0:00:07.745,0:00:08.881
W 1944 roku,

0:00:08.881,0:00:12.931
11 lat przed decydującym aktem[br]w autobusie w Montgomery,

0:00:12.931,0:00:15.991
Rosa Parks prowadziła śledztwo[br]w sprawie brutalnego przestępstwa.

0:00:16.011,0:00:18.221
Jako sekretarz Krajowego Stowarzyszenia

0:00:18.241,0:00:20.101
na Rzecz Popierania Ludności Kolorowej

0:00:20.111,0:00:23.671
wybrała się na wieś Alabamy, [br]żeby poznać Recy Taylor,

0:00:23.701,0:00:27.987
młodą kobietę, która została zgwałcona[br]przez sześciu białych mężczyzn.

0:00:28.017,0:00:30.737
Choć trudno było przekonać sąd w Alabamie

0:00:30.747,0:00:32.747
o winie choćby jednego z mężczyzn,

0:00:32.777,0:00:34.615
Rosa Parks była zdeterminowana.

0:00:34.645,0:00:37.335
Założyła komitet do obrony Recy w sądzie,

0:00:37.365,0:00:38.976
zalewając media zeznaniami

0:00:39.006,0:00:41.346
i wywołując protesty[br]w południowej części kraju.

0:00:41.376,0:00:43.606
Kiedy ława przysięgłych [br]uwolniła napastników,

0:00:43.626,0:00:46.856
Parks zażądała od gubernatora[br]zwołania nowej ławy przysięgłych.

0:00:46.886,0:00:51.304
Napisała: „Wiem, że nie omieszka pan[br]udowodnić mieszkańcom Alabamy,

0:00:51.324,0:00:55.294
że wszyscy obywatele mają równe prawa”.

0:00:55.324,0:00:59.273
Przez całe swoje życie Parks bez ustanku[br]kwestionowała przemoc rasową

0:00:59.313,0:01:02.363
i stronnicze prawo chroniące oprawców.

0:01:02.373,0:01:05.379
Ta działalność wiązała się z ryzykiem

0:01:05.409,0:01:07.659
i wysoką ceną w życiu prywatnym.

0:01:07.689,0:01:13.639
Urodzoną w 1913 roku Rosę wychowały[br]jej mama i babcia na wsi w Alabamie.

0:01:13.659,0:01:18.734
Poza tym kochającym domem[br]strach przed rasizmem rzucał długi cień.

0:01:18.774,0:01:22.194
Ku Klux Klan często[br]przejeżdżał obok ich domu,

0:01:22.224,0:01:25.670
a prawa pod nazwą "Jim Crow"[br]rozdzieliły przestrzenie publiczne.

0:01:25.700,0:01:29.778
W wieku 19 lat zamieszkała w Montgomery[br]i poślubiła Raymonda Parksa,

0:01:29.798,0:01:33.358
fryzjera, który dzielił z nią[br]nienawiść do rasizmu.

0:01:33.378,0:01:37.116
Był zaangażowany w działalność [br]lokalnego oddziału NAACP,

0:01:37.146,0:01:40.236
którego wiele osób wolało unikać[br]z obawy przed prześladowaniem.

0:01:40.256,0:01:42.826
Z początku Raymond stanowczo chronił Rosę

0:01:42.846,0:01:45.576
przed potencjalnym ryzykiem,[br]jakie niósł czynny aktywizm.

0:01:45.576,0:01:49.797
Ale w miarę jak jej świadomość barier[br]nakładanych na Afroamerykanów rosła,

0:01:49.817,0:01:51.917
nie mogła dłużej trzymać się na uboczu.

0:01:51.947,0:01:55.927
Kiedy w końcu stała się oficjalnym [br]członkiem NAACP w 1943 roku,

0:01:55.947,0:02:00.931
Parks i Johnnie Rebecca Carr były[br]jedynymi kobietami w oddziale Montgomery.

0:02:00.951,0:02:03.561
Zaczęła od prowadzenia protokołów zebrań,

0:02:03.581,0:02:06.611
wkrótce wybrano ją sekretarzem oddziału

0:02:06.641,0:02:09.211
i formalnie rozpoczęła podwójne życie.

0:02:09.231,0:02:14.070
Za dnia Rosa pracowała jako szwaczka,[br]utrzymując matkę i męża.

0:02:14.110,0:02:18.534
Nocami badała i dokumentowała [br]liczne sprawy z zakresu prawa cywilnego,

0:02:18.564,0:02:23.339
od lokalnych dysput politycznych [br]po głośne zabójstwa i akty nienawiści.

0:02:23.369,0:02:26.189
Jako sekretarz przygotowywała[br]publiczne repliki

0:02:26.219,0:02:30.519
w imieniu oddziału w Montgomery,[br]walcząc z surowymi wyrokami,

0:02:30.589,0:02:35.917
fałszywymi oskarżeniami i oszczerstwami[br]często używanymi przeciwko Afroamerykanom.

0:02:35.947,0:02:40.411
Obok pracy prawniczej Parks[br]była genialnym lokalnym strategiem.

0:02:40.441,0:02:43.638
Jako doradca rady młodzieży NAACP

0:02:43.668,0:02:46.551
pomagała młodym ludziom radzić[br]sobie z segregacją rasową,

0:02:46.591,0:02:50.371
obejmującą rejestrację wyborców[br]i biblioteki tylko dla białych.

0:02:50.401,0:02:52.681
Pod przykrywką NAACP

0:02:52.711,0:02:56.900
Parks walczyła, by tajne działania o prawa[br]obywatelskie ujrzały światło dzienne.

0:02:56.940,0:02:59.604
Popierała szkolenia w ramach[br]protestów obywatelskich

0:02:59.624,0:03:05.086
i mówiła otwarcie o zbrodniach rasizmu,[br]szczególnie o zabójstwie Emmeta Tilla.

0:03:05.116,0:03:09.473
W 1955 roku, odmawiając przejścia[br]na miejsce wyznaczone w autobusie,

0:03:09.493,0:03:12.483
pomogła rozpalić[br]wyczekiwaną oddolną inicjatywę.

0:03:12.503,0:03:15.943
Parks aresztowano i uwięziono[br]za jej jednoosobowy protest.

0:03:15.983,0:03:18.379
Odwiedzali ją lokalni działacze.

0:03:18.419,0:03:22.079
Razem zaplanowali[br]24-godzinny bojkot autobusów.

0:03:22.099,0:03:25.799
Trwał on jednak 381 dni.

0:03:25.819,0:03:29.807
Zwykły akt Parks przemienił kiełkującą[br]działalność na rzecz praw obywatelskich

0:03:29.857,0:03:31.407
w ruch narodowy.

0:03:31.437,0:03:34.967
Bojkot zakończył się w 1956 roku[br]orzeczeniem Sądu Najwyższego

0:03:34.987,0:03:38.887
na korzyść zniesienia segregacji[br]w transporcie publicznym.

0:03:38.917,0:03:42.227
Jednak to zwycięstwo wiązało się[br]z wielkim kosztem dla ruchu.

0:03:42.247,0:03:45.607
Rosa przez cały czas trwania kampanii[br]otrzymywała groźby śmierci

0:03:45.627,0:03:50.165
i nie mogła znaleźć pracy [br]w Montgomery przez reputację działaczki.

0:03:50.185,0:03:54.920
W roku 1957 przeniosła się do Detroit, [br]gdzie nadal zarabiała szyciem,

0:03:54.950,0:03:57.690
póki nie zatrudnił jej[br]kongresmen John Conyers,

0:03:57.720,0:04:00.450
by wsparła jego kampanię[br]na rzecz praw obywatelskich.

0:04:00.470,0:04:03.160
Zawsze czujna w walce[br]z nierównością rasową,

0:04:03.180,0:04:06.400
Parks pozostała aktywna [br]przez następne 40 lat.

0:04:06.420,0:04:07.800
Napisała kilka książek,

0:04:07.820,0:04:11.290
podróżowała po całym kraju,[br]prelekcjami wspierając innych działaczy,

0:04:11.310,0:04:14.890
i powołała instytut[br]kształcenia młodych ludzi

0:04:14.920,0:04:16.680
ku pamięci jej zmarłego męża.

0:04:16.690,0:04:20.650
Dziś Rosa Parks jest wspominana[br]jako osoba o radykalnej duszy,

0:04:20.690,0:04:24.060
która krytykowała najbardziej[br]wpływowych ludzi i przepisy.

0:04:24.080,0:04:27.130
Jej wezwanie do działania [br]jest ciągle aktualne:

0:04:27.170,0:04:30.400
"świadomość tego, co należy robić,[br]uwalnia od lęku".