WEBVTT

00:00:00.198 --> 00:00:03.563
Менің ойымша, қарындаш шығаратын 
дыбыс өте манызды.

00:00:03.588 --> 00:00:07.064
Оның сықырлайтын дауысы да бар.

NOTE Paragraph

00:00:07.088 --> 00:00:09.290
(Сызу)

NOTE Paragraph

00:00:10.286 --> 00:00:12.806
[Шағын нәрсе. Үлкен идея.]

NOTE Paragraph

00:00:13.985 --> 00:00:16.313
[Кэролайн Уивер қарындаш туралы]

NOTE Paragraph

00:00:16.556 --> 00:00:18.926
Қарындаш – өте қарапайым нәрсе.

NOTE Paragraph

00:00:18.950 --> 00:00:21.435
Қарындаш ағаштан, бояудан,

00:00:21.459 --> 00:00:22.975
өшіргіштен және өзектен тұрады.

00:00:22.999 --> 00:00:25.395
Өзегі графиттен, саздан 
және судан жасалған.

00:00:25.419 --> 00:00:27.951
Бұл дизайнды жүздеген адам

00:00:27.975 --> 00:00:29.651
ғасырлар бойы жасаған.

00:00:29.675 --> 00:00:32.956
Қарындаш – көптеген адамның ұзақ 
уақыт бойғы еңбегінің жемісі,

00:00:32.980 --> 00:00:35.638
қарындашты үйренудің жетік 
үлгісі деп есептеймін.

NOTE Paragraph

00:00:36.075 --> 00:00:38.349
Қарындаш тарихы
графиттен басталады.

00:00:38.373 --> 00:00:41.290
Адамдар бұл минералды 
ойлап тапқан кезде

00:00:41.314 --> 00:00:42.925
жиі қолдана бастады.

00:00:42.949 --> 00:00:45.107
Графитті майда таяқшаларға
бөліп,

00:00:45.131 --> 00:00:47.599
жіппен байлап, қойдың терісіне немесе
қағазға орады

00:00:47.623 --> 00:00:49.617
сөйтіп, Лондон көшелерінде жазу немесе 


00:00:49.641 --> 00:00:51.797
сурет салудың құралы ретінде сатылды.

00:00:51.821 --> 00:00:54.313
Үй жануарларын таңбалау үшін

00:00:54.337 --> 00:00:55.996
малшылар мен фермерлер сатып алды.

00:00:56.020 --> 00:00:57.263
Францияда Никола Жак Конте

00:00:57.287 --> 00:01:01.441
графитті шаңға ұсақтап,
балшық пен суға араластыру

00:01:01.465 --> 00:01:04.584
жолымен алынатын 
графит қоспасы әдісін ойлап тапты.

00:01:04.608 --> 00:01:07.777
Одан кейін қоспаны қалыпқа 
келтіріп, пешке күйдірді,

00:01:07.801 --> 00:01:10.751
соңында сынбайтын, тегіс,
қолдануға ыңғайлы, берік

00:01:10.775 --> 00:01:13.894
графит өзегін жасап шығарды,
сол уақытта қарындашқа ұқсас

00:01:13.918 --> 00:01:17.014
қолданылған нәрседен де 
сапалырақ болатын.

00:01:17.038 --> 00:01:20.848
Бұл әдіс әлі күнге дейін 
қарындаш өндірісінде қолданылады.

NOTE Paragraph

00:01:21.461 --> 00:01:24.588
Сол уақытта Америкада, Конкорд қаласы, 
Массачусетс штатында

00:01:24.612 --> 00:01:27.660
Генри Дэвид Торо қарындаш грифелінің
қаттылығын анықтау үшін

00:01:27.684 --> 00:01:29.770
шкала қолдануды ұсынды.

00:01:29.794 --> 00:01:31.717
Қаттылық 1-ден 4-ке дейін
өзгеріп отырды.

00:01:31.741 --> 00:01:35.392
Көпшілік қаттылықтың 2 
өлшемін қолданды.

00:01:35.416 --> 00:01:37.966
Қарындаш құрамында 
графит көбірек болған сайын

00:01:37.990 --> 00:01:40.355
ол жұмсақ, қою және тегіс жазылды.

00:01:41.495 --> 00:01:43.782
Ал грифельде балшық басым болса 
қаттырақ

00:01:43.806 --> 00:01:45.816
әрі ашық, жіңішке жазды.

NOTE Paragraph

00:01:46.607 --> 00:01:49.774
Бастапқыда қарындашты қолдан
дөңгелек етіп жасады.

00:01:49.798 --> 00:01:51.472
Бұны дайындау оңай тиген жоқ,

00:01:51.496 --> 00:01:54.758
Өндірісті америкалықтар механикаландырды.

00:01:54.782 --> 00:01:56.728
Ағаш өзектерін қиып,
астауларды ізбелеп

00:01:56.752 --> 00:02:00.440
тігіп, желімдейтін станок өндірісін 
бастағандардың

00:02:00.464 --> 00:02:04.371
бірі ретінде Джозеф Диксон

00:02:04.395 --> 00:02:05.604
есімі аталады.

00:02:05.628 --> 00:02:08.439
Ол алты қырлы қарындаштарды
жасаған

00:02:08.463 --> 00:02:10.091
оңай және қисынды деп тұжырымдады.

00:02:10.115 --> 00:02:11.973
Бұл үлгі ретінде қабылданды.

NOTE Paragraph

00:02:12.558 --> 00:02:14.121
Алғашқы қарындаштар шыққанда

00:02:14.145 --> 00:02:16.210
адамдар жазылғанды 
өшіру оңай болады

00:02:17.942 --> 00:02:19.510
деп есептеді. Бұл үшін олар

00:02:19.534 --> 00:02:21.617
нан ұсақтарын, каучук пен пемзаны

00:02:21.641 --> 00:02:23.210
қолдана бастады.

00:02:23.675 --> 00:02:26.967
Өшіргіші бар қарындаштар 1858 жылы
алғаш рет пайда болды.

00:02:26.991 --> 00:02:30.948
Канцелярлық тауар иесі америкалық 
Хайман Липман алғашқы өшіргіші бар

00:02:30.972 --> 00:02:32.354
қарындашты патенттеді, бұл

00:02:32.378 --> 00:02:34.250
қарындаш жасау ісінде ірі
жетістік еді.

00:02:34.965 --> 00:02:38.359
KOH-I-NOOR 1500 әлемде алғашқы 
сары қарындаш еді. KOH-I-NOOR фирмасы

00:02:38.383 --> 00:02:39.888
бұл қарындашқа 14 қабат сары

00:02:39.912 --> 00:02:42.825
бояу жағып, ұшын 14 караттық 
алтынға малығандығы үшін

00:02:42.849 --> 00:02:44.782
танымал болды.

NOTE Paragraph

00:02:45.442 --> 00:02:47.016
Түрлі талғамдағы қарындашты


00:02:47.040 --> 00:02:49.447
табуға болады, әрбір қарындаштың жеке 
тарихы бар.

00:02:50.046 --> 00:02:54.425
Blackwing 602 қарындашын 
жазушылар, ішінде Джон Стейнбек пен

00:02:54.449 --> 00:02:57.409
Владимир Набоков бар, қолданғандықтан 
танымал болды.

00:02:57.433 --> 00:03:00.037
Dixon компаниясы да қарындаш
өндірумен аты шыққан.

00:03:00.061 --> 00:03:02.998
Бұл Dixon Ticonderoga-ны шығарды.

00:03:03.022 --> 00:03:04.173
Бұл аңызға айналды,

00:03:04.197 --> 00:03:06.724
бұларды адамдар қарындаш 
жайында әңгімелескенде,

00:03:06.748 --> 00:03:09.171
мектепті еске алғанда ауызға
ала бастайды.

00:03:09.195 --> 00:03:11.409
Қарындашты қолданушылар

00:03:11.433 --> 00:03:13.910
бұл қалай жасалды, не үшін 
дәл осы қалыппен

00:03:13.934 --> 00:03:16.079
шықты деген мәселелерге
ой жүгіртпейді,

00:03:16.103 --> 00:03:18.047
көрген қалпында қолдана береді.

NOTE Paragraph

00:03:19.050 --> 00:03:21.284
Менің ойымша,
қарындаштарды

00:03:21.308 --> 00:03:23.172
бұдан артық жасау мүмкін емес.

00:03:24.267 --> 00:03:25.417
Мінсіз деп есептеймін.