1
00:00:00,198 --> 00:00:03,563
Менің ойымша, қарындаш шығаратын 
дыбыс өте манызды.

2
00:00:03,588 --> 00:00:07,064
Оның сықырлайтын дауысы да бар.

3
00:00:07,088 --> 00:00:09,290
(Сызу)

4
00:00:10,286 --> 00:00:12,806
[Шағын нәрсе. Үлкен идея.]

5
00:00:13,985 --> 00:00:16,313
[Кэролайн Уивер қарындаш туралы]

6
00:00:16,556 --> 00:00:18,926
Қарындаш – өте қарапайым нәрсе.

7
00:00:18,950 --> 00:00:21,435
Қарындаш ағаштан, бояудан,

8
00:00:21,459 --> 00:00:22,975
өшіргіштен және өзектен тұрады.

9
00:00:22,999 --> 00:00:25,395
Өзегі графиттен, саздан 
және судан жасалған.

10
00:00:25,419 --> 00:00:27,951
Бұл дизайнды жүздеген адам

11
00:00:27,975 --> 00:00:29,651
ғасырлар бойы жасаған.

12
00:00:29,675 --> 00:00:32,956
Қарындаш – көптеген адамның ұзақ 
уақыт бойғы еңбегінің жемісі,

13
00:00:32,980 --> 00:00:35,638
қарындашты үйренудің жетік 
үлгісі деп есептеймін.

14
00:00:36,075 --> 00:00:38,349
Қарындаш тарихы
графиттен басталады.

15
00:00:38,373 --> 00:00:41,290
Адамдар бұл минералды 
ойлап тапқан кезде

16
00:00:41,314 --> 00:00:42,925
жиі қолдана бастады.

17
00:00:42,949 --> 00:00:45,107
Графитті майда таяқшаларға
бөліп,

18
00:00:45,131 --> 00:00:47,599
жіппен байлап, қойдың терісіне немесе
қағазға орады

19
00:00:47,623 --> 00:00:49,617
сөйтіп, Лондон көшелерінде жазу немесе 


20
00:00:49,641 --> 00:00:51,797
сурет салудың құралы ретінде сатылды.

21
00:00:51,821 --> 00:00:54,313
Үй жануарларын таңбалау үшін

22
00:00:54,337 --> 00:00:55,996
малшылар мен фермерлер сатып алды.

23
00:00:56,020 --> 00:00:57,263
Францияда Никола Жак Конте

24
00:00:57,287 --> 00:01:01,441
графитті шаңға ұсақтап,
балшық пен суға араластыру

25
00:01:01,465 --> 00:01:04,584
жолымен алынатын 
графит қоспасы әдісін ойлап тапты.

26
00:01:04,608 --> 00:01:07,777
Одан кейін қоспаны қалыпқа 
келтіріп, пешке күйдірді,

27
00:01:07,801 --> 00:01:10,751
соңында сынбайтын, тегіс,
қолдануға ыңғайлы, берік

28
00:01:10,775 --> 00:01:13,894
графит өзегін жасап шығарды,
сол уақытта қарындашқа ұқсас

29
00:01:13,918 --> 00:01:17,014
қолданылған нәрседен де 
сапалырақ болатын.

30
00:01:17,038 --> 00:01:20,848
Бұл әдіс әлі күнге дейін 
қарындаш өндірісінде қолданылады.

31
00:01:21,461 --> 00:01:24,588
Сол уақытта Америкада, Конкорд қаласы, 
Массачусетс штатында

32
00:01:24,612 --> 00:01:27,660
Генри Дэвид Торо қарындаш грифелінің
қаттылығын анықтау үшін

33
00:01:27,684 --> 00:01:29,770
шкала қолдануды ұсынды.

34
00:01:29,794 --> 00:01:31,717
Қаттылық 1-ден 4-ке дейін
өзгеріп отырды.

35
00:01:31,741 --> 00:01:35,392
Көпшілік қаттылықтың 2 
өлшемін қолданды.

36
00:01:35,416 --> 00:01:37,966
Қарындаш құрамында 
графит көбірек болған сайын

37
00:01:37,990 --> 00:01:40,355
ол жұмсақ, қою және тегіс жазылды.

38
00:01:41,495 --> 00:01:43,782
Ал грифельде балшық басым болса 
қаттырақ

39
00:01:43,806 --> 00:01:45,816
әрі ашық, жіңішке жазды.

40
00:01:46,607 --> 00:01:49,774
Бастапқыда қарындашты қолдан
дөңгелек етіп жасады.

41
00:01:49,798 --> 00:01:51,472
Бұны дайындау оңай тиген жоқ,

42
00:01:51,496 --> 00:01:54,758
Өндірісті америкалықтар механикаландырды.

43
00:01:54,782 --> 00:01:56,728
Ағаш өзектерін қиып,
астауларды ізбелеп

44
00:01:56,752 --> 00:02:00,440
тігіп, желімдейтін станок өндірісін 
бастағандардың

45
00:02:00,464 --> 00:02:04,371
бірі ретінде Джозеф Диксон

46
00:02:04,395 --> 00:02:05,604
есімі аталады.

47
00:02:05,628 --> 00:02:08,439
Ол алты қырлы қарындаштарды
жасаған

48
00:02:08,463 --> 00:02:10,091
оңай және қисынды деп тұжырымдады.

49
00:02:10,115 --> 00:02:11,973
Бұл үлгі ретінде қабылданды.

50
00:02:12,558 --> 00:02:14,121
Алғашқы қарындаштар шыққанда

51
00:02:14,145 --> 00:02:16,210
адамдар жазылғанды 
өшіру оңай болады

52
00:02:17,942 --> 00:02:19,510
деп есептеді. Бұл үшін олар

53
00:02:19,534 --> 00:02:21,617
нан ұсақтарын, каучук пен пемзаны

54
00:02:21,641 --> 00:02:23,210
қолдана бастады.

55
00:02:23,675 --> 00:02:26,967
Өшіргіші бар қарындаштар 1858 жылы
алғаш рет пайда болды.

56
00:02:26,991 --> 00:02:30,948
Канцелярлық тауар иесі америкалық 
Хайман Липман алғашқы өшіргіші бар

57
00:02:30,972 --> 00:02:32,354
қарындашты патенттеді, бұл

58
00:02:32,378 --> 00:02:34,250
қарындаш жасау ісінде ірі
жетістік еді.

59
00:02:34,965 --> 00:02:38,359
KOH-I-NOOR 1500 әлемде алғашқы 
сары қарындаш еді. KOH-I-NOOR фирмасы

60
00:02:38,383 --> 00:02:39,888
бұл қарындашқа 14 қабат сары

61
00:02:39,912 --> 00:02:42,825
бояу жағып, ұшын 14 караттық 
алтынға малығандығы үшін

62
00:02:42,849 --> 00:02:44,782
танымал болды.

63
00:02:45,442 --> 00:02:47,016
Түрлі талғамдағы қарындашты


64
00:02:47,040 --> 00:02:49,447
табуға болады, әрбір қарындаштың жеке 
тарихы бар.

65
00:02:50,046 --> 00:02:54,425
Blackwing 602 қарындашын 
жазушылар, ішінде Джон Стейнбек пен

66
00:02:54,449 --> 00:02:57,409
Владимир Набоков бар, қолданғандықтан 
танымал болды.

67
00:02:57,433 --> 00:03:00,037
Dixon компаниясы да қарындаш
өндірумен аты шыққан.

68
00:03:00,061 --> 00:03:02,998
Бұл Dixon Ticonderoga-ны шығарды.

69
00:03:03,022 --> 00:03:04,173
Бұл аңызға айналды,

70
00:03:04,197 --> 00:03:06,724
бұларды адамдар қарындаш 
жайында әңгімелескенде,

71
00:03:06,748 --> 00:03:09,171
мектепті еске алғанда ауызға
ала бастайды.

72
00:03:09,195 --> 00:03:11,409
Қарындашты қолданушылар

73
00:03:11,433 --> 00:03:13,910
бұл қалай жасалды, не үшін 
дәл осы қалыппен

74
00:03:13,934 --> 00:03:16,079
шықты деген мәселелерге
ой жүгіртпейді,

75
00:03:16,103 --> 00:03:18,047
көрген қалпында қолдана береді.

76
00:03:19,050 --> 00:03:21,284
Менің ойымша,
қарындаштарды

77
00:03:21,308 --> 00:03:23,172
бұдан артық жасау мүмкін емес.

78
00:03:24,267 --> 00:03:25,417
Мінсіз деп есептеймін.