WEBVTT

00:00:08.029 --> 00:00:09.343
Godine 1944,

00:00:09.343 --> 00:00:13.023
11 godina pre sudbonosne odluke
u autobusu u Montgomeriju,

00:00:13.023 --> 00:00:16.060
Roza Parks je istraživala svirep zločin.

00:00:16.060 --> 00:00:20.114
Kao predstavnik Nacionalne asocijacije
za unapređenje obojenog naroda,

00:00:20.114 --> 00:00:23.711
putovala je u ruralnu Alabamu
kako bi upoznala Risi Tejlor,

00:00:23.711 --> 00:00:28.004
devojku koju su šestorica belaca
seksualno napastvovala.

00:00:28.004 --> 00:00:30.832
Bilo je teško ubediti sud Alabame

00:00:30.832 --> 00:00:32.889
da je bar jedan od ovih muškaraca kriv,

00:00:32.889 --> 00:00:34.721
ali Roza je bila odlučna.

00:00:34.721 --> 00:00:37.388
Organizovala je odbranu za Risi na sudu,

00:00:37.388 --> 00:00:41.334
što je preplavilo medije svedočanstvima
i izazvalo proteste širom Juga.

00:00:41.334 --> 00:00:43.804
Kako porota nije podigla
optužnicu protiv napadača,

00:00:43.804 --> 00:00:47.057
Parksova je zahtevala od guvernera
da oformi novu veliku porotu.

00:00:47.057 --> 00:00:51.410
Napisala je: „Znam da nećete
izneveriti narod Alabame

00:00:51.410 --> 00:00:55.279
i da ćete pokazati da postoji
jednaka pravda za sve građane.“

NOTE Paragraph

00:00:55.279 --> 00:00:59.454
Parksova se ceo život
uporno protivila rasnom nasilju

00:00:59.454 --> 00:01:02.605
i sistemu punom predrasuda
koji je štitio prekršioce zakona.

00:01:02.605 --> 00:01:05.545
Ali ovakav rad je sa sobom
nosio i ogroman rizik

00:01:05.545 --> 00:01:07.773
i cenu koju je lično platila.

NOTE Paragraph

00:01:07.773 --> 00:01:13.864
Rođena 1913, Roza je odrasla uz mamu,
baku i deku u ruralnoj Alabami.

00:01:13.864 --> 00:01:18.912
Ali van ovog toplog doma,
rasno nasilje je bacalo tamnu senku.

00:01:18.912 --> 00:01:22.439
Članovi Kju-kluks-klana
su često prolazili kraj njihovog doma,

00:01:22.439 --> 00:01:25.744
a zakoni Džima Kroua su nametali
segregaciju javnih mesta.

00:01:25.744 --> 00:01:29.873
Sa 19 godina se doselila u Montgomeri
i udala za Rejmonda Parksa,

00:01:29.873 --> 00:01:33.292
berberina u kome je kipteo
istovetan bes zbog rasne nepravde.

00:01:33.292 --> 00:01:34.840
Bio je član lokalnog ogranka

00:01:34.840 --> 00:01:37.362
Nacionalne asocijacije
za unapređenje obojenog naroda,

00:01:37.362 --> 00:01:40.260
a tu ulogu su mnogi izbegavali
iz straha od odmazde.

NOTE Paragraph

00:01:40.260 --> 00:01:42.993
Rejmond je u početku želeo da sačuva Rozu

00:01:42.993 --> 00:01:45.436
od mogućih opasnosti aktivizma.

00:01:45.436 --> 00:01:47.176
Kako je sve više u njoj buktao bes

00:01:47.176 --> 00:01:49.796
zbog ograničenja
nametnutih Afroamerikancima,

00:01:49.796 --> 00:01:52.059
Roza nije više mogla da stoji po strani.

00:01:52.059 --> 00:01:56.018
Kada se 1943. pridružila ovoj asocijaciji,

00:01:56.018 --> 00:02:01.094
Parksova i Džoni Rebeka Kar su bile
jedine žene u ogranku u Montgomeriju.

00:02:01.094 --> 00:02:03.555
Počela je kao zapisničar
na njihovim sastancima,

00:02:03.555 --> 00:02:06.607
a ubrzo je bila izabrana
da bude sekretarica tog ogranka,

00:02:06.607 --> 00:02:09.340
čime je zvanično počeo
njen tajni dvostruki život.

NOTE Paragraph

00:02:09.340 --> 00:02:14.282
Roza je danju radila kao krojačica
da bi finansijski pomogla majci i suprugu.

00:02:14.282 --> 00:02:18.738
Noću je istraživala i beležila
brojne slučajeve građanskog prava,

00:02:18.738 --> 00:02:20.498
od neslaganja oko lokalnih propisa

00:02:20.498 --> 00:02:23.663
do istaknutih ubistava
i zločina počinjenih iz mržnje.

00:02:23.663 --> 00:02:26.510
Kao sekretarica je pripremala
javne komentare

00:02:26.510 --> 00:02:28.790
u ime ogranka u Montgomeriju,

00:02:28.790 --> 00:02:30.647
boreći se protiv svirepih kazni,

00:02:30.647 --> 00:02:36.056
lažnih optužbi i besramnih kampanja
često usmerenih protiv Afroamerikanaca.

00:02:36.056 --> 00:02:40.360
Pored bavljenja pravom, Parksova je bila
i izuzetan lokalni strateg.

00:02:40.360 --> 00:02:41.682
Kao savetnik saveta mladih

00:02:41.682 --> 00:02:44.202
Nacionalne asocijacije
za unapređenje obojenog naroda,

00:02:44.202 --> 00:02:46.780
pomagala je mladima u borbi
protiv sistema segregacije,

00:02:46.780 --> 00:02:50.314
uključujući borbu za pravo glasa
i protiv biblioteka isključivo za belce.

00:02:50.314 --> 00:02:53.402
Pod plaštom Nacionalne asocijacije
za unapređenje obojenog naroda,

00:02:53.402 --> 00:02:57.032
Parksova je težila da tajne aktivnosti
za građanska prava izbaci na videlo.

00:02:57.032 --> 00:02:59.646
Zalagala se za obuke
građanske neposlušnosti

00:02:59.646 --> 00:03:05.079
i javno govorila protiv rasnog nasilja,
pogotovo u slučaju ubistva Emeta Tila.

NOTE Paragraph

00:03:05.079 --> 00:03:09.525
Kada je 1955. odbila da pređe
u stražnji deo rasno podeljenog autobusa,

00:03:09.525 --> 00:03:12.541
pomogla je u masovnom pokretanju
narodne inicijative.

00:03:12.541 --> 00:03:16.044
Parksova je zbog svog samostalnog protesta
uhapšena i stavljena u zatvor,

00:03:16.044 --> 00:03:18.506
gde su je posećivali lokalni aktivisti.

00:03:18.506 --> 00:03:22.239
Zajedno su planirali da otpočnu
dvadesetčetvoročasovni bojkot autobusa.

00:03:22.239 --> 00:03:25.737
Trajao je 381 dan.

NOTE Paragraph

00:03:25.737 --> 00:03:30.071
Njen jednostavan čin je transformisao
tek započeti aktivizam za građanska prava

00:03:30.071 --> 00:03:31.726
u nacionalni pokret.

00:03:31.726 --> 00:03:35.312
Bojkot se okončao 1956.
kada je Vrhovni sud

00:03:35.312 --> 00:03:39.000
glasao u korist ravnopravnog
javnog prevoza za sve.

00:03:39.000 --> 00:03:42.276
Međutim, ova pobeda pokreta
je imala visoku cenu.

00:03:42.276 --> 00:03:45.780
Tokom cele kampanje,
Roza je dobijala svirepe pretnje smrću,

00:03:45.780 --> 00:03:50.230
a nije mogla ni da nađe posao
u Montgomeriju zbog svoje reputacije.

NOTE Paragraph

00:03:50.230 --> 00:03:55.170
Preselila se u Detroit 1957.
kako bi nastavila da radi kao krojačica,

00:03:55.170 --> 00:03:57.688
sve dok je nije zaposlio
kongresmen Džon Konjers

00:03:57.688 --> 00:04:00.564
kako bi mu pomogla sa kampanjama
za borbu za građanska prava.

00:04:00.564 --> 00:04:03.329
Uvek na oprezu u borbi
protiv rasnih nejednakosti,

00:04:03.329 --> 00:04:06.504
Parksova je bila aktivna
narednih 40 godina.

00:04:06.504 --> 00:04:07.899
Napisala je nekoliko knjiga,

00:04:07.899 --> 00:04:11.396
putovala širom zemlje da bi držala
govore podrške drugim aktivistima,

00:04:11.396 --> 00:04:15.146
i osnovala institut za obrazovanje mladih

00:04:15.146 --> 00:04:16.936
u sećanje na svog pokojnog supruga.

00:04:16.936 --> 00:04:20.740
Roza Parks se danas pamti
kao borbeni duh naroda

00:04:20.740 --> 00:04:24.330
koji se žustro borio
protiv najmoćnijih ljudi i zakona.

00:04:24.330 --> 00:04:27.156
Njena krilatica i dalje odjekuje:

00:04:27.156 --> 00:04:30.805
„Svest o onome što moramo učiniti
poništava strah.“