1
00:00:08,029 --> 00:00:09,343
Godine 1944,

2
00:00:09,343 --> 00:00:13,023
11 godina pre sudbonosne odluke
u autobusu u Montgomeriju,

3
00:00:13,023 --> 00:00:16,060
Roza Parks je istraživala svirep zločin.

4
00:00:16,060 --> 00:00:20,114
Kao predstavnik Nacionalne asocijacije
za unapređenje obojenog naroda,

5
00:00:20,114 --> 00:00:23,711
putovala je u ruralnu Alabamu
kako bi upoznala Risi Tejlor,

6
00:00:23,711 --> 00:00:28,004
devojku koju su šestorica belaca
seksualno napastvovala.

7
00:00:28,004 --> 00:00:30,832
Bilo je teško ubediti sud Alabame

8
00:00:30,832 --> 00:00:32,889
da je bar jedan od ovih muškaraca kriv,

9
00:00:32,889 --> 00:00:34,721
ali Roza je bila odlučna.

10
00:00:34,721 --> 00:00:37,388
Organizovala je odbranu za Risi na sudu,

11
00:00:37,388 --> 00:00:41,334
što je preplavilo medije svedočanstvima
i izazvalo proteste širom Juga.

12
00:00:41,334 --> 00:00:43,804
Kako porota nije podigla
optužnicu protiv napadača,

13
00:00:43,804 --> 00:00:47,057
Parksova je zahtevala od guvernera
da oformi novu veliku porotu.

14
00:00:47,057 --> 00:00:51,410
Napisala je: „Znam da nećete
izneveriti narod Alabame

15
00:00:51,410 --> 00:00:55,279
i da ćete pokazati da postoji
jednaka pravda za sve građane.“

16
00:00:55,279 --> 00:00:59,454
Parksova se ceo život
uporno protivila rasnom nasilju

17
00:00:59,454 --> 00:01:02,605
i sistemu punom predrasuda
koji je štitio prekršioce zakona.

18
00:01:02,605 --> 00:01:05,545
Ali ovakav rad je sa sobom
nosio i ogroman rizik

19
00:01:05,545 --> 00:01:07,773
i cenu koju je lično platila.

20
00:01:07,773 --> 00:01:13,864
Rođena 1913, Roza je odrasla uz mamu,
baku i deku u ruralnoj Alabami.

21
00:01:13,864 --> 00:01:18,912
Ali van ovog toplog doma,
rasno nasilje je bacalo tamnu senku.

22
00:01:18,912 --> 00:01:22,439
Članovi Kju-kluks-klana
su često prolazili kraj njihovog doma,

23
00:01:22,439 --> 00:01:25,744
a zakoni Džima Kroua su nametali
segregaciju javnih mesta.

24
00:01:25,744 --> 00:01:29,873
Sa 19 godina se doselila u Montgomeri
i udala za Rejmonda Parksa,

25
00:01:29,873 --> 00:01:33,292
berberina u kome je kipteo
istovetan bes zbog rasne nepravde.

26
00:01:33,292 --> 00:01:34,840
Bio je član lokalnog ogranka

27
00:01:34,840 --> 00:01:37,362
Nacionalne asocijacije
za unapređenje obojenog naroda,

28
00:01:37,362 --> 00:01:40,260
a tu ulogu su mnogi izbegavali
iz straha od odmazde.

29
00:01:40,260 --> 00:01:42,993
Rejmond je u početku želeo da sačuva Rozu

30
00:01:42,993 --> 00:01:45,436
od mogućih opasnosti aktivizma.

31
00:01:45,436 --> 00:01:47,176
Kako je sve više u njoj buktao bes

32
00:01:47,176 --> 00:01:49,796
zbog ograničenja
nametnutih Afroamerikancima,

33
00:01:49,796 --> 00:01:52,059
Roza nije više mogla da stoji po strani.

34
00:01:52,059 --> 00:01:56,018
Kada se 1943. pridružila ovoj asocijaciji,

35
00:01:56,018 --> 00:02:01,094
Parksova i Džoni Rebeka Kar su bile
jedine žene u ogranku u Montgomeriju.

36
00:02:01,094 --> 00:02:03,555
Počela je kao zapisničar
na njihovim sastancima,

37
00:02:03,555 --> 00:02:06,607
a ubrzo je bila izabrana
da bude sekretarica tog ogranka,

38
00:02:06,607 --> 00:02:09,340
čime je zvanično počeo
njen tajni dvostruki život.

39
00:02:09,340 --> 00:02:14,282
Roza je danju radila kao krojačica
da bi finansijski pomogla majci i suprugu.

40
00:02:14,282 --> 00:02:18,738
Noću je istraživala i beležila
brojne slučajeve građanskog prava,

41
00:02:18,738 --> 00:02:20,498
od neslaganja oko lokalnih propisa

42
00:02:20,498 --> 00:02:23,663
do istaknutih ubistava
i zločina počinjenih iz mržnje.

43
00:02:23,663 --> 00:02:26,510
Kao sekretarica je pripremala
javne komentare

44
00:02:26,510 --> 00:02:28,790
u ime ogranka u Montgomeriju,

45
00:02:28,790 --> 00:02:30,647
boreći se protiv svirepih kazni,

46
00:02:30,647 --> 00:02:36,056
lažnih optužbi i besramnih kampanja
često usmerenih protiv Afroamerikanaca.

47
00:02:36,056 --> 00:02:40,360
Pored bavljenja pravom, Parksova je bila
i izuzetan lokalni strateg.

48
00:02:40,360 --> 00:02:41,682
Kao savetnik saveta mladih

49
00:02:41,682 --> 00:02:44,202
Nacionalne asocijacije
za unapređenje obojenog naroda,

50
00:02:44,202 --> 00:02:46,780
pomagala je mladima u borbi
protiv sistema segregacije,

51
00:02:46,780 --> 00:02:50,314
uključujući borbu za pravo glasa
i protiv biblioteka isključivo za belce.

52
00:02:50,314 --> 00:02:53,402
Pod plaštom Nacionalne asocijacije
za unapređenje obojenog naroda,

53
00:02:53,402 --> 00:02:57,032
Parksova je težila da tajne aktivnosti
za građanska prava izbaci na videlo.

54
00:02:57,032 --> 00:02:59,646
Zalagala se za obuke
građanske neposlušnosti

55
00:02:59,646 --> 00:03:05,079
i javno govorila protiv rasnog nasilja,
pogotovo u slučaju ubistva Emeta Tila.

56
00:03:05,079 --> 00:03:09,525
Kada je 1955. odbila da pređe
u stražnji deo rasno podeljenog autobusa,

57
00:03:09,525 --> 00:03:12,541
pomogla je u masovnom pokretanju
narodne inicijative.

58
00:03:12,541 --> 00:03:16,044
Parksova je zbog svog samostalnog protesta
uhapšena i stavljena u zatvor,

59
00:03:16,044 --> 00:03:18,506
gde su je posećivali lokalni aktivisti.

60
00:03:18,506 --> 00:03:22,239
Zajedno su planirali da otpočnu
dvadesetčetvoročasovni bojkot autobusa.

61
00:03:22,239 --> 00:03:25,737
Trajao je 381 dan.

62
00:03:25,737 --> 00:03:30,071
Njen jednostavan čin je transformisao
tek započeti aktivizam za građanska prava

63
00:03:30,071 --> 00:03:31,726
u nacionalni pokret.

64
00:03:31,726 --> 00:03:35,312
Bojkot se okončao 1956.
kada je Vrhovni sud

65
00:03:35,312 --> 00:03:39,000
glasao u korist ravnopravnog
javnog prevoza za sve.

66
00:03:39,000 --> 00:03:42,276
Međutim, ova pobeda pokreta
je imala visoku cenu.

67
00:03:42,276 --> 00:03:45,780
Tokom cele kampanje,
Roza je dobijala svirepe pretnje smrću,

68
00:03:45,780 --> 00:03:50,230
a nije mogla ni da nađe posao
u Montgomeriju zbog svoje reputacije.

69
00:03:50,230 --> 00:03:55,170
Preselila se u Detroit 1957.
kako bi nastavila da radi kao krojačica,

70
00:03:55,170 --> 00:03:57,688
sve dok je nije zaposlio
kongresmen Džon Konjers

71
00:03:57,688 --> 00:04:00,564
kako bi mu pomogla sa kampanjama
za borbu za građanska prava.

72
00:04:00,564 --> 00:04:03,329
Uvek na oprezu u borbi
protiv rasnih nejednakosti,

73
00:04:03,329 --> 00:04:06,504
Parksova je bila aktivna
narednih 40 godina.

74
00:04:06,504 --> 00:04:07,899
Napisala je nekoliko knjiga,

75
00:04:07,899 --> 00:04:11,396
putovala širom zemlje da bi držala
govore podrške drugim aktivistima,

76
00:04:11,396 --> 00:04:15,146
i osnovala institut za obrazovanje mladih

77
00:04:15,146 --> 00:04:16,936
u sećanje na svog pokojnog supruga.

78
00:04:16,936 --> 00:04:20,740
Roza Parks se danas pamti
kao borbeni duh naroda

79
00:04:20,740 --> 00:04:24,330
koji se žustro borio
protiv najmoćnijih ljudi i zakona.

80
00:04:24,330 --> 00:04:27,156
Njena krilatica i dalje odjekuje:

81
00:04:27,156 --> 00:04:30,805
„Svest o onome što moramo učiniti
poništava strah.“