0:00:12.683,0:00:14.513
Merhaba arkadaşlar;

0:00:14.513,0:00:17.052
Epistemoloji dersimizin bu programında

0:00:17.052,0:00:20.203
epistemoloji nedir sorusunu yanıtlamaya çalışacağız.

0:00:20.203,0:00:22.681
Dilerseniz, Kuramsal Bir İşlev Olarak

0:00:22.681,0:00:26.032
Epistemolojiyi açıklayarak programımıza başlayalım.

0:00:26.032,0:00:31.501
Epistemoloji, bilgi kavramı üzerine geliştirilen kuramsal bir çalışma türüdür.

0:00:31.501,0:00:35.583
Bilgi kavramının kendisine kuramsal bir bakış açısı getirmeyi hedefler.

0:00:35.583,0:00:39.313
Epistemoloji bilgi dağarcığımıza yeni bilgiler eklemek yerine,

0:00:39.568,0:00:42.338
bilgiyi felsefi açıdan inceler.

0:00:42.338,0:00:46.418
Sorgulama ve açıklama yapmanın ilk aşamasında epistemolojinin tam olarak

0:00:46.418,0:00:49.889
nasıl bir kuramsal çaba olduğunu sorabiliriz.

0:00:49.889,0:00:54.429
Epistemolojinin kuramsal çabası tek bir sınıf altında toplanmaz.

0:00:54.429,0:01:00.109
Çünkü bilgi üzerine yürütülen felsefi çalışmalar çeşitlilik ve kuramsal renkler içerir.

0:01:00.109,0:01:04.570
Epistemolojinin kendisine sorun olarak aldığı temel konuları gözden geçirip,

0:01:04.570,0:01:08.400
epistemoloji alanını daha somut bir tarzda anlayalım.

0:01:08.400,0:01:12.420
Bu konuların ilki, İnsan Bilgisinin Kaynaklarıdır.

0:01:12.420,0:01:16.690
Bilgi sahibi olmak bizim için en sıradan görünen olgulardan biridir

0:01:16.690,0:01:19.990
ancak bilginin kaynakları üzerinde çok fazla düşünmeyiz.

0:01:19.990,0:01:23.060
“Kaynak” kavramı, dar bir şekilde anlaşıldığında,

0:01:23.060,0:01:28.249
toplumsal yaşantımız içinde yer alan “enformasyon kanalları” şeklinde açıklanabilir.

0:01:28.249,0:01:33.059
Bilgi kavramını açık hale getirirken, bilginin tanımına ek olarak kuramcılar,

0:01:33.059,0:01:37.140
kavramsal çözümlemelerini üretme yönünde de akıl yürütmüşlerdir.

0:01:37.140,0:01:41.220
Kavramsal çözümlemeler genelde, ele alınan önemli bir düşünsel

0:01:41.220,0:01:44.199
kavramın başka kavramların bileşiminden nasıl

0:01:44.199,0:01:46.930
oluştuğunu göstermeyi hedefler.

0:01:46.930,0:01:50.471
Çözümlemeler önemli ve yararlı zihinsel eylemlerdir,

0:01:50.471,0:01:54.060
çünkü bu tür işlevlerin sonucunda ele alınan kavram daha anlaşılır

0:01:54.060,0:01:59.440
bir hâle gelir ve kavramın unsurları belirgin bir şekilde ortaya çıkar.

0:01:59.440,0:02:03.870
Felsefeciler, bilginin olanaklılığı konusunda da irdelemelerde bulunup,

0:02:03.870,0:02:06.879
genelde sormaya alışık olmadığımız soruları sorarlar.

0:02:07.124,0:02:09.819
Günlük yaşamda bilgi alışverişinde bulunur,

0:02:09.819,0:02:14.379
bilginin ne olduğunu veya gerçekten olup olmadığını sorgulamayız.

0:02:14.379,0:02:18.391
Fakat epistemolojik çalışmalarda, bilginin gerçekten

0:02:18.391,0:02:22.399
olanaklı olup olmadığı konusunda derinlikli sorgulamalar yürütülür.

0:02:22.399,0:02:26.469
20. yüzyıl felsefesinde kendine yer edinmiş olan bir sorunsal,

0:02:26.469,0:02:29.960
bilgi kavramı ve bilgi edinimi süreçleri ile toplumsallık

0:02:29.960,0:02:32.509
arasındaki ilişkinin saptanmasıyla ilgilidir.

0:02:32.823,0:02:36.524
Felsefe tarihinde, epistemoloji alanında yürütülen çalışmalarda,

0:02:36.524,0:02:39.365
toplumsal unsurlar genelde tartışmalara yansımamış

0:02:39.365,0:02:42.573
ve bilgi konusundaki araştırmalar neredeyse

0:02:42.573,0:02:46.155
“yalıtılmış” bireysel girişimler olarak kalmıştır.

0:02:46.155,0:02:50.234
Günümüzde, felsefecilerin eski çağlarda benimsemiş olduğu bilgisel,

0:02:50.234,0:02:56.004
düşünsel veya kavramsal normların belli oranda yerinden oynadığı söylenebilir.

0:02:56.004,0:02:59.285
Bu değişim, felsefenin temel alanlarında, özellikle

0:02:59.285,0:03:04.964
toplumsallık ve tarihsellik konularında, yeni bir bilincin gelişmesi yönündedir.

0:03:04.964,0:03:08.384
Epistemoloji, geçirmekte olduğu değişimlerle birlikte,

0:03:08.384,0:03:12.523
Eski Yunan’da ortaya atılan sorunsallar ışığında iş görmektedir.

0:03:12.523,0:03:16.464
Eski Yunan’ın veya Yeni Çağ’ın bilgi kuramcılarının kafa yorduğu

0:03:16.464,0:03:20.404
sorunların bir kısmı günümüzde ilginçliğini koruyor olabilir.

0:03:20.404,0:03:24.064
Buna karşın felsefenin geleneksel konularının belli bir bölümünün

0:03:24.064,0:03:26.536
bizimle ve bizim içinde yaşadığımız

0:03:26.536,0:03:29.705
dünyayla olan ilgisi son derece şüphelidir.

0:03:29.705,0:03:32.964
Bu durum da felsefe tarihinin yakından incelenmesi

0:03:32.964,0:03:36.285
ve eskinin felsefi sorunları üzerine eğilinmesi konularında

0:03:36.285,0:03:40.265
bazı soru işaretlerinin ortaya çıkmasına neden olur.

0:03:40.265,0:03:43.714
Felsefe tarihinin büyük düşünürlerinin irdelediği konular

0:03:43.714,0:03:47.685
ve hatta kullanılan dil zaman zaman tuhaf ve uzak görünse de

0:03:47.685,0:03:50.574
bu konuların çoğunun günümüzün felsefi problemleri

0:03:50.574,0:03:54.864
açısından önemli ipuçları taşıdığı bir gerçektir.

0:03:54.864,0:03:58.985
Bu konuda yararlı olabilecek bir yaklaşım,

0:03:58.985,0:04:02.345
bazı felsefecilerin “varsayımsal sempati” adını verdikleri bir tavır benimsemektir.

0:04:02.345,0:04:05.394
Varsayımsal sempati, eserini okumakta olduğumuz

0:04:05.394,0:04:08.464
büyük bir düşünürün söylediklerinin tahminen önemli bazı

0:04:08.464,0:04:12.894
noktalar içerdiği ve yazarın önemli bir fikri aktarma çabasında

0:04:12.894,0:04:17.593
olduğu konusunda bir tavır geliştirip ona bir “şans vermek” demektir.

0:04:17.593,0:04:21.173
Üst düzey kavramsal bir etkinlik olan epistemoloji kapsamında

0:04:21.173,0:04:25.124
kullanılan merkezcil ve kritik kavramların önemli bir kısmı

0:04:25.124,0:04:28.734
günlük dilden devralınan bildik kavramlardır.

0:04:28.734,0:04:33.254
Fakat felsefeciler zaman zaman bu kavramları daha açık hale getirerek

0:04:33.254,0:04:36.705
ve bazen de belli bir oranda dönüştürerek kullanırlar.

0:04:36.705,0:04:39.563
Şimdi bu kavramlara göz atalım.

0:04:39.563,0:04:45.594
Norm, en genel haliyle, “düzenleyici ilke veya kural” anlamındadır.

0:04:45.594,0:04:49.943
Etik kurallar normatif önermelerin en bilinen örnekleridir.

0:04:49.943,0:04:54.554
Normatif önermelerin işlevlerini ve önemini iyi anlamanın bir yolu,

0:04:54.554,0:04:59.254
bu tür önermeleri normatif olmayan ifadelerle karşılaştırmaktır.

0:04:59.254,0:05:04.323
Betimleyici, tasvir edici veya anlatıcı nitelikte olan yani yalnızca bir

0:05:04.323,0:05:07.164
durumu veya olguyu ileten cümleler,

0:05:07.164,0:05:10.956
normatif olmayan ifadeler arasında sayılabilir.

0:05:10.956,0:05:14.125
Bilgi konusu üzerine çalışan felsefecilerin çoğu

0:05:14.125,0:05:17.415
epistemolojinin normatif bir çaba olduğunu söyleyecektir.

0:05:17.415,0:05:20.195
Bunun anlamı, bilginin iyi veya doğru örneklerinin,

0:05:20.195,0:05:24.055
yani dünyaya dair inançlarımızın nasıl olması gerektiği

0:05:24.055,0:05:28.184
konusunun epistemolojinin konuları arasında yer aldığıdır.

0:05:28.184,0:05:32.574
Bilgi kavramı epistemolojinin temel irdeleme konusu olsa da

0:05:32.574,0:05:35.705
bilginin her boyutu epistemoloji alanı içinde

0:05:35.705,0:05:38.414
eşit ölçüde ilgi görmez ve irdelenmez.

0:05:38.414,0:05:42.214
Logos içeren veya logos’un içinde yer alan bilgi türleri içinde

0:05:42.214,0:05:46.732
felsefecileri en çok meşgul eden bilgi türü önermesel bilgidir.

0:05:46.732,0:05:50.795
“Önerme” deyimi, kısaca ve kabaca “bir iddiada bulunan

0:05:50.795,0:05:56.454
bir cümlenin içeriğinde barınan düşünce veya fikir” olarak tanımlanabilir.

0:05:56.454,0:05:59.594
Dilimizde “doğru” ve “yanlış” hem normatif hem de

0:05:59.594,0:06:02.284
tasvire yönelik anlamlar barındırır.

0:06:02.284,0:06:06.544
Etik kullanımda doğrunun ve yanlışın farklı bir kavram olduğu da açıktır.

0:06:06.544,0:06:09.773
Bu kullanım kendisini betimleyici bağlamda gösterir.

0:06:09.773,0:06:12.934
Betimleyici bağlamda ortaya çıkan bu kullanım kapsamında,

0:06:12.934,0:06:15.704
bir önerme için “doğru” nitelemesini kullanmak,

0:06:15.704,0:06:20.433
onun dünyada olan olgularla uyum içinde olduğunu belirtme anlamını taşır.

0:06:20.433,0:06:26.094
Bilişsellik, yalnızca felsefede değil, birçok alanda kullanılan bir kavramdır.

0:06:26.094,0:06:30.713
Bu kavram, zaman zaman “bilgisel” ile eş anlamlı olarak da kullanılır

0:06:30.713,0:06:35.242
ve “bilgi” ile olan yakın ilişkisi nedeniyle kafa karışıklıklarına neden olur.

0:06:35.242,0:06:40.514
‘Bilişsel’ sıfatı genelde, bir “üst düzey zihinsel işlevler yelpazesi” için kullanılır.

0:06:40.514,0:06:44.584
Bu yelpazenin kapsamındaki işlevlerin en önde gelenleri duyular

0:06:44.584,0:06:50.245
aracılığıyla algılama, bellek işlevleri, akıl yürütme ve bilgilenmedir.

0:06:50.245,0:06:54.945
Bu işlevlerin tümü, üst düzey zihinselliği gerektiren süreçler içerir.

0:06:54.945,0:07:00.553
“İnanç” ve “inanmak” kavramları denildiğinde akla ilk gelen dinsel bağlamlardır.

0:07:00.553,0:07:05.615
“İnanç sahibi olmak” deyiminin ilk çağrıştırdığı kavram “Tanrı”dır.

0:07:05.615,0:07:09.084
Tanrı inancı düşüncesine ek olarak, “inanç” kavramı, “güven”

0:07:09.084,0:07:13.375
ve “kararlılık” kavramları ile ilintili olarak da sıkça kullanılır.

0:07:13.375,0:07:15.535
Dünya bilgimiz açısından bakıldığında,

0:07:15.535,0:07:20.074
inanç bilgiyi hedeflemenin ve bilgiye yönelmenin bir parçasıdır.

0:07:20.074,0:07:23.653
Bu konuda dikkat edilmesi gereken nokta, bir inancın

0:07:23.653,0:07:28.663
“inanç” etiketini hak edebilmesi için, doğru olmak zorunda olmadığıdır.

0:07:28.663,0:07:33.074
İnançlarımızın bir kısmı doğru, bir kısmı ise yanlıştır.

0:07:33.074,0:07:37.914
“Kanıt”ın epistemolojik çalışmalar kapsamında önemli bir işlevi vardır.

0:07:37.914,0:07:43.315
Bu kavram, insanın bilgisel durumlarının felsefi irdelemesi sırasında sıkça kullanılır.

0:07:43.315,0:07:46.645
İnsan bilgisi, fakında olalım ya da olmayalım,

0:07:46.645,0:07:49.834
ağırlıklı olarak kanıt olgusu üzerinde kurulur.

0:07:49.834,0:07:52.485
Ancak her kanıt doğru olmayabilir.

0:07:52.485,0:07:56.283
Bazı kanıtlar bizi yanıltsa da “kanıt” kapsamında yer alır.

0:07:56.283,0:07:59.044
Gündelik bir sohbet sırasında yanlış bir önermeyi duyan

0:07:59.044,0:08:02.766
birey bu duyumu temel alarak yanlış inanç oluşturabilir.

0:08:02.766,0:08:07.264
Ancak, bu yanlış önermeye inanan insanın da kanıtsal bir zincir

0:08:07.264,0:08:10.095
içinde inanç oluşturduğunu söylemeliyiz.

0:08:10.095,0:08:13.414
Kanıtın kavramsal betimlemesi ile kanıtının yeterliliği

0:08:13.414,0:08:17.203
veya yetersizliği konuları birbirinden ayrıdır.

0:08:17.203,0:08:21.214
Son olarak, Epistemolojik Gerekçelendirme kavramını ele alalım.

0:08:21.214,0:08:25.085
“Gerekçe” kavramı aslında logos’un esas anlamlarından biridir

0:08:25.085,0:08:30.765
ve tahmin edileceği gibi, insanı diğer canlılardan ayıran özelliklerin başında yer alır.

0:08:30.765,0:08:33.724
Bizim sahip olduğumuz bilgilerin ezici bir çoğunluğu,

0:08:33.724,0:08:37.864
bir gerekçelendirme süreci veya yapısı sayesinde yaşam bulur.

0:08:37.864,0:08:40.785
Tersinden düşünürsek, hiçbir gerekçesi olmadan

0:08:40.785,0:08:44.215
edindiğimiz inançların önemli bir kısmı epistemolojik açıdan

0:08:44.215,0:08:46.893
ciddi sorunlar arz eder, diyebiliriz.

0:08:46.893,0:08:51.135
Evet, arkadaşlar; Epistemoloji dersimizin bu programında

0:08:51.135,0:08:54.024
epistemoloji nedir sorusunu yanıtlamaya çalıştık.

0:08:54.024,0:08:56.504
Bir başka programda görüşmek üzere, hoşça kalın.