1
00:00:07,745 --> 00:00:08,881
W 1944 roku,

2
00:00:08,881 --> 00:00:12,931
11 lat przed decydującym aktem
w autobusie w Montgomery,

3
00:00:12,931 --> 00:00:15,991
Rosa Parks prowadziła śledztwo
w sprawie brutalnego przestępstwa.

4
00:00:16,011 --> 00:00:18,221
Jako sekretarz Krajowego Stowarzyszenia

5
00:00:18,241 --> 00:00:20,101
na Rzecz Popierania Ludności Kolorowej

6
00:00:20,111 --> 00:00:23,671
wybrała się na wieś Alabamy, 
żeby poznać Recy Taylor,

7
00:00:23,701 --> 00:00:27,987
młodą kobietę, która została zgwałcona
przez sześciu białych mężczyzn.

8
00:00:28,017 --> 00:00:30,737
Choć trudno było przekonać sąd w Alabamie

9
00:00:30,747 --> 00:00:32,747
o winie choćby jednego z mężczyzn,

10
00:00:32,777 --> 00:00:34,615
Rosa Parks była zdeterminowana.

11
00:00:34,645 --> 00:00:37,335
Założyła komitet do obrony Recy w sądzie,

12
00:00:37,365 --> 00:00:38,976
zalewając media zeznaniami

13
00:00:39,006 --> 00:00:41,346
i wywołując protesty
w południowej części kraju.

14
00:00:41,376 --> 00:00:43,606
Kiedy ława przysięgłych 
uwolniła napastników,

15
00:00:43,626 --> 00:00:46,856
Parks zażądała od gubernatora
zwołania nowej ławy przysięgłych.

16
00:00:46,886 --> 00:00:51,304
Napisała: „Wiem, że nie omieszka pan
udowodnić mieszkańcom Alabamy,

17
00:00:51,324 --> 00:00:55,294
że wszyscy obywatele mają równe prawa”.

18
00:00:55,324 --> 00:00:59,273
Przez całe swoje życie Parks bez ustanku
kwestionowała przemoc rasową

19
00:00:59,313 --> 00:01:02,363
i stronnicze prawo chroniące oprawców.

20
00:01:02,373 --> 00:01:05,379
Ta działalność wiązała się z ryzykiem

21
00:01:05,409 --> 00:01:07,659
i wysoką ceną w życiu prywatnym.

22
00:01:07,689 --> 00:01:13,639
Urodzoną w 1913 roku Rosę wychowały
jej mama i babcia na wsi w Alabamie.

23
00:01:13,659 --> 00:01:18,734
Poza tym kochającym domem
strach przed rasizmem rzucał długi cień.

24
00:01:18,774 --> 00:01:22,194
Ku Klux Klan często
przejeżdżał obok ich domu,

25
00:01:22,224 --> 00:01:25,670
a prawa pod nazwą "Jim Crow"
rozdzieliły przestrzenie publiczne.

26
00:01:25,700 --> 00:01:29,778
W wieku 19 lat zamieszkała w Montgomery
i poślubiła Raymonda Parksa,

27
00:01:29,798 --> 00:01:33,358
fryzjera, który dzielił z nią
nienawiść do rasizmu.

28
00:01:33,378 --> 00:01:37,116
Był zaangażowany w działalność 
lokalnego oddziału NAACP,

29
00:01:37,146 --> 00:01:40,236
którego wiele osób wolało unikać
z obawy przed prześladowaniem.

30
00:01:40,256 --> 00:01:42,826
Z początku Raymond stanowczo chronił Rosę

31
00:01:42,846 --> 00:01:45,576
przed potencjalnym ryzykiem,
jakie niósł czynny aktywizm.

32
00:01:45,576 --> 00:01:49,797
Ale w miarę jak jej świadomość barier
nakładanych na Afroamerykanów rosła,

33
00:01:49,817 --> 00:01:51,917
nie mogła dłużej trzymać się na uboczu.

34
00:01:51,947 --> 00:01:55,927
Kiedy w końcu stała się oficjalnym 
członkiem NAACP w 1943 roku,

35
00:01:55,947 --> 00:02:00,931
Parks i Johnnie Rebecca Carr były
jedynymi kobietami w oddziale Montgomery.

36
00:02:00,951 --> 00:02:03,561
Zaczęła od prowadzenia protokołów zebrań,

37
00:02:03,581 --> 00:02:06,611
wkrótce wybrano ją sekretarzem oddziału

38
00:02:06,641 --> 00:02:09,211
i formalnie rozpoczęła podwójne życie.

39
00:02:09,231 --> 00:02:14,070
Za dnia Rosa pracowała jako szwaczka,
utrzymując matkę i męża.

40
00:02:14,110 --> 00:02:18,534
Nocami badała i dokumentowała 
liczne sprawy z zakresu prawa cywilnego,

41
00:02:18,564 --> 00:02:23,339
od lokalnych dysput politycznych 
po głośne zabójstwa i akty nienawiści.

42
00:02:23,369 --> 00:02:26,189
Jako sekretarz przygotowywała
publiczne repliki

43
00:02:26,219 --> 00:02:30,519
w imieniu oddziału w Montgomery,
walcząc z surowymi wyrokami,

44
00:02:30,589 --> 00:02:35,917
fałszywymi oskarżeniami i oszczerstwami
często używanymi przeciwko Afroamerykanom.

45
00:02:35,947 --> 00:02:40,411
Obok pracy prawniczej Parks
była genialnym lokalnym strategiem.

46
00:02:40,441 --> 00:02:43,638
Jako doradca rady młodzieży NAACP

47
00:02:43,668 --> 00:02:46,551
pomagała młodym ludziom radzić
sobie z segregacją rasową,

48
00:02:46,591 --> 00:02:50,371
obejmującą rejestrację wyborców
i biblioteki tylko dla białych.

49
00:02:50,401 --> 00:02:52,681
Pod przykrywką NAACP

50
00:02:52,711 --> 00:02:56,900
Parks walczyła, by tajne działania o prawa
obywatelskie ujrzały światło dzienne.

51
00:02:56,940 --> 00:02:59,604
Popierała szkolenia w ramach
protestów obywatelskich

52
00:02:59,624 --> 00:03:05,086
i mówiła otwarcie o zbrodniach rasizmu,
szczególnie o zabójstwie Emmeta Tilla.

53
00:03:05,116 --> 00:03:09,473
W 1955 roku, odmawiając przejścia
na miejsce wyznaczone w autobusie,

54
00:03:09,493 --> 00:03:12,483
pomogła rozpalić
wyczekiwaną oddolną inicjatywę.

55
00:03:12,503 --> 00:03:15,943
Parks aresztowano i uwięziono
za jej jednoosobowy protest.

56
00:03:15,983 --> 00:03:18,379
Odwiedzali ją lokalni działacze.

57
00:03:18,419 --> 00:03:22,079
Razem zaplanowali
24-godzinny bojkot autobusów.

58
00:03:22,099 --> 00:03:25,799
Trwał on jednak 381 dni.

59
00:03:25,819 --> 00:03:29,807
Zwykły akt Parks przemienił kiełkującą
działalność na rzecz praw obywatelskich

60
00:03:29,857 --> 00:03:31,407
w ruch narodowy.

61
00:03:31,437 --> 00:03:34,967
Bojkot zakończył się w 1956 roku
orzeczeniem Sądu Najwyższego

62
00:03:34,987 --> 00:03:38,887
na korzyść zniesienia segregacji
w transporcie publicznym.

63
00:03:38,917 --> 00:03:42,227
Jednak to zwycięstwo wiązało się
z wielkim kosztem dla ruchu.

64
00:03:42,247 --> 00:03:45,607
Rosa przez cały czas trwania kampanii
otrzymywała groźby śmierci

65
00:03:45,627 --> 00:03:50,165
i nie mogła znaleźć pracy 
w Montgomery przez reputację działaczki.

66
00:03:50,185 --> 00:03:54,920
W roku 1957 przeniosła się do Detroit, 
gdzie nadal zarabiała szyciem,

67
00:03:54,950 --> 00:03:57,690
póki nie zatrudnił jej
kongresmen John Conyers,

68
00:03:57,720 --> 00:04:00,450
by wsparła jego kampanię
na rzecz praw obywatelskich.

69
00:04:00,470 --> 00:04:03,160
Zawsze czujna w walce
z nierównością rasową,

70
00:04:03,180 --> 00:04:06,400
Parks pozostała aktywna 
przez następne 40 lat.

71
00:04:06,420 --> 00:04:07,800
Napisała kilka książek,

72
00:04:07,820 --> 00:04:11,290
podróżowała po całym kraju,
prelekcjami wspierając innych działaczy,

73
00:04:11,310 --> 00:04:14,890
i powołała instytut
kształcenia młodych ludzi

74
00:04:14,920 --> 00:04:16,680
ku pamięci jej zmarłego męża.

75
00:04:16,690 --> 00:04:20,650
Dziś Rosa Parks jest wspominana
jako osoba o radykalnej duszy,

76
00:04:20,690 --> 00:04:24,060
która krytykowała najbardziej
wpływowych ludzi i przepisy.

77
00:04:24,080 --> 00:04:27,130
Jej wezwanie do działania 
jest ciągle aktualne:

78
00:04:27,170 --> 00:04:30,400
"świadomość tego, co należy robić,
uwalnia od lęku".