1
00:00:02,392 --> 00:00:08,569
(âm thanh huyền bí)

2
00:00:38,374 --> 00:00:40,411
Có người từng bảo tôi, 
khi tôi còn là một nghệ sĩ trẻ:

3
00:00:40,434 --> 00:00:43,455
"Nếu bạn không tìm thấy thứ nghệ thuật bạn thích, 
hãy tự tạo ra nó."

4
00:00:44,918 --> 00:00:47,418
(tiếng chuông ngân)

5
00:00:49,586 --> 00:00:55,400
[Guadalupe Maravilla &
Âm thanh của sự Chữa Lành]

6
00:00:56,170 --> 00:00:59,170
Tôi lớn lên cùng với việc chơi đùa trên
những bậc kim tự tháp

7
00:00:59,170 --> 00:01:00,660
ở El Salvador

8
00:01:00,660 --> 00:01:03,790
Tôi biết là mình có sự kết nối
sâu sắc với người Maya

9
00:01:03,790 --> 00:01:06,239
và kiến trúc, cùng nghệ thuật của họ

10
00:01:06,239 --> 00:01:08,406
(tiếng tù và)

11
00:01:09,320 --> 00:01:11,099
Đặc biệt là các tác phẩm điêu khắc--

12
00:01:11,099 --> 00:01:13,927
Những tác phẩm điêu khắc ấy,
chúng là những tấm bia khổng lồ này

13
00:01:13,927 --> 00:01:15,200
được tạc từ một tảng đá--

14
00:01:15,200 --> 00:01:16,630
và cách chúng kể lại các câu chuyện

15
00:01:16,630 --> 00:01:19,193
Nhưng chúng cũng là đồ vật
dùng để thực hiện các nghi lễ

16
00:01:21,770 --> 00:01:23,480
Nhưng tôi không thật sự hứng thú

17
00:01:23,480 --> 00:01:25,360
với việc bắt chước những gì họ đã làm

18
00:01:25,360 --> 00:01:28,040
Tôi từng thích thú với việc học về các nghi lễ

19
00:01:28,040 --> 00:01:30,365
nhưng hơn cả là sự tái sáng tạo,
tạo nên thứ của riêng tôi

20
00:01:30,365 --> 00:01:32,672
(nhạc huyền bí)

21
00:01:38,254 --> 00:01:41,081
[Công viên Socrates Sculpture,
Queens, New York]

22
00:01:43,810 --> 00:01:45,470
Tác phẩm điêu khắc tại Socrates,

23
00:01:45,470 --> 00:01:47,930
là sản phẩm điêu khắc ngoài trời đầu tiên của tôi,

24
00:01:47,930 --> 00:01:50,180
được tạo ra từ nhôm tái chế

25
00:01:50,560 --> 00:01:53,141
(gió thổi)

26
00:01:57,280 --> 00:01:58,790
Bản thân tác phẩm điêu khắc,

27
00:01:58,860 --> 00:02:00,226
chúng là sự nối tiếp của
series "Disease Thrower" của tôi

28
00:02:00,226 --> 00:02:01,593
["Disease Throwers," 2019–2020]

29
00:02:03,623 --> 00:02:05,090
Thế nên chúng là những cái mũ

30
00:02:05,090 --> 00:02:06,740
Là những điện thờ

31
00:02:06,740 --> 00:02:08,178
và là những vật dụng chữa lành

32
00:02:19,960 --> 00:02:22,100
Những vật liệu 
của những tác phẩm điêu khắc

33
00:02:22,440 --> 00:02:25,220
là một cơ hội để trở về với Trung Mỹ,

34
00:02:25,220 --> 00:02:26,830
về với Mexico

35
00:02:27,000 --> 00:02:29,766
và sưu tầm vật liệu từ những vùng đất này

36
00:02:29,766 --> 00:02:31,760
mà tôi bắt gặp lúc bé.

37
00:02:33,860 --> 00:02:35,773
(âm thanh huyền bí)

38
00:02:37,645 --> 00:02:39,510
Tác phẩm của tôi là tự truyện,

39
00:02:39,510 --> 00:02:43,090
và việc hiểu được tôi đến từ đâu
là rất quan trọng

40
00:02:46,917 --> 00:02:48,797
Tôi được sinh ra ở El Salvador, San Salvador

41
00:02:49,047 --> 00:02:51,084
Một cuộc cải cách đã chuẩn bị nổ ra
vào thời điểm tôi chào đời.

42
00:02:51,774 --> 00:02:54,502
Những năm đầu tiên, là khoảng thời gian khá vui vẻ.

43
00:02:55,853 --> 00:02:57,826
Và rồi cuộc chiến dần khốc liệt hơn.

44
00:02:57,930 --> 00:02:59,251
(súng nổ)

45
00:03:00,741 --> 00:03:03,070
Gia đình tôi phải di tản khỏi El Salvador
ngay lập tức.

46
00:03:03,070 --> 00:03:05,290
Và rồi tôi gần như chỉ còn một mình.

47
00:03:07,107 --> 00:03:09,063
Đến khi tôi tám tuổi, họ nói với tôi rằng

48
00:03:09,063 --> 00:03:11,190
Tôi sẽ đoàn tụ với gia đình

49
00:03:11,312 --> 00:03:12,562
ở đất nước Mỹ.

50
00:03:12,750 --> 00:03:14,050
Nhưng tôi sẽ di chuyển bằng đường bộ.

51
00:03:17,800 --> 00:03:19,213
-- Trồng chúng 
ở những chỗ ngẫu nhiên.

52
00:03:22,400 --> 00:03:24,493
Thế nên hành trình của tôi bắt đầu tại El Salvador,

53
00:03:24,770 --> 00:03:27,140
và rồi tôi đến Honduras,
rồi Guatemala,

54
00:03:27,560 --> 00:03:28,750
xuyên qua Mexico.

55
00:03:29,130 --> 00:03:31,340
và nó mất khoảng gần hai tháng rưỡi.

56
00:03:34,010 --> 00:03:35,775
"Tripa Chuca" là một trò chơi
mà tôi chơi suốt quá trình lớn lên

57
00:03:35,922 --> 00:03:37,830
với những người bạn và một mẫu giấy.

58
00:03:38,818 --> 00:03:41,771
[ Tripa Chuca:
Một trò chơi trẻ em, người chơi vẽ những đường
giữa những cặp số để tạo họa tiết tương phản.]

59
00:03:42,405 --> 00:03:44,722
Tôi từng chơi khi
tôi di chuyển qua biên giới,

60
00:03:44,742 --> 00:03:46,122
khi tôi tám tuổi.

61
00:03:48,722 --> 00:03:50,072
Tôi đã từng chơi với những con sói đồng cỏ.

62
00:03:50,172 --> 00:03:51,440
Với những đứa trẻ khác.

63
00:03:51,440 --> 00:03:53,480
Nên nó luôn là một trò chơi 
vô cùng quan trọng.

64
00:03:53,880 --> 00:03:57,970
Và đây cũng là lí do
tôi luôn đánh dấu không gian của mình bằng trò chơi này.

65
00:04:01,517 --> 00:04:02,610
Tôi đã rất may mắn

66
00:04:02,850 --> 00:04:04,980
Vì biên giới vào thời điểm đó rất khác.

67
00:04:05,070 --> 00:04:08,216
Vào năm 1984, thậm chí những đứa trẻ đi cùng tôi,

68
00:04:08,216 --> 00:04:09,870
một số cũng không thể vượt qua được.

69
00:04:10,667 --> 00:04:12,217
Đến giờ tôi vẫn nghĩ về điều đó.

70
00:04:12,627 --> 00:04:14,360
Nó đã có thể có nhiều lối đi khác.

71
00:04:15,180 --> 00:04:16,610
(âm thanh bí ẩn)

72
00:04:26,867 --> 00:04:28,570
Tôi sinh ra vào ngày 12 Tháng 12.

73
00:04:29,280 --> 00:04:31,190
Sinh nhật rất quan trọng với tôi

74
00:04:31,190 --> 00:04:33,970
Vì tôi được sinh ra
vào ngày thứ 12 của tháng thứ 12.

75
00:04:34,288 --> 00:04:36,390
Trong suốt khoảng thời gian,
tôi đã nhìn vào cuốn lịch

76
00:04:36,400 --> 00:04:37,406
và tôi kiểu,

77
00:04:37,406 --> 00:04:38,349
"Wow, mình sẽ có ngày sinh nhật"

78
00:04:38,349 --> 00:04:41,760
" mà toàn là số 12 vào năm 2012"

79
00:04:41,800 --> 00:04:43,749
Và đó cũng là lúc
tôi biết được mình bị ung thư.

80
00:04:43,749 --> 00:04:45,145
Vâng.

81
00:04:46,695 --> 00:04:48,011
(máy ảnh)

82
00:04:49,061 --> 00:04:51,637
(âm thanh huyền bí)

83
00:04:56,698 --> 00:04:58,180
Trong quá trình xạ trị,

84
00:04:58,180 --> 00:05:00,690
thực sự trao tôi rất nhiều sức mạnh

85
00:05:00,870 --> 00:05:03,530
Vì đó là lần đầu tiên
tôi biết đến "bồn tắm âm thanh"

86
00:05:04,240 --> 00:05:05,726
(âm thanh huyền bí)

87
00:05:06,596 --> 00:05:09,139
Tôi đã bị mất nhiều nước
vì xạ trị.

88
00:05:09,609 --> 00:05:11,800
Họ nói rằng
nó rất tốt để cấp lại

89
00:05:11,800 --> 00:05:12,810
số nước ít ỏi mà bạn có,

90
00:05:12,810 --> 00:05:14,670
thế nên việc trị liệu âm thanh có thể hiệu quả

91
00:05:15,380 --> 00:05:16,855
(âm thanh huyền bí)

92
00:05:17,695 --> 00:05:19,790
Lần đầu tiên,
tôi nhận ra rằng âm thanh là liều thuốc,

93
00:05:19,820 --> 00:05:21,730
và nếu tôi vượt qua được thử thách này,

94
00:05:21,761 --> 00:05:22,801
tôi muốn học về nó,

95
00:05:22,956 --> 00:05:24,986
để chia sẻ nó

96
00:05:25,309 --> 00:05:27,999
với những người chuẩn bị
đối mặt với những thử thách tương tự.

97
00:05:30,619 --> 00:05:32,509
Tôi bắt đầu mở những buổi
workshop chữa lành.

98
00:05:32,510 --> 00:05:34,240
cho những người di cư không có giấy tờ.

99
00:05:34,780 --> 00:05:38,300
Khi đại dịch bùng phát,
tôi gặp được Juan Carlos Ruiz,

100
00:05:38,950 --> 00:05:41,000
mục sư tại một nhà thờ ở vịnh Ridge.

101
00:05:41,500 --> 00:05:43,900
Anh ấy cung cấp thức ăn
cho hơn ba ngàn người mỗi tuần.

102
00:05:44,560 --> 00:05:46,700
Nên tôi quyết định hợp tác với anh ta

103
00:05:46,700 --> 00:05:49,941
và mang những workshop chữa lành
vào nhà thờ.

104
00:05:50,491 --> 00:05:53,347
(tiếng vang)

105
00:06:03,247 --> 00:06:07,021
[Phụ nữ, bằng tiếng Tây Ban Nha]
-- Trong thời điểm nào đó, anh có tự hỏi rằng
tại sao những việc này lại xảy ra với mình không?

106
00:06:07,825 --> 00:06:09,408
[Maravilla, tiếng Tây Ban Nha]
--Có, tôi luôn nghĩ về nó.

107
00:06:09,998 --> 00:06:14,697
--Mắc ung thư là một khoảng thời gian khó khăn,
nhưng nó cũng là một thầy giáo tuyệt vời.

108
00:06:15,887 --> 00:06:18,420
--Mọi người đều có nỗi đau riêng mình.

109
00:06:19,288 --> 00:06:22,904
--Và nỗi đau là khác nhau giữa mỗi người.

110
00:06:23,624 --> 00:06:25,443
--Với tôi, nỗi đau là bị tách khỏi gia đình
khi tôi còn bé,

111
00:06:25,456 --> 00:06:27,769
--Nỗi ám ảnh của nội chiến,

112
00:06:29,033 --> 00:06:32,913
--Tất cả điều đó tích tụ trong bụng của tôi

113
00:06:33,383 --> 00:06:35,475
trở thành ung thư.

114
00:06:35,955 --> 00:06:38,170
(Tiếng gõ cồng)

115
00:06:44,454 --> 00:06:46,047
["Planeta Abuelx"]

116
00:07:08,133 --> 00:07:10,710
Hôm nay là một ngày vô cùng đặc biệt,
vì vài giờ nữa,

117
00:07:10,710 --> 00:07:13,000
chúng ta sẽ có hơn ba trăm người tham dự.

118
00:07:13,270 --> 00:07:15,820
Tôi mời tất cả mọi người mắc ung thư

119
00:07:15,880 --> 00:07:18,340
hoặc thậm chí là những người sống sót qua ung thư

120
00:07:18,870 --> 00:07:21,731
hay bất kì ai đã phải đối mặt với mất mát bởi ung thư.

121
00:07:24,934 --> 00:07:27,140
Vào một thời điểm nào đó
sau khi vượt qua ung thư,

122
00:07:27,140 --> 00:07:29,420
tôi nhìn nghệ thuật một cách rất khác.

123
00:07:31,420 --> 00:07:32,900
Tại một thời điểm tôi kiểu,

124
00:07:32,900 --> 00:07:34,785
"Oh, mình sẽ tiếp tục là một nghệ sĩ chứ?"

125
00:07:34,785 --> 00:07:39,340
"hay sẽ vào rừng với một 'curandero'
trong 10 năm"

126
00:07:39,340 --> 00:07:40,890
"biến mất và chỉ học tập."

127
00:07:41,710 --> 00:07:44,182
Tôi đã rất rối bời
để quyết định hướng đi.

128
00:07:46,267 --> 00:07:48,296
Nhưng tôi hứng thú hơn
với việc tạo ra lối đi riêng.

129
00:07:49,170 --> 00:07:52,600
và lối đi của tôi là sử dụng nghệ thuật
và chữa lành

130
00:07:52,600 --> 00:07:54,018
rồi kết hợp hai yếu tố lại.

131
00:07:54,518 --> 00:07:55,487
(tiếng vang)

132
00:07:56,307 --> 00:07:58,158
(tiếng tù và)

133
00:08:03,047 --> 00:08:04,347
(tiếng tù và)

134
00:08:05,447 --> 00:08:07,666
(tiếng thủy tinh rung)

135
00:08:38,393 --> 00:08:39,700
Từ kinh nghiệm của tôi

136
00:08:39,700 --> 00:08:41,670
chữa lành
không phải lúc nào cũng dễ chịu

137
00:08:41,670 --> 00:08:43,920
nơi mà mọi thứ đều hoàn hảo.

138
00:08:47,020 --> 00:08:50,033
Chữa lành 
có thể rất khó khăn và thử thách.

139
00:08:59,847 --> 00:09:02,420
Nhưng nếu có một cộng đồng 
với những người đã từng trải qua

140
00:09:02,420 --> 00:09:05,165
và có những trãi nghiệm giống nhau
sẽ truyền được nhiều năng lượng.

141
00:09:06,055 --> 00:09:08,144
(tiếng cồng)

142
00:09:12,234 --> 00:09:14,985
Thực hiện "Disease Thowers",

143
00:09:15,370 --> 00:09:17,910
không chỉ là kể về
những câu chuyện của tôi trong quá khứ,

144
00:09:18,120 --> 00:09:21,160
mà còn là về
những nghi thức chữa lành này

145
00:09:21,160 --> 00:09:22,672
có thể kéo dài ở tương lai,

146
00:09:23,062 --> 00:09:24,032
(tiếng củi cháy)

147
00:09:24,360 --> 00:09:25,980
khi tôi không còn nữa.

148
00:09:26,600 --> 00:09:30,373
Translators: Vân Dung Trần Thị, Hà My