1
00:00:01,523 --> 00:00:04,714
کێشەی ئێمەی خەڵکی سپی پێست چییە؟

2
00:00:04,738 --> 00:00:06,364
(پێکەنین)

3
00:00:07,685 --> 00:00:10,284
بەم ساڵانەی دوایی زۆر بیرم لەوە کردۆتەوە، و

4
00:00:10,308 --> 00:00:11,772
ئەزانم هەر خۆم نیم.

5
00:00:12,271 --> 00:00:13,579
سەیرکە، تێئەگەم --

6
00:00:13,603 --> 00:00:16,589
خەڵکی پێست ڕەنگەکانی تر 
چەندین سەدەیە ئەو پرسیارە ئەکەن.

7
00:00:17,335 --> 00:00:21,664
بەڵام پێموابێت هەتا دێت ژمارەیەکی زیاتری
سپی پێستەکانیش ئەو پرسیارە ئەکەن،

8
00:00:21,688 --> 00:00:24,681
دوابەدوای ئەوەی بەردەوام ڕووئەیات

9
00:00:24,705 --> 00:00:25,970
لە وڵاتەکەمان.

10
00:00:27,537 --> 00:00:30,882
تێبینیشی بکەن وتم،
"ئێمەی سپی پێست چیمانە؟"

11
00:00:30,906 --> 00:00:34,868
چونکە ئێستا، من باسی
ئەو خەڵکە سپی پێستە ناکەم،

12
00:00:34,892 --> 00:00:38,694
ئەوانەی نیشانەی نازییەکە و
کڵاوەکە و مەشخەڵەکانیان پێیە.

13
00:00:39,400 --> 00:00:42,489
ئەوانە کێشە و هەڕەشەشن.

14
00:00:42,513 --> 00:00:45,020
زۆربەی تاوانە تیرۆرستییەکانی
وڵاتەکەمان ئەنجام ئەیەن،

15
00:00:45,044 --> 00:00:48,689
ئێوە هەموو لە چارلۆتسڤیل ئەژین و
لەهەمووان باشتر ئەزانن.

16
00:00:49,331 --> 00:00:53,046
بەڵام من باسی شتێکی گەورەتر و
بڵاوتر ئەکەم.

17
00:00:53,070 --> 00:00:55,356
من باسی هەموومان ئەکەم،

18
00:00:55,380 --> 00:00:57,380
بەشێوەیەکی فراوان سپی پێستەکان.

19
00:00:57,803 --> 00:01:00,682
لەوانەشە بەتایبەتی،
خەڵکی وەک من،

20
00:01:00,706 --> 00:01:03,284
کە خۆمان بە پێشکەوتنخواز لەقەڵەم ئەیەین،

21
00:01:03,308 --> 00:01:05,048
نامانەوێت توندڕەو بین.

22
00:01:05,883 --> 00:01:07,365
خەڵکی سپی پێستی باش.

23
00:01:07,818 --> 00:01:09,091
(پێکەنین)

24
00:01:09,115 --> 00:01:11,022
هیچ سپی پێستێکی باشی لێیە؟

25
00:01:11,046 --> 00:01:12,125
(پێکەنین)

26
00:01:12,149 --> 00:01:15,708
من وا گەورەکرام جۆرە کەسێکی وابم.

27
00:01:15,732 --> 00:01:18,200
منداڵێکی بچووک بووم
لە شەستەکان و حەفتاکان، و

28
00:01:18,224 --> 00:01:21,059
بۆ ئەوەی کەمێک تێگەشتنتان بەمێ
لەسەر دۆخی ئەوکاتەی دایک و باوکم:

29
00:01:21,083 --> 00:01:23,701
ئەوکاتە بۆچوونی خەڵک بە گشتی

30
00:01:23,725 --> 00:01:28,642
نیشانیدا کە تەنیا کەمینەیەکی بچووک،
نزیکەی لەسەدا ٢٠ی ئەمریکییە سپیپێستەکان،

31
00:01:28,666 --> 00:01:31,026
پشتیوان بوون و ڕەزامەند بوون

32
00:01:31,050 --> 00:01:34,291
بە مارتین لوسەر کینگ و کارەکەی
لەسەر جوڵەی مافە شارستانییەکان

33
00:01:34,315 --> 00:01:36,867
هەتا ئەوکاتەی دکتۆر کینگ لە ژیاندا بوو.

34
00:01:38,004 --> 00:01:40,729
شانازی ئەکەم بە وتنی ئەوەی
دایک و باوکم لەو کۆمەڵەیا بوون.

35
00:01:41,212 --> 00:01:44,029
ڕەچەڵەک زۆر باس کراوە لە ماڵەکەماندا. و

36
00:01:44,577 --> 00:01:48,757
کاتێک بەرنامە لەسەر ڕەچەڵەک
نیشانئەدرا لە تەلەفزیۆن،

37
00:01:48,781 --> 00:01:51,954
ئێمەی منداڵانیان دائەنیشاند و
دڵنیائەبوون لەوەی سەیری ئەکەین:

38
00:01:51,978 --> 00:01:54,837
فلیمەکانی سیدنی پۆیتێر، "ڕەگەکان"...

39
00:01:56,238 --> 00:01:57,922
پەیامەکە بەرز و ڕوون بوو، و

40
00:01:57,946 --> 00:01:59,172
لێی تێگەشتم:

41
00:01:59,910 --> 00:02:03,592
ڕەگەزپەرستی هەڵەیە؛
ڕەگەزپەرستەکان خەڵکێکی خراپن.

42
00:02:04,602 --> 00:02:05,998
لە هەمان کاتیشدا،

43
00:02:06,022 --> 00:02:09,159
لە شوێنێکی زۆر سپی پێستانە
ئەژیاین لە مینیستۆتا.

44
00:02:09,848 --> 00:02:11,454
بەس بەناوی خۆشمەوە قسە ئەکەم،

45
00:02:11,478 --> 00:02:17,433
پێموابێت ئەوە ڕێگەی پێیام باوەڕبکەم
کە ئەو سپی پێستە ڕەگەزپەرستانەی سەر تەلەفزیۆن

46
00:02:17,457 --> 00:02:20,037
لە شوێنی ترەوە ئاڕاستە کراون.

47
00:02:20,870 --> 00:02:22,881
هەر بەڕاستی دەربارەی خۆمان نەبووە.

48
00:02:23,580 --> 00:02:25,530
هەستم نەکردووە بەشداری تاوان بم.

49
00:02:27,249 --> 00:02:31,003
ئێستا ئەتوانم بڵێم، هێشتا لە ساڕێژبووندام
لەو تێڕوانینە سەرەتاییە.

50
00:02:32,263 --> 00:02:33,934
چوومە ڕۆژنامەوانییەوە

51
00:02:33,958 --> 00:02:39,341
بەشێکی لەبەر ئەوەی گرنگیم ئەیا
بە یەکسانی و دادپەروەری.

52
00:02:40,563 --> 00:02:44,215
بۆ ماوەیەکی زۆر، ڕەگەزپەرستی
تەنیا مەتەڵێک بوو بۆم.

53
00:02:44,894 --> 00:02:48,689
بۆچی هێشتا بوونی ماوە لەکاتێکدا
شتێکی هێندە هەڵەیە؟

54
00:02:49,418 --> 00:02:52,521
بۆچی هێزێکی هێندە کۆڵنەدەرە؟

55
00:02:53,743 --> 00:02:57,144
لەوانەیە هەر مەتەڵ بووبێت بۆم
چونکە هێشتا سەیری شوێنی ڕاستم نەئەکرد

56
00:02:57,168 --> 00:02:59,303
یان پرسیاری ڕاستەم نەئەکرد.

57
00:03:00,621 --> 00:03:02,022
تێبینیت کردووە

58
00:03:02,046 --> 00:03:07,508
کاتێک خەڵکێک لە ڕاگەیاندنە
زۆرینە سپی پێستەکەماندا

59
00:03:07,532 --> 00:03:10,218
ڕاپۆرت ئەیەن لەسەر ئەوەی
پێیان وایە بابەتی ڕەگەزپەرستییە،

60
00:03:10,242 --> 00:03:12,752
ئەوەی بە بابەتی ڕەگەزپەرستی دائەنێین،

61
00:03:12,776 --> 00:03:15,587
ئەوە واتای ئەوەیە کە ئێمە
کامێراکانمان و مایکرۆفۆنەکانمان و

62
00:03:15,611 --> 00:03:17,481
تێڕوانینی خۆمان ئاڕاستە ئەکەین

63
00:03:17,505 --> 00:03:19,513
بەڕووی خەڵکی ڕەنگەکانی تر،

64
00:03:19,537 --> 00:03:21,691
پرسیار ئەکەین وەک،

65
00:03:21,715 --> 00:03:26,668
خەڵکە ڕەشپێستەکان یان ئەمریکییە ڕەسەنەکان،
لاتینییەکان یان ئاسیاییەکان،

66
00:03:26,692 --> 00:03:28,788
خەریکی چین و چی ئەکەن؟"

67
00:03:28,812 --> 00:03:32,064
لە کۆمەڵگایەکی دیاریکراو
یان لە چەند بابەتێکدا -

68
00:03:32,088 --> 00:03:33,978
پەیوەست بە ئابووری، و پەروەردەوە.

69
00:03:35,538 --> 00:03:39,464
بەشی خۆم بەشداریمکردووە
لەو جۆرەی ڕاگەیاندن

70
00:03:39,488 --> 00:03:40,873
بەدرێژایی ساڵەکان.

71
00:03:42,524 --> 00:03:45,145
بەڵام دواتر جۆرج زیمەرمان
ترەیڤۆن مارتنی کوشت،

72
00:03:46,621 --> 00:03:51,233
بەدوای ئەوەش زنجیرەیەکی زۆر
تەقەکردنی پۆلیس،

73
00:03:51,257 --> 00:03:52,976
لە خەڵکی ڕەش پێستی بێچەک،

74
00:03:53,000 --> 00:03:55,521
سەرهەڵدانی جوڵەی ژیانی
ڕەشپێستەکان گرنگە،

75
00:03:55,545 --> 00:03:58,608
کوشتارگەکەی دایلان ڕووف و چارلیستن،

76
00:03:58,632 --> 00:04:00,286
سپیکردنەوەی خەڵاتەکانی ئۆسکار --

77
00:04:01,334 --> 00:04:06,455
هەموو ڕووداوەکانی ژیانی
ڕۆژانەی ئەمریکییەکان،

78
00:04:06,479 --> 00:04:08,204
ئەم ڕووداوە زیاد لەپێویست
ڕەگەزپەرستانانە

79
00:04:08,228 --> 00:04:11,151
کە ئێستا ئەتوانین بیبینین
چونکە بە مۆبایلی زیرەک گیراون و

80
00:04:11,175 --> 00:04:12,857
بە ئینتەرنێتدا بڵاو ئەکرێنەوە.

81
00:04:14,019 --> 00:04:16,675
لەژێر ئەو ڕووداوە دیارانەشەوە،

82
00:04:16,699 --> 00:04:18,403
زانیارییە کەلەڕەقانەکە هەیە،

83
00:04:18,427 --> 00:04:22,802
توێژینەوەکانی ڕەگەزپەرستی بەسیستمکراو
نیشان ئەیات لە هەموو دەستگاکانماندا:

84
00:04:23,692 --> 00:04:26,947
جیاکردنەوەی خانووبەرە،
جیاکاری لە کاردا،

85
00:04:26,971 --> 00:04:29,782
جیاکارییە قووڵەکەی 
لەناو قوتابخانەکانماندا ئەکرێت و

86
00:04:29,806 --> 00:04:31,606
لە سیستمی دادپەروەری تاواندا. و

87
00:04:32,718 --> 00:04:34,285
ئەوەی تەواو بێئوومێدی کردم،

88
00:04:34,309 --> 00:04:36,286
کە ئەشزانم لەمەیا هەر خۆم نیم:

89
00:04:37,377 --> 00:04:39,356
سەرهەڵدانی دۆناڵد ترەمپ بوو

90
00:04:39,380 --> 00:04:44,811
لەگەڵ دۆزینەوەی ئەوەی 
زۆرینەی ئەمریکییە سپی پێستەکان

91
00:04:44,835 --> 00:04:47,904
باوەش ئەکەنەوە یان هیچ نەبێت

92
00:04:47,928 --> 00:04:52,514
ئەو جۆرە سیاسەتە ناسنامە سپییە
تاڵ و کاڵە قبوڵ ئەکەن.

93
00:04:55,405 --> 00:04:58,224
ئەمە زۆر بێزارکەر بوو بۆ من
وەک مرۆڤێک.

94
00:04:58,778 --> 00:05:04,308
وەک ڕۆژنامەنووسێک، وایلێکردم
ڕووی لێنسی کامێراکەم بکەم بەودیوا،

95
00:05:04,332 --> 00:05:06,052
بیر بکەمەوە،

96
00:05:06,076 --> 00:05:08,842
"ئای خوایە، خەڵکە سپییەکان چیرۆکەکەن.

97
00:05:08,866 --> 00:05:11,317
سپی پێست بوون چیرۆکێکە."

98
00:05:12,562 --> 00:05:15,532
هەروەها بیرم ئەکردەوە، "ئەتوانم ئەوە بکەم؟

99
00:05:16,208 --> 00:05:19,413
زنجیرەیەکی پۆدکاست لەسەر
سپی پێستبوون لەچی ئەچێت؟"

100
00:05:19,437 --> 00:05:20,839
(پێکەنین)

101
00:05:20,863 --> 00:05:23,696
"ئاه، هەروەها شتێکی تریش --
لەوانەیە ئەمە تۆزێکی تر ناخۆشبێت."

102
00:05:26,402 --> 00:05:31,338
هیچ ڕۆژنامەگەرییەکم نەبینیوە
بە قوڵی بڕوانێتە ڕەگەزپەرستی سپی پێستەکان،

103
00:05:31,362 --> 00:05:35,320
بەڵام بێگومان، خەڵکی ڕەنگەکانی تر و
بەتایبەتی ڕۆشنبیرە ڕەش پێستەکان

104
00:05:35,344 --> 00:05:37,988
بۆ ماوەی چەندین سەدە ڕەخنەیان گرتووە
لە کلتوری باڵادەستی

105
00:05:38,012 --> 00:05:39,463
سپی پێستەکان، و

106
00:05:39,487 --> 00:05:41,835
ئەمزانی کە 
لە دوو یان سێ دەیەی ڕابردوو،

107
00:05:41,859 --> 00:05:44,438
زاناکان کاری سەرنجڕاکێشیان کردووە

108
00:05:44,462 --> 00:05:47,955
سەیری ڕەچەڵەکیان کردووە
لەڕێی چوارچێوەی سپی پێستەکانەوە،

109
00:05:47,979 --> 00:05:51,483
چییە، چۆن پێی گەشتووین،
چۆن کاردەکات لە جیهاندا.

110
00:05:53,030 --> 00:05:54,873
دەستمکرد بە خوێندنەوە، و

111
00:05:54,897 --> 00:05:59,780
گەشتم بە چەند پسپۆڕێکی پێشەنگ
لەسەر ڕەچەڵەک و مێژووی ڕەچەڵەک.

112
00:06:01,748 --> 00:06:04,198
یەکێک لە یەکەمین پرسیارەکانی کردم

113
00:06:04,222 --> 00:06:07,865
"ئەم بیرۆکەی سپی پێستبوونە

114
00:06:07,889 --> 00:06:09,538
لە سەرەتاوە لەکوێوە هاتووە؟"

115
00:06:10,592 --> 00:06:12,984
زانست ڕوونە.

116
00:06:13,008 --> 00:06:15,152
ئێمەی مرۆڤ یەک ڕەچەڵەکین.

117
00:06:15,730 --> 00:06:16,973
هەموو پەیوەندیدارین،

118
00:06:16,997 --> 00:06:19,843
لە باوباپیرێکی هاوبەشەوە هاتووین
لە ئەفریقاوە.

119
00:06:20,772 --> 00:06:24,517
هەندێک خەڵک لە ئەفریقاوە
هاتوون بۆ شوێنی ساردتر و تاریکتر و

120
00:06:24,541 --> 00:06:27,093
زۆرێک لە مێلانینەکانی لەشیان لەدەستیاوە،

121
00:06:27,117 --> 00:06:28,862
هەندێکمان زیاتر لەوانی تر.

122
00:06:28,886 --> 00:06:30,115
(پێکەنین)

123
00:06:31,037 --> 00:06:36,133
بەڵام لەڕووی جیناتەوە، هەموومان
لەسەدا ٩٩.٩ وەک یەکین.

124
00:06:36,157 --> 00:06:41,359
هەمەچەشنی جینی زیاتر هەیە
لەناو ئەوەی پێی ئەڵێین کۆمەڵە ڕەگەزەکان

125
00:06:41,383 --> 00:06:44,012
وەک لە نێوان کۆمەڵە ڕەگەزەکان خۆیان.

126
00:06:44,036 --> 00:06:47,983
هیچ جیناتێک نییە بۆ سپی پێستی
یان ڕەش پێستی یان ئاسیایی

127
00:06:48,007 --> 00:06:49,440
یان ئەوەی هەتانە.

128
00:06:50,411 --> 00:06:52,406
کەواتە ئەمە چۆن ڕوویدا؟

129
00:06:52,430 --> 00:06:54,383
چۆن تووشی ئەمە بووین؟

130
00:06:54,407 --> 00:06:56,497
ڕەگەزپەرستی چۆن دەستیپێکرد؟

131
00:06:57,797 --> 00:07:01,303
پێموابێت ئەگەر لێتان بپرسیمایە
چۆن گریمانەی ئەوەت دانا،

132
00:07:01,327 --> 00:07:04,349
چەند ساڵێک لەمەوبەر،
بەهۆی نەزانی خۆمەوە،

133
00:07:04,373 --> 00:07:06,291
لەوانەبوو بموتایە،

134
00:07:06,315 --> 00:07:10,930
"پێموابێت لە شوێنێکدا
لە قوڵایی مێژوودا،

135
00:07:10,954 --> 00:07:12,920
خەڵک بەرکەوتنیان هەبووە لەگەڵ یەک، و

136
00:07:12,944 --> 00:07:15,302
یەکتریان بەلاوە سەیر بووە.

137
00:07:15,326 --> 00:07:17,971
'ڕەنگی پێستت جیاوازە،
ڕەنگی قژت جیاوازە،

138
00:07:17,995 --> 00:07:19,533
شێوەی جلەکانت پێکەنیناوییە.

139
00:07:19,557 --> 00:07:22,120
پێموابێت یەکسەر ئەچم و
لێکدانەوەی خۆم ئەکەم

140
00:07:22,144 --> 00:07:23,448
لەبەر ئەوەی تۆ جیاوازیت

141
00:07:23,472 --> 00:07:25,597
بەجۆرێک لەمن کەمتریت، و

142
00:07:25,621 --> 00:07:28,709
لەوانەشە ئەوە وایلێبکات ئاسایی بێت بۆم
کە هەڵە ڕەفتارت لەگەڵکەم.'"

143
00:07:29,284 --> 00:07:30,438
وانییە؟

144
00:07:30,462 --> 00:07:33,803
ئایا ئەوە شتێکە لەوە ئەچێت
کە ئەیهێنینە بەرچاومان یان وایدائەنێین؟

145
00:07:34,613 --> 00:07:36,217
لەژێر ئەو جۆرە سیناریۆیەش،

146
00:07:36,241 --> 00:07:39,600
هەمووی هەڵەتێگەشتنێکی گەورەی
پڕ تراژیدییە.

147
00:07:41,334 --> 00:07:43,444
بەڵام لەوە ئەچێت ئەوە هەڵەبێت.

148
00:07:44,397 --> 00:07:47,258
پێش هەموو شتێک، ڕەچەڵەک
داهێنانێکی ئەم کۆتاییانەیە.

149
00:07:47,282 --> 00:07:49,084
تەنیا چەند سەد ساڵێک کۆنە.

150
00:07:49,892 --> 00:07:53,521
پێش ئەوە، بەڵێ،
خەڵک خۆیان دابەشکردبوو

151
00:07:53,545 --> 00:07:57,439
بەپێی ئایین، کۆمەڵە هۆزەکان،
زمان، و

152
00:07:57,463 --> 00:07:58,635
ئەو جۆرە شتانە.

153
00:07:58,659 --> 00:08:00,103
بەڵام بۆ بەشی زۆری 
مێژووی مرۆڤایەتی،

154
00:08:00,127 --> 00:08:02,469
خەڵک ئاگاداری مەسەلەی ڕەچەڵەک نەبوون.

155
00:08:03,665 --> 00:08:05,330
لە یۆنانی دێرین بۆ نموونە --

156
00:08:05,354 --> 00:08:09,141
ئەمە لە مێژووناس 
نێڵ ئیرفین پەینتەرەوە فێربووم --

157
00:08:09,165 --> 00:08:13,584
یۆنانییەکان پێیان وابوو باشترن
لە خەڵکەکانی تری ئاگاداریان بوون،

158
00:08:13,608 --> 00:08:17,528
بەڵام نەک بەهۆی ئەو بیرۆکەیەی کە
ئەوان لە بنەڕەتەوە باڵاترن.

159
00:08:17,552 --> 00:08:21,475
خۆیان پێیان وابووە کە ئەوان پەرەیان
بە پێشکەوتووترین کلتوور یاوە.

160
00:08:22,369 --> 00:08:25,721
بۆیە سەیری ئەسیوبییەکانیان کردووە،

161
00:08:25,745 --> 00:08:27,841
هەروەها فارسەکان و کەڵتیکەکانیش، و

162
00:08:27,865 --> 00:08:30,807
وتویانە، "ئەوانە هەموویان
دواکەوتوون بەراورد بە ئێمە.

163
00:08:31,477 --> 00:08:34,534
لەڕووی کلتورە، ئەوان یۆنانی نین."

164
00:08:35,938 --> 00:08:39,939
وە بەڵێ، لە جیهانی دێریندا،
کۆیلایەتی زۆر بووە،

165
00:08:39,963 --> 00:08:42,748
بەڵام خەڵک ئەوانەی کردووە بە کۆیلە
کە زۆر لەخۆیان نەچوون، و

166
00:08:42,772 --> 00:08:45,138
ئەوانەش کە لەخۆیان چوون.

167
00:08:45,686 --> 00:08:50,981
ئایا ئەزانن کە وشەی ئینگلیزی "سلەیڤ"
لە وشەی" سلاڤ"ەوە هاتووە؟

168
00:08:51,922 --> 00:08:55,936
چونکە خەڵکە سلاڤییەکە لەلایەن
هەموو جۆرە خەڵکەکانی ترەوە کراون بە کۆیلە،

169
00:08:55,960 --> 00:08:57,647
بە ئەوروپییەکانی خۆرئاواشەوە،

170
00:08:57,671 --> 00:09:00,053
بۆ ماوەی چەندین سەدە.

171
00:09:00,680 --> 00:09:02,838
کۆیلایەتیش دەربارەی ڕەچەڵەک نەبووە،

172
00:09:02,862 --> 00:09:05,992
چونکە هەتا ئەو ساتەش
کەس بیری لە ڕەچەڵەک نەکردۆتەوە.

173
00:09:07,421 --> 00:09:08,675
کەواتە کێ کردی؟

174
00:09:09,404 --> 00:09:12,618
ئەو پرسیارە ئەخەمە بەردەم
مێژووناسێکی تری پێشەنگ،

175
00:09:12,642 --> 00:09:14,087
ئیبرام کێندی.

176
00:09:14,555 --> 00:09:16,851
چاوەڕێی ئەوەم نەئەکرد
وەڵامی ئەو پرسیارە باتەوە

177
00:09:16,875 --> 00:09:19,414
لە شێوەی ناو و ڕێکەوتی
کەسێکی دیاریکراودا،

178
00:09:19,438 --> 00:09:21,546
وەک ئەوەی باسی داهێنانی
گڵۆپمان کردبێت.

179
00:09:21,570 --> 00:09:22,616
(پێکەنین)

180
00:09:23,037 --> 00:09:24,319
بەڵام وایکرد.

181
00:09:24,343 --> 00:09:25,999
(پێکەنین)

182
00:09:26,519 --> 00:09:29,007
وتی، لە توێژینەوە چڕەکەیدا،

183
00:09:29,031 --> 00:09:33,376
ئەوەی دۆزیوەتەوە کە بە باوەڕی ئەو
یەکەمین پێکەوەبەستنی بیرۆکە ڕەگەزپەرستانەکانە.

184
00:09:33,970 --> 00:09:36,001
ئەوی وەک تاوانبار لەقەڵەمدا.

185
00:09:36,025 --> 00:09:37,510
ئەم پیاوە پێویستە زیاتر ناودار،

186
00:09:37,534 --> 00:09:38,720
یان ناوزڕاو بێت.

187
00:09:38,744 --> 00:09:41,224
ناوی گۆمێس دێ زورارایە.

188
00:09:41,993 --> 00:09:43,172
پیاوێکی پورتوگالی.

189
00:09:43,196 --> 00:09:46,102
کتێبێکی نوسیوە لە ١٤٥٠کان

190
00:09:46,126 --> 00:09:48,933
ئەوکاتە شتێکی کرد کە هەرگیز پێشتر
هیچ کەسێک نەیکردبوو،

191
00:09:48,957 --> 00:09:50,313
بەپێی قسەکانی دکتۆر کێندی.

192
00:09:50,892 --> 00:09:54,408
هەموو خەڵکی ئەفریقای کۆکردۆتەوە --

193
00:09:54,432 --> 00:09:56,288
کیشوەرێکی فراوان و هەمەچەشن --

194
00:09:57,407 --> 00:10:00,499
هەموویانی وەک کۆمەڵێکی
جیاواز لەقەڵەم داوە،

195
00:10:00,523 --> 00:10:02,999
گروپێکی کەمتر و وەحشی.

196
00:10:04,391 --> 00:10:06,770
با باسی ئەوەش بکەین کە
پێش سەردەمی داگیرکاری

197
00:10:06,794 --> 00:10:10,746
هەندێک لە ئاڵۆزترین کلتورەکانی جیهان
لە کیشوەری ئەفریقا بوون.

198
00:10:12,176 --> 00:10:15,443
ئەم پیاوە بۆچی ئەم قسەیە ئەکات؟

199
00:10:16,779 --> 00:10:19,102
دەرکەوت، یارمەتیدەر بووە
بۆ پارەپەیداکردن.

200
00:10:19,859 --> 00:10:22,803
پێش هەمووی، زورارا بەکرێگیراوە
بۆ نوسینی ئەو کتێبە

201
00:10:22,827 --> 00:10:25,082
لەلایەن پادشای پورتوگالەوە، و

202
00:10:25,106 --> 00:10:26,946
چەند ساڵێک پێش ئەوەش،

203
00:10:26,970 --> 00:10:29,075
بازرگانەکانی کۆیلە --

204
00:10:29,099 --> 00:10:30,406
ئەمەتانێ --

205
00:10:30,430 --> 00:10:33,199
بازرگانانی کۆیلە کە کاریان
لەگەڵ تاجی پورتوگال ئەکرد

206
00:10:34,133 --> 00:10:37,486
بەشێوەیەکی کارا پێشەنگ بوون
لە بازرگانی کۆیلەی زەریای ئەتڵەسی.

207
00:10:37,510 --> 00:10:41,533
یەکەمین ئەوروپی بوون ڕاستەوخۆ
گەشتی دەریایی بکەن بۆ سەحارای ئەفریقا

208
00:10:41,557 --> 00:10:44,205
خەڵکی ئەفریقی بڕفێنن و
بیانکەن بە کۆیلە.

209
00:10:45,041 --> 00:10:47,526
کەواتە یارمەتیدەر ئەبوو لەناکاو

210
00:10:47,550 --> 00:10:52,052
چیرۆکێک دابڕێژێت لەسەر ئەوەی
خەڵکی ئەفریقا کەمترن

211
00:10:52,076 --> 00:10:54,107
بۆ ڕەواییدان بەم بازرگانییە نوێیە

212
00:10:55,206 --> 00:10:56,876
بۆ خەڵکی تر، بۆ کڵێسا،

213
00:10:56,900 --> 00:10:58,499
بۆ خۆشیان.

214
00:11:00,096 --> 00:11:02,540
تەنیا بە نووکی قەڵەمێک،

215
00:11:02,564 --> 00:11:05,510
زورارا ڕەشپێستی و
سپی پێستیشی داهێنا،

216
00:11:05,534 --> 00:11:09,676
چونکە بەشێوەیەکی بنچینەیی هەر خۆی
بیرۆکەی ڕەش پێستی داهێنا

217
00:11:09,700 --> 00:11:12,740
لەڕێگەی وەسفەکەی بۆ ئەفریقییەکان، و

218
00:11:12,764 --> 00:11:15,195
وەک دکتۆر کێندی ئەڵێت،

219
00:11:15,219 --> 00:11:17,946
ڕەش پێستی هیچ واتایەکی نییە
بەبێ سپی پێستی.

220
00:11:18,727 --> 00:11:22,951
وڵاتە ئەوروپییەکانی تریش
دوای ئەم کارەی پورتوگال کەوتن

221
00:11:24,059 --> 00:11:28,344
لە چوون بۆ ئەفریقا بۆ گەڕان
بۆ موڵکی مرۆیی و دەستی کاری خۆڕایی و

222
00:11:28,368 --> 00:11:31,295
بەکارهێنانی ئەم درۆیە

223
00:11:31,319 --> 00:11:33,859
کە گوایە خەڵکی ئەفریقا کەمترن.

224
00:11:35,552 --> 00:11:37,811
ئەمە ڕوونکردنەوەیەکی باشبوو بەلامەوە.

225
00:11:39,221 --> 00:11:41,397
ڕەگەزپەرستی بە هەڵەتێگەشتن دەستیپێنەکرد،

226
00:11:41,421 --> 00:11:43,091
بە درۆیەک دەستیپێکرد.

227
00:11:45,107 --> 00:11:47,825
لەهەمان کاتدا، لێرە لە ئەمریکای
سەردەمی داگیرکاریدا،

228
00:11:47,849 --> 00:11:54,154
خەڵکەکەی ئێستا بەخۆیان ئەڵێن سپی
سەرقاڵی وەرگرتنی ئەم بیرۆکە ڕەگەزپەرستانە بوون و

229
00:11:54,178 --> 00:11:55,491
ئەیانکردن بە یاسا،

230
00:11:56,866 --> 00:12:02,874
یاساکانی هەموو مافێکی مرۆڤی زەوت ئەکرد
لەو خەڵکانەی پێیان ئەوتن ڕەش پێست و

231
00:12:02,898 --> 00:12:07,390
هەموویانی ئەبەستەوە بەم جۆرە کۆیلایەتییە
تایبەتەی کۆیلایەتی موڵکداری خۆمان، و

232
00:12:07,414 --> 00:12:11,773
یاساکانی تەنانەت سوودی هەبوو
بۆ هەژارترین سپی پێستەکانیش،

233
00:12:11,797 --> 00:12:15,316
سوودی گەورە نا لەڕووی مادییەوە

234
00:12:15,340 --> 00:12:17,729
بەڵکو مافی ئەوەی بۆ هەتا هەتایە نەکرێیت بە کۆیلە،

235
00:12:18,777 --> 00:12:22,754
مافی ئەوەی کەسە خۆشەویستەکان
لەژێر دەستت دەرنەکرێن و نەفرۆشرێن، و

236
00:12:22,778 --> 00:12:25,125
هەندێک جاریش کران بە خەڵات.

237
00:12:25,149 --> 00:12:30,084
پاداشتی بەخشینی زەوی بێبەرامبەر
لە شوێنەکانی وەک ڤێرجینیا

238
00:12:30,108 --> 00:12:31,798
بۆ تەنیا خەڵکی سپی پێست

239
00:12:31,822 --> 00:12:35,810
ماوەیەکی زۆر پێش شۆڕشی ئەمریکی
دەستیپێکرد و

240
00:12:35,834 --> 00:12:37,699
ماوەیەکی زۆر دوای ئەوەش بەردەوام بوو.

241
00:12:40,026 --> 00:12:42,294
ئێستا، ئەتوانم بیهێنمە بەرچاوم

242
00:12:42,318 --> 00:12:46,666
خەڵکێکی زۆر ئەبێت گوێملێگرن --
ئەگەر هێشتا گوێبگرن --

243
00:12:46,690 --> 00:12:48,070
کە لەوانەیە بیربکەنەوە،

244
00:12:48,094 --> 00:12:52,456
"وازبێنە، ئەمە هەمووی مێژووی کۆنە.
چی گرنگییەکی هەیە؟

245
00:12:52,480 --> 00:12:53,743
هەموو شتێک گۆڕاوە.

246
00:12:53,767 --> 00:12:55,981
ناتوانین ئیتر واز لەو شتانە بێنین؟"

247
00:12:56,905 --> 00:12:58,056
وانییە؟

248
00:12:58,421 --> 00:13:01,840
بەڵام من واناڵێم،
بەدڵنیاییەوە بۆ من،

249
00:13:02,896 --> 00:13:05,111
فێربوونی ئەم مێژووە 
گۆڕانکارییەکی ڕاستەقینەی هێناوە

250
00:13:05,135 --> 00:13:07,567
لە شێوەی تێگەشتنم بۆ ڕەگەزپەرستی ئەمڕۆ.

251
00:13:08,932 --> 00:13:12,412
بۆ ئەوەی پیاچوونەوە بکەین، 
بۆ دوو وانەی ئەو شتانەی تا ئێستا وتوومە:

252
00:13:12,436 --> 00:13:15,912
یەکەم، ڕەچەڵەک بابەتێکی زیندەوەرزانی نییە،

253
00:13:15,936 --> 00:13:19,532
چیرۆکێکە هەندێک کەس
بڕیاریانداوە بیگێڕنەوە؛ و

254
00:13:19,556 --> 00:13:21,514
دووەم خەڵک ئەو چیرۆکەیان گێڕاوەتەوە

255
00:13:21,538 --> 00:13:27,207
هەتا ڕەوایی بدەن بە بەکارهێنانی
مرۆڤەکانی تر بۆ قازانجی خۆیان.

256
00:13:28,379 --> 00:13:30,400
ئەو دوو ڕاستییە لە قوتابخانە فێرنەبووم.

257
00:13:30,424 --> 00:13:32,192
پێموابێت زۆربەمان فێرنەکراوین.

258
00:13:32,216 --> 00:13:34,732
ئەگەر فێربووبێتی، کەواتە
مامۆستایەکی تایبەتت هەبووە.

259
00:13:35,324 --> 00:13:36,475
وانییە؟

260
00:13:36,499 --> 00:13:37,678
بەڵام هەر کە تێیئەگەیت،

261
00:13:38,845 --> 00:13:41,546
یەک شت هەیە ڕوونئەبێتەوە

262
00:13:41,570 --> 00:13:45,549
ئەویش کە ڕەگەزپەرستی بەشێوەیەکی
سەرەکی کێشەی هەڵوێستەکان نییە،

263
00:13:45,573 --> 00:13:47,297
مێشک تەسکی کەسی.

264
00:13:48,630 --> 00:13:50,536
نەخێر، ڕەگەزپەرستی ئامرازێکە.

265
00:13:50,560 --> 00:13:54,791
ئامرازێکە بۆ دابەشکردنمان و
درووستکردنی سیستمەکان --

266
00:13:54,815 --> 00:13:57,603
سیستمە ئابووری، سیاسی و
کۆمەڵایەتییەکانی

267
00:13:57,627 --> 00:14:00,784
سوود بە هەندێک ئەگەیەنێت و
زیانیش بە هەندێک ئەگەیەنێت.

268
00:14:01,510 --> 00:14:03,762
ئامرازێکیشە بۆ قایلکردنی
زۆرێک لە سپی پێستەکان

269
00:14:03,786 --> 00:14:09,974
کە لەوانەیە بایەخێکی ئەوتۆیان نەبێت
لە کۆمەڵگا ئاڵۆزەکانماندا و

270
00:14:09,998 --> 00:14:11,929
بۆ بەرزکردنەوەی پێگەی خۆیان.

271
00:14:12,971 --> 00:14:15,043
ئەڵێت، "ئەکرا خراپتربێت، 
هیچ نەبێ سپی پێستم."

272
00:14:17,575 --> 00:14:20,938
هەر کە لە بنەڕەتی ڕەگەزپەرستی تێگەشتم،

273
00:14:20,962 --> 00:14:24,896
چیتر سەرسام نەبووم بەو ڕاستیەی
کە هێشتا لەناومانا ماوە.

274
00:14:26,249 --> 00:14:27,819
پێموابێت ئەزانن،
بە تێڕوانین بۆ ڕابردوو،

275
00:14:27,843 --> 00:14:31,688
وامئەزانی مەسەلەی ڕەگەزپەرستی
بەجۆرێک وەک مەسەلەی زەوی تەختە --

276
00:14:31,712 --> 00:14:34,708
تەنیا بیرکردنەوەیەکی کۆنی خراپ
کە بۆخۆی بوونی نامێنێت

277
00:14:34,732 --> 00:14:35,966
دوای ماوەیەک.

278
00:14:37,962 --> 00:14:39,882
بەڵام نەخێر، ئەم ئامرازی سپی پێستییە

279
00:14:39,906 --> 00:14:42,751
هێشتا ئەو کارە ئەکات
کە بۆی درووست بووە.

280
00:14:43,305 --> 00:14:45,606
هەموو ڕۆژێک خەڵکی بەهێز
ئەچن بۆسەر کارەکانیان،

281
00:14:45,630 --> 00:14:49,895
ئەم چەکە کۆنە بەهێزئەکەنەوە

282
00:14:49,919 --> 00:14:51,824
لە هۆڵەکانی دەسەڵات،

283
00:14:51,848 --> 00:14:54,527
لە هەندێک ستۆدیۆی پەخش
کە ئەتوانین ناویان بێنین ... و

284
00:14:55,596 --> 00:14:57,051
پێویستیش ناکات باسی ئەوە بکەین

285
00:14:57,075 --> 00:14:59,441
کە ئایا ئەم خەڵکانە باوەڕیان هەیە
بەو شتانەی ئەیڵێن،

286
00:14:59,465 --> 00:15:01,400
کە ئایا بەڕاستی خۆشیان ڕەگەزپەرستن.

287
00:15:01,913 --> 00:15:03,543
دەربارەی ئەوە نییە.

288
00:15:03,567 --> 00:15:06,793
دەربارەی جانتای دەست و دەسەڵاتە.

289
00:15:09,032 --> 00:15:12,865
لە کۆتاییشدا، پێموابێت
گرنگترین وانە ئەوەیە -- و

290
00:15:12,889 --> 00:15:16,915
با کەمێک بەدیاریکراوی
قسە لەگەڵ سپی پێستەکان بکەم:

291
00:15:19,192 --> 00:15:22,347
هەر کە تێگەشتین لەوەی ئەو کەسانەی
کە لە ئێمە ئەچن

292
00:15:22,371 --> 00:15:25,065
بابەتی ڕەچەڵەکیان داهێناوە

293
00:15:26,415 --> 00:15:29,514
بۆ ئەوەی سوود بەخۆیان و
بە ئێمەش بگەیەنن،

294
00:15:29,538 --> 00:15:33,318
ئاسانتر نابێت درک بکەین بەوەی
کێشەی ئێمەیە و ئەبێ چارەسەری بکەین؟

295
00:15:34,297 --> 00:15:36,097
کێشەی خەڵکی سپی پێستە.

296
00:15:36,970 --> 00:15:39,171
ماوەیەکی زۆرە شەرم ئەکەم
لە وتنی ئەو قسەیە،

297
00:15:39,195 --> 00:15:44,381
وا سەیری ڕەگەزپەرستیم ئەکرد زیاتر پەلەقاژێی
خەڵکی ڕەنگەکانی تر بێت بۆ شەڕکردن،

298
00:15:44,405 --> 00:15:47,366
هاوشێوەی ئەو کەسانەی ئەهاتنە
سەر تەلەفزیۆن ئەوکاتەی مناڵ بووم.

299
00:15:48,620 --> 00:15:52,763
یان تەماشاکەرێکی دووربم
لە پێشبڕکێیەکی وەرزشی،

300
00:15:52,787 --> 00:15:54,577
لەلایەک خەڵکی ڕەنگەکانی تر،

301
00:15:54,601 --> 00:15:57,441
لەلایەکی تریش ڕەگەزپەرستە ڕاستەقینەکان،

302
00:15:57,465 --> 00:15:58,816
سەرۆک پۆلیسەکانی باشووری ئەمریکا،

303
00:15:58,840 --> 00:16:00,102
خەڵکە عەبابەسەرەکان.

304
00:16:00,643 --> 00:16:03,997
لە دڵیشەوە هاوارم ئەکرد بۆ بردنەوەی
خەڵکی ڕەنگەکانی تر.

305
00:16:05,407 --> 00:16:06,885
بەڵام نەخێر.

306
00:16:06,909 --> 00:16:08,803
هیچ شوێنێک نییە بۆ تەماشاکردن.

307
00:16:09,555 --> 00:16:10,869
هەموومانی تیاین.

308
00:16:11,249 --> 00:16:12,972
هەموو بەشدارین لە تاوانەکە. و

309
00:16:14,116 --> 00:16:17,021
ئەگەر بەشدار نابم لە هەوڵەکان
بۆ نەهێشتنی سیستمەکەی

310
00:16:17,045 --> 00:16:19,364
کە سوود بەخۆم ئەگەیەنێت،

311
00:16:19,388 --> 00:16:20,842
منیش بەشدارم.

312
00:16:22,685 --> 00:16:24,769
ئەمە دەربارەی شەرمکردن
یان هەستکردن بە تاوان نییە.

313
00:16:25,408 --> 00:16:27,436
هەستکردن بە تاوان لەوەی سپی پێستی
هیچ شتێک بەجێناهێنێت، و

314
00:16:27,460 --> 00:16:30,679
هەر بەڕاستی، هەست بە تاوانێکی زۆر ناکەم.

315
00:16:30,703 --> 00:16:33,602
مێژوو تاوانی من یان ئێوە نییە.

316
00:16:34,407 --> 00:16:38,129
ئەوەی هەستی پێئەکەم هەستکردنێکی
بەهێزترە بۆ بەرپرسیارێتی

317
00:16:39,453 --> 00:16:40,811
هەتا شتێک بکەین.

318
00:16:42,605 --> 00:16:47,162
هەموو ئەمە گۆڕانکاری هێناوە بەسەر
شێوەی بیرکردنەوەم و نزیکبوونەوە لە کارەکەم

319
00:16:47,186 --> 00:16:49,392
وەک چیرۆکخوانێکی دیکۆمێنتاری و

320
00:16:49,416 --> 00:16:50,694
وەک مامۆستایەک.

321
00:16:51,559 --> 00:16:53,949
بەڵام لەسەروو ئەوەوە، لەپاڵ ئەوە،
واتای چی ئەگەیەنێت؟

322
00:16:53,973 --> 00:16:55,750
واتای چی ئەگەیەنێت بۆ هەموومان؟

323
00:16:56,986 --> 00:16:59,719
واتای ئەوەیە پشتیوانی
سەرکردەکان ئەکەین

324
00:16:59,743 --> 00:17:02,855
کە ئەیانەوێت دەست بە گفتوگۆکان بکرێت
دەربارەی چاکسازییەکان؟

325
00:17:03,675 --> 00:17:04,839
لە کۆمەڵگاکانماندا،

326
00:17:04,863 --> 00:17:09,883
ئەو کەسانە ئەدۆزینەوە کە کار ئەکەن
بۆ گۆڕینی ئەو دامەزراوە ناڕەوایانە و

327
00:17:09,907 --> 00:17:11,444
پشتیوانی ئەو کارە ئەکەن؟

328
00:17:12,313 --> 00:17:13,765
لە شوێنی کارەکەم،

329
00:17:13,789 --> 00:17:16,135
ئەو کەسە سپی پێستەم
کە بە ڕق لە دڵییەوە دەرئەکەوم

330
00:17:16,159 --> 00:17:18,980
بۆ کۆبوونەوەی هەمەچەشنی و یەکسانی،

331
00:17:19,004 --> 00:17:21,756
یان هەوڵئەیەم ڕێگایەک بدۆزمەوە
هاوکارێکی ڕاستەقینە بم

332
00:17:21,780 --> 00:17:23,491
بۆ هاوپیشەکانم لە ڕەنگەکانی تر؟

333
00:17:24,694 --> 00:17:27,250
لەوە ئەچێت واباشتر بێت
بۆ هەر کوێیەک چووین،

334
00:17:28,270 --> 00:17:32,625
پێویستە بە سادەیی و هەناسەساردییەوە
خۆمان دەرخەین و

335
00:17:32,649 --> 00:17:37,084
ئامادەش بین بۆ دانانی ئەم هێزەی
کە بەدەستی خۆمان پەیامان نەکردووە.

336
00:17:40,876 --> 00:17:43,689
باوەڕیشم وایە سوودمان پێئەگات

337
00:17:43,713 --> 00:17:45,823
ئەگەر کۆمەڵگایەک درووست بکەین

338
00:17:45,847 --> 00:17:49,599
کە بنیات نەنرابێت لەسەر بەکارهێنان یان
سەرکووتکردنی هیچ کەسێک.

339
00:17:50,683 --> 00:17:53,837
بەڵام لە کۆتاییدا پێویستە ئەمە بکەین،

340
00:17:53,861 --> 00:17:55,165
پێویستە دەرکەوین،

341
00:17:55,189 --> 00:17:57,000
بزانین چی باشە بیکەین.

342
00:17:58,103 --> 00:17:59,669
چونکە ئەوە کارە ڕاستەکەیە.

343
00:18:02,248 --> 00:18:03,457
زۆر سوپاس.

344
00:18:03,481 --> 00:18:06,197
(چەپڵەلێدان)