Gəlin biraz Maksvel-Boltzman
paylanması haqqında danışaq.
Və buradakı şəkil Klerk
Maksvelin şəkilidir.
Mən bu şəkili çox sevirəm, o həyat
yoldaşı Katerina Maksvellə birlikdədir, bu isə çox güman ki, onların itidir.
Və Ceyms Maksvel fizika dahisidir və
özünün Maksvel düsturu ilə məhşurdur.
O həmçinin fotoqrafiyada əsaslı işlər
görmüşdür və o həmçinin ideallaşdırılmış
gas hissəciklərinin sürətinin
paylanması haqqındada da
düşünmüşdür.
Bu centlmen isə Ludviq Boltzmandır.
O statistik mexanıkanikanın
yaradıcılarından biridir.
Və birlikdə, Maxwell-Boltzman paylanması
yolu ilə əməkdaşlıq etmədilər, amma onlar
müstəqil olaraq eyni nəticəyə gəldilər.
Onlar " hava hissəciklərinin sürətlərinin
paylanması nədir?" sualına cavab verə bilmişdilər.
Gəlin biraz əsaslandıraq, kiçik
bir təcrübə edək.
Tutaq ki, burada konteyner var.
Tutaq ki, burada konteyner var.
və tutaq ki, bunun içində hava var.
Hava daha çox azotdan təşkil olunub.
gəlin deyək ki, sadələşdirmək üçün
deyək ki bu sadəcə azotdan ibarətdir.
Bir neçə azot molekulu çəkək.
Tutaq ki, bizim termometerimiz var.
Mən termometeri buraya qoyuram.
Termometerin göstərişi
300 kelvindir.
300 kelvin temperatur nə deməkdir?
Bizim gündəlik həyatımızda çox
güclü temperatur hissimiz olur.
Hey, mən bu isti şeyə toxunmaq istəmirəm.
Bu məni yandıracaq.
Yaxud bu soyuqdur, bu məni titrədəcək.
Bu bizim beynimizin temperaturu
necə qəbul etməsidir.
Bəs molekulyar miqyasda nə baş verir?
Bu temperatur
haqqında düşünmək üçün
yaxşı yoldur.
Mən bunu
yalnış tələffüz etdim.
Temperatur sistemdəki molekulların orta
kinetik enerjisindən asılıdır.
Gəlin bunu bu cür yazaq.
Temperatur orta kinetik enerjidən asılıdır.
Sistemdəki
orta
kinetik
enerji.
Mənb sadəcə orta kinetik enerji yazacam.
Gəlin bunu daha konkret edək.
Tutaq ki, iki konteynerimiz var.
Bu birinci konteynerdir.
Vay.
Və iki konteyner burada sağdadır.
Tutaq ki, bizim eyni sayda
azot qazımız var.
Mən burada 10-unu çəkirəm.
Bu aydındır ki, real deyil,
molekulların sayı daha da çoxdur.
1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10.
1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10.
Tutaq ki, temperatur
300 kelvindir.
Bu sistemin temperaturu 300 kelvindir.
Bu sistemin temperaturu isə 200 kelvindir.
Əgər təsəvvür etsək ki, molekullar nə edir,
onlar ətrafda hərəkət edir, bir-biri ilə toqquşur,
onların hamısı birlikdə hərəkət etmir.
Sistemdə molekulların orta kinetik enerjisi
daha da yüksək olacaq.
ola bilər ki, molekul bu
istiqamətdə hərəkət edir.
Bu sürətdir.
Bunun sürəti budur.
Bu istiqamətdə gedir.
Ola bilər ki, bu hərəkət etmir.
Bu bu istiqamətdə sürətlə hərəkət edir.
Bu ola bilər lap sürətlə hərəkət edir.
Bu bunu edir.
Bu bunu edir.
Bu bunu edir.
Əgər indi bunu bu sistemlə müqayisə etsək,
çox sürətlə gedən
molekullar yenə olacaq.
Ola bilər ki, bu molekul
digərlərində sürətlə gedir.
Ama ortalama buradakı molekulların aşağı
kinetik enerjisi var.
Bu ola bilər ki bunu edir.
Gəlin bunu çəkməyə çalışaq.
Ortalama onların aşağı kinetik enerjisi olacaq.
Bu o demək deyil ki, nu molekullar