WEBVTT 00:00:15.801 --> 00:00:17.410 Każdej sekundy 00:00:17.410 --> 00:00:20.524 Słońce wyrzuca miliony ton materii 00:00:20.524 --> 00:00:24.172 z prędkością ponad półtora miliona km/h. 00:00:24.172 --> 00:00:27.962 Na jej kursie znajduje się Ziemia! 00:00:27.992 --> 00:00:29.540 Ale nie martwcie się, 00:00:29.540 --> 00:00:32.961 to nie jest wstęp do nowego filmu Michaela Baya. 00:00:32.961 --> 00:00:35.949 Tak zaczyna się podróż zórz polarnych. 00:00:37.129 --> 00:00:40.330 Występują na obu biegunach: Aurora Borealis na północy 00:00:40.330 --> 00:00:42.578 i Aurora Australis na południu. 00:00:42.578 --> 00:00:44.479 Wysokoenergetyczne cząsteczki ze Słońca 00:00:44.479 --> 00:00:46.857 zderzają się z obojętnymi atomami z atmosfery. 00:00:46.857 --> 00:00:48.417 Wydzielona energia 00:00:48.417 --> 00:00:50.245 tworzy niezwykły spektakl świetlny, 00:00:50.245 --> 00:00:52.869 podziwiany przez ludzkość od stuleci. 00:00:52.869 --> 00:00:54.665 Podróż nie jest prosta, 00:00:54.665 --> 00:00:56.846 nie wystarczy ruszyć ze Słońca ku Ziemi. 00:00:56.846 --> 00:00:58.320 Jak każda międzynarodowa podróż 00:00:58.320 --> 00:01:02.096 ma wiele objazdów i nikt nie pyta o drogę. 00:01:02.122 --> 00:01:06.243 Prześledźmy tę kosmiczną podróż, i jej trzy ważne punkty: 00:01:06.244 --> 00:01:07.317 opuszczenie Słońca, 00:01:07.317 --> 00:01:09.530 postój w ziemskim polu magnetycznym 00:01:09.530 --> 00:01:13.352 i dotarcie do atmosfery nad nami. 00:01:13.353 --> 00:01:15.635 Protony i elektrony tworzące zorze 00:01:15.635 --> 00:01:17.428 pochodzą z korony słonecznej. 00:01:17.428 --> 00:01:20.050 To najbardziej zewnętrzna warstwa atmosfery słonecznej 00:01:20.050 --> 00:01:21.964 i jedna z najgorętszych. 00:01:21.964 --> 00:01:24.251 Jej ciepło powoduje, że atomy wodoru i helu 00:01:24.251 --> 00:01:27.936 zaczynają wibrować i wytrącają swoje protony i elektrony, 00:01:27.954 --> 00:01:31.087 jakby zrzucały warstwę ubrań w gorący dzień. 00:01:31.087 --> 00:01:33.531 Niecierpliwe i wreszcie w drodze, 00:01:33.531 --> 00:01:36.154 uwolnione protony i elektrony poruszają się za szybko, 00:01:36.154 --> 00:01:38.085 by grawitacja Słońca mogła je zatrzymać. 00:01:38.085 --> 00:01:40.230 Przekształcają się w plazmę, 00:01:40.230 --> 00:01:42.416 naładowany elektrycznie gaz. 00:01:42.416 --> 00:01:47.537 Plazma oddala się od Słońca w strumieniu, zwanym wiatrem słonecznym. 00:01:55.627 --> 00:01:58.058 Ziemia nie pozwala wiatrowi słonecznemu 00:01:58.058 --> 00:02:00.778 trafić nas bezpośrednio, tylko strąca go z kursu 00:02:00.799 --> 00:02:02.050 za pomocą magnetosfery. 00:02:02.050 --> 00:02:04.479 Magnetosfera to prądy magnetyczne Ziemi, 00:02:04.479 --> 00:02:06.269 chroni nas przed wiatrami słonecznymi 00:02:06.269 --> 00:02:08.395 rozsiewając cząsteczki dookoła planety. 00:02:08.395 --> 00:02:10.784 Okazja, by kontynuować trasę w kierunku atmosfery 00:02:10.784 --> 00:02:13.017 pojawia się, gdy magnetosfera jest przeładowana 00:02:13.017 --> 00:02:14.829 nową falą przybyszy. 00:02:14.829 --> 00:02:17.111 Podczas koronalnego wyrzutu masy 00:02:17.111 --> 00:02:18.701 Słońce wystrzeliwuje 00:02:18.701 --> 00:02:21.154 ogromną kulę plazmy i tworzy wiatr słoneczny. 00:02:22.338 --> 00:02:23.932 Kiedy taka ogromna ilość 00:02:23.932 --> 00:02:25.109 trafia na Ziemię, 00:02:25.109 --> 00:02:28.481 jest silniejsza od magnetosfery i tworzy burzę magnetyczną. 00:02:28.497 --> 00:02:30.545 Burza naciska na magnetosferę, 00:02:30.545 --> 00:02:31.966 aż wreszcie ta się ugnie 00:02:31.966 --> 00:02:34.416 jak przeciążona guma, 00:02:34.416 --> 00:02:37.813 ciskając odepchnięte cząstki w stronę Ziemi. 00:02:37.813 --> 00:02:39.729 Uginające się pole magnetyczne 00:02:39.729 --> 00:02:41.584 ściąga je w stronę biegunów, 00:02:41.584 --> 00:02:45.713 gdzie tworzą się zorze polarne. 00:02:45.713 --> 00:02:49.040 Po przebyciu 150 milionów kilometrów 00:02:49.040 --> 00:02:50.980 cząsteczki Słońca wreszcie mogą wykonać 00:02:50.980 --> 00:02:52.969 olśniewający pokaz świateł z małą pomocą. 00:02:52.969 --> 00:02:55.195 Na wysokości od 20 do 200 kilometrów 00:02:55.195 --> 00:02:56.849 protony i elektrony spotykają się 00:02:56.849 --> 00:02:58.870 z atomami tlenu i azotu. 00:02:58.870 --> 00:03:01.284 Na pewno cieszą się ze spotkania. 00:03:01.284 --> 00:03:04.246 Cząsteczki Słońca przybijają piątkę, oddając swoją energię 00:03:04.281 --> 00:03:07.087 obojętnym atomom tlenu i azotu. 00:03:07.087 --> 00:03:09.806 Kiedy atomy z atmosfery stykają się z tymi cząstkami, 00:03:09.823 --> 00:03:12.239 są pobudzane i emitują fotony. 00:03:12.239 --> 00:03:15.476 Fotony to małe impulsy energii w formie światła. 00:03:15.496 --> 00:03:19.692 Kolory, które widzimy na niebie zależą od długości fali danego fotonu. 00:03:19.731 --> 00:03:22.780 Pobudzony atom tlenu tworzy zieleń i czerwień, 00:03:22.810 --> 00:03:26.907 a azot tworzy błękit i głębokie fiolety. 00:03:26.907 --> 00:03:28.529 Połączenie tych interakcji 00:03:28.529 --> 00:03:30.799 tworzy zorze polarne. 00:03:35.382 --> 00:03:37.322 Najlepiej widać je w bezchmurne noce 00:03:37.322 --> 00:03:40.252 w obszarach okołobiegunowych. 00:03:40.252 --> 00:03:41.360 Noc jest najlepsza, 00:03:41.360 --> 00:03:43.495 bo zorza jest słabsza od światła słonecznego 00:03:43.495 --> 00:03:46.188 i nie widać jej w dzień. 00:03:46.188 --> 00:03:49.945 Patrzcie w niebo, analizujcie aktywność słoneczną, 00:03:49.945 --> 00:03:52.550 zwłaszcza plamy słoneczne i rozbłyski, 00:03:52.550 --> 00:03:56.297 to dobre zwiastuny nadchodzącej zorzy.