.000
Może się wydawać, że to dużo.

0:04:45.000,0:04:47.000
Dla nieżonatych ta liczba spada do trzech.

0:04:47.000,0:04:49.000
Kłamstwo jest złożone.

0:04:49.000,0:04:52.000
Wplata się w codzienne życie prywatne i zawodowe.

0:04:52.000,0:04:54.000
Mamy ambiwalentne uczucia wobec prawdy.

0:04:54.000,0:04:56.000
Analizujemy ją tylko na tyle, ile to niezbędne,

0:04:56.000,0:04:58.000
często z bardzo dobrych powodów,

0:04:58.000,0:05:01.000
czasem przez niezrozumienie braków w naszym życiu.

0:05:01.000,0:05:03.000
To druga prawda o kłamstwie.

0:05:03.000,0:05:05.000
Oponujemy przeciw kłamstwu,

0:05:05.000,0:05:07.000
ale popieramy je w sekrecie

0:05:07.000,0:05:09.000
w sposób usankcjonowany społecznie od setek lat.

0:05:09.000,0:05:11.000
w sposób usankcjonowany społecznie od setek lat.

0:05:11.000,0:05:13.000
To równie stare jak oddychanie.

0:05:13.000,0:05:15.000
To część naszej kultury, naszej historii.

0:05:15.000,0:05:18.000
Weźmy Dantego, Szekspira,

0:05:18.000,0:05:21.000
biblię, Express Wieczorny.

0:05:21.000,0:05:23.000
(Śmiech)

0:05:23.000,0:05:25.000
Kłamstwo ma ewolucyjną wartość dla naszego gatunku.

0:05:25.000,0:05:27.000
Badacze wiedzą od dawna,

0:05:27.000,0:05:29.000
że im inteligentniejszy gatunek,

0:05:29.000,0:05:31.000
tym większą ma korę nową,

0:05:31.000,0:05:33.000
i tym bardziej jest skłonny do kłamstwa.

0:05:33.000,0:05:35.000
Może pamiętacie gorylicę Koko,

0:05:35.000,0:05:38.000
którą nauczono języka migowego?

0:05:38.000,0:05:41.000
Koko umiała się porozumiewać na migi.

0:05:41.000,0:05:43.000
Tutaj jest Koko ze swoim kotkiem.

0:05:43.000,0:05:46.000
To jej słodki, puszysty kotek.

0:05:46.000,0:05:48.000
Koko oskarżyła go raz

0:05:48.000,0:05:50.000
o wyrwanie zlewu ze ściany.

0:05:50.000,0:05:52.000
(Śmiech)

0:05:52.000,0:05:54.000
Z natury dążymy do przywództwa.

0:05:54.000,0:05:56.000
Zaczyna się to bardzo wcześnie.

0:05:56.000,0:05:58.000
Jak wcześnie?

0:05:58.000,0:06:00.000
Niemowlęta udają płacz,

0:06:00.000,0:06:02.000
przestają, patrzą, czy ktoś idzie

0:06:02.000,0:06:04.000
i zaraz znów płaczą.

0:06:04.000,0:06:06.000
Roczne dzieci umieją ukrywać prawdę.

0:06:06.000,0:06:08.000
(Śmiech)

0:06:08.000,0:06:10.000
Dwulatki blefują.

0:06:10.000,0:06:12.000
Pięciolatki zwyczajnie kłamią.

0:06:12.000,0:06:14.000
Manipulują, używając pochlebstw.

0:06:14.000,0:06:17.000
9-latki to mistrzowie zacierania śladów.

0:06:17.000,0:06:19.000
W wieku pomaturalnym

0:06:19.000,0:06:22.000
kłamiemy mamie w jednej na pięć rozmów.

0:06:22.000,0:06:25.000
Kiedy podejmujemy pracę i zaczynamy zarabiać,

0:06:25.000,0:06:27.000
wkraczamy do świata

0:06:27.000,0:06:29.000
pełnego spamu, cyfrowych kolegów na niby,

0:06:29.000,0:06:31.000
stronniczych mediów,

0:06:31.000,0:06:33.000
pomysłowych złodziei tożsamości,

0:06:33.000,0:06:35.000
światowej klasy piramid finansowych,

0:06:35.000,0:06:37.000
epidemii oszustw.

0:06:37.000,0:06:39.000
W skrócie, jak określił to pewien autor:

0:06:39.000,0:06:42.000
społeczeństwo po-uczciwości.

0:06:42.000,0:06:44.000
Trudno się połapać,

0:06:44.000,0:06:47.000
już od dłuższego czasu.

0:06:48.000,0:06:50.000
Co można zrobić?

0:06:50.000,0:06:52.000
Jest kilka sposobów

0:06:52.000,0:06:54.000
na odnalezienie drogi przez bagna.

0:06:54.000,0:06:57.000
Wytrenowani wykrywacze oszustw wykrywają prawdę w 90%.

0:06:57.000,0:07:00.000
My pozostali - ledwie w 54%.

0:07:00.000,0:07:02.000
Czemu tak łatwo się nauczyć?

0:07:02.000,0:07:05.000
Są dobrzy i źli kłamcy. Nie ma oryginalnych.

0:07:05.000,0:07:08.000
Popełniamy te same błędy. Używamy tych samych technik.

0:07:08.000,0:07:10.000
Pokażę teraz dwa rodzaje oszustwa.

0:07:10.000,0:07:12.000
Pokażę teraz dwa rodzaje oszustwa.

0:07:12.000,0:07:15.000
Potem spróbujemy sami znaleźć gorące punkty.

0:07:15.000,0:07:18.000
Zacznijmy od mowy.

0:07:18.000,0:07:20.000
Wideo: Bill Clinton: "Słuchajcie uważnie,

0:07:20.000,0:07:22.000
powtórzę jeszcze raz.

0:07:22.000,0:07:25.000
Nie miałem stosunków seksualnych

0:07:25.000,0:07:29.000
z tą kobietą, panną Lewinsky.

0:07:29.000,0:07:31.000
Nie kazałem nikomu kłamać,

0:07:31.000,0:07:33.000
nigdy, ani razu.

0:07:33.000,0:07:36.000
Wszystkie oskarżenia są fałszywe.

0:07:36.000,0:07:38.000
Teraz muszę wracać do pracy.

0:07:38.000,0:07:40.000
Dziękuję."

0:07:43.000,0:07:46.000
Pamela Meyer: po czym poznać, że to kłamstwo?

0:07:46.000,0:07:50.000
Po pierwsze usłyszeliśmy tzw. formalne zaprzeczenie.

0:07:50.000,0:07:53.000
Badania wykazują, że ludzie idący w zaparte

0:07:53.000,0:07:56.000
używają formalnego języka zamiast potocznego.

0:07:56.000,0:07:59.000
Usłyszeliśmy też wyrażenie dystansujące: "ta kobieta".

0:07:59.000,0:08:01.000
Wiadomo, że kłamcy nieświadomie dystansują się

0:08:01.000,0:08:03.000
od tematu

0:08:03.000,0:08:06.000
używając w tym celu języka.

0:08:06.000,0:08:09.000
Gdyby Clinton powiedział: "Prawdę mówiąc..."

0:08:09.000,0:08:11.000
albo ulubiony zwrot Nixona: "całkiem szczerze",

0:08:11.000,0:08:13.000
wszystko by się wydało,

0:08:13.000,0:08:15.000
bo każdy detektyw kłamstw wie,

0:08:15.000,0:08:18.000
że tzw. wyrażenia kwalifikujące

0:08:18.000,0:08:20.000
jeszcze bardziej dyskredytują podmiot.

0:08:20.000,0:08:23.000
Gdyby powtórzył całe pytanie

0:08:23.000,0:08:27.000
albo opatrzył wypowiedź zbyt wieloma szczegółami,

0:08:27.000,0:08:29.000
a cieszymy się, że tego nie zrobił,

0:08:29.000,0:08:31.000
zdyskredytowałby się jeszcze bardziej.

0:08:31.000,0:08:33.000
Freud miał rację.

0:08:33.000,0:08:36.000
Freud powiedział, że słowa mają wiele warstw.

0:08:36.000,0:08:39.000
"Żaden śmiertelnik nie umie dotrzymać sekretu.

0:08:39.000,0:08:42.000
Jeśli jego usta milczą, gada palcami"

0:08:42.000,0:08:45.000
Wszyscy to robimy, bez wyjątków.

0:08:45.000,0:08:47.000
Mówimy palcami.

0:08:47.000,0:08:50.000
Pokażę Dominika Strauss-Kahna z Obamą,

0:08:50.000,0:08:53.000
który mówi palcami.

0:08:53.000,0:08:56.000
(Śmiech)

0:08:56.000,0:08:59.000
Tu dochodzimy do drugiego schematu,

0:08:59.000,0:09:02.000
czyli języka ciała.

0:09:02.000,0:09:05.000
Oto co trzeba robić:

0:09:05.000,0:09:08.000
wyrzucić dotychczasowe założenia przez okno.

0:09:08.000,0:09:10.000
Pozwolić nauce okiełznać własną wiedzę.

0:09:10.000,0:09:13.000
Zwykle sądzi się, że kłamcy się wiercą.

0:09:13.000,0:09:16.000
Tymczasem górna część ciała kłamcy zwykle zastyga.

0:09:16.000,0:09:19.000
Uważa się, że kłamcy nie patrzą w oczy.

0:09:19.000,0:09:21.000
Tymczasem patrzą odrobinę za dużo,

0:09:21.000,0:09:23.000
żeby zaprzeczyć temu mitowi.

0:09:23.000,0:09:25.000
Uważa się, że serdeczność i uśmiech

0:09:25.000,0:09:27.000
sygnalizują uczciwość i szczerość.

0:09:27.000,0:09:29.000
Jednak wprawny obserwator

0:09:29.000,0:09:31.000
rozpozna fałszywy uśmiech na kilometr

0:09:31.000,0:09:34.000
Czy wszyscy widzą tutaj fałszywy uśmiech?

0:09:35.000,0:09:37.000
Można świadomie skurczyć mięśnie policzków.

0:09:37.000,0:09:40.000
Można świadomie skurczyć mięśnie policzków.

0:09:40.000,0:09:43.000
Ale prawdziwy uśmiech jest w oczach, w zmarszczkach.

0:09:43.000,0:09:45.000
Nie da się ich świadomie skurczyć,

0:09:45.000,0:09:47.000
zwłaszcza, gdy przesadziliśmy z botoksem.

0:09:47.000,0:09:50.000
Ostrożnie z botoksem - nikt nie uwierzy w twoją szczerość.

0:09:50.000,0:09:52.000
Teraz popatrzmy na gorące punkty.

0:09:52.000,0:09:54.000
Co się dzieje podczas rozmowy?

0:09:54.000,0:09:57.000
Czy możesz znaleźć gorące punkty,

0:09:57.000,0:09:59.000
by zaobserwować rozbieżności

0:09:59.000,0:10:01.000
między słowami i czynami?

0:10:01.000,0:10:03.000
Wiem, że zabrzmi to jak truizm,

0:10:03.000,0:10:05.000
ale podczas rozmowy z kimś,

0:10:05.000,0:10:08.000
kogo podejrzewamy o oszustwo,

0:10:08.000,0:10:11.000
najczęściej przeoczamy postawę drugiej osoby.

0:10:11.000,0:10:13.000
Uczciwy człowiek będzie współpracował.

0:10:13.000,0:10:15.000
Pokaże, że jest po twojej stronie.

0:10:15.000,0:10:17.000
Wykaże entuzjazm.

0:10:17.000,0:10:19.000
Z chęcią pomoże dotrzeć do prawdy.

0:10:19.000,0:10:22.000
Chętnie weźmie udział w burzy mózgów, podsunie podejrzanych,

0:10:22.000,0:10:24.000
dostarczy szczegółów.

0:10:24.000,0:10:26.000
Powie: "Wiesz co,

0:10:26.000,0:10:29.000
może to ci z księgowości sfałszowali czeki".

0:10:29.000,0:10:32.000
Jeśli wyczuje, że się go fałszywie oskarża,

0:10:32.000,0:10:34.000
będzie wściekły podczas całej rozmowy, nie raz na jakiś czas;

0:10:34.000,0:10:37.000
będzie wściekły przez cały czas.

0:10:37.000,0:10:39.000
Jeśli spytasz kogoś uczciwego,

0:10:39.000,0:10:42.000
co zrobić z kimś, kto sfałszował czeki,

0:10:42.000,0:10:44.000
uczciwa osoba doradzi zwykle

0:10:44.000,0:10:48.000
ostrzejszą, a nie łagodniejszą karę.

0:10:48.000,0:10:50.000
Załóżmy, że tę samą rozmowę

0:10:50.000,0:10:52.000
prowadzimy z krętaczem.

0:10:52.000,0:10:54.000
Będzie zrezygnowany,

0:10:54.000,0:10:56.000
ze spuszczonymi oczami i cichym głosem,

0:10:56.000,0:10:58.000
milknący raz po raz, spazmatyczny.

0:10:58.000,0:11:00.000
Jeśli poprosimy oszusta o sprawozdanie,

0:11:00.000,0:11:03.000
wypełni je zbyt wieloma szczegółami

0:11:03.000,0:11:06.000
w nieistotnych miejscach.

0:11:06.000,0:11:09.000
Poza tym jego opowiadanie będzie ściśle chronologiczne.

0:11:09.000,0:11:11.000
Wprawny śledczy,

0:11:11.000,0:11:13.000
w bardzo subtelny sposób

0:11:13.000,0:11:15.000
i w ciągu wielu godzin,

0:11:15.000,0:11:18.000
będzie nalegać, by usłyszeć zdarzenia od tyłu,

0:11:18.000,0:11:20.000
i patrzeć, jak podejrzany się wije,

0:11:20.000,0:11:23.000
notując, które pytania spowodowały najwięcej oznak kłamstwa.

0:11:23.000,0:11:26.000
Czemu? Wszyscy jesteśmy tacy sami.

0:11:26.000,0:11:28.000
Ćwiczymy słowa,

0:11:28.000,0:11:30.000
ale rzadko ćwiczymy gesty.

0:11:30.000,0:11:32.000
Mówimy "tak", a kręcimy głową na "nie".

0:11:32.000,0:11:35.000
Opowiadamy przekonujące historyjki, a lekko wzruszamy ramionami.

0:11:35.000,0:11:37.000
Popełniamy straszliwe zbrodnie,

0:11:37.000,0:11:40.000
a uśmiechamy się na myśl, że uda nam się bezkarnie wywinąć.

0:11:40.000,0:11:43.000
Taki uśmiech nazywa się fachowo "rozkosz oszusta".

0:11:43.000,0:11:46.000
Zobaczymy to później na filmie,

0:11:46.000,0:11:48.000
ale zaczniemy od... Dla tych, co go nie znają:

0:11:48.000,0:11:51.000
to kandydat na prezydenta, John Edwards,

0:11:51.000,0:11:54.000
który zaszokował Amerykę dzieckiem z nieprawego łoża.

0:11:54.000,0:11:57.000
Zobaczymy, jak mówi o testach na ojcostwo.

0:11:57.000,0:11:59.000
Spróbujcie zauważyć,

0:11:59.000,0:12:01.000
jak mówi "tak", kręcąc głową na "nie",

0:12:01.000,0:12:03.000
wzruszając lekko ramionami.

0:12:03.000,0:12:05.000
(Wideo) John Ewards: Chętnie wezmę w tym udział.

0:12:05.000,0:12:08.000
Wiem, że to niemożliwe, żeby to było moje dziecko,

0:12:08.000,0:12:10.000
z powodu czasu zajść.

0:12:10.000,0:12:12.000
Więc wiem, że to niemożliwe.

0:12:12.000,0:12:14.000
Chętnie zrobię test na ojcostwo

0:12:14.000,0:12:16.000
i zrobię to z przyjemnością.

0:12:16.000,0:12:19.000
Reporter: Czy zrobi to pan już niedługo?

0:12:19.000,0:12:22.000
JE: Jestem tylko jedną ze stron w tym teście.

0:12:22.000,0:12:25.000
Ale z chęcią wezmę w nim udział.

0:12:25.000,0:12:27.000
PM: kręcenie głową dużo łatwiej zauważyć,

0:12:27.000,0:12:29.000
kiedy wiemy, czego szukać.

0:12:29.000,0:12:31.000
Często kłamcy robią miny

0:12:31.000,0:12:33.000
mające zamaskować inne,

0:12:33.000,0:12:36.000
które jednak pojawiają się na mgnienie oka.

0:12:37.000,0:12:39.000
Mordercy znani są z okazywania smutku.

0:12:39.000,0:12:41.000
Nowy partner w joint venture może podać ci rękę,

0:12:41.000,0:12:43.000
świętować, zjeść z tobą kolację,

0:12:43.000,0:12:46.000
a potem na sekundę zrobić wściekłą minę.

0:12:46.000,0:12:49.000
Nie staniemy się od razu ekspertami od wyrazu twarzy,

0:12:49.000,0:12:52.000
ale nauczę was jednej miny, bardzo niebezpiecznej, a wyrazistej:

0:12:52.000,0:12:55.000
to wyraz pogardy.

0:12:55.000,0:12:58.000
W przypadku gniewu szanse obu osób są wyrównane.

0:12:58.000,0:13:00.000
Nadal można mówić o zdrowej relacji.

0:13:00.000,0:13:02.000
Kiedy gniew zmienia się w pogardę,

0:13:02.000,0:13:04.000
położono na tobie krzyżyk.

0:13:04.000,0:13:06.000
Wiąże się ją z poczuciem moralnej wyższości.

0:13:06.000,0:13:09.000
Dlatego niezmiernie trudno się z niej wydobyć.

0:13:09.000,0:13:11.000
Wygląda tak.

0:13:11.000,0:13:13.000
Kącik ust podnosi się do góry i ku środkowi.

0:13:13.000,0:13:15.000
Kącik ust podnosi się do góry i ku środkowi.

0:13:15.000,0:13:18.000
To jedyna asymetryczna mina.

0:13:18.000,0:13:20.000
W przypadku pogardy,

0:13:20.000,0:13:22.000
niezależnie od tego, czy poprzedza oszustwo,

0:13:22.000,0:13:24.000
a nie zawsze poprzedza,

0:13:24.000,0:13:26.000
odwróć się i idź w przeciwną stronę.

0:13:26.000,0:13:28.000
Przemyśl transakcję.

0:13:28.000,0:13:32.000
Powiedz: "Nie, dziękuję, nie przyjdę na jeszcze jednego drinka".

0:13:32.000,0:13:34.000
Badania odnalazły o wiele więcej wskazówek.

0:13:34.000,0:13:36.000
Badania odnalazły o wiele więcej wskazówek.

0:13:36.000,0:13:38.000
Wiemy na przykład,

0:13:38.000,0:13:40.000
że kłamcy częściej mrugają,

0:13:40.000,0:13:42.000
kierują stopy w stronę wyjścia.

0:13:42.000,0:13:44.000
Biorą do ręki przedmioty,

0:13:44.000,0:13:47.000
żeby postawić barierę między sobą a rozmówcą.

0:13:47.000,0:13:49.000
Zmieniają tembr głosu,

0:13:49.000,0:13:52.000
często mówiąc niżej.

0:13:52.000,0:13:54.000
Teraz przejdźmy do sedna.

0:13:54.000,0:13:57.000
Zachowania to tylko zachowania.

0:13:57.000,0:13:59.000
Nie są dowodem oszustwa.

0:13:59.000,0:14:01.000
To czerwone flagi.

0:14:01.000,0:14:03.000
Jesteśmy tylko ludźmi.

0:14:03.000,0:14:06.000
Wykonujemy oszukańcze gesty jak dzień długi.

0:14:06.000,0:14:08.000
Same w sobie nic nie znaczą.

0:14:08.000,0:14:11.000
Jeśli widzisz ich wiele na raz - uważaj.

0:14:11.000,0:14:14.000
Patrz, słuchaj, dociekaj, zadawaj trudne pytania,

0:14:14.000,0:14:17.000
porzuć postawę wiedzy,

0:14:17.000,0:14:20.000
przyjmij postawę ciekawości, zadawaj pytania,

0:14:20.000,0:14:23.000
zachowaj godność, traktuj rozmówcę poważnie.

0:14:23.000,0:14:26.000
Nie naśladuj ludzi z "Prawa i porządku" i innych seriali,

0:14:26.000,0:14:28.000
którzy zmuszają innych do uległości.

0:14:28.000,0:14:31.000
Nie bądź zbyt agresywny, to nie działa.

0:14:31.000,0:14:33.000
Mówiliśmy trochę o tym,

0:14:33.000,0:14:35.000
jak rozmawiać z kimś, kto kłamie

0:14:35.000,0:14:37.000
i jak rozpoznać kłamstwo.

0:14:37.000,0:14:40.000
Zgodnie z obietnicą zobaczymy teraz, jak wygląda prawda.

0:14:40.000,0:14:42.000
Pokażę dwa filmy, dwie matki:

0:14:42.000,0:14:45.000
jedna kłamie, druga mówi prawdę.

0:14:45.000,0:14:47.000
Znalazł je badacz David Matsumoto z Kalifornii.

0:14:47.000,0:14:49.000
Znalazł je badacz David Matsumoto z Kalifornii.

0:14:49.000,0:14:51.000
Sądzę, że znakomicie oddają,

0:14:51.000,0:14:53.000
jak wygląda prawda.

0:14:53.000,0:14:55.000
Ta matka, Diane Downs,

0:14:55.000,0:14:57.000
zastrzeliła swoje dzieci,

0:14:57.000,0:14:59.000
zawiozła je ociekające krwią do szpitala,

0:14:59.000,0:15:01.000
zawiozła je ociekające krwią do szpitala,

0:15:01.000,0:15:03.000
twierdząc, że zrobił to nieznajomy włóczęga.

0:15:03.000,0:15:05.000
Na filmie zobaczycie,

0:15:05.000,0:15:07.000
że nie potrafi nawet udawać zrozpaczonej matki.

0:15:07.000,0:15:09.000
Zwróćcie uwagę

0:15:09.000,0:15:11.000
na niewiarygodną rozbieżność

0:15:11.000,0:15:13.000
między koszmarnym zajściem, jakie opisuje,

0:15:13.000,0:15:15.000
a jej spokojnym zachowaniem.

0:15:15.000,0:15:18.000
Patrząc uważnie, zobaczycie "rozkosz oszusta".

0:15:18.000,0:15:20.000
(Wideo) Diane Downs: W nocy, kiedy zamykam oczy,

0:15:20.000,0:15:23.000
widzę jak Christie wyciąga do mnie rękę w samochodzie,

0:15:23.000,0:15:26.000
a z ust kapie jej krew.

0:15:26.000,0:15:28.000
Może z czasem to się zatrze,

0:15:28.000,0:15:30.000
chociaż nie sądzę.

0:15:30.000,0:15:33.000
To przeszkadza mi najbardziej.

0:15:40.000,0:15:42.000
Teraz zobaczymy naprawdę zrozpaczoną matkę, Erin Runnion,

0:15:42.000,0:15:44.000
Teraz zobaczymy naprawdę zrozpaczoną matkę, Erin Runnion,

0:15:44.000,0:15:48.000
w sądowej konfrontacji z mordercą i oprawcą jej córki.

0:15:48.000,0:15:50.000
Nie ma tu fałszywych emocji,

0:15:50.000,0:15:53.000
tylko autentyczny wyraz matczynej udręki.

0:15:53.000,0:15:55.000
(Wideo) Erin Runnion: Napisałam to oświadczenie w 3 rocznicę nocy,

0:15:55.000,0:15:57.000
której zabrałeś moje dziecko,

0:15:57.000,0:15:59.000
krzywdziłeś ją,

0:15:59.000,0:16:01.000
zgniatałeś

0:16:01.000,0:16:05.000
i przerażałeś, póki nie stanęło jej serce.

0:16:05.000,0:16:08.000
Wiem, że walczyła z tobą.

0:16:08.000,0:16:10.000
Wiem, że patrzyła na ciebie

0:16:10.000,0:16:12.000
tymi cudownymi brązowymi oczami,

0:16:12.000,0:16:15.000
a mimo to chciałeś ją zabić.

0:16:15.000,0:16:17.000
Nie rozumiem tego,

0:16:17.000,0:16:20.000
i nigdy nie zrozumiem.

0:16:20.000,0:16:24.000
Prawdziwość tych uczuć nie pozostawia wątpliwości.

0:16:24.000,0:16:27.000
Rozwija się technologia rozpoznawania prawdy

0:16:27.000,0:16:30.000
i nauka z tym związana.

0:16:30.000,0:16:32.000
Jak wiadomo istnieją specjalistyczne okulografy

0:16:32.000,0:16:35.000
i spektroskopia bliskiej podczerwieni,

0:16:35.000,0:16:38.000
rezonans magnetyczny odczytujący sygnały wysyłane przez ciało,

0:16:38.000,0:16:40.000
kiedy próbujemy kłamać.

0:16:40.000,0:16:43.000
Będą próby wciśnięcia nam tych technologii

0:16:43.000,0:16:45.000
jako panaceum na fałsz

0:16:45.000,0:16:48.000
i któregoś dnia bardzo się przydadzą.

0:16:48.000,0:16:50.000
Na razie trzeba jednak zapytać:

0:16:50.000,0:16:52.000
"Kogo wolałbyś zabrać na zebranie:

0:16:52.000,0:16:55.000
osobę wytrenowaną w docieraniu do prawdy,

0:16:55.000,0:16:57.000
czy faceta targającego 180-kilogramowy encefalograf?"

0:16:57.000,0:16:59.000
czy faceta targającego 180-kilogramowy encefalograf?"

0:16:59.000,0:17:03.000
Wykrywacze oszustw polegają na naturalnych narzędziach.

0:17:03.000,0:17:05.000
Wiedzą, jak ktoś powiedział:

0:17:05.000,0:17:07.000
że "charakter to to, kim jesteś w ciemności".

0:17:07.000,0:17:09.000
To interesujące,

0:17:09.000,0:17:11.000
że dziś mamy tak mało ciemności.

0:17:11.000,0:17:14.000
Nasz świat oświetlany jest przez całą dobę.

0:17:14.000,0:17:16.000
Jest przezroczysty

0:17:16.000,0:17:18.000
dzięki blogom i sieciom społecznym,

0:17:18.000,0:17:20.000
które transmitują gwar całkiem nowego pokolenia,

0:17:20.000,0:17:23.000
z wyboru wiodącego publiczne życie.

0:17:23.000,0:17:27.000
To dużo hałaśliwszy świat.

0:17:27.000,0:17:29.000
Choć to niełatwe

0:17:29.000,0:17:31.000
musimy pamiętać,

0:17:31.000,0:17:34.000
że nadmierne dzielenie się to nie to samo, co szczerość.

0:17:34.000,0:17:36.000
Szalone tweetowanie i SMSowanie

0:17:36.000,0:17:38.000
przesłania nam fakt,

0:17:38.000,0:17:41.000
że niuanse ludzkiej przyzwoitości, prawości charakteru

0:17:41.000,0:17:44.000
nadal się liczą, i liczyć się będą zawsze.

0:17:44.000,0:17:46.000
W tym hałaśliwszym świecie

0:17:46.000,0:17:48.000
może warto dosłowniej określać

0:17:48.000,0:17:50.000
może warto dosłowniej określać

0:17:50.000,0:17:53.000
nasz kod moralny.

0:17:53.000,0:17:55.000
Łącząc naukowe rozpoznawanie fałszu

0:17:55.000,0:17:57.000
ze sztuką patrzenia i słuchania,

0:17:57.000,0:18:00.000
wykluczasz się ze współpracy nad kłamstwem.

0:18:00.000,0:18:02.000
Wyruszasz ścieżką

0:18:02.000,0:18:04.000
większej otwartości,

0:18:04.000,0:18:06.000
bo pokazujesz innym,

0:18:06.000,0:18:09.000
że "mój świat, nasz świat, będzie uczciwy.

0:18:09.000,0:18:11.000
że "mój świat, nasz świat, będzie uczciwy.

0:18:11.000,0:18:13.000
W moim świecie wzmocni się prawda,

0:18:13.000,0:18:16.000
a fałsz zostanie rozpoznany i usunięty na margines".

0:18:16.000,0:18:18.000
Kiedy to uczynisz,

0:18:18.000,0:18:21.000
grunt wokół ciebie trochę się przesunie.

0:18:21.000,0:18:24.000
I taka jest prawda. Dziękuję.

0:18:24.000,0:18:29.000
(Oklaski)