A történet 1985-ben kezdődik,
22 éves koromban,
amikor sakkvilágbajnok lettem
Anatolij Karpov legyőzésével.
Abban az évben korábban
szimultán mérkőzést játszottam
a világ 32 legjobb sakkozógépe ellen
a németországi Hamburgban.
Minden játszmát megnyertem,
és nem számított meglepőnek,
hogy egyidejűleg meg tudtam verni
32 számítógépet.
Az volt az én aranykorom.
(Nevetés)
A gépek gyengék voltak,
a hajam pedig dús.
(Nevetés)
De 12 évvel később
élet-halál küzdelmet vívtam
egyetlen számítógép ellen
olyan mérkőzésen,
amelyet a Newsweek címoldala
"Az agy utolsó védvonalá"-nak hívott.
Spongyát rá!
(Nevetés)
A mitológiától kezdve a sci-fiig
az ember gép elleni küzdelmét
gyakran élet-halál harcként ábrázolják.
John Henry,
az acélkalapácsos ember,
a 19. századi afroamerikai
népi legenda hőse,
gőzkalapács ellen
folytatott küzdelmet,
amikor alagutat tört a sziklás hegyen át.
John Henry legendája része
annak a régi gondolkodási sémának,
amely az embert és a technológiát
szembeállítja egymással.
A versenyzés retorikája
manapság is uralkodó.
Versenyben vagyunk a gépekkel,
küzdelemben, sőt háborúban.
Munkahelyek szűnnek meg.
Gépek lépnek emberek helyébe,
mintha soha nem léteztek volna a Földön.
Elég arra gondolni,
hogy a Terminátor vagy a Mátrix c. film
valósággá váltak.
Kevés terület maradt,
ahol az emberi test és ész
egyenlő feltételekkel versenyezhet
számítógépekkel vagy robotokkal.
Szeretném, ha sokkal több lenne.
Ehelyett
egyszerre voltam megáldva és megátkozva,
hogy szó szerint példaalakja lettem
az ember és a gép versenyének,
akire állandóan hivatkoznak.
A John Henry óta lezajlott leghíresebb
ember–gép versenyben
két mérkőzést játszottam
az IBM Deep Blue nevű
csúcsszámítógépe ellen.
Senki sem emlékszik rá,
hogy az elsőt megnyertem...
(Nevetés)
(Taps)
...Philadelphiában, mielőtt elvesztettem
a visszavágót egy év múlva New Yorkban.
De ez rendjén való.
Nem tartják számon a naptárban azokat,
akiknek nem sikerült
megmászniuk a Mount Everestet,
mielőtt Sir Edmund Hillary
és Tenzing Norgay
föl nem jutott a csúcsára.
1997-ben még sakkvilágbajnok voltam,
mikor a sakkszámítógépek végül beértek.
Én voltam a Mount Everest,
és a Deep Blue elérte a csúcsot.
Persze, nem a Deep Blue tette,
hanem a létrehozói
Anantharaman, Campbell, Hoane, Hsu.
Le a kalappal előttük!
Mint mindig, a gép győzelme
az ember győzelme,
ezt hajlunk elfeledni, amikor teremtményei
túltesznek létrehozójukon.
A Deep Blue győzedelmeskedett,
de intelligens volt-e?
Nem volt, legalábbis abban az értelemben,
ahogy Alan Turing s az informatika
tudományának megalapítói
remélték.
Kiderült, hogy a sakkjátékban
a nyers erő is dönthet,
ha a hardver elég gyors
és az algoritmus elég okos.
Bár az eredmény szempontjából
– hogy ti. nagymesteri fokon játsszék –
a Deep Blue okos volt.
De a hihetetlen sebességű
– 200 millió állás másodpercenként –
Deep Blue módszer
nem sokat tett hozzá,
hogy belelássunk
az emberi intelligencia rejtelmébe.
Nemsokára
gépek lesznek a taxisok,
orvosok, egyetemi tanárok,
de vajon intelligensek lesznek-e?
Ezeket a meghatározásokat
inkább meghagyom
filozófusoknak és szótáraknak.
Igazából az számít, hogy mi, emberek,
hogyan érezzük magunkat e gépek
között élve és velük dolgozva.
Amikor 1996 februárjában
először találkoztam a Deep Blue-val,
már több mint 10 éve világbajnok voltam,
és 182 világbajnoki játszmán voltam túl,
meg más kiváló sakkozók
ellen vívott több száz játszmán.
Tudtam, mire számítsak ellenfeleimtől,
és tudtam, mit várhatok magamtól.
Megszoktam, hogy mérlegeljem a lépéseiket,
és fölbecsüljem érzelmi állapotukat
testbeszédük alapján és a szemükbe nézve.
Amikor a Deep Blue sakktáblájához ültem,
rögtön valami újdonságot éreztem,
valami nyugtalanítót.
Amilyent akkor éreznek,
mikor először ülnek
vezető nélküli kocsiba,
vagy amikor az új IT-főnöktől
először kapnak utasítást.
De az első játszmánál még
nem lehettem benne biztos,
mire képes ez a micsoda.
A technológia ugrásszerűen fejlődik,
és az IBM sokat fektetett bele.
Azt a játszmát elvesztettem.
Csak tűnődtem:
lehet, hogy legyőzhetetlen?
Talán befellegzett imádott sakkomnak?
Ezek emberi kétségek,
emberi félelmek voltak.
Egyben biztos voltam:
Deep Blue nevű ellenfelemnek
nincsenek ilyen kétségei.
(Nevetés)
A megsemmisítő csapás után
visszavágtam,
és megnyertem az első mérkőzést,
de a baljós előjelek már jelentkeztek.
Végül is vesztettem a géppel szemben,
de legalább nem jutottam
John Henry sorsára,
aki bár győzött,
kalapácsával a kezében halt meg.
Kiderült, hogy a sakk világának
még szüksége van emberi sakkbajnokra.
Még manapság is, mikor a mobilokon
az ingyen sakkprogramok
erősebbek a Deep Blue-nál,
az emberek mégis sakkoznak,
többet, mint bármikor.
A vészmadarak azt jósolták,
hogy senki nem fog sakkozni,
ha gép is legyőzheti.
Bebizonyosodott a tévedésük,
de a vészmadaraknak mindig
kedvenc időtöltésük
a károgás a technológiáról.
Saját tapasztalatomból tudom,
hogy szembe kell néznünk a félelmünkkel,
ha a legtöbbet akarjuk
kihozni a technológiából,
és le kell győznünk félelmünket,
hogy a legjobbat hozzuk
ki emberi mivoltunkból.
Sebeim nyalogatása közben
a Deep Blue elleni küzdelemből
merítettem ihletet.
A régi orosz mondás szerint: ha nem
tudod megverni, csatlakozz hozzá.
Akkor arra gondoltam:
mi lenne, ha összefognék a géppel,
a számítógép és én együttműködnénk,
egyesítenénk erősségeinket:
az emberi ösztönt a gépi számolással,
az emberi stratégiát a gépi taktikával,
az emberi tapasztalatot
a gép memóriájával?
Tán ez lenne az eddigi
legtökéletesebb játszma.
1998-ban Haladó Sakk néven
megvalósítottam az elgondolásomat.
A géppel az oldalamon játszottam
egy másik kiváló sakkozó ellen.
Az első kísérletben
egyikünknek sem sikerült
hatékonyan egyesítenie
az ember és a gép erősségét.
A Haladó Sakk fölkerült az internetre,
és 2005-ben az ún. kötetlen sakkbajnokság
meglepetésszámba ment.
Nagymesterek csapata
s a legjobb sakkgépek vettek benne részt,
de nem a nagymesterek nyertek,
és nem a csúcsszámítógép.
Egy amerikai amatőr sakkpáros nyert,
amely egyidejűleg három közönséges
személyi számítógépet kezelt.
Gépeik kezelése révén
hatékonyan fölülmúlták
nagymester ellenfeleik
sokkal nagyobb sakktudását
és a többiek sokkal nagyobb
számítási teljesítményét.
Kialakítottam e képletet:
gyenge játékos plusz gép
plusz jobb kombináció fölülmúlja
az önálló nagy teljesítményű gépet,
de még figyelemreméltóbb, hogy fölülmúlja
az erős játékos plusz gép összeállítást,
ha csapnivaló a kombináció.
Ez arról győzött meg,
hogy fejlettebb felületek kellenek
gépeink összehangolására
a jobb intelligencia érdekében.
Az ember + gép nem a jövő,
hanem a jelen.
Aki már használt internetes fordítást
idegen nyelvű újsághír
lényegének megértéséhez,
tudja, hogy a fordítás gyatra.
De ha hozzáadjuk az emberi tapasztalatot,
hogy értelmessé tegyük,
a gép tanul a kiigazításainkból.
E modell egyre jobban terjed az orvosi
diagnosztikában, a biztonsági elemzésben.
A gép feldolgozza az adatokat,
valószínűségeket számol,
eléri a 80%-os, majd 90%-os pontosságot,
az emberi oldalnak elemzésre
és döntés-előkészítésre
alkalmassá teszi őket.
De senki sem küldi gyerekét iskolába
90%-os pontosságú vezető nélküli kocsival,
de még 99%-ossal sem.
Nagyot kell még ugranunk előre,
hogy pár tizedes értékkel javuljunk.
A Deep Blue-val vívott
második mérkőzésem után
20 évvel
a szenzációhajhász szalagcím:
"Az agy utolsó védvonala"
közhellyé vált,
ahogy az intelligens gépek
behatolnak
minden ágazatba, úgyszólván nap mint nap.
De a múlttól eltérően,
amikor a gépek az igavonó állatot
és a kétkezi munkát helyettesítették,
most a diplomásokat
és a politikusokat fenyegetik.
Mint aki gép ellen küzdött és vesztett,
azt mondom önöknek, hogy ez kiváló hír.
Végtére is, minden szakmának
el kell viselnie ezt a nyomást,
különben az emberiség
fejlődése megrekedne.
Nem mi
választjuk meg,
mikor és hol áll meg a fejlődés.
Nincs lehetőségünk
lelassítani.
Valójában,
ideje fölgyorsulnunk.
Technológiánk pompásan boldogul
életünk nehézségeinek
s kockázatainak leküzdésével,
ezért még bonyolultabb,
még kockázatosabb feladatokat
kell találnunk magunknak.
A gépek
tudnak számolni.
Nekünk megvan
az értelmi képességünk.
A gépek utasításokat kapnak.
Nekünk célunk van.
A gépek
objektívak.
Mi szenvedélyesek vagyunk.
Ne izguljunk amiatt,
amire gépeink ma képesek.
Inkább azon izguljunk,
amire ma még nem képesek,
mert szükségünk lesz új,
intelligens gépek segítségére
legmerészebb álmaink valóra váltásához.
Ha kudarcot vallunk,
ha mégis kudarcot vallunk, nem azért lesz,
mert gépeink túl intelligensek,
vagy nem elég intelligensek.
Ha kudarcot vallunk, annak oka,
hogy önteltté váltunk,
és fékeztük becsvágyunkat.
Emberi mivoltunkat nem
készségeink határozzák meg,
mint pl. a pörölycsapás vagy a sakkozás.
Egy dologra csak ember képes.
Ez az álmodozás.
Álmodjunk nagyot!
Köszönöm.
(Taps)