0:00:00.000,0:00:03.000 (Muzyka) 0:00:14.000,0:00:17.000 Każdego dnia w szkole 0:00:17.000,0:00:21.000 niekończące się godziny spędzamy,[br]ucząc się odpowiedzi na pytania, 0:00:21.000,0:00:25.000 ale teraz zrobimy odwrotnie. 0:00:25.000,0:00:28.000 Skupmy się na pytaniach,[br]które nie mają odpowiedzi do wykucia, 0:00:28.000,0:00:31.000 bo tych odpowiedzi po prostu nie znamy. 0:00:31.000,0:00:34.000 Jako chłopiec rozmyślałem[br]nad wieloma sprawami. 0:00:34.000,0:00:38.000 Na przykład: Jak by to było być psem? 0:00:38.000,0:00:41.000 Czy ryby czują ból? 0:00:41.000,0:00:43.000 A owady? 0:00:43.000,0:00:46.000 Czy Wielki Wybuch[br]nastąpił przez przypadek? 0:00:46.000,0:00:49.000 Czy istnieje Bóg? 0:00:49.000,0:00:52.000 A jeśli tak, to skąd wiemy,[br]że to On, a nie Ona? 0:00:52.000,0:00:56.000 Dlaczego tak wiele niewinnych[br]ludzi i zwierząt cierpi? 0:00:56.000,0:00:59.000 Czy istnieje jakiś odgórny plan[br]mojego życia? 0:00:59.000,0:01:02.000 Czy przyszłość dopiero się tworzy, 0:01:02.000,0:01:05.000 czy też jest już przesądzona,[br]a my nie mamy o tym pojęcia? 0:01:05.000,0:01:08.000 Czy mam wobec tego wolną wolę?[br]Kim ja w ogóle jestem? 0:01:08.000,0:01:11.000 Biologiczną maszyną? 0:01:11.000,0:01:14.000 Skoro tak, dlaczego jestem świadomy?[br]Czym jest świadomość? 0:01:14.000,0:01:17.000 Czy pewnego dnia[br]roboty będą ją mieć? 0:01:17.000,0:01:20.000 Zakładałem, że pewnego dnia, 0:01:20.000,0:01:24.000 ktoś da mi odpowiedzi[br]na te wszystkie pytania. 0:01:24.000,0:01:27.000 Ktoś musi je znać, prawda? 0:01:27.000,0:01:30.000 Wiesz co? Nie zna ich nikt. 0:01:30.000,0:01:34.000 Większość z tych pytań zastanawia mnie[br]teraz bardziej niż kiedykolwiek. 0:01:34.000,0:01:37.000 Jednak zanurzanie się w nie[br]jest ekscytujące, 0:01:37.000,0:01:42.000 bo prowadzi nas do granic poznania,[br]i nigdy nie wiadomo, co tam znajdziemy. 0:01:42.000,0:01:45.000 Więc oto dwa pytania. 0:01:45.000,0:01:48.000 Pytania, na które nikt nie zna odpowiedzi. 0:01:48.000,0:01:51.000 (Muzyka) 0:01:57.000,0:02:00.000 Czasami, podczas długiej[br]podróży samolotem, 0:02:00.000,0:02:02.000 podziwiam wszystkie te góry i pustynie 0:02:02.000,0:02:05.000 i próbuję sobie wyobrazić,[br]jak rozległa jest nasza planeta. 0:02:05.000,0:02:08.000 Przypominam sobie wtedy,[br]że codziennie widzimy obiekt, 0:02:08.000,0:02:11.000 który zmieściłby w sobie[br]dosłownie milion kul ziemskich: 0:02:11.000,0:02:15.000 Słońce. Wydaje się niewyobrażalnie duże. 0:02:15.000,0:02:18.000 W większej perspektywie[br]jest jednak główką od szpilki, 0:02:18.000,0:02:21.000 jedną z około 400 miliardów[br]gwiazd Drogi Mlecznej, 0:02:21.000,0:02:24.000 które można zobaczyć[br]podczas bezchmurnej nocy 0:02:24.000,0:02:27.000 jako białą mgiełkę rozciągniętą na niebie. 0:02:27.000,0:02:30.000 To nie koniec.[br]Może być nawet 100 miliardów galaktyk, 0:02:30.000,0:02:33.000 wykrywalnych przez nasze teleskopy. 0:02:33.000,0:02:37.000 Gdyby każda gwiazda[br]miała rozmiary ziarnka piasku, 0:02:37.000,0:02:40.000 sama Droga Mleczna[br]ma ich wystarczającą ilość, 0:02:40.000,0:02:42.100 by wypełnić kawałek plaży[br]mierzący 9x9 metrów 0:02:42.100,0:02:45.000 piasku prawie metrowej głębokości. 0:02:45.000,0:02:48.000 Cała Ziemia nie ma nawet tylu plaż, 0:02:48.000,0:02:50.200 żeby zaprezentować gwiazdy[br]całego wszechświata. 0:02:50.200,0:02:54.000 Taka plaża ciągnęła by się[br]setki milionów mil. 0:02:54.000,0:02:59.000 Na Stephena Hawkinga, ile tych gwiazd! 0:02:59.000,0:03:02.000 Jednak Hawking, wraz z innymi fizykami,[br]wierzy w rzeczywistość 0:03:02.000,0:03:05.000 jeszcze większą, niewyobrażalnie większą. 0:03:05.000,0:03:09.000 Po pierwsze, sto miliardów galaktyk[br]w zasięgu naszych teleskopów 0:03:09.000,0:03:12.000 to prawdopodobnie[br]maleńki ułamek całości. 0:03:12.000,0:03:15.000 Sam kosmos rozszerza się[br]w przyspieszającym tempie. 0:03:15.000,0:03:18.000 Ogromna większość galaktyk 0:03:18.000,0:03:19.947 oddala się od nas tak szybko, 0:03:19.973,0:03:22.000 że ich światło[br]może nigdy do nas nie dotrzeć. 0:03:22.000,0:03:25.000 Mimo to fizyczna rzeczywistość[br]tu, na Ziemi, 0:03:25.000,0:03:29.000 jest blisko związana z tymi dalekimi,[br]niewidzialnymi galaktykami. 0:03:29.000,0:03:32.000 Możemy myśleć o nich[br]jak o części naszego wszechświata. 0:03:32.000,0:03:35.000 Tworzą jedną, gigantyczną strukturę, 0:03:35.000,0:03:38.400 podlegają tym samym prawom fizyki,[br]są z tych samych elektronów, protonów, 0:03:38.400,0:03:41.000 kwarków, neutrin,[br]z których składamy się ty i ja. 0:03:41.000,0:03:46.000 Jednak ostatnie teorie z zakresu fizyki,[br]w tym teorią strun, mówią, 0:03:46.000,0:03:50.000 że być może istnieją niezliczone[br]inne wszechświaty 0:03:50.000,0:03:52.000 zbudowane z innego rodzaju cząstek, 0:03:52.000,0:03:54.300 o innych właściwościach,[br]podlegające innym prawom. 0:03:54.300,0:03:57.000 Większość tych światów[br]nie mogłaby mieścić życia. 0:03:57.000,0:04:00.000 Powstawałyby i przestawałyby istnieć[br]w ciągu nanosekundy. 0:04:00.000,0:04:03.000 Mimo wszystko, połączone,[br]tworzą rozległy wieloświat 0:04:03.000,0:04:07.000 złożony z możliwych wszechświatów[br]nawet w 11 wymiarach, 0:04:07.000,0:04:11.000 zawierający cuda wykraczające[br]poza najdzikszą wyobraźnię. 0:04:11.000,0:04:14.000 Wiodąca wersja teorii strun zakłada,[br]że wieloświat 0:04:14.000,0:04:17.000 złożony jest z 10 do 500 wszechświatów. 0:04:17.000,0:04:20.000 To jedynka i 500 zer, 0:04:20.000,0:04:23.000 numer tak olbrzymi, że gdyby każdy atom 0:04:23.000,0:04:26.000 w naszym obserwowalnym wszechświecie[br]miałby własny wszechświat, 0:04:26.000,0:04:29.000 a ze wszystkich atomów[br]w tych wszechświatach 0:04:29.000,0:04:32.600 każdy miałby własny,[br]i gdyby powtórzyć to jeszcze dwa razy, 0:04:32.600,0:04:37.000 wciąż bylibyście[br]maleńkim ułamkiem całości, 0:04:37.000,0:04:41.307 jedną bilion bilionów bilionów[br]bilionów bilionów bilionów bilionów... 0:04:41.333,0:04:46.000 ...bilionów bilionów bilionów bilionów[br]bilionów bilionów bilionów bilionową. 0:04:46.000,0:04:52.000 Ale nawet taka liczba[br]jest niczym w porównaniu do innej: 0:04:52.000,0:04:54.000 nieskończoności. 0:04:54.000,0:04:55.181 Niektórzy fizycy uważają, 0:04:55.207,0:04:57.400 że kontinuum czasoprzestrzenne[br]jest nieskończone 0:04:57.400,0:05:00.300 i zawiera nieskończoną ilość[br]tzw. "kieszonkowych wszechświatów" 0:05:00.300,0:05:02.000 o rozmaitych właściwościach. 0:05:02.000,0:05:04.000 Mózg już ci paruje? 0:05:04.000,0:05:07.000 Teoria kwantowa[br]rzuca nowe światło na sytuację. 0:05:07.000,0:05:09.000 Sama teoria została udowodniona, 0:05:09.000,0:05:11.000 ale interpretacja jest zaskakująca 0:05:11.000,0:05:14.000 i niektórzy fizycy twierdzą,[br]że można ją zrozumieć 0:05:14.000,0:05:17.200 tylko wyobrażając sobie, że ogromna liczba[br]wszechświatów równoległych 0:05:17.200,0:05:19.000 mnoży się z każdą chwilą, 0:05:19.000,0:05:23.000 i wiele z nich przypominałoby[br]pod wieloma względami nasz świat, 0:05:23.000,0:05:25.000 z wieloma wersjami ciebie włącznie. 0:05:25.000,0:05:28.200 W jednym z takich wszechświatów[br]skończyłoby się studia z wyróżnieniem 0:05:28.200,0:05:30.000 i poślubiło wymarzoną osobę, 0:05:30.000,0:05:33.000 podczas gdy w innym nie za bardzo. 0:05:33.000,0:05:36.000 Niektórzy naukowcy[br]wciąż uważają, że to bzdury. 0:05:36.000,0:05:39.400 Że jedyną sensowną odpowiedzą na pytanie[br]o liczbę wszechświatów jest jeden. 0:05:39.400,0:05:42.000 Tylko jeden wszechświat. 0:05:42.000,0:05:48.000 Według paru filozofów i mistyków[br]nawet nasz wszechświat jest iluzją. 0:05:48.000,0:05:54.000 Jak widzisz, obecnie nie ma[br]żadnej zgody w tej kwestii. 0:05:54.000,0:05:58.000 Wiadomo jedynie, że odpowiedź leży[br]między zerem a nieskończonością. 0:05:58.000,0:06:01.000 Zdaje się, że wiemy jeszcze jedno. 0:06:01.000,0:06:05.000 To niezłe czasy, żeby zajmować się fizyką. 0:06:05.000,0:06:08.200 Możemy właśnie przechodzić największą[br]zmianę poglądów odnośnie wiedzy, 0:06:08.200,0:06:11.000 jakiej kiedykolwiek doświadczyła ludzkość. 0:06:11.000,0:06:14.000 (Muzyka) 0:06:17.000,0:06:20.000 Gdzieś tam,[br]daleko w rozległym wszechświecie, 0:06:20.000,0:06:23.000 muszą być niezliczone planety[br]tętniące życiem. 0:06:23.000,0:06:26.000 Dlaczego jednak nie ma na to[br]żadnego dowodu? 0:06:26.000,0:06:29.000 To sławne pytanie,[br]które w 1950 roku zadał Enrico Fermi: 0:06:29.000,0:06:32.000 Gdzie są ci kosmici? 0:06:32.000,0:06:36.000 Miłośnicy teorii spiskowych twierdzą,[br]że cały czas odwiedza nas UFO, 0:06:36.000,0:06:41.000 a doniesienia o tym są ukrywane,[br]ale to niezbyt przekonujące. 0:06:41.000,0:06:43.000 Pozostaje prawdziwa zagadka. 0:06:43.000,0:06:46.000 W zeszłym roku teleskop kosmiczny Kepler 0:06:46.000,0:06:49.000 wykrył setki planet[br]wokół pobliskich gwiazd. 0:06:49.000,0:06:52.000 Nasuwa się wniosek, 0:06:52.000,0:06:55.000 że najwyraźniej pół biliona planet[br]znajduje się 0:06:55.000,0:06:57.000 w samej naszej galaktyce. 0:06:57.000,0:07:00.000 Jeśli nawet tylko jedna na 10 tysięcy 0:07:00.000,0:07:03.000 ma warunki konieczne[br]do utrzymania jakieś formy życia, 0:07:03.000,0:07:06.000 oznacza to istnienie 50 milionów planet[br]mogących zawierać życie 0:07:06.000,0:07:08.000 tutaj, na Drodze Mlecznej. 0:07:08.000,0:07:11.000 Oto zagadka: nasza Ziemia[br]nie uformowała się 0:07:11.000,0:07:14.000 aż do mniej więcej 9 miliardów lat[br]po Wielkim Wybuchu. 0:07:14.000,0:07:18.000 Niezliczone planety naszej galaktyki[br]uformowały się wcześniej, 0:07:18.000,0:07:21.000 i mogły dać szansę istnieniu życia 0:07:21.000,0:07:24.000 miliardy, a na pewno[br]wiele milionów lat wcześniej, 0:07:24.000,0:07:27.000 niż stało się to na Ziemi. 0:07:27.000,0:07:30.100 Jeśli choćby na kilku z nich namnożyły się[br]inteligentne formy życia, 0:07:30.100,0:07:32.000 które zaczęłyby tworzyć technologie, 0:07:32.000,0:07:35.000 miałyby one miliony lat, 0:07:35.000,0:07:37.000 żeby się rozwinąć i urosnąć w siłę. 0:07:37.000,0:07:40.000 Na Ziemi 0:07:40.000,0:07:43.000 byliśmy świadkami spektakularnego[br]postępu technologicznego 0:07:43.000,0:07:46.000 w ciągu zaledwie 100 lat. 0:07:46.000,0:07:49.000 W ciągu milionów lat[br]inteligentna obca cywilizacja 0:07:49.000,0:07:52.000 mogłaby z łatwością[br]rozprzestrzenić się w galaktyce, 0:07:52.000,0:07:55.000 być może tworząc gigantyczne struktury[br]generujące energię 0:07:55.000,0:07:58.000 lub floty statków-kolonizatorów, 0:07:58.000,0:08:01.000 albo wspaniałe dzieła sztuki[br]wypełniające niebo nocą. 0:08:01.000,0:08:04.000 Przynajmniej wydawałoby się, 0:08:04.000,0:08:07.000 że powinni ujawnić swoją obecność,[br]celowo lub nie, 0:08:07.000,0:08:10.000 poprzez takie czy inne[br]sygnały elektromagnetyczne. 0:08:10.000,0:08:13.000 Mimo to, wciąż nie mamy[br]prawdziwego dowodu. 0:08:13.000,0:08:16.000 Dlaczego? 0:08:16.000,0:08:21.000 Możliwych odpowiedzi jest wiele,[br]a niektóre są dość mroczne. 0:08:21.000,0:08:24.000 Być może jedna,[br]superinteligentna cywilizacja 0:08:24.000,0:08:29.000 przejęła całą galaktykę[br]i zarządziła ciszę w eterze, 0:08:29.000,0:08:32.000 obawiając się paranoicznie[br]wszelkiej możliwej konkurencji. 0:08:32.000,0:08:35.000 Po prostu czeka tam,[br]gotowa zniszczyć wszystko, 0:08:35.000,0:08:38.000 co stanie się zagrożeniem. 0:08:38.000,0:08:41.000 A może wcale nie są tak inteligentni, 0:08:41.000,0:08:44.000 lub na przykład ewolucja inteligencji 0:08:44.000,0:08:47.000 zdolnej do tworzenia[br]skomplikowanych technologii 0:08:47.000,0:08:50.000 jest dużo rzadsza niż założyliśmy.[br]W końcu... 0:08:50.000,0:08:53.000 Na Ziemi nastąpiło to tylko raz[br]w ciągu czterech miliardów lat. 0:08:53.000,0:08:56.000 Może to był łut szczęścia. 0:08:56.000,0:08:59.000 Może jesteśmy pierwszą taką cywilizacją[br]w naszej galaktyce. 0:08:59.000,0:09:03.000 Albo, być może cywilizacja[br]niesie ze sobą 0:09:03.000,0:09:05.000 zapowiedź własnej destrukcji 0:09:05.000,0:09:09.000 poprzez niemożność[br]kontroli technologii, które tworzy. 0:09:09.000,0:09:13.000 Jest też wiele optymistycznych odpowiedzi. 0:09:13.000,0:09:15.238 Po pierwsze, nie wysilamy się[br]w poszukiwaniach 0:09:15.264,0:09:17.000 i nie inwestujemy w nie zbyt dużo. 0:09:17.000,0:09:21.000 Jedynie mały ułamek gwiazd[br]naszej galaktyki 0:09:21.000,0:09:25.000 został poddany bliskim obserwacjom[br]w poszukiwaniu interesujących sygnałów. 0:09:25.000,0:09:28.000 A może szukamy w zły sposób. 0:09:28.000,0:09:31.000 Może cywilizacje te, wraz z rozwojem, 0:09:31.000,0:09:33.000 szybko odkrywają techniki komunikacji, 0:09:33.000,0:09:37.000 o wiele bardziej zaawansowane[br]i przydatne niż fale elektromagnetyczne. 0:09:37.000,0:09:41.000 Może wszystko rozgrywa się[br]wewnątrz tajemniczej, 0:09:41.000,0:09:43.500 niedawno odkrytej ciemnej materii[br]lub ciemnej energii, 0:09:43.500,0:09:46.200 które zdają się odpowiadać[br]za większość masy wszechświata. 0:09:46.200,0:09:52.000 A może to skala poszukiwań[br]jest nieodpowiednia. 0:09:52.000,0:09:55.000 Może rozwinięte cywilizacje[br]dochodzą do wniosku, 0:09:55.000,0:09:57.200 że życie to po prostu[br]złożone formy informacji, 0:09:57.200,0:10:00.000 komunikujące się ze sobą[br]w piękny sposób, 0:10:00.000,0:10:03.000 i że może to następować sprawniej[br]na małą skalę. 0:10:03.000,0:10:06.000 I tak jak toporny sprzęt muzyczny[br]skurczył się 0:10:06.000,0:10:09.000 do malutkiego, zgrabnego iPoda,[br]może samo inteligentne życie, 0:10:09.000,0:10:10.835 aby zmniejszyć zły wpływ na środowisko 0:10:10.861,0:10:13.000 zmniejszyło się[br]do mikroskopijnych rozmiarów. 0:10:13.000,0:10:17.000 Układ Słoneczny może obfitować w kosmitów,[br]których my po prostu nie widzimy. 0:10:17.000,0:10:20.000 Może same myśli w naszych głowach[br]są formą obcego życia. 0:10:20.000,0:10:23.000 Dobrze, to szalony pomysł. 0:10:23.000,0:10:26.000 Kosmici kazali mi to powiedzieć. 0:10:26.000,0:10:29.000 Ale fajnie, że idee rzeczywiście[br]zdają się żyć własnym życiem 0:10:29.000,0:10:32.000 i że przeżywają własnych twórców. 0:10:32.000,0:10:36.000 Może życie biologiczne[br]to jedynie faza przejściowa. 0:10:36.000,0:10:41.000 Cóż, w ciągu najbliższych 15 lat 0:10:41.000,0:10:44.000 zdobędziemy może prawdziwe[br]spektroskopowe informacje 0:10:44.000,0:10:47.100 które pokażą, jak przyjazne życiu[br]są najbliższe, obiecujące planety. 0:10:47.100,0:10:52.000 W międzyczasie SETI, projekt naukowy,[br]poszukiwania pozaziemskich cywilizacji, 0:10:52.000,0:10:54.000 udostępnia swoje dane publicznie, 0:10:54.000,0:10:57.000 dzięki czemu miliony domowych naukowców,[br]może nawet ty, 0:10:57.000,0:10:59.100 mogą zasilić szeregi[br]i dołączyć do poszukiwań. 0:10:59.100,0:11:02.000 Tu, na Ziemi, przeprowadza się[br]zdumiewające eksperymenty, 0:11:02.000,0:11:05.000 mające na celu stworzenie życia z niczego, 0:11:05.000,0:11:08.000 życia, które może znacznie się różnić[br]od znanych nam form DNA. 0:11:08.000,0:11:11.000 Wszystko to pomoże nam zrozumieć, 0:11:11.000,0:11:14.000 czy wszechświat obfituje w życie, 0:11:14.000,0:11:17.000 czy rzeczywiście jesteśmy sami. 0:11:17.000,0:11:21.000 Obie odpowiedzi, na swój sposób, 0:11:21.000,0:11:24.000 budzą podziw, 0:11:24.000,0:11:27.000 bo nawet jeśli jesteśmy sami, 0:11:27.000,0:11:30.000 fakt, że myślimy, marzymy[br]i zadajemy te pytania 0:11:30.000,0:11:35.000 może się okazać jedną z najważniejszych[br]informacji o wszechświecie. 0:11:35.000,0:11:38.000 Mam jeszcze jedną dobrą wiadomość. 0:11:38.000,0:11:41.000 Pogoń za wiedzą i zrozumieniem[br]nigdy staje się nudna. 0:11:41.000,0:11:44.000 Nigdy. Jest wręcz przeciwnie. 0:11:44.000,0:11:47.000 Im więcej wiesz, tym bardziej[br]zdumiewający wydaje się świat. 0:11:47.000,0:11:50.000 I to właśnie szalone teorie[br]i pytania bez odpowiedzi 0:11:50.000,0:11:52.000 pchają nas do przodu. 0:11:52.000,0:11:54.000 Więc nie traćcie ciekawości.