WEBVTT

00:00:15.800 --> 00:00:17.496
Svake sekunde

00:00:17.520 --> 00:00:20.696
milijun tona materije
ispaljuje se sa Sunca

00:00:20.720 --> 00:00:24.136
brzinom većom od
1,5 milijuna kilometara na sat,

00:00:24.160 --> 00:00:27.360
a na putu će se sudariti sa Zemljom!

00:00:28.000 --> 00:00:29.496
No ne brinite,

00:00:29.520 --> 00:00:32.936
ovo nije uvodna špica
novog filma Michaela Baya.

00:00:32.960 --> 00:00:36.200
Ovo je putovanje polarne svjetlosti.

00:00:37.313 --> 00:00:40.456
Sjeverna i južna svjetlost,
poznate i kao aurora borealis

00:00:40.480 --> 00:00:42.456
odnosno aurora australis,

00:00:42.480 --> 00:00:44.616
nastaju kad se
visokoenergijske čestice sa Sunca

00:00:44.640 --> 00:00:47.096
sudare s neutralnim atomima
u našoj atmosferi.

00:00:47.120 --> 00:00:50.176
Energija emitirana pri tom sudaru
proizvodi svjetlosni spektakl

00:00:50.200 --> 00:00:53.056
kojemu se čovječanstvo stoljećima divi

00:00:53.080 --> 00:00:55.296
No putovanje čestica nije naprosto

00:00:55.320 --> 00:00:57.296
odlazak sa Sunca i dolazak na Zemlju.

00:00:57.320 --> 00:00:59.896
Kao kod svakog dužeg putovanja,
postoji obilaznica,

00:00:59.920 --> 00:01:02.096
a nitko ne pita za smjer.

00:01:02.120 --> 00:01:03.936
To intergalaktičko putovanje pratit ćemo

00:01:03.960 --> 00:01:06.336
posvećujući posebnu pažnju
trima glavnim točkama:

00:01:06.360 --> 00:01:09.656
odlasku sa Sunca, kratkom zaustavljanju
kod Zemljinih elektromagnetskih polja

00:01:09.680 --> 00:01:11.880
i dolasku u atmosferu iznad nas.

00:01:13.440 --> 00:01:15.976
Protoni i elektroni koji stvaraju
sjevernu svjetlost

00:01:16.000 --> 00:01:17.576
potječu iz Sunčeve korone.

00:01:17.600 --> 00:01:20.296
Korona je vanjski sloj Sunčeve atmosfere

00:01:20.320 --> 00:01:21.976
i jedno od najvrućih područja.

00:01:22.000 --> 00:01:26.016
Zbog njezine intenzivne vrućine
Sunčevi atomi vodika i helija vibriraju

00:01:26.040 --> 00:01:27.936
i otpuštaju protone i elektrone,

00:01:27.960 --> 00:01:30.640
kao da se ljušte tijekom
vrućeg, sunčanog dana.

00:01:31.240 --> 00:01:33.656
Nestrpljivi i napokon
s uzdama u svojim rukama,

00:01:33.680 --> 00:01:36.416
ti se slobodni protoni i elektroni
kreću prebrzo

00:01:36.440 --> 00:01:38.376
da bi ih zadržala Sunčeva gravitacija

00:01:38.400 --> 00:01:41.760
i grupiraju se u plazmu,
naelektrizirani plin.

00:01:42.320 --> 00:01:45.256
Potom napuštaju Sunce u obliku
stalnog vjetra plazme,

00:01:45.280 --> 00:01:46.560
poznatog kao solarni vjetar.

00:01:56.080 --> 00:02:00.016
Međutim, Zemlja sprječava
izravan dolazak solarnog vjetra

00:02:00.040 --> 00:02:02.136
uspostavljanjem zaobilaznice
– magnetosfere.

00:02:02.160 --> 00:02:05.016
Magnetosferu oblikuju
Zemljine magnetske struje

00:02:05.040 --> 00:02:07.056
i ona štiti naš planet
od solarnih vjetrova

00:02:07.080 --> 00:02:09.256
šaljući čestice oko Zemlje.

00:02:09.280 --> 00:02:12.296
Prilika za nastavak
njihova spuštanja do atmosfere

00:02:12.320 --> 00:02:15.736
javlja se kad magnetosferu
preplavi novi val putnika.

00:02:15.760 --> 00:02:17.496
Taj se događaj naziva
koronalnim izbačajem mase

00:02:17.520 --> 00:02:19.336
i javlja se kad Sunce izbaci

00:02:19.360 --> 00:02:21.480
masivnu kuglu plazme u solarni vjetar.

00:02:22.440 --> 00:02:25.336
Kad se neki od tih koronalnih izbačaja
mase sudari sa Zemljom,

00:02:25.360 --> 00:02:28.856
on nadjača magnetosferu
i stvara magnetsku oluju.

00:02:28.880 --> 00:02:32.496
Snažna oluja vrši pritisak na magnetosferu
dok se ona iznenada ne vrati unatrag

00:02:32.520 --> 00:02:34.696
kao prenapeta elastična traka,

00:02:34.720 --> 00:02:37.776
bacajući prema Zemlji neke od čestica
koje su je zaobišle.

00:02:37.800 --> 00:02:41.696
Traka magnetskog polja u svojem ih povlačenju
vuče dolje prema auroralnim ovalima,

00:02:41.720 --> 00:02:44.560
tj. položajima sjeverne i južne
polarne svjetlosti.

00:02:45.840 --> 00:02:48.816
Nakon puta kroz galaktiku dugog
150 milijuna kilometara

00:02:48.840 --> 00:02:51.736
Sunčeve čestice napokon stvaraju
blještavu svjetlosnu predstavu

00:02:51.760 --> 00:02:53.216
uz pomoć nekih prijatelja.

00:02:53.240 --> 00:02:55.376
Između 32 i 320 km iznad površine

00:02:55.400 --> 00:02:59.056
elektroni i protoni susreću se
s atomima kisika i dušika

00:02:59.080 --> 00:03:01.536
i taj je susret jako srdačan.

00:03:01.560 --> 00:03:04.416
Sunčeve čestice pozdravljaju atome,
dajući svoju energiju

00:03:04.440 --> 00:03:07.296
Zemljinim neutralnim atomima
kisika i dušika.

00:03:07.320 --> 00:03:10.336
Kad atomi u atmosferi
dođu u doticaj s tim česticama,

00:03:10.360 --> 00:03:12.536
prelaze u pobuđeno stanje
i emitiraju fotone.

00:03:12.560 --> 00:03:15.856
Fotoni su mali izboji energije
u obliku svjetlosti.

00:03:15.880 --> 00:03:17.496
Koje će se boje pojaviti na nebu

00:03:17.520 --> 00:03:19.663
ovisi o valnoj dužini atomovih fotona.

00:03:19.687 --> 00:03:22.976
Pobuđeni atomi kisika uzrokuju
zelenu i crvenu boju,

00:03:23.000 --> 00:03:26.200
a pobuđeni atomi dušika stvaraju
plave i tamnocrvene nijanse.

00:03:27.280 --> 00:03:29.016
Te interakcije zajedno

00:03:29.040 --> 00:03:31.326
stvaraju sjevernu i južnu
polarnu svjetlost.

00:03:35.360 --> 00:03:37.576
Polarna svjetlost najuočljivija je
za vedrih noći

00:03:37.600 --> 00:03:40.336
u područjima blizu sjevernog i južnog
magnetskog pola.

00:03:40.360 --> 00:03:41.576
Noćni su sati idealni

00:03:41.600 --> 00:03:43.816
jer je polarna svjetlost
znatno slabija od Sunčeve

00:03:43.840 --> 00:03:45.440
i ne može se vidjeti po danu.

00:03:46.400 --> 00:03:50.016
Sjetite se pogledati u nebo i proučiti
obrasce Sunčeve energije,

00:03:50.040 --> 00:03:52.096
posebice Sunčeve pjege i baklje

00:03:52.120 --> 00:03:54.760
jer su one dobri pretkazatelji
polarne svjetlosti.