1
00:00:04,200 --> 00:00:08,240
Pravednost Michael Sandel

2
00:00:08,240 --> 00:00:15,240
Moralna strana ubojstva

3
00:00:33,509 --> 00:00:36,587
Ovo je kolegij o pravednosti
i započinjemo jednom pričom.

4
00:00:37,750 --> 00:00:39,735
Pretpostavimo da ste vozač tramvaja

5
00:00:40,179 --> 00:00:43,809
i vaš tramvaj juri tračnicama
90 km na sat,

6
00:00:44,640 --> 00:00:48,741
a na kraju tračnica uočavate
pet radnika koji rade na pruzi.

7
00:00:49,390 --> 00:00:52,972
Pokušavate stati, ali ne možete,
kočnice vam ne rade.

8
00:00:53,829 --> 00:00:56,077
Očajni ste jer znate

9
00:00:56,780 --> 00:01:01,090
da ako se zaletite u tih pet radnika,
svi će poginuti.

10
00:01:01,490 --> 00:01:03,612
Pretpostavimo da to znate sa sigurnošću

11
00:01:05,079 --> 00:01:06,703
i osjećate se bespomoćni

12
00:01:07,420 --> 00:01:12,550
dok ne primijetite sporedni kolosijek
s desne strane

13
00:01:13,170 --> 00:01:18,039
a na kraju tog kolosijeka je jedan radnik
koji radi na pruzi.


14
00:01:19,079 --> 00:01:25,326
Vaš upravljač radi pa možete
skrenuti tramvaj, ako želite,

15
00:01:26,010 --> 00:01:27,912
na sporedni kolosijek,

16
00:01:28,680 --> 00:01:31,751
i tako ubiti jednog radnika,
ali poštedivši petoricu.

17
00:01:33,269 --> 00:01:35,199
Evo našeg prvog pitanja.

18
00:01:35,929 --> 00:01:37,809
Kako ispravno postupiti?

19
00:01:38,819 --> 00:01:40,478
Što biste vi učinili?

20
00:01:40,638 --> 00:01:42,030
Hajde da provedemo anketu.

21
00:01:42,470 --> 00:01:47,700
Koliko bi vas skrenulo tramvaj
na sporedni kolosijek?

22
00:01:47,850 --> 00:01:49,030
Dignite ruke.

23
00:01:52,019 --> 00:01:55,330
Koliko vas ne bi?
Koliko bi vas nastavilo ravno naprijed?

24
00:01:57,650 --> 00:02:00,630
Ostavite podignute ruke, 
oni koji bi išli ravno naprijed.

25
00:02:04,049 --> 00:02:07,334
Šačica ljudi bi,
velika većina bi skrenula.

26
00:02:08,048 --> 00:02:09,548
Da čujemo prvo ...

27
00:02:09,878 --> 00:02:15,039
Sada moramo istražiti razloge
zašto mislite da je to ispravno učiniti.

28
00:02:15,089 --> 00:02:20,769
Počnimo s većinom,
koja bi skrenula na sporedni kolosijek.

29
00:02:21,798 --> 00:02:23,409
Zašto bi to učinili?

30
00:02:23,669 --> 00:02:25,241
Koji bi bio vaš razlog?

31
00:02:25,688 --> 00:02:28,569
Tko bi nam iznio svoj razlog?

32
00:02:29,808 --> 00:02:31,838
Samo naprijed, ustanite.

33
00:02:32,218 --> 00:02:37,916
Zato jer ne može biti ispravno ubiti petoro
kad možete ubiti jednoga, umjesto toga.

34
00:02:39,579 --> 00:02:43,981
Ne bi bilo u redu ubiti petoricu,
ako možete ubiti samo jednog umjesto toga.

35
00:02:46,748 --> 00:02:48,208
To je dobar razlog.

36
00:02:52,959 --> 00:02:53,778
Tko još?

37
00:02:53,848 --> 00:02:56,658
Da li se svi slažu s tim razlogom?

38
00:02:59,228 --> 00:03:00,078
Izvolite.

39
00:03:01,218 --> 00:03:07,400
Mislim da je to isti razlog zbog kojeg ljude
koji su u 9/11 spustili avion

40
00:03:07,533 --> 00:03:09,309
u polje u Pennsilvaniji,
smatramo herojima

41
00:03:09,399 --> 00:03:15,035
jer su odabrali da ubiju ljude u avionu,
a ne puno više ljudi u velikim zgradama.

42
00:03:15,909 --> 00:03:20,650
Znači, princip je bio isti u 9/11,
tragična okolnost,

43
00:03:21,379 --> 00:03:24,593
bolje ubiti jednoga
da bi petorica preživjela?

44
00:03:25,359 --> 00:03:28,220
Je li to razlog za većinu vas
koji bi skrenuli?

45
00:03:30,428 --> 00:03:34,598
Da čujemo sada one 
koji su u manjini,

46
00:03:35,508 --> 00:03:37,217
one koji ne bi skrenuli.

47
00:03:40,558 --> 00:03:44,966
Mislim da je to ista vrsta mentaliteta
koja opravdava genocid i totalitarizam,

48
00:03:45,206 --> 00:03:49,156
kako bi spasili jednu naciju,
istrebljujete drugu.

49
00:03:50,189 --> 00:03:52,538
Pa što bi vi učinili u tom slučaju?

50
00:03:53,038 --> 00:04:00,098
Kako bi izbjegli užase genocida,
vi bi se zaletili u petoricu i ubili ih?

51
00:04:03,389 --> 00:04:05,018
Po svoj prilici, da.

52
00:04:07,408 --> 00:04:08,787
Dobro, tko još?

53
00:04:09,930 --> 00:04:11,908
To je hrabar odgovor, hvala.

54
00:04:13,348 --> 00:04:17,917
Razmotrimo drugi slučaj
s tramvajem

55
00:04:20,078 --> 00:04:25,338
i pogledajmo da li se,
oni od vas koji su u većini,

56
00:04:27,428 --> 00:04:29,864
i dalje žele držati tog principa,

57
00:04:30,990 --> 00:04:33,329
bolje da umre jedan,
kako bi petorica preživjela.

58
00:04:33,500 --> 00:04:36,743
Ovaj puta vi niste vozač tramvaja,
nego promatrač.

59
00:04:37,998 --> 00:04:41,231
Stojite na mostu iznad 
tramvajske pruge,

60
00:04:42,678 --> 00:04:44,898
a prugom se približava tramvaj.

61
00:04:45,658 --> 00:04:47,830
Na kraju pruge nalazi se 5 radnika,

62
00:04:49,620 --> 00:04:51,329
kočnice ne rade,

63
00:04:51,738 --> 00:04:55,453
tramvaj samo što nije naletio na petoricu
i ubio ih.

64
00:04:55,949 --> 00:05:00,238
A sada, vi niste vozač i zaista
se osjećate bespomoćni.

65
00:05:01,309 --> 00:05:04,263
Dok ne primijetite da pokraj vas stoji

66
00:05:06,499 --> 00:05:09,373
naginjući se preko ograde mosta,

67
00:05:09,889 --> 00:05:12,210
jedan vrlo debeli čovjek.

68
00:05:17,398 --> 00:05:20,874
I mogli biste ga malo pogurnuti

69
00:05:22,668 --> 00:05:25,752
on bi pao s mosta na tračnice

70
00:05:27,949 --> 00:05:31,198
točno ispred tramvaja,

71
00:05:32,199 --> 00:05:35,483
on bi poginuo, ali bi spasio petoricu.

72
00:05:38,798 --> 00:05:43,563
Koliko vas bi gurnulo
debelog čovjeka s mosta? Dignite ruke.

73
00:05:48,089 --> 00:05:49,532
Koliko vas ne bi?

74
00:05:50,859 --> 00:05:52,489
Većina ljudi ne bi.

75
00:05:53,849 --> 00:05:55,337
Postavlja se očito pitanje,

76
00:05:55,788 --> 00:05:58,075
što se dogodilo s principom,

77
00:05:59,878 --> 00:06:03,739
bolje spasiti pet života,
čak i po cijenu žrtvovanja jednog,

78
00:06:03,839 --> 00:06:08,279
što je s principom koji su skoro svi
podržali u prvom slučaju?

79
00:06:09,240 --> 00:06:12,809
Želio bih čuti nekoga iz većine
u oba slučaja.

80
00:06:13,349 --> 00:06:16,287
Kako objašnjavate razliku
između ta dva slučaja?

81
00:06:18,629 --> 00:06:23,460
Mislim da drugi uključuje
aktivni izbor da se osobu gurne.

82
00:06:24,279 --> 00:06:29,736
Mislim da se, u suprotnom, ta osoba sama
ne bi uplela u tu situaciju,

83
00:06:29,829 --> 00:06:32,609
pa birati u njegovo ime

84
00:06:36,119 --> 00:06:39,340
da ga se uključi u nešto što bi
u protivnom izbjegao,

85
00:06:39,990 --> 00:06:42,788
mislim da je više od onog
što imate u prvoj situaciji

86
00:06:42,830 --> 00:06:49,828
gdje tri strane, vozač i dvije grupe radnika
već jesu u toj situaciji.

87
00:06:50,598 --> 00:06:54,239
Ali momak koji radi na sporednom kolosijeku,

88
00:06:55,108 --> 00:06:59,208
on nije odabrao da žrtvuje svoj život
ništa više od debelog čovjeka, zar ne?

89
00:07:02,069 --> 00:07:04,570
To je istina, ali bio je na pruzi.

90
00:07:05,339 --> 00:07:07,409
Ovaj momak je bio na mostu!

91
00:07:10,439 --> 00:07:12,570
Možete nastaviti ako želite.

92
00:07:13,550 --> 00:07:15,159
Dobro, to je teško pitanje.

93
00:07:15,329 --> 00:07:18,298
Bili ste dobri, jako dobri,
to je teško pitanje.

94
00:07:19,629 --> 00:07:24,470
Tko bi još pokušao naći način
za usaglašavanje

95
00:07:26,028 --> 00:07:28,928
reakciju većine u ova dva slučaja?

96
00:07:30,158 --> 00:07:34,190
Pretpostavljam, u prvom slučaju,
gdje imate jednog radnika i petoricu,

97
00:07:35,178 --> 00:07:38,549
izbor je između te dvije grupe
i morate jednu izabrati

98
00:07:38,549 --> 00:07:41,088
i ljude će poginuti zbog tramvaja,

99
00:07:41,218 --> 00:07:45,029
ne nužno zbog vaše direktne akcije.

100
00:07:45,029 --> 00:07:48,209
Tramvaj je van kontrole i vi u djeliću sekunde
morate donijetu određenu odluku,

101
00:07:48,209 --> 00:07:52,658
dok je guranje čovjeka s mosta
stvarni čin ubojstva s vaše strane,

102
00:07:52,658 --> 00:07:54,490
nad time imate kontrolu,
dok nad tramvajem nemate kontrolu.

103
00:07:54,490 --> 00:07:57,278


104
00:07:57,278 --> 00:08:00,089
Zato mislim da je to malo drugačija situacija.

105
00:08:00,089 --> 00:08:04,359
U redu, tko ima odgovor?

106
00:08:04,360 --> 00:08:06,319
Tko želi odgovoriti?

107
00:08:06,319 --> 00:08:09,490
Je li to pravo objašnjenje?

108
00:08:09,490 --> 00:08:12,439
Ja mislim da to nije baš dobar razlog

109
00:08:12,439 --> 00:08:16,889
jer u oba slučaja morate odlučiti
tko će umrijeti

110
00:08:16,889 --> 00:08:18,500
jer ili ćete izabrati da skrenete
i ubijete osobu

111
00:08:18,500 --> 00:08:19,718
što je aktivna svjesna
odluka da skrenete,

112
00:08:19,718 --> 00:08:21,319
ili ćete izabrati da gurnete deebelog čovjeka,
što je također aktivni svjesni čin.

113
00:08:21,319 --> 00:08:23,609


114
00:08:23,608 --> 00:08:27,688
Dakle u oba slučaja radite izbor.

115
00:08:27,689 --> 00:08:29,729
Želite li odgovoriti?

116
00:08:29,728 --> 00:08:34,189
Nisam baš siguran da je tako,
još uvijek mi se čini da je drrugačije,

117
00:08:34,190 --> 00:08:38,230
time što ste nekoga bacili na tračnice
i ubili ga,

118
00:08:38,230 --> 00:08:42,600
vi ste ga ustvari sami ubili.

119
00:08:42,600 --> 00:08:43,710
Gurate ga, vlastitim rukama.

120
00:08:43,710 --> 00:08:47,090
Gurate ga, a to je drugačije od
upravljanja nečim što će uzrokovati smrt.

121
00:08:47,090 --> 00:08:48,670


122
00:08:48,669 --> 00:08:52,829
To zaista ne zvuči ispravno
kad to ovako govorim.

123
00:08:52,830 --> 00:08:54,740
Ne, to je dobro, kako se zovete?

124
00:08:54,740 --> 00:08:55,570
Andrew.

125
00:08:55,740 --> 00:08:59,570
Andrew, dozvoli da te pitam ovo:

126
00:08:59,570 --> 00:09:02,240
Pretpostavimo,

127
00:09:02,240 --> 00:09:03,680
stojeći na mostu kraj tog debelog čovjeka,

128
00:09:03,679 --> 00:09:04,809


129
00:09:04,809 --> 00:09:07,849
ne moram ga gurnuti,

130
00:09:07,850 --> 00:09:14,850
pretpostavimo da stoji na poklopcu
koji mogu otvoriti okrećući neki kotač, ovako.

131
00:09:17,450 --> 00:09:18,690
Biste li ga okrenuli?

132
00:09:18,690 --> 00:09:20,960
Zbog nekog razloga to izgleda
još više pogrešno.

133
00:09:20,960 --> 00:09:24,129


134
00:09:24,129 --> 00:09:30,350
Mislim, možda ako bi se slučajno naslonili
na taj kotač ili tako nešto.

135
00:09:30,350 --> 00:09:31,060


136
00:09:31,059 --> 00:09:33,118
Ili recimo da tramvaj leti prema
sklopci koja će otvoriti poklopac,

137
00:09:33,119 --> 00:09:37,850
onda bih se mogao složiti s tim.

138
00:09:37,850 --> 00:09:39,230


139
00:09:39,850 --> 00:09:42,230
Pošteno, to još uvijek izgleda pogrešno

140
00:09:42,230 --> 00:09:45,500
na način na koji nije izgledalo
u prvom slučaju skretanja.

141
00:09:45,500 --> 00:09:50,419
I na još jedan način, u prvoj situaciji
vi ste direktno uključeni u situaciju,

142
00:09:50,419 --> 00:09:52,449
u drugoj ste samo promatrač,

143
00:09:52,450 --> 00:09:56,920
pa imate izbor da se uključite ili ne
guranjem debelog čovjeka.

144
00:09:56,919 --> 00:09:59,549
Zaboravimo na trenutak na ovaj slučaj.

145
00:09:59,549 --> 00:10:01,269


146
00:10:01,269 --> 00:10:06,460
Zamislimo drugačiji slučaj.
Ovaj puta vi ste doktor na hitnoj

147
00:10:06,460 --> 00:10:11,629
i dolazi vam šest pacijenata

148
00:10:11,629 --> 00:10:18,500
koji su stradali u groznoj
prometnoj nesreći.

149
00:10:18,500 --> 00:10:23,889
Njih pet zadobilo je srednje teške povrede,

150
00:10:23,889 --> 00:10:27,720
jedan je u kritičnom stanju i
trebao bi vam cijeli dan da se pobrinete za njega,

151
00:10:27,720 --> 00:10:32,330
no za to vrijeme onih pet bi moglo umrijeti.

152
00:10:32,330 --> 00:10:35,490
Ili se možete pobrinuti za tu petoricu, ali
za to vrijeme onaj kritični bi mogao umrijeti.

153
00:10:35,490 --> 00:10:36,470


154
00:10:36,470 --> 00:10:37,660
Koliko vas bi spasilo petoricu
da ste doktor?

155
00:10:37,659 --> 00:10:39,539


156
00:10:39,539 --> 00:10:40,849


157
00:10:40,850 --> 00:10:44,480
Koliko bi vas spasilo jednoga?

158
00:10:44,480 --> 00:10:46,300
Vrlo malo ljudi,
samo šačica.

159
00:10:46,299 --> 00:10:49,269


160
00:10:49,269 --> 00:10:51,439
Isti razlog, pretpostavljam?

161
00:10:51,440 --> 00:10:55,570
Jedan život nasuprot pet.

162
00:10:55,570 --> 00:10:57,230
Sada razmotrite slučaj drugog doktora.

163
00:10:57,230 --> 00:10:59,070


164
00:10:59,070 --> 00:11:02,080
Ovaj puta vi ste kirurg za transplantacije,

165
00:11:02,080 --> 00:11:06,160
imate 5 pacijenata i svakom je očajnički nužna
transplantacija organa kako bi preživio.

166
00:11:06,159 --> 00:11:09,639


167
00:11:09,639 --> 00:11:12,220
Jednom treba srce, jednom pluća,
jednom bubreg, jednom jetra

168
00:11:12,220 --> 00:11:13,550
i petom gušterača.

169
00:11:13,549 --> 00:11:15,089


170
00:11:15,090 --> 00:11:16,680


171
00:11:16,679 --> 00:11:20,209


172
00:11:20,210 --> 00:11:22,780
Ali nemate nijednog darivatelja organa.

173
00:11:22,779 --> 00:11:24,909
Uskoro ćete gledati kako umiru.

174
00:11:24,909 --> 00:11:27,649


175
00:11:27,649 --> 00:11:28,860
A onda vam sine,

176
00:11:28,860 --> 00:11:30,649


177
00:11:30,649 --> 00:11:32,470
da je u sobi do zdravi mladić
koji je došao na pregled.

178
00:11:32,470 --> 00:11:35,720


179
00:11:39,450 --> 00:11:43,740
Sviđa vam se to?

180
00:11:43,740 --> 00:11:47,159


181
00:11:47,159 --> 00:11:50,740
I on je zadrijemao,

182
00:11:53,269 --> 00:11:56,769
mogli biste potiho ući,

183
00:11:56,769 --> 00:12:00,600
izvaditi mu pet organa,
ta osoba bi umrla,

184
00:12:00,600 --> 00:12:03,170
ali mogli biste spasiti petoricu.

185
00:12:03,169 --> 00:12:10,169
Koliko bi vas to učinilo? Itko?

186
00:12:10,389 --> 00:12:17,389
Koliko? Dignite ruke, ako bi to učinili.

187
00:12:18,100 --> 00:12:21,840
Netko na balkonu?

188
00:12:21,840 --> 00:12:24,280
Vi bi? Budite oprezni,
ne naginjite se previše.

189
00:12:26,269 --> 00:12:29,340
Koliko ne bi?

190
00:12:29,340 --> 00:12:30,360
U redu.

191
00:12:30,360 --> 00:12:33,600
Što vi kažete, govorite vi sa balkona
koji bi izvadili organe, zašto?

192
00:12:33,600 --> 00:12:35,840


193
00:12:35,840 --> 00:12:38,629
Ja bi zapravo htio razmotriti
malo drugačiju mogućnost,

194
00:12:38,629 --> 00:12:40,188
tako da uzmem jednog od onih
kojima treba organ,

195
00:12:40,188 --> 00:12:44,419
koji će prvi umrijeti i iskoristio
bi njegova četiri zdrava organa

196
00:12:44,419 --> 00:12:50,229
da spasim preostalu četvoricu.

197
00:12:50,230 --> 00:12:54,639
To je prilično dobra ideja.

198
00:12:54,639 --> 00:12:57,830
To je sjajna ideja,

199
00:12:57,830 --> 00:13:00,160
osim činjenice

200
00:13:00,159 --> 00:13:06,159
da ste upravo uništili filozofsku poantu.

201
00:13:06,159 --> 00:13:07,360
Odmaknimo se malo 
od ovih priča i argumenata.

202
00:13:07,360 --> 00:13:10,240


203
00:13:10,240 --> 00:13:12,750
da uočimo nekoliko stvari u načinu
kako su se argumenti počeli razvijati.

204
00:13:12,750 --> 00:13:17,809


205
00:13:17,809 --> 00:13:18,649
Određeni moralni principi
već su se počeli pojavljivati

206
00:13:18,649 --> 00:13:20,360


207
00:13:20,360 --> 00:13:23,340


208
00:13:23,340 --> 00:13:25,879
u diskusijama koje smo vodili.

209
00:13:25,879 --> 00:13:27,570
Pa hajde da vidimo koji su to
moralni principi.

210
00:13:27,570 --> 00:13:29,740


211
00:13:29,740 --> 00:13:31,250


212
00:13:31,250 --> 00:13:35,710
Prvi moralni princip koji se pojavio
u diskusiji kaže

213
00:13:35,710 --> 00:13:39,110
da spravna stvar, moralna stvar
koju treba učiniti

214
00:13:39,110 --> 00:13:43,139
ovisi o posljedicama kojima će rezultirati
vaše djelovanje.

215
00:13:43,139 --> 00:13:45,480


216
00:13:45,480 --> 00:13:47,080
Na kraju dana, bolje je da prežive petorica

217
00:13:47,080 --> 00:13:49,250


218
00:13:49,250 --> 00:13:52,320
čak i ako jedan mora umrijeti.

219
00:13:52,320 --> 00:13:53,700
To je primjer konsekvencijalnog (posljedičnog)
moralnog rasuđivanja.

220
00:13:53,700 --> 00:13:56,280


221
00:13:56,279 --> 00:13:59,459


222
00:13:59,460 --> 00:14:04,310
Konsekvencijalno moralno rasuđivanje
locira moralnost u posljedicama nekog čina

223
00:14:04,309 --> 00:14:06,549
u stanju svijeta koji će biti rezultat
onoga što učinite.

224
00:14:06,549 --> 00:14:09,049


225
00:14:09,049 --> 00:14:12,789
Ali onda smo otišli malo dalje
razmatrajući druge slučajeve

226
00:14:12,789 --> 00:14:15,319
i ljudi nisu baš bili sigurni

227
00:14:15,320 --> 00:14:17,300
u konsekvencijalno moralno
rasuđivanje

228
00:14:17,299 --> 00:14:20,529


229
00:14:20,529 --> 00:14:22,419
kad su oklijevali gurnuti debelog čovjeka
s mosta

230
00:14:22,419 --> 00:14:24,269


231
00:14:24,269 --> 00:14:25,789


232
00:14:25,789 --> 00:14:28,639
ili iščupati organe nevinog pacijenta.

233
00:14:28,639 --> 00:14:29,750


234
00:14:29,750 --> 00:14:32,259
Ljudi su ukazivali na razloge

235
00:14:32,259 --> 00:14:34,259


236
00:14:34,259 --> 00:14:35,379
povezane s intrinzičnom kvalitetom
samog čina.

237
00:14:35,379 --> 00:14:37,250


238
00:14:37,250 --> 00:14:39,230


239
00:14:39,230 --> 00:14:40,690


240
00:14:40,690 --> 00:14:42,770
bez obzira na posljedice.

241
00:14:42,769 --> 00:14:45,179
Ljudi su se opirali,

242
00:14:45,179 --> 00:14:47,819
ljudi su mislili da je to jednostavno pogrešno,
kategorički pogrešno,

243
00:14:47,820 --> 00:14:49,480


244
00:14:49,480 --> 00:14:50,500
ubiti osobu, nevinu osobu,
čak i u ime spašavanja pet života.

245
00:14:50,500 --> 00:14:51,408


246
00:14:51,408 --> 00:14:53,509


247
00:14:53,509 --> 00:14:54,689


248
00:14:54,690 --> 00:14:55,819


249
00:14:55,818 --> 00:14:58,500
Bar su tako ljudi mislili u drugoj verziji
priče koju smo razmatrali.

250
00:14:58,500 --> 00:15:00,610


251
00:15:00,610 --> 00:15:05,120


252
00:15:05,120 --> 00:15:06,519
To ukazuje na drugi kategorički način
razmišljanja o moralnom rasuđivanju.

253
00:15:06,519 --> 00:15:09,539


254
00:15:09,539 --> 00:15:10,689


255
00:15:10,690 --> 00:15:12,660


256
00:15:12,659 --> 00:15:14,679


257
00:15:14,679 --> 00:15:16,429


258
00:15:16,429 --> 00:15:22,429
Kategoričko moralno rasuđivanje locira moralnost
u određenim apslutnim moralnim uvjetima,

259
00:15:22,429 --> 00:15:24,439
određenim kategoričkim dužnostima i pravima
bez obzira na posljedice.

260
00:15:24,440 --> 00:15:27,440


261
00:15:27,440 --> 00:15:29,230
U danima i tjednima pred nama
istraživat ćemo razlike između

262
00:15:29,230 --> 00:15:33,070


263
00:15:33,070 --> 00:15:36,540
konsekvencijalnih i kategoričkih
moralnih principa.

264
00:15:36,539 --> 00:15:38,370
Najutjecajniji primjer konsekvecijlanog
moralnog rasuđivanja utilitarizam,

265
00:15:38,370 --> 00:15:40,419


266
00:15:40,419 --> 00:15:45,919
doktrina koju je razvio Jeremy Bentham,
engleski političkii filozof 18. stoljeća.

267
00:15:45,919 --> 00:15:51,099


268
00:15:51,100 --> 00:15:54,139
Najvažniji filozof kategoričkog
moralnog rasuđivanja

269
00:15:54,139 --> 00:15:56,850


270
00:15:56,850 --> 00:15:58,170


271
00:15:58,169 --> 00:16:02,589
je Emmanuel Kant,
njemački filozof 18. stoljeća.

272
00:16:02,590 --> 00:16:03,860
Stoga ćemo razmotriti ova dva
različita načina moralnog rasuđivanja

273
00:16:03,860 --> 00:16:07,259


274
00:16:07,259 --> 00:16:08,299
procijeniti ih
i također razmotriti druge.

275
00:16:08,299 --> 00:16:10,669


276
00:16:10,669 --> 00:16:16,099
Ako pogledate nastavni program, primijetit
ćete da čitamo niz sjajnih i čuvenih knjiga,

277
00:16:16,100 --> 00:16:18,310
knjige Aristotela, Johna Lockea,
Immanuela Kanta, Johna Stewarta Milla i drugih.

278
00:16:18,309 --> 00:16:19,889


279
00:16:19,889 --> 00:16:22,080


280
00:16:22,080 --> 00:16:24,030


281
00:16:24,029 --> 00:16:28,169
Također ćete primijetiti u programu
da ne čitamo samo te knjige,

282
00:16:28,169 --> 00:16:30,069
također se bavimo suvremenim političkim
i pravnim kontraverzama

283
00:16:30,070 --> 00:16:32,010


284
00:16:32,009 --> 00:16:37,000
koja potiču filozofska pitanja.

285
00:16:37,000 --> 00:16:40,190
Diskutirat ćemo o jednakosti i nejednakosti,

286
00:16:40,190 --> 00:16:41,490
afirmativnu akciju
(pozitivnu diskriminaciju),

287
00:16:41,490 --> 00:16:43,698
slobodu govora nasuprot
govora mržnje,

288
00:16:43,698 --> 00:16:47,039
istospolne brakove,
vojnu obavezu,

289
00:16:47,039 --> 00:16:50,980
spektar praktičnih pitanja.

290
00:16:50,980 --> 00:16:55,350
Zašto? Ne samo da bi oživjeli
te apstraktne i daleke knjige,

291
00:16:55,350 --> 00:17:01,040
već da rasvjetlimo, razotkrijemo,
kako filozofija utječe na

292
00:17:01,039 --> 00:17:03,519
naše svakidašnje živote,
uključujući naše političke živote.

293
00:17:03,519 --> 00:17:05,639


294
00:17:05,640 --> 00:17:07,720
Zato ćemo čitati te knjige
i raspravljati o tim pitanjima

295
00:17:07,720 --> 00:17:09,818
i vidjeti kako svaki od njih utječe
i rasvjetljava druge.

296
00:17:09,818 --> 00:17:15,480


297
00:17:15,480 --> 00:17:17,599
To može zvučati dosta privlačno,
ali ovdje vas moram upozoriti na nešto.

298
00:17:17,599 --> 00:17:19,109


299
00:17:19,109 --> 00:17:22,549


300
00:17:22,549 --> 00:17:25,210
A upozorenje je sljedeće:

301
00:17:25,210 --> 00:17:28,500
čitanje ovih knjiga
na ovaj način,

302
00:17:28,500 --> 00:17:31,549


303
00:17:31,549 --> 00:17:34,119
kao vježbu u samo-spoznaji,

304
00:17:34,119 --> 00:17:38,849
čitanje na ovaj način
nosi određene rizike,

305
00:17:38,849 --> 00:17:42,119
rizike koji su istovremeno 
osobni i politički,

306
00:17:42,119 --> 00:17:47,799
rizike koje poznaje svaki student
političke filozofije.

307
00:17:47,799 --> 00:17:50,690
Ti rizici proizlaze iz činjenice

308
00:17:50,690 --> 00:17:52,580
da nas filozofija uči i zbunjuje

309
00:17:52,579 --> 00:17:54,220


310
00:17:54,220 --> 00:17:56,400


311
00:17:56,400 --> 00:18:01,390
suočavajući nas s onim 
što već znamo.

312
00:18:01,390 --> 00:18:03,390
Tu postoji jedna ironija,

313
00:18:03,390 --> 00:18:09,790
teškoća ovog kolegija skriva se u činjenici
da vas uči ono što već znate.

314
00:18:09,789 --> 00:18:12,159
To radi uzimajući ono što 
znamo iz poznatih neupitnih okruženja,

315
00:18:12,160 --> 00:18:16,470


316
00:18:16,470 --> 00:18:20,370
i pretvarajući to u nešto nepoznato.

317
00:18:20,369 --> 00:18:22,389
Na taj način su funkcionirali oni primjeri,

318
00:18:22,390 --> 00:18:23,120


319
00:18:23,119 --> 00:18:29,029
s hipotetičkim pretpostavkama s kojima smo
započinjali, mješavinom šaljivog i razboritog.

320
00:18:29,029 --> 00:18:33,940
Jednako tako funkcioniraju i te
filozofske knjige.

321
00:18:33,940 --> 00:18:35,640
Filozofija nas otuđuje od poznatog,

322
00:18:35,640 --> 00:18:37,520


323
00:18:37,519 --> 00:18:40,389
ne tako da nam daje nove informacije,

324
00:18:40,390 --> 00:18:41,780
nego pozivajući i provocirajući

325
00:18:41,779 --> 00:18:43,599


326
00:18:43,599 --> 00:18:47,419
novi način gledanja,

327
00:18:47,420 --> 00:18:49,970
ali, i tu postoji rizik,

328
00:18:49,970 --> 00:18:50,720
jednom kada ono poznato
postane strano,

329
00:18:50,720 --> 00:18:54,299


330
00:18:54,299 --> 00:18:58,259
nikada više nije potpuno isto.

331
00:18:58,259 --> 00:19:00,210
Samo-spoznaja je kao
izgubljena nevinost,

332
00:19:00,210 --> 00:19:03,200


333
00:19:03,200 --> 00:19:04,720
kako god bilo uznemirujuće,
kada ju nađete

334
00:19:04,720 --> 00:19:06,029


335
00:19:06,029 --> 00:19:07,289
nikada je više ne možete
od-misliti

336
00:19:07,289 --> 00:19:09,720


337
00:19:09,720 --> 00:19:13,390
ili ne-znati.

338
00:19:13,390 --> 00:19:17,259
Ono što čini ovaj poduhvat teškim

339
00:19:17,259 --> 00:19:19,970
ali također intrigantnim,

340
00:19:19,970 --> 00:19:20,880


341
00:19:20,880 --> 00:19:25,400
je to da je moralna i politička filozofija priča

342
00:19:25,400 --> 00:19:29,340
i vi ne znate kuda ta priča vodi,
ali ono što znate

343
00:19:29,339 --> 00:19:31,319
je da je to priča o vama.

344
00:19:31,319 --> 00:19:34,480


345
00:19:34,480 --> 00:19:37,079
To su osobni rizici,

346
00:19:37,079 --> 00:19:40,220
a što je s političkim rizicima?

347
00:19:40,220 --> 00:19:43,038
Jedan način predstavljanja kolegija
poput ovog

348
00:19:43,038 --> 00:19:44,730
bio bi obečavajući vam da 
čitanjem ovih knjiga

349
00:19:44,730 --> 00:19:46,460


350
00:19:46,460 --> 00:19:48,069
i diskutiranjem o ovim pitanjima

351
00:19:48,069 --> 00:19:51,769
postat ćete bolji, odgovorniji građani.

352
00:19:51,769 --> 00:19:56,450
Propitivat ćete presumpcije javnih politika,

353
00:19:56,450 --> 00:19:57,289
dorađivati svoje političke prosudbe,

354
00:19:57,289 --> 00:20:02,819
postat ćete učinkovitiji sudionik
javnih zbivanja.

355
00:20:02,819 --> 00:20:06,869
Ali to bi bilo nepotpuno i obmanjujuće
obećanje.

356
00:20:06,869 --> 00:20:11,489
Politička fizofija uglavnom
ne funkcionira na taj način.

357
00:20:11,490 --> 00:20:14,660
Morate dozvoliti mogućnost

358
00:20:14,660 --> 00:20:19,100
da vas politička filozofija može
učiniti gorim građaninom,

359
00:20:19,099 --> 00:20:21,969
a ne boljim,

360
00:20:21,970 --> 00:20:23,809
ili barem gorim građaninom
prije no što vas učini boljim.

361
00:20:23,809 --> 00:20:25,629


362
00:20:25,630 --> 00:20:27,950


363
00:20:27,950 --> 00:20:30,400
A to je zbog toga jer je filozofija

364
00:20:30,400 --> 00:20:32,620


365
00:20:32,619 --> 00:20:34,709
aktivnost koja udaljava i čak iscrpljuje.

366
00:20:34,710 --> 00:20:36,600


367
00:20:36,599 --> 00:20:37,759
A to vidite vraćajući se Sokratu;

368
00:20:37,759 --> 00:20:39,890


369
00:20:39,890 --> 00:20:42,290
ima jedan dijalog, Gorgija,

370
00:20:42,289 --> 00:20:44,680
u kojem jedan od Sokratovih prijatelja,
Kalikle, pokušava odvratiti ga od filozofiranja.

371
00:20:44,680 --> 00:20:45,620


372
00:20:45,619 --> 00:20:47,239


373
00:20:47,240 --> 00:20:49,970


374
00:20:49,970 --> 00:20:54,400
Kalikle kaže Sokratu, 'Filozofija
je zgodna igračka,

375
00:20:54,400 --> 00:20:57,980
ako se u nju upuštamo umjereno
u primjereno životno doba,

376
00:20:57,980 --> 00:21:03,779
ali ako na njoj ustrajemo više no što treba,
ona je apsolutna propast,'

377
00:21:03,779 --> 00:21:06,819
'Poslušaj moj savjet,' kaže Kalikle,
'ostavi se rasprave,

378
00:21:06,819 --> 00:21:08,369
nauči vještine aktivnog života,

379
00:21:08,369 --> 00:21:11,669


380
00:21:11,670 --> 00:21:16,880
neka ti modeli ne budu ti ljudi koji
vrijeme provode u tim sitničavim igrama riječi,

381
00:21:16,880 --> 00:21:20,080
već oni koji imaju dobro situiran život
i reputaciju i mnoge druge blagodati.'

382
00:21:20,079 --> 00:21:22,319


383
00:21:22,319 --> 00:21:26,808
Kalikle zapravo Sokratu kaže,

384
00:21:26,808 --> 00:21:28,690
'Okani se filozofiranja, uozbilji se,

385
00:21:28,690 --> 00:21:30,549


386
00:21:30,549 --> 00:21:35,169
upiši se u poslovnu školu.'

387
00:21:35,170 --> 00:21:38,300
I Kalikle je bio u pravu.

388
00:21:38,299 --> 00:21:39,690
Bio je u pravu utoliko

389
00:21:39,690 --> 00:21:42,210
što nas filozofija udaljava od konvencija,
utvrđenih postavki i prihvaćenih vjerovanja.

390
00:21:42,210 --> 00:21:45,009


391
00:21:45,009 --> 00:21:46,750


392
00:21:46,750 --> 00:21:48,650
To su rizici, osobni i politički,

393
00:21:48,650 --> 00:21:49,970


394
00:21:49,970 --> 00:21:54,089
a unatoč tim rizicima
postoji karakteristično odstupanje,

395
00:21:54,089 --> 00:21:57,470
ime tog odstupanja je skepticizam.

396
00:21:57,470 --> 00:21:58,990
To je ideja, ide ovako nekako:

397
00:21:58,990 --> 00:22:03,660
nismo riješili, jednom zauvijek,

398
00:22:03,660 --> 00:22:09,759
ni slučajeve ni principe o kojima smo
raspravljali na početku,

399
00:22:09,759 --> 00:22:11,390
a kad Aristotel i Locke i Kant i Mill
nisu mogli riješiti ta pitanja nakon svih tih godina,

400
00:22:11,390 --> 00:22:17,220


401
00:22:17,220 --> 00:22:19,589
tko smo mi da mislimo

402
00:22:19,589 --> 00:22:23,730
da ih mi, ovdje u Sanders Theatre
tijekom jednog semestra možemo riješiti?

403
00:22:23,730 --> 00:22:26,430


404
00:22:26,430 --> 00:22:29,460
Možda je samo stvar u tome da svaka osoba
ima vlastite principe

405
00:22:29,460 --> 00:22:33,519
i ništa se više o tome nema za reći,
nikakvo rasuđivanje.

406
00:22:33,519 --> 00:22:34,170


407
00:22:34,170 --> 00:22:36,590


408
00:22:36,589 --> 00:22:37,649
To je izbjegavanje.

409
00:22:37,650 --> 00:22:39,440
Izbjegavanje spepticizmom

410
00:22:39,440 --> 00:22:41,279
na što bih ja dao sljedeći odgovor:

411
00:22:41,279 --> 00:22:42,660


412
00:22:42,660 --> 00:22:43,720
Istina, o ovim pitanjima se rspravlja
već dugo vremena,

413
00:22:43,720 --> 00:22:47,559


414
00:22:47,559 --> 00:22:49,059
ali sam činjenica da se uvijek iznova
pojavljuju i ustraju,

415
00:22:49,059 --> 00:22:52,700


416
00:22:52,700 --> 00:22:54,650
može sugerirati da,
iako su u nekom smislu nemoguća,

417
00:22:54,650 --> 00:22:57,169


418
00:22:57,169 --> 00:22:59,800
neizbježna su u drugom,

419
00:22:59,799 --> 00:23:02,299
a razlog zašto su neizbježna.

420
00:23:02,299 --> 00:23:06,500
Razlog zašto su neizbježna je

421
00:23:06,500 --> 00:23:10,069
da mi svakoga dana živimo
odgovarajući na ta pitanja.

422
00:23:10,069 --> 00:23:16,129
Zato skepticizam, dizanje ruku
i odustajanje od moralnog promišljanja,

423
00:23:16,130 --> 00:23:18,280
nije rješenje.

424
00:23:18,279 --> 00:23:19,990
Immanuel Kant vrlo dobro je opisao
problem sa skepticizmom kad je napisao:

425
00:23:19,990 --> 00:23:23,710


426
00:23:23,710 --> 00:23:26,308
'Skepticizam je počivalište
za ljudski razum

427
00:23:26,308 --> 00:23:29,099
gdje mo razmišljati o svojim
dogmatskim lutanjima,

428
00:23:29,099 --> 00:23:33,069
ali nije mjesto za trajno obitavanje.'

429
00:23:33,069 --> 00:23:35,939
'Jednostavno se pomiriti sa skepticizmom,'
pisao je Kant,

430
00:23:35,940 --> 00:23:42,660
'nikada ne može biti dovoljno za
prevladavanje nemira razuma.'

431
00:23:42,660 --> 00:23:47,040
Pokušao sam, kroz ove priče i argumente,
izložiti neki vid rizika i iskušenja

432
00:23:47,039 --> 00:23:49,898


433
00:23:49,898 --> 00:23:55,589
opasnosti i mogućnosti.

434
00:23:55,589 --> 00:23:58,099
Zaključit ću rekavši:
da je cilj ovog kolegija

435
00:23:58,099 --> 00:23:59,629
probuditi nemir razuma
i vidjeti kuda bi mogao voditi.

436
00:23:59,630 --> 00:24:02,240


437
00:24:02,240 --> 00:24:04,380


438
00:24:04,380 --> 00:24:11,380
Hvala vam.

439
00:24:15,440 --> 00:24:16,980
U tako očajnoj situaciji morate učiniti
ono što morate da bi preživjeli.

440
00:24:16,980 --> 00:24:21,259
Morate učiniti ono što morate?

441
00:24:21,259 --> 00:24:22,779
Što morate, morate, baš tako.

442
00:24:22,779 --> 00:24:23,619


443
00:24:23,619 --> 00:24:25,699
Ako 19 dana niste ništa jeli, netko se mora
žrtvovati da ljudi mogu preživjeti.

444
00:24:25,700 --> 00:24:32,700
U redu, dobro je. Kako se zovete?

445
00:24:33,569 --> 00:24:40,349
Marcus.

446
00:24:40,349 --> 00:24:44,569
Što ćete kazati Marcusu?

447
00:24:44,569 --> 00:24:46,960
Prošli puta samo započeli
s nekim pričama,

448
00:24:46,960 --> 00:24:48,980
moralnim dilemama u vezi tramvaja.

449
00:24:48,980 --> 00:24:51,019


450
00:24:51,019 --> 00:24:53,049


451
00:24:53,049 --> 00:24:54,509
i doktora i zdravih pacijenata
u opasnosti da budu žrtve transplantacije organa.

452
00:24:54,509 --> 00:24:56,269


453
00:24:56,269 --> 00:24:57,559


454
00:24:57,559 --> 00:25:00,909


455
00:25:00,910 --> 00:25:04,090
Uočili smo dvije stvari
u vezi diskusija koje smo imali

456
00:25:04,089 --> 00:25:06,889


457
00:25:06,890 --> 00:25:10,830
Jedna se odnosi na način
na koji smo diskutirali;

458
00:25:10,829 --> 00:25:13,569
počelo s našim ocjenama
u danim slučajevima.

459
00:25:13,569 --> 00:25:18,470
Pokušali smo artikulirati razloge
odnosno principe

460
00:25:18,470 --> 00:25:22,549
koji leže iza naših ocjena,

461
00:25:22,549 --> 00:25:25,399
a onda, suočeni s drugim slučajem
našli smo se da preispitujemo te principe

462
00:25:25,400 --> 00:25:30,759


463
00:25:30,759 --> 00:25:34,019
mijenjajući ih u ovisnosti
o drugima.

464
00:25:34,019 --> 00:25:38,920
I primijetili smo ugrađeno nastojanje
da ih uskladimo,

465
00:25:38,920 --> 00:25:41,680
naše ocjene danih slučajeva

466
00:25:41,680 --> 00:25:43,940
i principe koje bismo usvojili
nakon promišljanja.

467
00:25:43,940 --> 00:25:46,360


468
00:25:46,359 --> 00:25:50,589
Također smo uočili nešto u vezi
sadržaja argumenata

469
00:25:50,589 --> 00:25:55,250
koji su se pojavili tokom diskusije.

470
00:25:55,250 --> 00:26:00,859
Primijetili smo da smo ponekad u iskušenju
locirati moralnost nekog čina u posljedicama,

471
00:26:00,859 --> 00:26:06,519
u rezultatima, u stanju svijeta
koje proizvodi taj čin.

472
00:26:06,519 --> 00:26:09,019
To smo nazvali konsekvencijalnim
moralnim rasuđivanjem.

473
00:26:09,019 --> 00:26:11,690


474
00:26:11,690 --> 00:26:13,240
No, primijetili smo također
da u nekim slučajevima

475
00:26:13,240 --> 00:26:16,440


476
00:26:16,440 --> 00:26:18,610
nisu dominirali samo rezultati.

477
00:26:18,609 --> 00:26:22,089


478
00:26:22,089 --> 00:26:23,399
Ponekad mnogi od nas su osjećali

479
00:26:23,400 --> 00:26:25,350


480
00:26:25,349 --> 00:26:31,669
da ne samo posljedice, nego i intrinzična
karakteristika čina ima moralnu važnost.

481
00:26:31,670 --> 00:26:35,370


482
00:26:35,369 --> 00:26:40,979
Neki ljudi su tvrdili da postoje određene
stvari koje su kategorički neispravne,

483
00:26:40,980 --> 00:26:42,579
čak i ako donose dobar rezultat,

484
00:26:42,579 --> 00:26:44,460


485
00:26:44,460 --> 00:26:45,490
čak i ako spašavaju petoro ljudi
po cijenu jednog života.

486
00:26:45,490 --> 00:26:47,200


487
00:26:47,200 --> 00:26:49,788


488
00:26:49,788 --> 00:26:52,730
Stoga smo suprotstavili konsekvencijalne
moralne principe kategoričkima.

489
00:26:52,730 --> 00:26:54,569


490
00:26:54,569 --> 00:26:58,139


491
00:26:58,140 --> 00:26:59,790
Danas i sljedećih nekoliko dana

492
00:26:59,789 --> 00:27:00,819


493
00:27:00,819 --> 00:27:06,569
preispitat ćemo jednu od najutjecajnijih
verzija konsekvencijalne teorije morala,

494
00:27:06,569 --> 00:27:08,839


495
00:27:08,839 --> 00:27:10,970


496
00:27:10,970 --> 00:27:16,329
a to je filozofija utilitarizma.

497
00:27:16,329 --> 00:27:17,429
Jeremy Bentham, engleski politički
filozof 18. stoljeća,

498
00:27:17,430 --> 00:27:19,080


499
00:27:19,079 --> 00:27:21,689


500
00:27:21,690 --> 00:27:22,910
prvi je jasno sistematski izložio
utilitarističku teoriju morala,

501
00:27:22,910 --> 00:27:26,630


502
00:27:26,630 --> 00:27:28,670


503
00:27:28,670 --> 00:27:32,210


504
00:27:32,210 --> 00:27:36,400
a Benthamova ideja,
njegova ključna ideja,

505
00:27:36,400 --> 00:27:38,440


506
00:27:38,440 --> 00:27:42,930
vrlo je jednostavna

507
00:27:42,930 --> 00:27:44,808
i moralno intuitivno vrlo dopadljiva.

508
00:27:44,808 --> 00:27:46,329


509
00:27:46,329 --> 00:27:48,429


510
00:27:48,430 --> 00:27:50,450
Benthamova ideja je sljedeća:

511
00:27:50,450 --> 00:27:51,590


512
00:27:51,589 --> 00:27:54,439
ono što je ispravno učiniti,
što je pravedno učiniti,

513
00:27:54,440 --> 00:27:57,799


514
00:27:57,799 --> 00:27:58,819
je maksimizirati korisnost.

515
00:27:58,819 --> 00:28:01,369


516
00:28:01,369 --> 00:28:02,339


517
00:28:02,339 --> 00:28:06,329
Što je mislio pod korisnost?

518
00:28:06,329 --> 00:28:11,490
Pod korisnost je podrazumijevao ravnotežu

519
00:28:11,490 --> 00:28:14,000
ugode i boli,
radosti i patnje.

520
00:28:14,000 --> 00:28:16,778


521
00:28:16,778 --> 00:28:18,210
Tako smo došli do principa
maksimiziranja korisnosti.

522
00:28:18,210 --> 00:28:19,259


523
00:28:19,259 --> 00:28:22,308


524
00:28:22,308 --> 00:28:24,450
Započeo uočivši da svima nama,

525
00:28:24,450 --> 00:28:26,399


526
00:28:26,398 --> 00:28:27,750
svim ljudskim bićima,

527
00:28:27,750 --> 00:28:31,490
upravljaju dva suverena gospodara,
bol i ugoda.

528
00:28:31,490 --> 00:28:34,620


529
00:28:34,619 --> 00:28:37,479
Mi ljudska bića volimo ugodu
i ne volimo bol

530
00:28:37,480 --> 00:28:42,308


531
00:28:42,308 --> 00:28:45,839
i zato bismo moralnost
morali bazirati

532
00:28:45,839 --> 00:28:49,169
- bez obzira da li se radi
o našem vlastitom životu

533
00:28:49,170 --> 00:28:50,490
ili kao zakonodavci ili građani 
razmišljamo kakav bi trebao biti zakon -

534
00:28:50,490 --> 00:28:52,579


535
00:28:52,579 --> 00:28:57,029


536
00:28:57,029 --> 00:29:02,069
- ispravno je da individualno ili kolektivno
djelujemo tako da maksimiziramo

537
00:29:02,069 --> 00:29:05,838


538
00:29:05,838 --> 00:29:07,659
sveopću razinu sreće,

539
00:29:07,660 --> 00:29:11,519


540
00:29:11,519 --> 00:29:15,430
Benthamov utilitarizam se ponekad
sažima sloganom:

541
00:29:15,430 --> 00:29:18,870
'najveće dobro za najveći broj'.

542
00:29:18,869 --> 00:29:20,398
S tim osnovnim principom korisnosti
pri ruci,

543
00:29:20,398 --> 00:29:22,989


544
00:29:22,990 --> 00:29:26,410
krenimo ga testirati i propitivati
kroz još jedan slučaj,

545
00:29:26,410 --> 00:29:28,409


546
00:29:28,409 --> 00:29:30,620
još jednu priču, ali ovoga puta
to nije hipotetska priča,

547
00:29:30,619 --> 00:29:32,639


548
00:29:32,640 --> 00:29:34,120
nego priča iz stvarnog života,

549
00:29:34,119 --> 00:29:35,059
slučaj Kraljice protiv Dudley i Stevensa.

550
00:29:35,059 --> 00:29:38,329


551
00:29:38,329 --> 00:29:41,889
To je čuveni britanski pravni spor
iz 19. stoljeća

552
00:29:41,890 --> 00:29:44,009


553
00:29:44,009 --> 00:29:47,538
o kojem se mnogo raspravlja
na pravnim fakultetima.

554
00:29:47,538 --> 00:29:50,059
Evo što se dogodilo:

555
00:29:50,059 --> 00:29:51,869
- ukratko ću ispričati priču,
a onda bih želio čuti kako bi vi presudili

556
00:29:51,869 --> 00:29:54,909
zamiljajući da ste vi porota.

557
00:29:54,910 --> 00:29:57,640


558
00:29:57,640 --> 00:30:04,350


559
00:30:04,349 --> 00:30:06,178
Tadašnja priča u novinama
opisala je pozadinu.

560
00:30:06,179 --> 00:30:09,290


561
00:30:09,289 --> 00:30:11,460
Nikada nije bila ispričana
tužnija priča o udesu na moru

562
00:30:11,460 --> 00:30:12,789


563
00:30:12,789 --> 00:30:15,288
no što je priča preživjelih 
sa broda Mignonette.

564
00:30:15,288 --> 00:30:16,240


565
00:30:16,240 --> 00:30:19,109
Brod je potonuo u Južnom Atlantiku
1300 milja od grada Cape.

566
00:30:19,109 --> 00:30:21,789


567
00:30:21,789 --> 00:30:24,000
Imao je četiri člana posade,
Dudley je bio kapetan,

568
00:30:24,000 --> 00:30:26,500


569
00:30:26,500 --> 00:30:28,400
Stephens je bio prvi oficir,
Brooks je bio mornar.

570
00:30:28,400 --> 00:30:30,220


571
00:30:30,220 --> 00:30:31,279
Sve ljudi odličnog karaktera
kako nam govori novinska priča.

572
00:30:31,279 --> 00:30:32,490


573
00:30:32,490 --> 00:30:34,249


574
00:30:34,249 --> 00:30:35,819


575
00:30:35,819 --> 00:30:38,639
Četvrti član posade bio je mali od palube,
Richard Parker star 17 godina.

576
00:30:38,640 --> 00:30:40,300


577
00:30:40,299 --> 00:30:42,849


578
00:30:42,849 --> 00:30:44,629
On je bio siroče,
nije imao obitelj

579
00:30:44,630 --> 00:30:46,930


580
00:30:46,930 --> 00:30:51,410
i to je bilo njegovo prvo
dulje putovanje morem.

581
00:30:51,410 --> 00:30:53,700
Pošao je, kaže novinska priča,
unatoč savjetima svojih prijatelja,

582
00:30:53,700 --> 00:30:56,730


583
00:30:56,730 --> 00:31:00,210
pošao je u nadi mladenačke ambicije
da će putovanje napraviti od njega čovjeka.

584
00:31:00,210 --> 00:31:03,390


585
00:31:03,390 --> 00:31:05,140
Nažalost, nije mu bilo suđeno.

586
00:31:05,140 --> 00:31:07,780
Činjenice slučaja nisu bile sporne,

587
00:31:07,779 --> 00:31:08,970
val je udario u brod i Mignonette
je potonuo.

588
00:31:08,970 --> 00:31:12,000


589
00:31:12,000 --> 00:31:14,859
Četvoro članova posade
spasilo se u čamcu za spasavanje.

590
00:31:14,859 --> 00:31:16,199
Jedina hrana koju su imali
bile su dvije konzerve konzervirane repe.

591
00:31:16,200 --> 00:31:18,380


592
00:31:18,380 --> 00:31:19,659


593
00:31:19,659 --> 00:31:20,990


594
00:31:20,990 --> 00:31:21,779


595
00:31:21,779 --> 00:31:23,980
Bez pitke vode.

596
00:31:23,980 --> 00:31:26,610
Prva tri dana nisu jeli ništa.

597
00:31:26,609 --> 00:31:30,459
Četvrti dan otvorili su jednu konzervu repe
i pjeli je.

598
00:31:30,460 --> 00:31:31,590


599
00:31:31,589 --> 00:31:34,449
Sljedeći dan uhvatili su kornjaču.

600
00:31:34,450 --> 00:31:36,960
Druga konzerva repe i kornjača
omogućili su im da prežive

601
00:31:36,960 --> 00:31:38,549
sljedećih nekoliko dana

602
00:31:38,549 --> 00:31:40,058


603
00:31:40,058 --> 00:31:43,069
i onda osam dana nisu jeli ništa.
Bez hrane i bez vode.

604
00:31:43,069 --> 00:31:44,038


605
00:31:44,038 --> 00:31:47,069


606
00:31:47,069 --> 00:31:50,069
Zamislite sebe u takvoj situaciji.

607
00:31:50,069 --> 00:31:52,849
Što biste vi učinili?

608
00:31:52,849 --> 00:31:55,119
Evo što su oni učinili.

609
00:31:55,119 --> 00:32:00,969
Mali od palube Parker je sada već
ležao na dnu čamca za spasavanje, u ćošku,

610
00:32:00,970 --> 00:32:03,230
jer se bio napio morske vode
protivno savjetima ostalih.

611
00:32:03,230 --> 00:32:05,490


612
00:32:05,490 --> 00:32:07,230
Bilo mu je zlo i izgledalo je da umire.

613
00:32:07,230 --> 00:32:10,669


614
00:32:10,669 --> 00:32:14,619
Pa je devetnaestog dana Dudley, kapetan,
predložio da izvlače slamku,

615
00:32:14,618 --> 00:32:17,349
da bi trebali vući slamke da vide
tko bi trebao umrijeti da spasi ostale.

616
00:32:17,349 --> 00:32:18,759


617
00:32:18,759 --> 00:32:19,619


618
00:32:19,619 --> 00:32:20,859


619
00:32:20,859 --> 00:32:24,079


620
00:32:24,079 --> 00:32:25,210
Brooks je odbio,
nije mu se sviđala ideja o lutriji.

621
00:32:25,210 --> 00:32:26,539


622
00:32:26,539 --> 00:32:29,139


623
00:32:29,140 --> 00:32:30,619
Ne znamo je li to bilo zbog toga
jer nije želio riskirati

624
00:32:30,618 --> 00:32:35,999
ili jer je vjerovao u
kategoričke moralne principe.

625
00:32:35,999 --> 00:32:36,870


626
00:32:36,869 --> 00:32:38,619
No, u svakom slučaju,
slamke se nisu izvlačile.

627
00:32:38,619 --> 00:32:42,129


628
00:32:42,130 --> 00:32:43,230
Sljedeći dan još uvijek nije bilo
nijednog broda na vidiku

629
00:32:43,230 --> 00:32:45,028


630
00:32:45,028 --> 00:32:48,470
pa je Dudley rekao Brooksu
da okrene glavu

631
00:32:48,470 --> 00:32:50,720
i dao znak Stephensu
da bi bilo bolje da ubiju dječaka Parkera.

632
00:32:50,720 --> 00:32:53,929


633
00:32:53,929 --> 00:32:55,850
Dudley se pomolio,
rekao dječaku da je kucnuo njegov čas

634
00:32:55,849 --> 00:32:58,480


635
00:32:58,480 --> 00:33:00,679
te ga usmrtio perorezom
ubadajaći ga u vratnu venu.

636
00:33:00,679 --> 00:33:03,900


637
00:33:03,900 --> 00:33:09,750
Brooks se oporavio od svog prigovora savjesti
kako bi sudjelovao u podjeli jezive blagodati.

638
00:33:09,750 --> 00:33:11,029
Četiri dana su se njih trojica hranila
tijelom i krvlju malog od palube.

639
00:33:11,029 --> 00:33:15,230


640
00:33:15,230 --> 00:33:17,220
Istinita priča.

641
00:33:17,220 --> 00:33:19,390
I onda su bili spašeni.

642
00:33:19,390 --> 00:33:22,840
Dudley opisuje njihovo spašavanje
u svom dnevniku;

643
00:33:22,839 --> 00:33:24,678


644
00:33:24,679 --> 00:33:27,570
zapanjujućim eufemizmom, citiram:

645
00:33:27,569 --> 00:33:29,648
'24-tog dana dok smo doručkovali
konačno se pojavio brod.'

646
00:33:29,648 --> 00:33:34,750


647
00:33:34,750 --> 00:33:38,599


648
00:33:38,599 --> 00:33:44,309
Trojicu preživjelih pokupio je njemački brod
i odveo natrag u Falmouth u Engleskoj

649
00:33:44,309 --> 00:33:47,079
gdje su uhapšeni i suđeni.

650
00:33:47,079 --> 00:33:47,829
Brooks je postao zaštićeni svjedok,
Dudley i Stephensu se sudilo.

651
00:33:47,829 --> 00:33:49,949


652
00:33:49,950 --> 00:33:54,450
Oni nisu osporavali činjenice,
tvrdili su da su postupali u krajnjoj nuždi.

653
00:33:54,450 --> 00:33:55,390


654
00:33:55,390 --> 00:33:58,140


655
00:33:58,140 --> 00:33:59,430
To je bila njihova obrana.

656
00:33:59,430 --> 00:34:01,220
Tvrdili su u suštini da je bolje
da jedan umre da bi trojica preživjela.

657
00:34:01,220 --> 00:34:03,250


658
00:34:03,250 --> 00:34:06,420


659
00:34:06,420 --> 00:34:08,619
Tužilac nije bio uvjeren ovim argumentom,
rekao je da je ubojstvo, ubojstvo

660
00:34:08,619 --> 00:34:10,849


661
00:34:10,849 --> 00:34:12,509


662
00:34:12,509 --> 00:34:16,429
i tako je slučaj dospio pred sud.

663
00:34:16,429 --> 00:34:19,489
Zamislite da ste vi porota,

664
00:34:19,489 --> 00:34:21,989
a da bismo pojednostavili diskusiju,

665
00:34:21,989 --> 00:34:23,010
ostavite po strani pitanje zakona
i pretpostavimo da ste vi kao porota

666
00:34:23,010 --> 00:34:25,879


667
00:34:25,878 --> 00:34:28,278
zaduženi da odlučite da li je ono što
su učinili moralno dopustivo ili nije.

668
00:34:28,278 --> 00:34:31,009


669
00:34:31,009 --> 00:34:34,378


670
00:34:34,378 --> 00:34:36,608
Koliko bi vas glasalo 'nisu krivi',

671
00:34:36,608 --> 00:34:39,808


672
00:34:39,809 --> 00:34:46,809
da je ono što su učinili
moralno dopustivo?

673
00:34:49,528 --> 00:34:51,639
A koliko bi vas glasalo 'krivi',
ono što su učinili je moralno neispravno?

674
00:34:51,639 --> 00:34:54,858


675
00:34:54,858 --> 00:34:57,998
Prilično znatna većina.

676
00:34:57,998 --> 00:35:03,808
Da vidimo sada razloge, 
a započet ću s onima u manjini.

677
00:35:03,809 --> 00:35:07,739
Da čujemo prvo obranu 
Dudleya i Stephensa.

678
00:35:07,739 --> 00:35:10,099


679
00:35:10,099 --> 00:35:14,160
Zašto bi ih oslobodili krivnje?

680
00:35:14,159 --> 00:35:17,989
Koji su vaši razlozi?

681
00:35:17,989 --> 00:35:20,798
Mislim da to zaslužuje moralnu osudu,

682
00:35:20,798 --> 00:35:24,349
ali također da postoji razlika između
moralno nedopustivog

683
00:35:24,349 --> 00:35:26,609
i onog što nekog čini pravno odgovornim.

684
00:35:26,608 --> 00:35:30,690
Drugim riječima, kao što je rekao sudac,
nemoralno nije nužno protiv zakona,

685
00:35:30,690 --> 00:35:34,789
pa iako ne mislim da nužnost opravdava
krađu ili ubojstvo ili bilo koji nezakoniti čin,

686
00:35:34,789 --> 00:35:36,169


687
00:35:36,168 --> 00:35:38,578


688
00:35:38,579 --> 00:35:43,509
u nekom času stupanj nužnosti ustvari
vas oslobađa krivnje.

689
00:35:43,509 --> 00:35:45,849


690
00:35:45,849 --> 00:35:50,588
Drugi branitelji, drugi glasovi u obrani?

691
00:35:50,588 --> 00:35:53,038
Moralna opravdanja za ono
što su učinili?

692
00:35:53,039 --> 00:35:56,989


693
00:35:56,989 --> 00:35:57,619


694
00:35:57,619 --> 00:35:58,798


695
00:35:58,798 --> 00:35:59,570
Meni se čini u tako očajnoj situaciji morate
činiti ono što morate kako bi preživjeli.

696
00:35:59,570 --> 00:36:03,139


697
00:36:03,139 --> 00:36:04,679
Morate učiniti ono što morate?

698
00:36:04,679 --> 00:36:06,789
Morate učiniti što morate, tako je.

699
00:36:06,789 --> 00:36:07,849
Ako ste izdržali 19 dana bez hrane

700
00:36:07,849 --> 00:36:09,899


701
00:36:09,898 --> 00:36:14,710
netko se jednostavno mora žrtvovati
da ljudi mogu preživjeti.

702
00:36:14,710 --> 00:36:16,139
I štoviše, recimo da su preživjeli i postali
produktivni članovi društva

703
00:36:16,139 --> 00:36:21,299
koji odu kući i, na primjer, dobrotvorne
organizacije i svašta drugo za opću dobrobit.

704
00:36:21,300 --> 00:36:26,230


705
00:36:26,230 --> 00:36:28,519
Ja ne znam što su oni radili poslije,
možda su ubili još ljudi ...

706
00:36:28,519 --> 00:36:30,478


707
00:36:30,478 --> 00:36:32,889


708
00:36:32,889 --> 00:36:35,708
Što ako su otišli kući i postali ubojice?

709
00:36:35,708 --> 00:36:38,908
Što ako su otišli kući i postali ubojice?

710
00:36:38,909 --> 00:36:42,878
Ne biste željeli znati koga su ubili?

711
00:36:42,878 --> 00:36:45,848
Istina, to je fer.

712
00:36:45,849 --> 00:36:49,609
Ne bih želio znati koga su ubili.

713
00:36:49,608 --> 00:36:50,708
Dobro je, kako se zovete?
Marcus.

714
00:36:50,708 --> 00:36:52,489
Čuli smo obranu,
par glasova u obrani,

715
00:36:52,489 --> 00:36:54,050


716
00:36:54,050 --> 00:36:55,660
sada treebamo čuti tužiteljstvo.

717
00:36:55,659 --> 00:36:57,298


718
00:36:57,298 --> 00:36:59,338
Većina ljudi misli da je ono
što su učinili neispravno, Zašto?

719
00:36:59,338 --> 00:37:05,068


720
00:37:05,068 --> 00:37:09,898
Jedna od prvih stvari koju sam ja pomislila
bilo je,

721
00:37:09,898 --> 00:37:11,409
'Pa, dobro, nisu jako dugo jeli,

722
00:37:11,409 --> 00:37:12,469
pa su možda mentalno oštećeni

723
00:37:12,469 --> 00:37:15,139


724
00:37:15,139 --> 00:37:16,408
pa se to može iskoristiti za obranu,
mogući argument

725
00:37:16,409 --> 00:37:20,619


726
00:37:20,619 --> 00:37:24,179
da nisu bili prisebni i donosili su odluke
koje inače ne bi,

727
00:37:24,179 --> 00:37:28,519
a ako je to prihvatljiv argument,

728
00:37:28,518 --> 00:37:33,608
da morate biti u stanju promijenjene svijesti
da bi učinili tako nešto,

729
00:37:33,608 --> 00:37:36,108
to navodi da ljudi koji taj argument
smatraju uvjerljivim

730
00:37:36,108 --> 00:37:40,088
zaista misle da postupaju nemoralno ...

731
00:37:40,088 --> 00:37:41,248
Ali ja želim znati što vi mislite.
Vi ih branite ...

732
00:37:45,548 --> 00:37:49,449
Vi ste za to da budu optuženi, zar ne?

733
00:37:49,449 --> 00:37:51,088
Ja ne mislim da su postupali
na moralno prihvatljiv način ...

734
00:37:51,088 --> 00:37:52,909
A zašto ne? Što kažete ...
Tu je Marcus, on ih je upravo branio.

735
00:37:52,909 --> 00:37:53,880
On je rekao, čuli ste što je rekao,

736
00:37:53,880 --> 00:37:55,249


737
00:37:55,248 --> 00:37:56,558


738
00:37:56,559 --> 00:38:00,119
da morate učiniti ono što morate
u takvoj situaciji.

739
00:38:00,119 --> 00:38:04,789
Što ćete mu odgovoriti?

740
00:38:04,789 --> 00:38:06,439


741
00:38:06,438 --> 00:38:13,438
Da ne postoji situacija u kojoj bi 
ljudima bilo dozvoljeno da uzmu

742
00:38:13,579 --> 00:38:17,959
ideju sudbine ili živote drugih ljudi
u svoje ruke,

743
00:38:17,958 --> 00:38:19,328
da mi nemamo tu vrstu moći.

744
00:38:19,329 --> 00:38:21,399
Dobro, u redu, hvala.
Kako se vi zovete?

745
00:38:21,398 --> 00:38:24,130
Britt.

746
00:38:24,130 --> 00:38:24,548
Tko još?

747
00:38:24,548 --> 00:38:26,028
Što vi kažete? Ustanite.

748
00:38:26,028 --> 00:38:28,159
Pitam se da li su Dudley i Stephens
tražili Parkerov pristanak na umiranje.

749
00:38:28,159 --> 00:38:35,159


750
00:38:35,429 --> 00:38:37,568
I da li bi ih to oslobodilo krivnje
za aktivno ubojstvo?

751
00:38:37,568 --> 00:38:41,228


752
00:38:41,228 --> 00:38:45,448
I ako je tako, da li je to još uvijek
moralno opravdano?

753
00:38:45,449 --> 00:38:51,720
Zanimljivo, pristanak.
Čekajte, kako se vi zovete?

754
00:38:51,719 --> 00:38:56,088
Kathleen.

755
00:38:56,088 --> 00:38:56,619
Kathleen kaže, pretpostavimo ...

756
00:38:56,619 --> 00:39:00,410
Kako bi izgledao taj scenario?

757
00:39:00,409 --> 00:39:02,608
Tu je Dudley, perorez u ruci,
ali umjesto molitve, ili prije molitve,

758
00:39:02,608 --> 00:39:04,588


759
00:39:04,588 --> 00:39:07,599
kaže, 'Parker, bi li smetalo,

760
00:39:07,599 --> 00:39:11,519
mi smo očajno gladni,

761
00:39:11,518 --> 00:39:14,348
- s čim Marcus suosjeća -

762
00:39:14,349 --> 00:39:17,679


763
00:39:17,679 --> 00:39:19,769
očajno smo gladni,

764
00:39:19,768 --> 00:39:22,168
ti ionako nećeš dugo,

765
00:39:22,168 --> 00:39:23,498
- mogao bi biti mučenik -

766
00:39:23,498 --> 00:39:25,748
bili bio mučenik,
što misliš o tome, Parker?'

767
00:39:25,748 --> 00:39:29,468


768
00:39:29,469 --> 00:39:33,220
Što mislite, bi li tada bilo
moralno opravdano?

769
00:39:33,219 --> 00:39:37,639


770
00:39:37,639 --> 00:39:38,219
Pretpostavimo da Parker,
napola pri svijesti,

771
00:39:38,219 --> 00:39:40,168


772
00:39:40,168 --> 00:39:42,498
kaže - ok.

773
00:39:42,498 --> 00:39:47,889
Ne mislim da bi bilo moralno opravdano,
ali pitam se ...

774
00:39:47,889 --> 00:39:50,650
Čak i tada, ne bi bilo?

775
00:39:50,650 --> 00:39:52,490
Ne.

776
00:39:52,489 --> 00:39:54,568
Vi mislite da čak i sa njegovim pristankom
to ne bi bilo moralno opravdano?

777
00:39:54,568 --> 00:39:56,369
Ima li ljudi koji misle ...

778
00:39:56,369 --> 00:39:57,200
koji žele preuzeti Kathleeninu
ideju pristanka

779
00:39:57,199 --> 00:40:01,688
i koji misle da bi to tada bilo
moralno opravdano?

780
00:40:01,688 --> 00:40:05,868
Dignite ruke, ako bi bilo?
Ako mislite da bi bilo?

781
00:40:05,869 --> 00:40:07,588
To je vrlo zanimljivo.

782
00:40:07,588 --> 00:40:09,168
Zašto bi pristanak
predstavljao moralnu razliku?

783
00:40:09,168 --> 00:40:15,888
Zašto bi?

784
00:40:15,889 --> 00:40:18,509
Ja samo mislim ako je to njegova
vlastita originalna ideja,

785
00:40:18,509 --> 00:40:20,969
njegova ideja od početka,

786
00:40:20,969 --> 00:40:23,778
onda bi to bila jedina situacija
u kojoj bi ja to smatrala prihvatljivim.

787
00:40:23,778 --> 00:40:25,940
Jer na taj način ne možete tvrditi
da je bio pod pritiskom.

788
00:40:28,358 --> 00:40:30,579
Zante, tri protiv jednoga
ili bilo koji omjer bio.

789
00:40:30,579 --> 00:40:32,759


790
00:40:32,759 --> 00:40:34,070
I mislim ako on odlučuje da daje svoj život,
onda je njegova volja da se žrtvuje,

791
00:40:34,070 --> 00:40:38,009


792
00:40:38,009 --> 00:40:42,668
što neki ljudi mogu smatrati 
vrijednim divljenja,

793
00:40:42,668 --> 00:40:45,449
a drugi se mogu ne slagati s tom odlukom.

794
00:40:45,449 --> 00:40:49,099
Dakle, ako je on nadošao na tu ideju,

795
00:40:49,099 --> 00:40:52,820
to je jedina vrsta pristanka
u koju se možemo pouzdati, moralno,

796
00:40:52,820 --> 00:40:55,359
onda bi to bilo u redu?

797
00:40:55,358 --> 00:40:57,268


798
00:40:57,268 --> 00:40:59,788
U protivnom bilo bi to nešto kao
iznuđeni pristanak u tim okolnostima,

799
00:40:59,789 --> 00:41:01,469
mislite?

800
00:41:01,469 --> 00:41:05,278


801
00:41:05,278 --> 00:41:07,349
Da li itko misli da čak i 
Parkerov pristanak

802
00:41:07,349 --> 00:41:10,979


803
00:41:10,978 --> 00:41:13,419
ne bi opravdao njihovo ubojstvo?

804
00:41:13,420 --> 00:41:15,479


805
00:41:15,478 --> 00:41:18,088
Tko tako misli?

806
00:41:18,088 --> 00:41:19,538
Recite nam zašto, ustanite.

807
00:41:19,539 --> 00:41:21,260
Mislim da bi Parker bio ubijen u nadi
da će drugi članovi posade biti spašeni,

808
00:41:21,260 --> 00:41:22,319


809
00:41:22,318 --> 00:41:26,558


810
00:41:26,559 --> 00:41:29,250
pa onda nema definitivnog razloga
da on bude ubijen

811
00:41:29,250 --> 00:41:31,199
jer ne znate kada će oni biti spašeni.

812
00:41:31,199 --> 00:41:35,809
Pa ako ga ubijete i to bude uzalud,

813
00:41:35,809 --> 00:41:38,039
hoćete li nastaviti ubijati članove 
posade i na kraju nitko neće ostati?

814
00:41:38,039 --> 00:41:40,309
Jer netko će na koncu umrijeti.

815
00:41:40,309 --> 00:41:44,199
Pa, moralna logika situacije
izgleda da je takva.

816
00:41:44,199 --> 00:41:45,829
Da bi oni nadalje odabirali najslabije,
jednog po jednog,

817
00:41:45,829 --> 00:41:50,318


818
00:41:50,318 --> 00:41:51,818
dok ne bi bili spašeni.

819
00:41:51,818 --> 00:41:57,679
A u ovom slučaju, na sreću, bili su spašeni
kad ih još bar troje bilo živo.

820
00:41:57,679 --> 00:41:58,880
Da je Parker da svoj pristanak,

821
00:41:58,880 --> 00:42:01,298


822
00:42:01,298 --> 00:42:04,068
bili tada bilo u redu ili ne?

823
00:42:04,068 --> 00:42:06,329
Ne, još uvijek ne bi bilo u redu.

824
00:42:06,329 --> 00:42:08,030
Recite nam zašto ne bi bilo u redu?

825
00:42:08,030 --> 00:42:10,028
Prije svega ja vjerujem da je kanibalizam
moralno neispravan

826
00:42:10,028 --> 00:42:13,228


827
00:42:13,228 --> 00:42:14,509
i ne biste smjeli jesti
ljudsko biće ni u kom slučaju.

828
00:42:14,510 --> 00:42:17,449


829
00:42:17,449 --> 00:42:19,380
Dakle, kanibalizam je moralno nedopušten
izvan ...

830
00:42:19,380 --> 00:42:22,400
Dakle, čak i u scenariju
u kojem bi se čekalo da netko umre

831
00:42:22,400 --> 00:42:24,568


832
00:42:24,568 --> 00:42:27,018
još uvijek bi to bilo nedopušteno?

833
00:42:27,018 --> 00:42:27,929
Da, za mene osobno.

834
00:42:27,929 --> 00:42:29,739
Čini mi se da to sve ovisi
o osobnom moralu.

835
00:42:29,739 --> 00:42:31,199


836
00:42:31,199 --> 00:42:35,288
To je tek moje mišljenje.

837
00:42:35,289 --> 00:42:39,339
Naravno, drugi ljudi se neće složiti ...

838
00:42:39,338 --> 00:42:41,498
Pa da vidimo, da čujemo koja su 
njihova neslaganja

839
00:42:41,498 --> 00:42:42,639
i onda ćemo vidjeti da li imaju
dovoljne razloge da vas razuvjere.

840
00:42:42,639 --> 00:42:44,259


841
00:42:44,259 --> 00:42:46,228


842
00:42:46,228 --> 00:42:48,358


843
00:42:48,358 --> 00:42:50,098


844
00:42:50,099 --> 00:42:53,249
Ima li netko tko bi mogao objasniti,
vi koji ste skloni pristanku,

845
00:42:53,248 --> 00:42:57,908


846
00:42:57,909 --> 00:42:59,778
možete li objasniti zašto pristanak
čini takvu moralnu razliku.

847
00:42:59,778 --> 00:43:02,028


848
00:43:02,028 --> 00:43:03,358


849
00:43:03,358 --> 00:43:05,650
Što je s idejom lutrije?

850
00:43:05,650 --> 00:43:08,930
Da li se to računa kao pristanak?

851
00:43:08,929 --> 00:43:11,308
Sjetite se, na početku Dudley je
predložio lutriju.

852
00:43:11,309 --> 00:43:13,839
Pretpostavimo da su se složili
s lutrijom,

853
00:43:13,838 --> 00:43:16,338


854
00:43:16,338 --> 00:43:17,369


855
00:43:17,369 --> 00:43:20,798
koliko vas bi tada reklo,
to je bilo u redu.

856
00:43:20,798 --> 00:43:23,929
Pretpostavimo da su vukli slamku,
mali od palube je izgubio i priča ide dalje.

857
00:43:23,929 --> 00:43:25,380


858
00:43:25,380 --> 00:43:32,380
Koliko ljudi bi reklo
da je bilo moralno dopušteno?

859
00:43:33,199 --> 00:43:37,030
Brojevi rastu kad dodamo lutriju.
Da čujemo jednog od vas

860
00:43:37,030 --> 00:43:41,609
za kojega bi lutrija činila
moralnu razliku?

861
00:43:41,608 --> 00:43:43,458
Zašto bi?

862
00:43:43,458 --> 00:43:44,739
Mislim da ključni element koji
po meni to čini zločinom

863
00:43:44,739 --> 00:43:45,718


864
00:43:45,719 --> 00:43:47,858


865
00:43:47,858 --> 00:43:53,848
je ideja da su oni u jednom času odlučili
da su njihovi životi važniji od njegovog,

866
00:43:53,849 --> 00:43:56,609
a mislim da je to zapravo
osnova svakog zločina.

867
00:43:56,608 --> 00:43:57,688
To je kao: moje potrebe, moje želje
važnije su od tvojih i moje imaju prednost.

868
00:43:57,688 --> 00:44:01,949
A da su imali lutriju gdje su svi suglasni
da netko mora umrijeti

869
00:44:01,949 --> 00:44:04,798


870
00:44:04,798 --> 00:44:06,478


871
00:44:06,478 --> 00:44:09,239
to je onda kao da se svi žrtvuju
da spase ostale.

872
00:44:09,239 --> 00:44:11,008


873
00:44:11,009 --> 00:44:12,949
Onda bi to bilo u redu?

874
00:44:12,949 --> 00:44:15,880
Malo groteskno, ali ...

875
00:44:15,880 --> 00:44:18,959
Ali moralno prihvatljivo?

876
00:44:18,958 --> 00:44:22,688
Da.

877
00:44:22,688 --> 00:44:25,578
A kako se ti zoveš?

878
00:44:25,579 --> 00:44:27,329
Matt.

879
00:44:27,329 --> 00:44:31,389
Znači Matt ono što tebe muči nije kanibalizam
nego izostanak propisanog postupka?

880
00:44:31,389 --> 00:44:34,689
Pretpostavljam da bi se moglo tako reći.

881
00:44:34,688 --> 00:44:38,170
A može li netko, tko se slaže s Mattom

882
00:44:38,170 --> 00:44:40,499
reći malo više o tome zašto bi lutrija,

883
00:44:40,498 --> 00:44:41,378
po vašem mišljenju, činila to
moralno dopustivim?

884
00:44:41,378 --> 00:44:43,690


885
00:44:43,690 --> 00:44:47,099


886
00:44:47,099 --> 00:44:50,979


887
00:44:50,978 --> 00:44:55,568
Kako sam ja to prvobitno razumijela,
malog od palube nikada nisu konzultirali

888
00:44:55,568 --> 00:44:56,398


889
00:44:56,398 --> 00:45:00,478
o tome da li će mu se ili ne,
nešto dogoditi,

890
00:45:00,478 --> 00:45:01,088
čak ni da li će sudjelovati u lutriji,

891
00:45:01,088 --> 00:45:04,420
jednostavno je bilo odlučeno
da je on taj koji će umrijeti.

892
00:45:04,420 --> 00:45:08,170
Točno, to se dogodilo u stvarnom slučaju,

893
00:45:08,170 --> 00:45:11,900
ali da je bila lutrija i svi su se složili
oko procedure, mislite da bi bilo u redu?

894
00:45:11,900 --> 00:45:13,539


895
00:45:13,539 --> 00:45:16,418
Točno, jer onda svi znaju 
da će se dogoditi smrt,

896
00:45:16,418 --> 00:45:17,079
dok mali od palube nije znao
čak ni da se vodi ta rasprava.

897
00:45:17,079 --> 00:45:18,878


898
00:45:18,878 --> 00:45:21,038


899
00:45:21,039 --> 00:45:21,919
Nije bilo nikakvog upozorenja njemu

900
00:45:21,918 --> 00:45:23,578
da bi znao: 'Hej, ja sam taj koji umire!'.

901
00:45:23,579 --> 00:45:28,829
Dobro, pretpostavimo da se svi slažu
s lutrijom, lutrija se održi,

902
00:45:28,829 --> 00:45:35,089
mali od palube gubi,
ali se predomisli.

903
00:45:35,088 --> 00:45:40,989
Već ste odlučili, to je kao 
usmeni ugovor,

904
00:45:40,989 --> 00:45:45,139
ne možete odustati od toga,
odluka je donesena.

905
00:45:45,139 --> 00:45:45,999
Da znate da umirete kako bi drugi
mogli živjeti vi bi ...

906
00:45:45,998 --> 00:45:47,688
Da je umro netko drugi 
znate da bi vi konzumirali njega, pa ...

907
00:45:47,688 --> 00:45:51,969


908
00:45:51,969 --> 00:45:57,429
Ali onda bi on mogao reći:
'Znam, ali ja sam izgubio.'

909
00:45:57,429 --> 00:46:01,939
Ja samo mislim da je baš u tome
moralni spor,

910
00:46:01,938 --> 00:46:04,298
da nije konzultiran mali od palube
i to je najjezivije

911
00:46:04,298 --> 00:46:08,909
da on uopće nije imao pojma
što se zbiva.

912
00:46:08,909 --> 00:46:10,599
Da je on znao što se zbiva
bilo bi malo razumljivije.

913
00:46:10,599 --> 00:46:13,109


914
00:46:13,108 --> 00:46:14,509
Dobro, sada želim čuti ...

915
00:46:14,510 --> 00:46:17,049
Dakle, postoje neki koji misle

916
00:46:17,048 --> 00:46:18,708
da je to moralno dopustivo,
ali samo oko 20% vas

917
00:46:18,708 --> 00:46:24,048


918
00:46:24,048 --> 00:46:26,559
na čelu s Marcusom.

919
00:46:26,559 --> 00:46:28,439
Onda postoje neki koji kažu,

920
00:46:28,438 --> 00:46:30,208
pravi problem ovdje je
izostanak suglasnosti,

921
00:46:30,208 --> 00:46:32,838
bilo suglasnosti o lutriji, fer proceduri

922
00:46:32,838 --> 00:46:37,139
ili, Katheenina ideja, 
suglasnosti u času smrti.

923
00:46:37,139 --> 00:46:38,588


924
00:46:38,588 --> 00:46:39,690


925
00:46:39,690 --> 00:46:40,749


926
00:46:40,748 --> 00:46:42,928


927
00:46:42,929 --> 00:46:45,139


928
00:46:45,139 --> 00:46:48,318
A ako dodamo suglasnost onda je više ljudi
sklono žrtvu smatrati moralno opravdanom.

929
00:46:48,318 --> 00:46:49,019


930
00:46:49,019 --> 00:46:51,889


931
00:46:51,889 --> 00:46:54,528


932
00:46:54,528 --> 00:46:56,639
Sada bih na koncu želio čuti
one od vas koji misle

933
00:46:56,639 --> 00:46:58,548


934
00:46:58,548 --> 00:47:00,199
da čak i s pristankom,
čak i s lutrijom,

935
00:47:00,199 --> 00:47:01,898


936
00:47:01,898 --> 00:47:02,519
čak i s Parkerovim zadnjim
promrmljanim riječima suglasnosti,

937
00:47:02,519 --> 00:47:04,579


938
00:47:04,579 --> 00:47:06,950


939
00:47:06,949 --> 00:47:08,018
u zadnjem času,

940
00:47:08,018 --> 00:47:09,179


941
00:47:09,179 --> 00:47:10,838
to biipak bilo neispravno.

942
00:47:10,838 --> 00:47:12,639
I zašto bi to bilo neispravno?

943
00:47:12,639 --> 00:47:14,248


944
00:47:14,248 --> 00:47:16,998
To želim čuti.

945
00:47:16,998 --> 00:47:18,818
Pa, cijelo vrijeme sam naginjala
kategoričkom moralnom rasuđivanju

946
00:47:18,818 --> 00:47:22,639


947
00:47:22,639 --> 00:47:25,568
i mislim da postoji mogućnost
da bi se složila s idejom lutrije

948
00:47:25,568 --> 00:47:29,608
i da se onda gubitnik ubije sam,

949
00:47:29,608 --> 00:47:31,440


950
00:47:31,440 --> 00:47:32,749


951
00:47:32,748 --> 00:47:33,679


952
00:47:33,679 --> 00:47:37,358
tako da onda to ne bi bio čin ubojstva,
no ipak mislim da čak i na taj način

953
00:47:37,358 --> 00:47:42,278
to je pod prisilom.

954
00:47:42,278 --> 00:47:43,338
I također mislim da nema nikakvog kajanja

955
00:47:43,338 --> 00:47:44,909
Kao što Dudley piše u svom dnevniku: 
'Jeli smo svoj doručak.'

956
00:47:44,909 --> 00:47:47,659
Izgleda kao da je on kao -Oh, ...

957
00:47:47,659 --> 00:47:51,440
Znate, cijela ideja nevrednovanja
tuđeg života.

958
00:47:51,440 --> 00:47:53,639
Eto zbog toga mi se čini da trebam
zauzeti kategorički stav.

959
00:47:53,639 --> 00:47:57,969
Želite baciti knjigu na njega?

960
00:47:57,969 --> 00:48:02,298
Zato što se ne kaje i nema osjećaj
da je učinio išta loše.

961
00:48:02,298 --> 00:48:06,969
Točno.

962
00:48:06,969 --> 00:48:08,769
Ima li još branitelja

963
00:48:08,768 --> 00:48:13,268
koji kažu da je to jednostavno
kategorički neispravno, sa ili bez suglasnosti.

964
00:48:13,268 --> 00:48:17,288
Da, ustanite. Zašto?

965
00:48:17,289 --> 00:48:21,829
Mislim da nesumnjivo, kako je
oblikovano naše društvo, ubojstvo je ubojstvo

966
00:48:21,829 --> 00:48:24,780
na svaki način, a naše društvo
na ubojstvo gleda uvijek jednako

967
00:48:24,780 --> 00:48:27,119
i mislim da nema razlike
u bilo kojem slučaju.

968
00:48:27,119 --> 00:48:30,489
Dobro, da vas pitam nešto?

969
00:48:30,489 --> 00:48:33,028
Tri života su u pitanju,
nasuprot jednom,

970
00:48:33,028 --> 00:48:34,509
taj jedan, mali od palube,
nije imao nikoga od obitelji,

971
00:48:34,509 --> 00:48:38,739
nitko nije ovisio o njemu,

972
00:48:38,739 --> 00:48:41,418
ova trojica su imala obitelji
kod kuće u Engleskoj, ovisili su o njima,

973
00:48:41,418 --> 00:48:43,328
imali su žene i djecu.

974
00:48:43,329 --> 00:48:44,989
Sjetite se Benthama.

975
00:48:44,989 --> 00:48:48,048
Bentham kaže moramo uzeti u obzir
dobrobit, korisnost, sreću svakoga.

976
00:48:48,048 --> 00:48:51,288
Moramo sve to zbrojiti, pa onda to nisu
samo brojevi tri prema jedan,

977
00:48:51,289 --> 00:48:54,640


978
00:48:54,639 --> 00:48:58,759
to su također svi ti ljudi kod kuće.

979
00:48:58,759 --> 00:49:00,909
Ustvari, londonske novine toga vremena
i javno mnijenje suosjećali su s njima,

980
00:49:00,909 --> 00:49:04,248


981
00:49:04,248 --> 00:49:05,478
Dudleyem i Stephensom,

982
00:49:05,478 --> 00:49:07,919
a novine su rekle - da nisu bili
motivirani ljubavlju i brigom

983
00:49:07,920 --> 00:49:08,280


984
00:49:08,280 --> 00:49:09,640


985
00:49:09,639 --> 00:49:13,489
za svoje voljene kod kuće
sigurno to ne bi bili učinili.

986
00:49:13,489 --> 00:49:15,969
Dobro, ali kako se to razlikuje od 
ljudi na uglu

987
00:49:15,969 --> 00:49:17,369


988
00:49:17,369 --> 00:49:21,108
koji imaju istu želju da prehrane svoje
obitelji? Ja mislim da nema razlike.

989
00:49:21,108 --> 00:49:25,279
Mislim da u svakom slučaju ako ja ubijem vas
da bi popravio svoj status, to je ubojstvo

990
00:49:25,280 --> 00:49:28,430
i mislim da to trebamo gledati
u istom svjetlu.

991
00:49:28,429 --> 00:49:30,278
Umjesto da kriminaliziramo
određene aktivnosti

992
00:49:30,278 --> 00:49:33,760
i neke stvari prikazujemo više nasilne
i surovije

993
00:49:33,760 --> 00:49:36,760
kad je u tom istom slučaju to isto,
sve je to isti čin

994
00:49:36,760 --> 00:49:40,150
i mentalitet koji ide s ubojstvom,
potreba da se nahrane svoje obitelji.

995
00:49:40,150 --> 00:49:43,028
Pretpostavimo da ih nije bilo tri,
pretpostavimo da ih je bilo 30, 300.

996
00:49:43,028 --> 00:49:44,608


997
00:49:44,608 --> 00:49:47,358
Jedan život da se spasi tri stotine.

998
00:49:47,358 --> 00:49:48,349
Ili u vrijeme rata, tri tisuće ...

999
00:49:48,349 --> 00:49:49,589


1000
00:49:49,590 --> 00:49:51,039
Ili pretpostavimo da su ulozi čak i veći.

1001
00:49:51,039 --> 00:49:52,778
Pretpostavimo da su ulozi
čak i veći.

1002
00:49:52,778 --> 00:49:54,608
Misllim da je to još uvijek ista stvar.

1003
00:49:54,608 --> 00:49:58,108
Mislite li da je Bentham imao krivo
kad je rekao da je ispravno postupati tako

1004
00:49:58,108 --> 00:49:58,929
da se zbroji skupna sreća?

1005
00:49:58,929 --> 00:50:02,479
Mislite da nije u pravu?

1006
00:50:02,478 --> 00:50:06,728
Ne mislim da je u krivu, ali mislim
da je ubojstvo ubojstvo u svakom slučaju.

1007
00:50:06,728 --> 00:50:09,568
Pa onda Bentham mora biti u krivu!

1008
00:50:09,568 --> 00:50:12,818
Ako ste vi u pravu, on je u krivu!

1009
00:50:12,818 --> 00:50:14,358
Dobro, on je u krivu.

1010
00:50:14,358 --> 00:50:16,389
U redu je, hvala vam, bilo je dobro.

1011
00:50:16,389 --> 00:50:19,728
Odmaknimo se od ove diskusije

1012
00:50:19,728 --> 00:50:23,259
i uočimo koliko smo prigovora čuli
u vezi onoga što su činili.

1013
00:50:23,259 --> 00:50:26,048
Čuli smo neke obrane
toga što su učinili.

1014
00:50:26,048 --> 00:50:28,509
Obrana se odnosi na potrebu,
njihove kobne okolnosti

1015
00:50:28,509 --> 00:50:28,918


1016
00:50:28,918 --> 00:50:32,588


1017
00:50:32,588 --> 00:50:33,409
i, barem implicitno, ideju
da su brojevi važni.

1018
00:50:33,409 --> 00:50:36,018


1019
00:50:36,018 --> 00:50:37,858
I ne samo da su važni brojevi,
nego su važni i širi učinci,

1020
00:50:37,858 --> 00:50:40,380


1021
00:50:40,380 --> 00:50:43,459
njihove obitelji kod kuće,
oni koji ovise o njima.

1022
00:50:43,458 --> 00:50:44,768
Parker je bio siroče,
nikome neće nedostajati.

1023
00:50:44,768 --> 00:50:47,978


1024
00:50:47,978 --> 00:50:49,578
Pa, ako sve zbrojite,
ako pokušate izračunati

1025
00:50:49,579 --> 00:50:50,829


1026
00:50:50,829 --> 00:50:52,649


1027
00:50:52,648 --> 00:50:53,998
bilancu sreće i patnje,

1028
00:50:53,998 --> 00:50:56,598


1029
00:50:56,599 --> 00:50:58,838
mogli biste imati osnovu da kažete
da je ono što su učinili ispravno.

1030
00:50:58,838 --> 00:51:02,768


1031
00:51:02,768 --> 00:51:09,468
Onda smo čuli bar tri različite
vrste prigovora.

1032
00:51:09,469 --> 00:51:11,690
Čuli prigovor koji kaže,
ono što su učinili kategorički je neispravno,

1033
00:51:11,690 --> 00:51:14,108
upravo ovdje, na kraju,

1034
00:51:14,108 --> 00:51:15,750


1035
00:51:15,750 --> 00:51:17,389
kategorički neispravno.

1036
00:51:17,389 --> 00:51:19,820
Ubojstvo je ubojstvo,
uvijek je neispravno,

1037
00:51:19,820 --> 00:51:20,969
čak i ako povećava ukupnu sreću
društva.

1038
00:51:20,969 --> 00:51:23,349


1039
00:51:23,349 --> 00:51:25,639


1040
00:51:25,639 --> 00:51:28,499
Kategorički prigovor,

1041
00:51:28,498 --> 00:51:30,738
No, još uvijek nam ostaje istražiti
zašto je ubojstvo kategorički neispravno.

1042
00:51:30,739 --> 00:51:32,749


1043
00:51:32,748 --> 00:51:35,448


1044
00:51:35,449 --> 00:51:38,579
Da li je to zato jer čak i mali od palube
imaju određena fundamentalna prava?

1045
00:51:38,579 --> 00:51:42,339


1046
00:51:42,338 --> 00:51:44,400
A ako je to razlog,

1047
00:51:44,400 --> 00:51:47,880
odakle proizlaze ta prava
ako ne iz ideje veće dobrobiti

1048
00:51:47,880 --> 00:51:53,209
ili korisnosti ili sreće?

1049
00:51:53,208 --> 00:51:56,308
Pitanje broj jedan.

1050
00:51:56,309 --> 00:51:58,449
Drugi su rekli, lutrija bi činila razliku,
fer procedura,

1051
00:51:58,449 --> 00:52:00,039


1052
00:52:00,039 --> 00:52:05,949
rekao je Matt.

1053
00:52:05,949 --> 00:52:08,769
I neki ljudi su naginjali tome.

1054
00:52:08,768 --> 00:52:12,188
To nije točno kategorički prigovor,

1055
00:52:12,188 --> 00:52:13,828
nego kaže, svi se trebaju računati
kao jednaki,

1056
00:52:13,829 --> 00:52:16,798


1057
00:52:16,798 --> 00:52:18,469
čak iako na koncu jedan može
biti žrtvovan za opću dobrobit.

1058
00:52:18,469 --> 00:52:20,769


1059
00:52:20,768 --> 00:52:23,288


1060
00:52:23,289 --> 00:52:26,059
To nam ostavlja još jedno pitanje
za istraživanje.

1061
00:52:26,059 --> 00:52:29,670
Zašto sporazum o određenoj proceduri,
čak i fer proceduri,

1062
00:52:29,670 --> 00:52:31,969


1063
00:52:31,969 --> 00:52:34,739
opravdava bilo koji rezultat
koji proizlazi iz izvođenja te procedure?

1064
00:52:34,739 --> 00:52:38,088


1065
00:52:38,088 --> 00:52:39,898
Pitanje broj dva.

1066
00:52:39,898 --> 00:52:42,398
I pitanje broj tri,

1067
00:52:42,398 --> 00:52:45,338
osnovna ideja pristanka.

1068
00:52:45,338 --> 00:52:48,528
Kathleen nas je navela na to.

1069
00:52:48,528 --> 00:52:52,719
Da se mali od palube složio samovoljno,
a ne pod pritiskom,

1070
00:52:52,719 --> 00:52:54,499


1071
00:52:54,498 --> 00:52:57,068
kao ššto je bilo dodano,

1072
00:52:57,068 --> 00:53:01,918
onda bi bilo u redu oduzeti mu život
da bi se spasili ostali.

1073
00:53:01,918 --> 00:53:04,900
Čak je više ljudi prihvatilo tu ideju,

1074
00:53:04,900 --> 00:53:06,630
ali iz toga proizlazi
treće filozofsko pitanje.

1075
00:53:06,630 --> 00:53:08,528


1076
00:53:08,528 --> 00:53:11,009
Kakvo je to moralno djelovanje
pristanka?

1077
00:53:11,009 --> 00:53:12,838


1078
00:53:12,838 --> 00:53:14,438


1079
00:53:14,438 --> 00:53:16,978
Zašto čin suglasnosti
čini takvu moralnu razliku

1080
00:53:16,978 --> 00:53:19,188


1081
00:53:19,188 --> 00:53:23,818
da jedan čin koji bi bio neispravan,
oduzimanje života,

1082
00:53:23,818 --> 00:53:25,369
bez suglasnosti je moralno dopustivo
uz suglasnost?

1083
00:53:25,369 --> 00:53:26,358


1084
00:53:26,358 --> 00:53:29,619


1085
00:53:29,619 --> 00:53:31,699
Da bismo razmotrili ta tri pitanja
morat ćemo čitati neke filozofe,

1086
00:53:31,699 --> 00:53:34,108


1087
00:53:34,108 --> 00:53:35,728
a od sljedećeg puta počet ćemo čitati
Benthama i Johna Stewarta Milla

1088
00:53:35,728 --> 00:53:36,939
filozofe utilitarizma.

1089
00:53:36,940 --> 00:53:37,720


1090
00:53:37,719 --> 00:53:43,798


1091
00:53:43,798 --> 00:53:47,298


1092
00:53:43,798 --> 00:53:47,298


1093
00:53:49,869 --> 00:53:56,869


1094
00:54:36,219 --> 00:54:40,269


1095
00:54:40,268 --> 00:54:41,678