WEBVTT

00:00:07.745 --> 00:00:13.011
لەساڵی ١٩٩٤، ١١ ساڵ بەر لە بڕیارە
ڕەشبینەکەی لە پاسێکی مۆنتگۆمێری،

00:00:13.011 --> 00:00:16.011
ڕۆزا پاركس لە تاوانێکی دڕندانەی دەکۆڵیەوە.

00:00:16.011 --> 00:00:18.241
وەک پۆلیسێکی نهێنی بۆ کۆمەڵەیەکی نەتەوەیی

00:00:18.241 --> 00:00:20.111
بۆ پەرەسەندنی خەڵکە ڕەنگدارەکان،

00:00:20.111 --> 00:00:23.701
بۆ بینینی رێسی تایلۆر 
گەشتی بۆ لادێی ئەلاباما کرد،

00:00:23.701 --> 00:00:28.017
ئافرەتێکی گەنج کە لەلایەن ٦ پیاوی
سپی پێستەوە دەستدرێژی سێکسی کراوەتە سەر.

00:00:28.017 --> 00:00:30.747
ئەوە قورس دەبێت کە
دادگای ئەلاباما ڕازی بکەیت

00:00:30.747 --> 00:00:32.777
کە تەنانەت یەکێك لەو پیاوانە تاوانبارە،

00:00:32.777 --> 00:00:34.645
بەڵام ڕۆزا هیچ ڕێگیری نەبوو.

00:00:34.645 --> 00:00:37.365
لە دادگا لیژنەیەکی بۆ بەرگریکردن
لە رێسی پێکهێنا،

00:00:37.365 --> 00:00:38.986
پڕ کردنی ڕاگەیاندنەکان
لە گەواهیدەر

00:00:38.986 --> 00:00:41.176
و هاندانی ناڕەزایی دەربڕین
لەسەر تاسەری باشوور.

00:00:41.176 --> 00:00:43.946
کاتێك گەواهیدەرەکان لە دیاریکردنی
هێرشبەرەکان شکستیان هێنا

00:00:43.946 --> 00:00:46.946
پارکس داوای لە دادوەرەکە کرد
کۆمەڵە گەواهیدەرێکی نوێ کۆبکاتەوە.

00:00:46.946 --> 00:00:51.324
نوسی، "من دەزانم تۆ شکست ناهێنی
لەوەی بە خەڵکی ئەلاباما ڕابگەیەنی

00:00:51.324 --> 00:00:55.324
کە دادگەریەکی یەکسان بۆ هەموو 
هاونیشتمانیەکانمان هەیە."

00:00:55.324 --> 00:00:59.313
بەدرێژایی ژیانی، پارکس جەندین جار
بەرەنگاری توندوتیژی ڕەگەزی و

00:00:59.313 --> 00:01:02.373
و سیستەمەکانی پێشوتر بۆ پارێزگاری
کردن لە تاوانکارەکان بووە.

00:01:02.373 --> 00:01:05.409
بەڵام ئەو کارە بووە مەترسیەکی گەورە،

00:01:05.409 --> 00:01:08.789
و نرخێکی کەسی.

00:01:08.789 --> 00:01:13.659
لە ساڵی ۱۹۱۳ لە دایک بووە، رۆزا لەلایەن
دایکیو باوانیەوە لە ئەلاباما گەورە کراوە.

00:01:13.659 --> 00:01:18.774
بەڵام لە دەرەوەی ئەو خانووە دڵگیرە، ترس لە
توندوتیژی ڕەگەزی باڵی بەسەردا دەکێشێت.

00:01:18.774 --> 00:01:22.224
زۆرجار کو کلوکس کلان
ماڵەکەی ئەوانی بەڕێوە دەبرد،

00:01:22.224 --> 00:01:25.700
و یاساکانی جیم کرۆو بۆشاییە
گشتیەکان جیادەکاتەوە.

00:01:25.700 --> 00:01:29.798
لە ١٩ ساڵی لە مۆنتگۆمێری نیشتەجێ دەبێت و
هاوسەرگیری لەگەڵ رایمۆند پارکسدا دەکات،

00:01:29.798 --> 00:01:33.378
سەرتاشێک کە توڕە بوو لە
زۆرداری ڕەگەزپەرستی.

00:01:33.378 --> 00:01:37.146
بەشداری لە NAACP 
؛بەشە ناوخۆییەکانی کردبوو

00:01:37.146 --> 00:01:40.256
ڕۆڵێکە کە زۆرینە لەترسی زۆرداری
لێی دووردەکەوتنەوە.

00:01:40.256 --> 00:01:42.846
لەسەرەتادا ڕایمۆند بە
پەرۆشیەوە ڕۆزای لە مەترسیە

00:01:42.846 --> 00:01:45.366
شاراوەکانی خەبات دەپاراست.

00:01:45.366 --> 00:01:49.817
بەڵام هەتا توڕەییەکەی زیاتر دەبوو لەو بیرو
ڕا دیاریکراوە بەسەر ئەمریکیە ئەفریقیەکان،

00:01:49.817 --> 00:01:51.947
چیتر ئارامی نەما.

00:01:51.947 --> 00:01:55.947
لەساڵی١٩٤٣ کاتێك بە
شێوەیەکی فەرمی چووە پاڵNAACP.

00:01:55.947 --> 00:02:00.951
پارکس و جۆنی رێبێکا کار تاکە
ئافرەت بوون لە ئەنجومەنی مۆنتگۆمێری.

00:02:00.951 --> 00:02:03.581
کاتی بۆ چاوپێکەوتنەکەیان دەژمارد،

00:02:03.581 --> 00:02:06.641
و زوو خۆی لە هەڵبژاردەی
سکرتێری ئەنجومەنەکە دۆزیەوە،

00:02:06.641 --> 00:02:09.231
بە فەرمی دەستی بە ژیانە
دووانیە نهێنیەکەی کرد.

00:02:09.231 --> 00:02:12.582
لە ڕۆژدا ڕۆزا وەک بەرگدروو کاری دەکرد بۆ
پاڵپشتکردنی دایک و هاسەرەکەی.

00:02:12.582 --> 00:02:15.904
لە شەودا توێژینەوە و بەڵگەی لەسەر
لە کەیسەکانی مافی مرۆڤ کۆدەکردەوە،

00:02:15.904 --> 00:02:23.909
لە بەگژداچوونە ڕامیارییە ناوخۆییەکان بۆ
ژیاننامە بەرزەکانی کوشتن و تاوانە ڕقیەکان

00:02:23.909 --> 00:02:26.219
وەک سکرتێرێک،
وەڵامدانەوە گشتییەکانی ئامادە دەکرد

00:02:26.219 --> 00:02:30.919
بە ناوی ئەنجومەنی مۆنتگۆمێری،
دژ بە ڕەقترین بڕیاڕەکان دەجەنگا،

00:02:30.919 --> 00:02:36.527
هەڵمەتی بە هەڵە تاوانبارکردن ولەکەدارکردن
دژی ئەمریکیە ئەفریقیەکان بەکارهێنراون

00:02:36.527 --> 00:02:40.441
لەپاڵ کارە یاساییەکەی، پارکس ستراتیژ
ناسێکی ناوخۆیی زۆر زیرەك بوو.

00:02:40.441 --> 00:02:43.668
وەك ڕاوێژکار بۆ
ئەنجومەنی گروپی گەنجانی NAACP،

00:02:43.668 --> 00:02:46.591
یارمەتی خەڵکانی گەنجی داوە تاکو
ڕابەری بەرنامەی جیاکاری بکەن

00:02:46.591 --> 00:02:50.401
لەگەڵیدا تۆماری دەنگدەران و
کتێبخانەکانی تایبەت بە سپیەکان.

00:02:50.401 --> 00:02:52.711
لەماوەی داپۆشینی NAACP،

00:02:52.711 --> 00:02:56.940
پارکس خەباتی بۆ ئاشکراکردنی چالاکیە
نهێنیەکانی مافی مەدەنی دەکرد

00:02:56.940 --> 00:02:59.624
لایەنگری مەشقکردنی
یاخیبوونی مەدەنی کرد

00:02:59.624 --> 00:03:05.116
و دژی توندوتیژی ڕەگەزی قسەی دەکرد
بە تایبەتی کوشتنی ئێمێت تیڵ.

00:03:05.116 --> 00:03:08.982
لەساڵی ١٩٥٥، ڕەتکردنەوەی چوون بۆ دواوەی
پاسە جیاکراوەکە

00:03:08.982 --> 00:03:12.503
یارمەتی هەڵگیرسانی جوڵانەوی دانیشتوانە
ڕەسەنەکەیدا کە ئاواتی بۆ دەخواست.

00:03:12.503 --> 00:03:15.983
پارکس بەهۆی ناڕەزایەتی وەک ئافرەتێک
دەستگیر کرا و زیندانی کرا

00:03:15.983 --> 00:03:18.419
کە لەلایەن چالاکوانە
ناوخۆییەکانەوە سەردانی دەکرا.

00:03:18.419 --> 00:03:22.099
بەیەکەوە پلانیان دانا بۆ ماوەی
۲٤ کاتژمێر بایکۆتی پاس بکەن.

00:03:22.099 --> 00:03:25.819
بۆ ماوەی سێ سەد و هەشتا 
و یەك ڕۆژ درێژەی کێشا.

00:03:25.819 --> 00:03:29.857
یاسا سادەکەی پارك خەباتی مافەکانی
مەدەنی ساوای گۆڕی

00:03:29.857 --> 00:03:31.437
بەرەو بزووتنەوەیەکی نیشتمانی.

00:03:31.437 --> 00:03:34.987
لە ساڵی١٩٥٦، بایکۆتەکە کۆتایی
پێهات کاتێك دادگای باڵا

00:03:34.987 --> 00:03:38.917
بڕیاریدا بە ڕەتکردنەوەی جیاکاری
لە گواستنەوە گشتییەکاندا.

00:03:38.917 --> 00:03:42.247
بەڵام ئەو سەرکەوتنە بۆ
بزووتنەوەکە بەهایەکی نایابی هەبوو.

00:03:42.247 --> 00:03:45.627
بە درێژایی هەڵمەتەکە ڕۆزا هەڕەشی
کوشتنی دڕندانەی بۆ دەهات،

00:03:45.627 --> 00:03:50.185
و نەیدەتوانی کار بدۆزێتەوە لە
مۆنتگۆمێری بەهۆی ناوبانگە ڕامیارییەکەی.

00:03:50.185 --> 00:03:54.950
لەساڵی ١٩٥٧، بۆ درێژەدان بە کار کردن
وەکو بەرگدوورێك چوو بۆ دێترۆیت،

00:03:54.950 --> 00:03:57.720
تا لەلایەن ئەندامی کۆنگرە
جۆن کۆنێرز دامەزرا

00:03:57.720 --> 00:04:00.470
بۆ پاڵپشتی کردنی هەڵمەتە
پەرەسەندووەکانی مافی مەدەنی.

00:04:00.470 --> 00:04:03.180
هەموو کاتێك لە شەڕی دژی بە
جیاوازییە ڕەگەزییە بە ئاگابوون،

00:04:03.180 --> 00:04:06.420
بۆماوەی٤٠ ساڵی تر پارکس بە چالاکی مایەوە.

00:04:06.420 --> 00:04:07.820
چەندین پەرتووکی نووسی،

00:04:07.820 --> 00:04:11.310
گەشتی کرد بە ناوچەکەدا بۆ پێدانی
وتار بۆ پشتگیری کردنی چالاکوانەکانی تر،

00:04:11.310 --> 00:04:14.920
و پەیمانگایەکی دامەزراند بۆ
پەروەردە کردنی هاوڵاتیە گەنجەکان

00:04:14.920 --> 00:04:16.690
بە یادی هاوسەرە خوالێخۆشبووەکەی.

00:04:16.690 --> 00:04:20.690
ئەمڕۆ، ڕۆزا پارکس وەکو
شۆرشگێڕێکی ئازا یادی دەکرێتەوە

00:04:20.690 --> 00:04:24.080
کە دژی بەهێزترین خەڵک
و سیاسەتەکان جەنگاوە.

00:04:24.080 --> 00:04:27.170
هەتا ئێستا بانگهێشت کردنەکەی
بۆ ئەو کارە دەنگدانەوەی هەیە:

00:04:27.170 --> 00:04:30.400
"زانینی ئەوەی پێویستە بکرێت
دوور لە ترس دەکرێت."