1
00:00:00,000 --> 00:00:03,000
(Muzyka)

2
00:00:14,000 --> 00:00:17,000
Każdego dnia w szkole

3
00:00:17,000 --> 00:00:21,000
niekończące się godziny spędzamy,
ucząc się odpowiedzi na pytania,

4
00:00:21,000 --> 00:00:25,000
ale teraz zrobimy odwrotnie.

5
00:00:25,000 --> 00:00:28,000
Skupmy się na pytaniach,
które nie mają odpowiedzi do wykucia,

6
00:00:28,000 --> 00:00:31,000
bo tych odpowiedzi po prostu nie znamy.

7
00:00:31,000 --> 00:00:34,000
Jako chłopiec rozmyślałem
nad wieloma sprawami.

8
00:00:34,000 --> 00:00:38,000
Na przykład: Jak by to było być psem?

9
00:00:38,000 --> 00:00:41,000
Czy ryby czują ból?

10
00:00:41,000 --> 00:00:43,000
A owady?

11
00:00:43,000 --> 00:00:46,000
Czy Wielki Wybuch
nastąpił przez przypadek?

12
00:00:46,000 --> 00:00:49,000
Czy istnieje Bóg?

13
00:00:49,000 --> 00:00:52,000
A jeśli tak, to skąd wiemy,
że to On, a nie Ona?

14
00:00:52,000 --> 00:00:56,000
Dlaczego tak wiele niewinnych
ludzi i zwierząt cierpi?

15
00:00:56,000 --> 00:00:59,000
Czy istnieje jakiś odgórny plan
mojego życia?

16
00:00:59,000 --> 00:01:02,000
Czy przyszłość dopiero się tworzy,

17
00:01:02,000 --> 00:01:05,000
czy też jest już przesądzona,
a my nie mamy o tym pojęcia?

18
00:01:05,000 --> 00:01:08,000
Czy mam wobec tego wolną wolę?
Kim ja w ogóle jestem?

19
00:01:08,000 --> 00:01:11,000
Biologiczną maszyną?

20
00:01:11,000 --> 00:01:14,000
Skoro tak, dlaczego jestem świadomy?
Czym jest świadomość?

21
00:01:14,000 --> 00:01:17,000
Czy pewnego dnia
roboty będą ją mieć?

22
00:01:17,000 --> 00:01:20,000
Zakładałem, że pewnego dnia,

23
00:01:20,000 --> 00:01:24,000
ktoś da mi odpowiedzi
na te wszystkie pytania.

24
00:01:24,000 --> 00:01:27,000
Ktoś musi je znać, prawda?

25
00:01:27,000 --> 00:01:30,000
Wiesz co? Nie zna ich nikt.

26
00:01:30,000 --> 00:01:34,000
Większość z tych pytań zastanawia mnie
teraz bardziej niż kiedykolwiek.

27
00:01:34,000 --> 00:01:37,000
Jednak zanurzanie się w nie
jest ekscytujące,

28
00:01:37,000 --> 00:01:42,000
bo prowadzi nas do granic poznania,
i nigdy nie wiadomo, co tam znajdziemy.

29
00:01:42,000 --> 00:01:45,000
Więc oto dwa pytania.

30
00:01:45,000 --> 00:01:48,000
Pytania, na które nikt nie zna odpowiedzi.

31
00:01:48,000 --> 00:01:51,000
(Muzyka)

32
00:01:57,000 --> 00:02:00,000
Czasami, podczas długiej
podróży samolotem,

33
00:02:00,000 --> 00:02:02,000
podziwiam wszystkie te góry i pustynie

34
00:02:02,000 --> 00:02:05,000
i próbuję sobie wyobrazić,
jak rozległa jest nasza planeta.

35
00:02:05,000 --> 00:02:08,000
Przypominam sobie wtedy,
że codziennie widzimy obiekt,

36
00:02:08,000 --> 00:02:11,000
który zmieściłby w sobie
dosłownie milion kul ziemskich:

37
00:02:11,000 --> 00:02:15,000
Słońce. Wydaje się niewyobrażalnie duże.

38
00:02:15,000 --> 00:02:18,000
W większej perspektywie
jest jednak główką od szpilki,

39
00:02:18,000 --> 00:02:21,000
jedną z około 400 miliardów
gwiazd Drogi Mlecznej,

40
00:02:21,000 --> 00:02:24,000
które można zobaczyć
podczas bezchmurnej nocy

41
00:02:24,000 --> 00:02:27,000
jako białą mgiełkę rozciągniętą na niebie.

42
00:02:27,000 --> 00:02:30,000
To nie koniec.
Może być nawet 100 miliardów galaktyk,

43
00:02:30,000 --> 00:02:33,000
wykrywalnych przez nasze teleskopy.

44
00:02:33,000 --> 00:02:37,000
Gdyby każda gwiazda
miała rozmiary ziarnka piasku,

45
00:02:37,000 --> 00:02:40,000
sama Droga Mleczna
ma ich wystarczającą ilość,

46
00:02:40,000 --> 00:02:42,100
by wypełnić kawałek plaży
mierzący 9x9 metrów

47
00:02:42,100 --> 00:02:45,000
piasku prawie metrowej głębokości.

48
00:02:45,000 --> 00:02:48,000
Cała Ziemia nie ma nawet tylu plaż,

49
00:02:48,000 --> 00:02:50,200
żeby zaprezentować gwiazdy
całego wszechświata.

50
00:02:50,200 --> 00:02:54,000
Taka plaża ciągnęła by się
setki milionów mil.

51
00:02:54,000 --> 00:02:59,000
Na Stephena Hawkinga, ile tych gwiazd!

52
00:02:59,000 --> 00:03:02,000
Jednak Hawking, wraz z innymi fizykami,
wierzy w rzeczywistość

53
00:03:02,000 --> 00:03:05,000
jeszcze większą, niewyobrażalnie większą.

54
00:03:05,000 --> 00:03:09,000
Po pierwsze, sto miliardów galaktyk
w zasięgu naszych teleskopów

55
00:03:09,000 --> 00:03:12,000
to prawdopodobnie
maleńki ułamek całości.

56
00:03:12,000 --> 00:03:15,000
Sam kosmos rozszerza się
w przyspieszającym tempie.

57
00:03:15,000 --> 00:03:18,000
Ogromna większość galaktyk

58
00:03:18,000 --> 00:03:19,947
oddala się od nas tak szybko,

59
00:03:19,973 --> 00:03:22,000
że ich światło
może nigdy do nas nie dotrzeć.

60
00:03:22,000 --> 00:03:25,000
Mimo to fizyczna rzeczywistość
tu, na Ziemi,

61
00:03:25,000 --> 00:03:29,000
jest blisko związana z tymi dalekimi,
niewidzialnymi galaktykami.

62
00:03:29,000 --> 00:03:32,000
Możemy myśleć o nich
jak o części naszego wszechświata.

63
00:03:32,000 --> 00:03:35,000
Tworzą jedną, gigantyczną strukturę,

64
00:03:35,000 --> 00:03:38,400
podlegają tym samym prawom fizyki,
są z tych samych elektronów, protonów,

65
00:03:38,400 --> 00:03:41,000
kwarków, neutrin,
z których składamy się ty i ja.

66
00:03:41,000 --> 00:03:46,000
Jednak ostatnie teorie z zakresu fizyki,
w tym teorią strun, mówią,

67
00:03:46,000 --> 00:03:50,000
że być może istnieją niezliczone
inne wszechświaty

68
00:03:50,000 --> 00:03:52,000
zbudowane z innego rodzaju cząstek,

69
00:03:52,000 --> 00:03:54,300
o innych właściwościach,
podlegające innym prawom.

70
00:03:54,300 --> 00:03:57,000
Większość tych światów
nie mogłaby mieścić życia.

71
00:03:57,000 --> 00:04:00,000
Powstawałyby i przestawałyby istnieć
w ciągu nanosekundy.

72
00:04:00,000 --> 00:04:03,000
Mimo wszystko, połączone,
tworzą rozległy wieloświat

73
00:04:03,000 --> 00:04:07,000
złożony z możliwych wszechświatów
nawet w 11 wymiarach,

74
00:04:07,000 --> 00:04:11,000
zawierający cuda wykraczające
poza najdzikszą wyobraźnię.

75
00:04:11,000 --> 00:04:14,000
Wiodąca wersja teorii strun zakłada,
że wieloświat

76
00:04:14,000 --> 00:04:17,000
złożony jest z 10 do 500 wszechświatów.

77
00:04:17,000 --> 00:04:20,000
To jedynka i 500 zer,

78
00:04:20,000 --> 00:04:23,000
numer tak olbrzymi, że gdyby każdy atom

79
00:04:23,000 --> 00:04:26,000
w naszym obserwowalnym wszechświecie
miałby własny wszechświat,

80
00:04:26,000 --> 00:04:29,000
a ze wszystkich atomów
w tych wszechświatach

81
00:04:29,000 --> 00:04:32,600
każdy miałby własny,
i gdyby powtórzyć to jeszcze dwa razy,

82
00:04:32,600 --> 00:04:37,000
wciąż bylibyście
maleńkim ułamkiem całości,

83
00:04:37,000 --> 00:04:41,307
jedną bilion bilionów bilionów
bilionów bilionów bilionów bilionów...

84
00:04:41,333 --> 00:04:46,000
...bilionów bilionów bilionów bilionów
bilionów bilionów bilionów bilionową.

85
00:04:46,000 --> 00:04:52,000
Ale nawet taka liczba
jest niczym w porównaniu do innej:

86
00:04:52,000 --> 00:04:54,000
nieskończoności.

87
00:04:54,000 --> 00:04:55,181
Niektórzy fizycy uważają,

88
00:04:55,207 --> 00:04:57,400
że kontinuum czasoprzestrzenne
jest nieskończone

89
00:04:57,400 --> 00:05:00,300
i zawiera nieskończoną ilość
tzw. "kieszonkowych wszechświatów"

90
00:05:00,300 --> 00:05:02,000
o rozmaitych właściwościach.

91
00:05:02,000 --> 00:05:04,000
Mózg już ci paruje?

92
00:05:04,000 --> 00:05:07,000
Teoria kwantowa
rzuca nowe światło na sytuację.

93
00:05:07,000 --> 00:05:09,000
Sama teoria została udowodniona,

94
00:05:09,000 --> 00:05:11,000
ale interpretacja jest zaskakująca

95
00:05:11,000 --> 00:05:14,000
i niektórzy fizycy twierdzą,
że można ją zrozumieć

96
00:05:14,000 --> 00:05:17,200
tylko wyobrażając sobie, że ogromna liczba
wszechświatów równoległych

97
00:05:17,200 --> 00:05:19,000
mnoży się z każdą chwilą,

98
00:05:19,000 --> 00:05:23,000
i wiele z nich przypominałoby
pod wieloma względami nasz świat,

99
00:05:23,000 --> 00:05:25,000
z wieloma wersjami ciebie włącznie.

100
00:05:25,000 --> 00:05:28,200
W jednym z takich wszechświatów
skończyłoby się studia z wyróżnieniem

101
00:05:28,200 --> 00:05:30,000
i poślubiło wymarzoną osobę,

102
00:05:30,000 --> 00:05:33,000
podczas gdy w innym nie za bardzo.

103
00:05:33,000 --> 00:05:36,000
Niektórzy naukowcy
wciąż uważają, że to bzdury.

104
00:05:36,000 --> 00:05:39,400
Że jedyną sensowną odpowiedzą na pytanie
o liczbę wszechświatów jest jeden.

105
00:05:39,400 --> 00:05:42,000
Tylko jeden wszechświat.

106
00:05:42,000 --> 00:05:48,000
Według paru filozofów i mistyków
nawet nasz wszechświat jest iluzją.

107
00:05:48,000 --> 00:05:54,000
Jak widzisz, obecnie nie ma
żadnej zgody w tej kwestii.

108
00:05:54,000 --> 00:05:58,000
Wiadomo jedynie, że odpowiedź leży
między zerem a nieskończonością.

109
00:05:58,000 --> 00:06:01,000
Zdaje się, że wiemy jeszcze jedno.

110
00:06:01,000 --> 00:06:05,000
To niezłe czasy, żeby zajmować się fizyką.

111
00:06:05,000 --> 00:06:08,200
Możemy właśnie przechodzić największą
zmianę poglądów odnośnie wiedzy,

112
00:06:08,200 --> 00:06:11,000
jakiej kiedykolwiek doświadczyła ludzkość.

113
00:06:11,000 --> 00:06:14,000
(Muzyka)

114
00:06:17,000 --> 00:06:20,000
Gdzieś tam,
daleko w rozległym wszechświecie,

115
00:06:20,000 --> 00:06:23,000
muszą być niezliczone planety
tętniące życiem.

116
00:06:23,000 --> 00:06:26,000
Dlaczego jednak nie ma na to
żadnego dowodu?

117
00:06:26,000 --> 00:06:29,000
To sławne pytanie,
które w 1950 roku zadał Enrico Fermi:

118
00:06:29,000 --> 00:06:32,000
Gdzie są ci kosmici?

119
00:06:32,000 --> 00:06:36,000
Miłośnicy teorii spiskowych twierdzą,
że cały czas odwiedza nas UFO,

120
00:06:36,000 --> 00:06:41,000
a doniesienia o tym są ukrywane,
ale to niezbyt przekonujące.

121
00:06:41,000 --> 00:06:43,000
Pozostaje prawdziwa zagadka.

122
00:06:43,000 --> 00:06:46,000
W zeszłym roku teleskop kosmiczny Kepler

123
00:06:46,000 --> 00:06:49,000
wykrył setki planet
wokół pobliskich gwiazd.

124
00:06:49,000 --> 00:06:52,000
Nasuwa się wniosek,

125
00:06:52,000 --> 00:06:55,000
że najwyraźniej pół biliona planet
znajduje się

126
00:06:55,000 --> 00:06:57,000
w samej naszej galaktyce.

127
00:06:57,000 --> 00:07:00,000
Jeśli nawet tylko jedna na 10 tysięcy

128
00:07:00,000 --> 00:07:03,000
ma warunki konieczne
do utrzymania jakieś formy życia,

129
00:07:03,000 --> 00:07:06,000
oznacza to istnienie 50 milionów planet
mogących zawierać życie

130
00:07:06,000 --> 00:07:08,000
tutaj, na Drodze Mlecznej.

131
00:07:08,000 --> 00:07:11,000
Oto zagadka: nasza Ziemia
nie uformowała się

132
00:07:11,000 --> 00:07:14,000
aż do mniej więcej 9 miliardów lat
po Wielkim Wybuchu.

133
00:07:14,000 --> 00:07:18,000
Niezliczone planety naszej galaktyki
uformowały się wcześniej,

134
00:07:18,000 --> 00:07:21,000
i mogły dać szansę istnieniu życia

135
00:07:21,000 --> 00:07:24,000
miliardy, a na pewno
wiele milionów lat wcześniej,

136
00:07:24,000 --> 00:07:27,000
niż stało się to na Ziemi.

137
00:07:27,000 --> 00:07:30,100
Jeśli choćby na kilku z nich namnożyły się
inteligentne formy życia,

138
00:07:30,100 --> 00:07:32,000
które zaczęłyby tworzyć technologie,

139
00:07:32,000 --> 00:07:35,000
miałyby one miliony lat,

140
00:07:35,000 --> 00:07:37,000
żeby się rozwinąć i urosnąć w siłę.

141
00:07:37,000 --> 00:07:40,000
Na Ziemi

142
00:07:40,000 --> 00:07:43,000
byliśmy świadkami spektakularnego
postępu technologicznego

143
00:07:43,000 --> 00:07:46,000
w ciągu zaledwie 100 lat.

144
00:07:46,000 --> 00:07:49,000
W ciągu milionów lat
inteligentna obca cywilizacja

145
00:07:49,000 --> 00:07:52,000
mogłaby z łatwością
rozprzestrzenić się w galaktyce,

146
00:07:52,000 --> 00:07:55,000
być może tworząc gigantyczne struktury
generujące energię

147
00:07:55,000 --> 00:07:58,000
lub floty statków-kolonizatorów,

148
00:07:58,000 --> 00:08:01,000
albo wspaniałe dzieła sztuki
wypełniające niebo nocą.

149
00:08:01,000 --> 00:08:04,000
Przynajmniej wydawałoby się,

150
00:08:04,000 --> 00:08:07,000
że powinni ujawnić swoją obecność,
celowo lub nie,

151
00:08:07,000 --> 00:08:10,000
poprzez takie czy inne
sygnały elektromagnetyczne.

152
00:08:10,000 --> 00:08:13,000
Mimo to, wciąż nie mamy
prawdziwego dowodu.

153
00:08:13,000 --> 00:08:16,000
Dlaczego?

154
00:08:16,000 --> 00:08:21,000
Możliwych odpowiedzi jest wiele,
a niektóre są dość mroczne.

155
00:08:21,000 --> 00:08:24,000
Być może jedna,
superinteligentna cywilizacja

156
00:08:24,000 --> 00:08:29,000
przejęła całą galaktykę
i zarządziła ciszę w eterze,

157
00:08:29,000 --> 00:08:32,000
obawiając się paranoicznie
wszelkiej możliwej konkurencji.

158
00:08:32,000 --> 00:08:35,000
Po prostu czeka tam,
gotowa zniszczyć wszystko,

159
00:08:35,000 --> 00:08:38,000
co stanie się zagrożeniem.

160
00:08:38,000 --> 00:08:41,000
A może wcale nie są tak inteligentni,

161
00:08:41,000 --> 00:08:44,000
lub na przykład ewolucja inteligencji

162
00:08:44,000 --> 00:08:47,000
zdolnej do tworzenia
skomplikowanych technologii

163
00:08:47,000 --> 00:08:50,000
jest dużo rzadsza niż założyliśmy.
W końcu...

164
00:08:50,000 --> 00:08:53,000
Na Ziemi nastąpiło to tylko raz
w ciągu czterech miliardów lat.

165
00:08:53,000 --> 00:08:56,000
Może to był łut szczęścia.

166
00:08:56,000 --> 00:08:59,000
Może jesteśmy pierwszą taką cywilizacją
w naszej galaktyce.

167
00:08:59,000 --> 00:09:03,000
Albo, być może cywilizacja
niesie ze sobą

168
00:09:03,000 --> 00:09:05,000
zapowiedź własnej destrukcji

169
00:09:05,000 --> 00:09:09,000
poprzez niemożność
kontroli technologii, które tworzy.

170
00:09:09,000 --> 00:09:13,000
Jest też wiele optymistycznych odpowiedzi.

171
00:09:13,000 --> 00:09:15,238
Po pierwsze, nie wysilamy się
w poszukiwaniach

172
00:09:15,264 --> 00:09:17,000
i nie inwestujemy w nie zbyt dużo.

173
00:09:17,000 --> 00:09:21,000
Jedynie mały ułamek gwiazd
naszej galaktyki

174
00:09:21,000 --> 00:09:25,000
został poddany bliskim obserwacjom
w poszukiwaniu interesujących sygnałów.

175
00:09:25,000 --> 00:09:28,000
A może szukamy w zły sposób.

176
00:09:28,000 --> 00:09:31,000
Może cywilizacje te, wraz z rozwojem,

177
00:09:31,000 --> 00:09:33,000
szybko odkrywają techniki komunikacji,

178
00:09:33,000 --> 00:09:37,000
o wiele bardziej zaawansowane
i przydatne niż fale elektromagnetyczne.

179
00:09:37,000 --> 00:09:41,000
Może wszystko rozgrywa się
wewnątrz tajemniczej,

180
00:09:41,000 --> 00:09:43,500
niedawno odkrytej ciemnej materii
lub ciemnej energii,

181
00:09:43,500 --> 00:09:46,200
które zdają się odpowiadać
za większość masy wszechświata.

182
00:09:46,200 --> 00:09:52,000
A może to skala poszukiwań
jest nieodpowiednia.

183
00:09:52,000 --> 00:09:55,000
Może rozwinięte cywilizacje
dochodzą do wniosku,

184
00:09:55,000 --> 00:09:57,200
że życie to po prostu
złożone formy informacji,

185
00:09:57,200 --> 00:10:00,000
komunikujące się ze sobą
w piękny sposób,

186
00:10:00,000 --> 00:10:03,000
i że może to następować sprawniej
na małą skalę.

187
00:10:03,000 --> 00:10:06,000
I tak jak toporny sprzęt muzyczny
skurczył się

188
00:10:06,000 --> 00:10:09,000
do malutkiego, zgrabnego iPoda,
może samo inteligentne życie,

189
00:10:09,000 --> 00:10:10,835
aby zmniejszyć zły wpływ na środowisko

190
00:10:10,861 --> 00:10:13,000
zmniejszyło się
do mikroskopijnych rozmiarów.

191
00:10:13,000 --> 00:10:17,000
Układ Słoneczny może obfitować w kosmitów,
których my po prostu nie widzimy.

192
00:10:17,000 --> 00:10:20,000
Może same myśli w naszych głowach
są formą obcego życia.

193
00:10:20,000 --> 00:10:23,000
Dobrze, to szalony pomysł.

194
00:10:23,000 --> 00:10:26,000
Kosmici kazali mi to powiedzieć.

195
00:10:26,000 --> 00:10:29,000
Ale fajnie, że idee rzeczywiście
zdają się żyć własnym życiem

196
00:10:29,000 --> 00:10:32,000
i że przeżywają własnych twórców.

197
00:10:32,000 --> 00:10:36,000
Może życie biologiczne
to jedynie faza przejściowa.

198
00:10:36,000 --> 00:10:41,000
Cóż, w ciągu najbliższych 15 lat

199
00:10:41,000 --> 00:10:44,000
zdobędziemy może prawdziwe
spektroskopowe informacje

200
00:10:44,000 --> 00:10:47,100
które pokażą, jak przyjazne życiu
są najbliższe, obiecujące planety.

201
00:10:47,100 --> 00:10:52,000
W międzyczasie SETI, projekt naukowy,
poszukiwania pozaziemskich cywilizacji,

202
00:10:52,000 --> 00:10:54,000
udostępnia swoje dane publicznie,

203
00:10:54,000 --> 00:10:57,000
dzięki czemu miliony domowych naukowców,
może nawet ty,

204
00:10:57,000 --> 00:10:59,100
mogą zasilić szeregi
i dołączyć do poszukiwań.

205
00:10:59,100 --> 00:11:02,000
Tu, na Ziemi, przeprowadza się
zdumiewające eksperymenty,

206
00:11:02,000 --> 00:11:05,000
mające na celu stworzenie życia z niczego,

207
00:11:05,000 --> 00:11:08,000
życia, które może znacznie się różnić
od znanych nam form DNA.

208
00:11:08,000 --> 00:11:11,000
Wszystko to pomoże nam zrozumieć,

209
00:11:11,000 --> 00:11:14,000
czy wszechświat obfituje w życie,

210
00:11:14,000 --> 00:11:17,000
czy rzeczywiście jesteśmy sami.

211
00:11:17,000 --> 00:11:21,000
Obie odpowiedzi, na swój sposób,

212
00:11:21,000 --> 00:11:24,000
budzą podziw,

213
00:11:24,000 --> 00:11:27,000
bo nawet jeśli jesteśmy sami,

214
00:11:27,000 --> 00:11:30,000
fakt, że myślimy, marzymy
i zadajemy te pytania

215
00:11:30,000 --> 00:11:35,000
może się okazać jedną z najważniejszych
informacji o wszechświecie.

216
00:11:35,000 --> 00:11:38,000
Mam jeszcze jedną dobrą wiadomość.

217
00:11:38,000 --> 00:11:41,000
Pogoń za wiedzą i zrozumieniem
nigdy staje się nudna.

218
00:11:41,000 --> 00:11:44,000
Nigdy. Jest wręcz przeciwnie.

219
00:11:44,000 --> 00:11:47,000
Im więcej wiesz, tym bardziej
zdumiewający wydaje się świat.

220
00:11:47,000 --> 00:11:50,000
I to właśnie szalone teorie
i pytania bez odpowiedzi

221
00:11:50,000 --> 00:11:52,000
pchają nas do przodu.

222
00:11:52,000 --> 00:11:54,000
Więc nie traćcie ciekawości.