WEBVTT 00:00:00.000 --> 00:00:03.000 (Muzyka) 00:00:14.000 --> 00:00:17.000 Każdego dnia w szkole 00:00:17.000 --> 00:00:21.000 niekończące się godziny spędzamy, ucząc się odpowiedzi na pytania, 00:00:21.000 --> 00:00:25.000 ale teraz zrobimy odwrotnie. 00:00:25.000 --> 00:00:28.000 Skupmy się na pytaniach, które nie mają odpowiedzi do wykucia, 00:00:28.000 --> 00:00:31.000 bo tych odpowiedzi po prostu nie znamy. 00:00:31.000 --> 00:00:34.000 Jako chłopiec rozmyślałem nad wieloma sprawami. 00:00:34.000 --> 00:00:38.000 Na przykład: Jak by to było być psem? 00:00:38.000 --> 00:00:41.000 Czy ryby czują ból? 00:00:41.000 --> 00:00:43.000 A owady? 00:00:43.000 --> 00:00:46.000 Czy Wielki Wybuch nastąpił przez przypadek? 00:00:46.000 --> 00:00:49.000 Czy istnieje Bóg? 00:00:49.000 --> 00:00:52.000 A jeśli tak, to skąd wiemy, że to On, a nie Ona? 00:00:52.000 --> 00:00:56.000 Dlaczego tak wiele niewinnych ludzi i zwierząt cierpi? 00:00:56.000 --> 00:00:59.000 Czy istnieje jakiś odgórny plan mojego życia? 00:00:59.000 --> 00:01:02.000 Czy przyszłość dopiero się tworzy, 00:01:02.000 --> 00:01:05.000 czy też jest już przesądzona, a my nie mamy o tym pojęcia? 00:01:05.000 --> 00:01:08.000 Czy mam wobec tego wolną wolę? Kim ja w ogóle jestem? 00:01:08.000 --> 00:01:11.000 Biologiczną maszyną? 00:01:11.000 --> 00:01:14.000 Skoro tak, dlaczego jestem świadomy? Czym jest świadomość? 00:01:14.000 --> 00:01:17.000 Czy pewnego dnia roboty będą ją mieć? 00:01:17.000 --> 00:01:20.000 Zakładałem, że pewnego dnia, 00:01:20.000 --> 00:01:24.000 ktoś da mi odpowiedzi na te wszystkie pytania. 00:01:24.000 --> 00:01:27.000 Ktoś musi je znać, prawda? 00:01:27.000 --> 00:01:30.000 Wiesz co? Nie zna ich nikt. 00:01:30.000 --> 00:01:34.000 Większość z tych pytań zastanawia mnie teraz bardziej niż kiedykolwiek. 00:01:34.000 --> 00:01:37.000 Jednak zanurzanie się w nie jest ekscytujące, 00:01:37.000 --> 00:01:42.000 bo prowadzi nas do granic poznania, i nigdy nie wiadomo, co tam znajdziemy. 00:01:42.000 --> 00:01:45.000 Więc oto dwa pytania. 00:01:45.000 --> 00:01:48.000 Pytania, na które nikt nie zna odpowiedzi. 00:01:48.000 --> 00:01:51.000 (Muzyka) 00:01:57.000 --> 00:02:00.000 Czasami, podczas długiej podróży samolotem, 00:02:00.000 --> 00:02:02.000 podziwiam wszystkie te góry i pustynie 00:02:02.000 --> 00:02:05.000 i próbuję sobie wyobrazić, jak rozległa jest nasza planeta. 00:02:05.000 --> 00:02:08.000 Przypominam sobie wtedy, że codziennie widzimy obiekt, 00:02:08.000 --> 00:02:11.000 który zmieściłby w sobie dosłownie milion kul ziemskich: 00:02:11.000 --> 00:02:15.000 Słońce. Wydaje się niewyobrażalnie duże. 00:02:15.000 --> 00:02:18.000 W większej perspektywie jest jednak główką od szpilki, 00:02:18.000 --> 00:02:21.000 jedną z około 400 miliardów gwiazd Drogi Mlecznej, 00:02:21.000 --> 00:02:24.000 które można zobaczyć podczas bezchmurnej nocy 00:02:24.000 --> 00:02:27.000 jako białą mgiełkę rozciągniętą na niebie. 00:02:27.000 --> 00:02:30.000 To nie koniec. Może być nawet 100 miliardów galaktyk, 00:02:30.000 --> 00:02:33.000 wykrywalnych przez nasze teleskopy. 00:02:33.000 --> 00:02:37.000 Gdyby każda gwiazda miała rozmiary ziarnka piasku, 00:02:37.000 --> 00:02:40.000 sama Droga Mleczna ma ich wystarczającą ilość, 00:02:40.000 --> 00:02:42.100 by wypełnić kawałek plaży mierzący 9x9 metrów 00:02:42.100 --> 00:02:45.000 piasku prawie metrowej głębokości. 00:02:45.000 --> 00:02:48.000 Cała Ziemia nie ma nawet tylu plaż, 00:02:48.000 --> 00:02:50.200 żeby zaprezentować gwiazdy całego wszechświata. 00:02:50.200 --> 00:02:54.000 Taka plaża ciągnęła by się setki milionów mil. 00:02:54.000 --> 00:02:59.000 Na Stephena Hawkinga, ile tych gwiazd! 00:02:59.000 --> 00:03:02.000 Jednak Hawking, wraz z innymi fizykami, wierzy w rzeczywistość 00:03:02.000 --> 00:03:05.000 jeszcze większą, niewyobrażalnie większą. 00:03:05.000 --> 00:03:09.000 Po pierwsze, sto miliardów galaktyk w zasięgu naszych teleskopów 00:03:09.000 --> 00:03:12.000 to prawdopodobnie maleńki ułamek całości. 00:03:12.000 --> 00:03:15.000 Sam kosmos rozszerza się w przyspieszającym tempie. 00:03:15.000 --> 00:03:18.000 Ogromna większość galaktyk 00:03:18.000 --> 00:03:19.947 oddala się od nas tak szybko, 00:03:19.973 --> 00:03:22.000 że ich światło może nigdy do nas nie dotrzeć. 00:03:22.000 --> 00:03:25.000 Mimo to fizyczna rzeczywistość tu, na Ziemi, 00:03:25.000 --> 00:03:29.000 jest blisko związana z tymi dalekimi, niewidzialnymi galaktykami. 00:03:29.000 --> 00:03:32.000 Możemy myśleć o nich jak o części naszego wszechświata. 00:03:32.000 --> 00:03:35.000 Tworzą jedną, gigantyczną strukturę, 00:03:35.000 --> 00:03:38.400 podlegają tym samym prawom fizyki, są z tych samych elektronów, protonów, 00:03:38.400 --> 00:03:41.000 kwarków, neutrin, z których składamy się ty i ja. 00:03:41.000 --> 00:03:46.000 Jednak ostatnie teorie z zakresu fizyki, w tym teorią strun, mówią, 00:03:46.000 --> 00:03:50.000 że być może istnieją niezliczone inne wszechświaty 00:03:50.000 --> 00:03:52.000 zbudowane z innego rodzaju cząstek, 00:03:52.000 --> 00:03:54.300 o innych właściwościach, podlegające innym prawom. 00:03:54.300 --> 00:03:57.000 Większość tych światów nie mogłaby mieścić życia. 00:03:57.000 --> 00:04:00.000 Powstawałyby i przestawałyby istnieć w ciągu nanosekundy. 00:04:00.000 --> 00:04:03.000 Mimo wszystko, połączone, tworzą rozległy wieloświat 00:04:03.000 --> 00:04:07.000 złożony z możliwych wszechświatów nawet w 11 wymiarach, 00:04:07.000 --> 00:04:11.000 zawierający cuda wykraczające poza najdzikszą wyobraźnię. 00:04:11.000 --> 00:04:14.000 Wiodąca wersja teorii strun zakłada, że wieloświat 00:04:14.000 --> 00:04:17.000 złożony jest z 10 do 500 wszechświatów. 00:04:17.000 --> 00:04:20.000 To jedynka i 500 zer, 00:04:20.000 --> 00:04:23.000 numer tak olbrzymi, że gdyby każdy atom 00:04:23.000 --> 00:04:26.000 w naszym obserwowalnym wszechświecie miałby własny wszechświat, 00:04:26.000 --> 00:04:29.000 a ze wszystkich atomów w tych wszechświatach 00:04:29.000 --> 00:04:32.600 każdy miałby własny, i gdyby powtórzyć to jeszcze dwa razy, 00:04:32.600 --> 00:04:37.000 wciąż bylibyście maleńkim ułamkiem całości, 00:04:37.000 --> 00:04:41.307 jedną bilion bilionów bilionów bilionów bilionów bilionów bilionów... 00:04:41.333 --> 00:04:46.000 ...bilionów bilionów bilionów bilionów bilionów bilionów bilionów bilionową. 00:04:46.000 --> 00:04:52.000 Ale nawet taka liczba jest niczym w porównaniu do innej: 00:04:52.000 --> 00:04:54.000 nieskończoności. 00:04:54.000 --> 00:04:55.181 Niektórzy fizycy uważają, 00:04:55.207 --> 00:04:57.400 że kontinuum czasoprzestrzenne jest nieskończone 00:04:57.400 --> 00:05:00.300 i zawiera nieskończoną ilość tzw. "kieszonkowych wszechświatów" 00:05:00.300 --> 00:05:02.000 o rozmaitych właściwościach. 00:05:02.000 --> 00:05:04.000 Mózg już ci paruje? 00:05:04.000 --> 00:05:07.000 Teoria kwantowa rzuca nowe światło na sytuację. 00:05:07.000 --> 00:05:09.000 Sama teoria została udowodniona, 00:05:09.000 --> 00:05:11.000 ale interpretacja jest zaskakująca 00:05:11.000 --> 00:05:14.000 i niektórzy fizycy twierdzą, że można ją zrozumieć 00:05:14.000 --> 00:05:17.200 tylko wyobrażając sobie, że ogromna liczba wszechświatów równoległych 00:05:17.200 --> 00:05:19.000 mnoży się z każdą chwilą, 00:05:19.000 --> 00:05:23.000 i wiele z nich przypominałoby pod wieloma względami nasz świat, 00:05:23.000 --> 00:05:25.000 z wieloma wersjami ciebie włącznie. 00:05:25.000 --> 00:05:28.200 W jednym z takich wszechświatów skończyłoby się studia z wyróżnieniem 00:05:28.200 --> 00:05:30.000 i poślubiło wymarzoną osobę, 00:05:30.000 --> 00:05:33.000 podczas gdy w innym nie za bardzo. 00:05:33.000 --> 00:05:36.000 Niektórzy naukowcy wciąż uważają, że to bzdury. 00:05:36.000 --> 00:05:39.400 Że jedyną sensowną odpowiedzą na pytanie o liczbę wszechświatów jest jeden. 00:05:39.400 --> 00:05:42.000 Tylko jeden wszechświat. 00:05:42.000 --> 00:05:48.000 Według paru filozofów i mistyków nawet nasz wszechświat jest iluzją. 00:05:48.000 --> 00:05:54.000 Jak widzisz, obecnie nie ma żadnej zgody w tej kwestii. 00:05:54.000 --> 00:05:58.000 Wiadomo jedynie, że odpowiedź leży między zerem a nieskończonością. 00:05:58.000 --> 00:06:01.000 Zdaje się, że wiemy jeszcze jedno. 00:06:01.000 --> 00:06:05.000 To niezłe czasy, żeby zajmować się fizyką. 00:06:05.000 --> 00:06:08.200 Możemy właśnie przechodzić największą zmianę poglądów odnośnie wiedzy, 00:06:08.200 --> 00:06:11.000 jakiej kiedykolwiek doświadczyła ludzkość. 00:06:11.000 --> 00:06:14.000 (Muzyka) 00:06:17.000 --> 00:06:20.000 Gdzieś tam, daleko w rozległym wszechświecie, 00:06:20.000 --> 00:06:23.000 muszą być niezliczone planety tętniące życiem. 00:06:23.000 --> 00:06:26.000 Dlaczego jednak nie ma na to żadnego dowodu? 00:06:26.000 --> 00:06:29.000 To sławne pytanie, które w 1950 roku zadał Enrico Fermi: 00:06:29.000 --> 00:06:32.000 Gdzie są ci kosmici? 00:06:32.000 --> 00:06:36.000 Miłośnicy teorii spiskowych twierdzą, że cały czas odwiedza nas UFO, 00:06:36.000 --> 00:06:41.000 a doniesienia o tym są ukrywane, ale to niezbyt przekonujące. 00:06:41.000 --> 00:06:43.000 Pozostaje prawdziwa zagadka. 00:06:43.000 --> 00:06:46.000 W zeszłym roku teleskop kosmiczny Kepler 00:06:46.000 --> 00:06:49.000 wykrył setki planet wokół pobliskich gwiazd. 00:06:49.000 --> 00:06:52.000 Nasuwa się wniosek, 00:06:52.000 --> 00:06:55.000 że najwyraźniej pół biliona planet znajduje się 00:06:55.000 --> 00:06:57.000 w samej naszej galaktyce. 00:06:57.000 --> 00:07:00.000 Jeśli nawet tylko jedna na 10 tysięcy 00:07:00.000 --> 00:07:03.000 ma warunki konieczne do utrzymania jakieś formy życia, 00:07:03.000 --> 00:07:06.000 oznacza to istnienie 50 milionów planet mogących zawierać życie 00:07:06.000 --> 00:07:08.000 tutaj, na Drodze Mlecznej. 00:07:08.000 --> 00:07:11.000 Oto zagadka: nasza Ziemia nie uformowała się 00:07:11.000 --> 00:07:14.000 aż do mniej więcej 9 miliardów lat po Wielkim Wybuchu. 00:07:14.000 --> 00:07:18.000 Niezliczone planety naszej galaktyki uformowały się wcześniej, 00:07:18.000 --> 00:07:21.000 i mogły dać szansę istnieniu życia 00:07:21.000 --> 00:07:24.000 miliardy, a na pewno wiele milionów lat wcześniej, 00:07:24.000 --> 00:07:27.000 niż stało się to na Ziemi. 00:07:27.000 --> 00:07:30.100 Jeśli choćby na kilku z nich namnożyły się inteligentne formy życia, 00:07:30.100 --> 00:07:32.000 które zaczęłyby tworzyć technologie, 00:07:32.000 --> 00:07:35.000 miałyby one miliony lat, 00:07:35.000 --> 00:07:37.000 żeby się rozwinąć i urosnąć w siłę. 00:07:37.000 --> 00:07:40.000 Na Ziemi 00:07:40.000 --> 00:07:43.000 byliśmy świadkami spektakularnego postępu technologicznego 00:07:43.000 --> 00:07:46.000 w ciągu zaledwie 100 lat. 00:07:46.000 --> 00:07:49.000 W ciągu milionów lat inteligentna obca cywilizacja 00:07:49.000 --> 00:07:52.000 mogłaby z łatwością rozprzestrzenić się w galaktyce, 00:07:52.000 --> 00:07:55.000 być może tworząc gigantyczne struktury generujące energię 00:07:55.000 --> 00:07:58.000 lub floty statków-kolonizatorów, 00:07:58.000 --> 00:08:01.000 albo wspaniałe dzieła sztuki wypełniające niebo nocą. 00:08:01.000 --> 00:08:04.000 Przynajmniej wydawałoby się, 00:08:04.000 --> 00:08:07.000 że powinni ujawnić swoją obecność, celowo lub nie, 00:08:07.000 --> 00:08:10.000 poprzez takie czy inne sygnały elektromagnetyczne. 00:08:10.000 --> 00:08:13.000 Mimo to, wciąż nie mamy prawdziwego dowodu. 00:08:13.000 --> 00:08:16.000 Dlaczego? 00:08:16.000 --> 00:08:21.000 Możliwych odpowiedzi jest wiele, a niektóre są dość mroczne. 00:08:21.000 --> 00:08:24.000 Być może jedna, superinteligentna cywilizacja 00:08:24.000 --> 00:08:29.000 przejęła całą galaktykę i zarządziła ciszę w eterze, 00:08:29.000 --> 00:08:32.000 obawiając się paranoicznie wszelkiej możliwej konkurencji. 00:08:32.000 --> 00:08:35.000 Po prostu czeka tam, gotowa zniszczyć wszystko, 00:08:35.000 --> 00:08:38.000 co stanie się zagrożeniem. 00:08:38.000 --> 00:08:41.000 A może wcale nie są tak inteligentni, 00:08:41.000 --> 00:08:44.000 lub na przykład ewolucja inteligencji 00:08:44.000 --> 00:08:47.000 zdolnej do tworzenia skomplikowanych technologii 00:08:47.000 --> 00:08:50.000 jest dużo rzadsza niż założyliśmy. W końcu... 00:08:50.000 --> 00:08:53.000 Na Ziemi nastąpiło to tylko raz w ciągu czterech miliardów lat. 00:08:53.000 --> 00:08:56.000 Może to był łut szczęścia. 00:08:56.000 --> 00:08:59.000 Może jesteśmy pierwszą taką cywilizacją w naszej galaktyce. 00:08:59.000 --> 00:09:03.000 Albo, być może cywilizacja niesie ze sobą 00:09:03.000 --> 00:09:05.000 zapowiedź własnej destrukcji 00:09:05.000 --> 00:09:09.000 poprzez niemożność kontroli technologii, które tworzy. 00:09:09.000 --> 00:09:13.000 Jest też wiele optymistycznych odpowiedzi. 00:09:13.000 --> 00:09:15.238 Po pierwsze, nie wysilamy się w poszukiwaniach 00:09:15.264 --> 00:09:17.000 i nie inwestujemy w nie zbyt dużo. 00:09:17.000 --> 00:09:21.000 Jedynie mały ułamek gwiazd naszej galaktyki 00:09:21.000 --> 00:09:25.000 został poddany bliskim obserwacjom w poszukiwaniu interesujących sygnałów. 00:09:25.000 --> 00:09:28.000 A może szukamy w zły sposób. 00:09:28.000 --> 00:09:31.000 Może cywilizacje te, wraz z rozwojem, 00:09:31.000 --> 00:09:33.000 szybko odkrywają techniki komunikacji, 00:09:33.000 --> 00:09:37.000 o wiele bardziej zaawansowane i przydatne niż fale elektromagnetyczne. 00:09:37.000 --> 00:09:41.000 Może wszystko rozgrywa się wewnątrz tajemniczej, 00:09:41.000 --> 00:09:43.500 niedawno odkrytej ciemnej materii lub ciemnej energii, 00:09:43.500 --> 00:09:46.200 które zdają się odpowiadać za większość masy wszechświata. 00:09:46.200 --> 00:09:52.000 A może to skala poszukiwań jest nieodpowiednia. 00:09:52.000 --> 00:09:55.000 Może rozwinięte cywilizacje dochodzą do wniosku, 00:09:55.000 --> 00:09:57.200 że życie to po prostu złożone formy informacji, 00:09:57.200 --> 00:10:00.000 komunikujące się ze sobą w piękny sposób, 00:10:00.000 --> 00:10:03.000 i że może to następować sprawniej na małą skalę. 00:10:03.000 --> 00:10:06.000 I tak jak toporny sprzęt muzyczny skurczył się 00:10:06.000 --> 00:10:09.000 do malutkiego, zgrabnego iPoda, może samo inteligentne życie, 00:10:09.000 --> 00:10:10.835 aby zmniejszyć zły wpływ na środowisko 00:10:10.861 --> 00:10:13.000 zmniejszyło się do mikroskopijnych rozmiarów. 00:10:13.000 --> 00:10:17.000 Układ Słoneczny może obfitować w kosmitów, których my po prostu nie widzimy. 00:10:17.000 --> 00:10:20.000 Może same myśli w naszych głowach są formą obcego życia. 00:10:20.000 --> 00:10:23.000 Dobrze, to szalony pomysł. 00:10:23.000 --> 00:10:26.000 Kosmici kazali mi to powiedzieć. 00:10:26.000 --> 00:10:29.000 Ale fajnie, że idee rzeczywiście zdają się żyć własnym życiem 00:10:29.000 --> 00:10:32.000 i że przeżywają własnych twórców. 00:10:32.000 --> 00:10:36.000 Może życie biologiczne to jedynie faza przejściowa. 00:10:36.000 --> 00:10:41.000 Cóż, w ciągu najbliższych 15 lat 00:10:41.000 --> 00:10:44.000 zdobędziemy może prawdziwe spektroskopowe informacje 00:10:44.000 --> 00:10:47.100 które pokażą, jak przyjazne życiu są najbliższe, obiecujące planety. 00:10:47.100 --> 00:10:52.000 W międzyczasie SETI, projekt naukowy, poszukiwania pozaziemskich cywilizacji, 00:10:52.000 --> 00:10:54.000 udostępnia swoje dane publicznie, 00:10:54.000 --> 00:10:57.000 dzięki czemu miliony domowych naukowców, może nawet ty, 00:10:57.000 --> 00:10:59.100 mogą zasilić szeregi i dołączyć do poszukiwań. 00:10:59.100 --> 00:11:02.000 Tu, na Ziemi, przeprowadza się zdumiewające eksperymenty, 00:11:02.000 --> 00:11:05.000 mające na celu stworzenie życia z niczego, 00:11:05.000 --> 00:11:08.000 życia, które może znacznie się różnić od znanych nam form DNA. 00:11:08.000 --> 00:11:11.000 Wszystko to pomoże nam zrozumieć, 00:11:11.000 --> 00:11:14.000 czy wszechświat obfituje w życie, 00:11:14.000 --> 00:11:17.000 czy rzeczywiście jesteśmy sami. 00:11:17.000 --> 00:11:21.000 Obie odpowiedzi, na swój sposób, 00:11:21.000 --> 00:11:24.000 budzą podziw, 00:11:24.000 --> 00:11:27.000 bo nawet jeśli jesteśmy sami, 00:11:27.000 --> 00:11:30.000 fakt, że myślimy, marzymy i zadajemy te pytania 00:11:30.000 --> 00:11:35.000 może się okazać jedną z najważniejszych informacji o wszechświecie. 00:11:35.000 --> 00:11:38.000 Mam jeszcze jedną dobrą wiadomość. 00:11:38.000 --> 00:11:41.000 Pogoń za wiedzą i zrozumieniem nigdy staje się nudna. 00:11:41.000 --> 00:11:44.000 Nigdy. Jest wręcz przeciwnie. 00:11:44.000 --> 00:11:47.000 Im więcej wiesz, tym bardziej zdumiewający wydaje się świat. 00:11:47.000 --> 00:11:50.000 I to właśnie szalone teorie i pytania bez odpowiedzi 00:11:50.000 --> 00:11:52.000 pchają nas do przodu. 00:11:52.000 --> 00:11:54.000 Więc nie traćcie ciekawości.