WEBVTT

00:00:00.707 --> 00:00:03.505
Мен сізге орындалуы оңай

00:00:03.505 --> 00:00:06.129
өмірлік әдісті таныстырудан
бастағым келіп тұр,

00:00:06.129 --> 00:00:08.750
Ол үшін сіз екі минутқа

00:00:08.750 --> 00:00:12.937
дене-тұрысыңызды өзгертуіңіз керек.

00:00:12.937 --> 00:00:16.361
Бірақ бұны айтпастан бұрын
сіздерден денеңізге

00:00:16.361 --> 00:00:19.954
кішігірім тексеріс жасап, онымен
не істейтініңізді сұрағым келеді.

00:00:19.954 --> 00:00:22.369
Қайсыңыз денеңізді
қусырып кішірейткендей боласыз?

00:00:22.369 --> 00:00:24.680
Бәлкім сіздер бүкірейіп,
аяғыңызды айқастырып,

00:00:24.680 --> 00:00:26.014
оны орап алған боларсыз.

00:00:26.014 --> 00:00:29.753
Кейде қолдарымызды осылай
кеудемізде ұстаймыз.

00:00:29.753 --> 00:00:33.424
Кейде қолымызды жайып жібереміз. (Күлкі)

00:00:33.424 --> 00:00:35.696
Сізді көріп тұрмын. (Күлкі)

00:00:35.696 --> 00:00:38.211
Дәл қазір қылықтарыңызға
назар аудартқым келіп тұр.

00:00:38.211 --> 00:00:40.425
Біз оған бірер минуттан соң ораламыз,

00:00:40.425 --> 00:00:43.817
Аз да болсын, қылықтарыңызды түзетуді
үйренесіздер деп үміттенемін,

00:00:43.817 --> 00:00:47.453
әрі бұл өміріңізді біраз
өзгертуге септігін тигізер.

NOTE Paragraph

00:00:47.453 --> 00:00:51.977
Біз дене "тіліне" өте қайран қаламыз,

00:00:51.977 --> 00:00:53.936
әсіресе өзге адамдардың

00:00:53.936 --> 00:00:55.900
"дене тіліне" қызығамыз.

00:00:55.900 --> 00:01:00.121
Өздеріңіз білесіздер, бізді біраз
нәрсе қызықтырады (Күлкі):

00:01:00.121 --> 00:01:04.519
епсіз жанасу немесе күлкілер,

00:01:04.519 --> 00:01:08.751
тәкаппар көз салу немесе епсіз көз қысу,

00:01:08.751 --> 00:01:11.989
тіпті қол алысу секілді 
қылықтар да болуы мүмкін.

NOTE Paragraph

00:01:11.989 --> 00:01:14.667
Диктор: Олар 10-шы үйге келе жатыр,
қараңыздар,

00:01:14.667 --> 00:01:17.343
мына полицияға АҚШ Президентімен

00:01:17.343 --> 00:01:19.831
қол алысу сәті бұйырды, ізінен

00:01:19.831 --> 00:01:24.758
Премьер Министр де...? Жоқ.
(Күлкі) (Қошемет)

00:01:24.758 --> 00:01:26.846
(Күлкі) (Қошемет)

NOTE Paragraph

00:01:26.846 --> 00:01:31.140
Эми Кадди: Қол алысу немесе оның жоқтығы

00:01:31.140 --> 00:01:33.664
біз үшін бірнеше апта бойы
әңгімеге азық болады.

00:01:33.664 --> 00:01:35.804
Тіпті BBC мен New York Times үшін де.

00:01:35.804 --> 00:01:39.755
Біздер бейвербалды әрекеттер немесе
дене тілі туралы ойлаған кезде —

00:01:39.755 --> 00:01:43.143
біздер социология ғалымдары ретінде
оны бейвербалика деп атаймыз —

00:01:43.143 --> 00:01:45.573
яғни тіл мен коммуникация
туралы ойлаймыз.

00:01:45.573 --> 00:01:48.450
Коммуникацияны ойлаған кезде
өзара әректтесу туралы ойлаймыз.

00:01:48.928 --> 00:01:51.289
Сіздің денеңіздің тілі маған не айтып тұр?

00:01:51.289 --> 00:01:53.555
Ал менікі не айтып тұр?

NOTE Paragraph

00:01:53.555 --> 00:01:57.773
Бұл идеяның қисындылығын растайтын

00:01:57.773 --> 00:02:00.308
көптеген ғылыми дәлелдер бар.
Социологтар біздегі

00:02:00.308 --> 00:02:03.700
немесе өзгелердегі дене тілінің
пайымдамаларға

00:02:03.700 --> 00:02:06.209
әсерін зерттеу үшін көп уақыт жұмсады.

00:02:06.209 --> 00:02:09.648
Содан біз дене тілінен ауқымды
пайымдамалар мен қорытындыға келеміз.

00:02:09.648 --> 00:02:13.638
Әрі бұл пайымдамалар кімді жалдап,
кімді көтереміз, кімді кездесуге шақырамыз

00:02:13.638 --> 00:02:17.431
деген секілді аса маңызды
өмірлік оқиғаларды болжай алады.

00:02:17.431 --> 00:02:22.116
Мысалы, Туфтс университетінің
зерттеушісі Налини Амбади

00:02:22.116 --> 00:02:26.588
адамдардың дәрігер мен емделуші арасындағы
қатынасты көрсететін 30 секундтық

00:02:26.588 --> 00:02:29.612
дыбыссыз роликті қарау
кезіндегі пайымдамаларын көрсетті,

00:02:29.612 --> 00:02:32.445
яғни бұл дәрігердің сыпайылығы
туралы пайымдамасы

00:02:32.445 --> 00:02:35.082
дәрігердің сотталатынын немесе
сотталмайтынын болжайды.

00:02:35.082 --> 00:02:37.276
Бұл пайымдама дәрігердің біліктілігінен

00:02:37.276 --> 00:02:39.421
туындаған жоқ, бізге дәрігердің және

00:02:39.421 --> 00:02:42.117
қарым-қатынасының ұнауынан туындады.

00:02:42.117 --> 00:02:45.052
Сонымен қатар одан да зоры
Принстондағы Алекс Тодоров

00:02:45.052 --> 00:02:48.729
саяси үміткерлердің жүздеріне
бір секунд қарағаннан кейін

00:02:48.729 --> 00:02:53.316
туындаған пайымдамалардың АҚШ сенатындағы

00:02:53.316 --> 00:02:56.547
және губернаторлық орнын
70%-ға болжап бертінін дәлелдеді,

00:02:56.547 --> 00:02:58.769
тіпті виртуал кеңістіктегі

00:02:58.769 --> 00:03:02.914
онлайн келіссөздерде
орынды қолданылған күлегештер

00:03:02.914 --> 00:03:05.746
біз үшін бұл келіссөздерді одан да
маңыздырақ ете алады.

00:03:05.746 --> 00:03:08.969
Егер оларды нашар қолдансаңыздар,
жаман идея. Солай емес пе?

00:03:08.969 --> 00:03:11.746
Бейвербаликаны ойлағанда
басқаларды қалай бағалайтынымызды,

00:03:11.746 --> 00:03:14.968
олар бізді қалай бағалайтынын және
қандай нәтиже шығатынын ойлаймыз.

00:03:14.968 --> 00:03:17.168
Алайда біз бейвербаликамыздың
басқа адамдарға

00:03:17.168 --> 00:03:20.523
әсер етіп қана қоймай, өзімізге де
ықпал ететінін ұмытуға бейімбіз.

NOTE Paragraph

00:03:20.523 --> 00:03:23.736
Бевербаликамыз өзімізге, яғни ойларымызға,

00:03:23.736 --> 00:03:26.099
сезімдерімізге, психологиямызға
ықпал етеді.

00:03:26.099 --> 00:03:29.162
Сөйтіп қай бейвербалика
жөнінде айтып тұрмын?

00:03:29.162 --> 00:03:32.105
Мен әлеуметтік психологпын.
Соқыр сенімдерді зерттеймін,

00:03:32.105 --> 00:03:34.832
әрі бәсекеге мықты бизнес
мектебінде сабақ беремін,

00:03:34.832 --> 00:03:39.316
сондықтан билік серпініне
қызыға бастайтыным сөзсіз белгілі болды.

00:03:39.316 --> 00:03:43.128
Әсіресе билік пен үстемдіктің
бейвербалды әлпетіне

00:03:43.128 --> 00:03:45.131
қызыға бастадым.

NOTE Paragraph

00:03:45.131 --> 00:03:47.789
Билік пен үстемдіктің
бейвербалды әлпеттері деген не?

00:03:47.789 --> 00:03:49.953
Бұл дегеніміз мінеки.

00:03:49.953 --> 00:03:52.831
Жануарлар патшалығында
ұлғаюды айтады.

00:03:52.831 --> 00:03:55.841
Сөйтіп, сіз өзіңізді үлкейтесіз,
сіз созыласыз,

00:03:55.841 --> 00:03:58.782
көбірек орын ала бастайсыз,
яғни сіздер ашыласыз.

00:03:58.782 --> 00:04:01.772
Иә, бұл ашылу туралы.
Әрі бұл жануарлар әлеміндегі

00:04:01.772 --> 00:04:05.532
барлығына қатысты рас зат,
жалғыз приматтарға емес.

00:04:05.532 --> 00:04:08.952
Бұны адамдар да қайталайды. (Күлкі)

00:04:08.952 --> 00:04:12.663
Олар бұл қылықты
бірыңғай билікті сезінгенде,

00:04:12.663 --> 00:04:15.664
сонымен қатар бір сәтте
күшті сезінгенде жасайды.

00:04:15.664 --> 00:04:18.569
Әсіресе мына қылық қызық,
себебі ол бізге шынында

00:04:18.569 --> 00:04:22.758
мына сенімділік әлпетінің қандай
әмбебап, әрі ежелгі екенін көрсетеді.

00:04:22.758 --> 00:04:25.357
Мақтаныш ретінде белгілі мына қимылды

00:04:25.357 --> 00:04:28.405
Джессика Трейси зерттеп,

00:04:28.405 --> 00:04:30.517
сау көздерімен туған адамдар да,

00:04:30.517 --> 00:04:33.068
туғаннан зағип адамдар да
спорт жарысында

00:04:33.068 --> 00:04:35.772
жеңіске жеткен кезде осы
қимылды жасайтынын дәлелдеді.

00:04:35.772 --> 00:04:37.745
Олар мәре сызығын кесіп өтіп,
жеңген кезде

00:04:37.745 --> 00:04:39.861
бұл қимылды ешқашан
көрмегеніне қарамастан

00:04:39.861 --> 00:04:40.947
жасай береді.

00:04:40.947 --> 00:04:44.390
Қолдары жоғарыда, иегі сәл көтеріңкі.

00:04:44.390 --> 00:04:47.314
Ал өзімізді әлсіз сезінгенде не істеміз?
Біз дәл солай

00:04:47.314 --> 00:04:50.984
керісінше істейміз. Тасаланамыз.
Өзімізді қолмен орай бастаймыз.

00:04:50.984 --> 00:04:54.448
Өзімізді кішірейтеміз. Қасымыздағы
адаммен соқтығысқымыз келмейді.

00:04:54.448 --> 00:04:57.489
Дәл солай жануарлар да,
адамдар да осы бір қимылды жасайды.

00:04:57.489 --> 00:05:00.569
Ал күшті адам мен әлсіз адамның

00:05:00.569 --> 00:05:02.880
кездесуі мынадай болады. Сөйтіп,

00:05:02.880 --> 00:05:07.248
іс күшке тірелгенде біз басқалардың
қимылын толықтыруға бейімбіз.

00:05:07.248 --> 00:05:09.679
Егер біреу шынымен күштірек көрінсе,

00:05:09.679 --> 00:05:11.504
өздерімізді кішірейтуге бейім боламыз.

00:05:11.504 --> 00:05:13.937
Оларды қайталамаймыз, керісінше істейміз.

NOTE Paragraph

00:05:13.937 --> 00:05:17.136
Сабақтарымда осы қылықты

00:05:17.136 --> 00:05:22.222
бақылай жүріп, нені байқадым?

00:05:22.222 --> 00:05:26.926
МБА студенттерінің алуан түрлі
билік қимылдарын көрсететінін байқадым.

00:05:26.926 --> 00:05:29.394
Альфа-арландар сияқты адамдар бар,

00:05:29.394 --> 00:05:32.384
бөлмеге кіріп, тіпті сабақ
басталмастан дәл бөлменің

00:05:32.384 --> 00:05:36.316
ортасына отырып алады,
мекенді басып алуға ниеттенгендей,

00:05:36.316 --> 00:05:38.205
отырған кезде кең жайғасқандай болады.

00:05:38.205 --> 00:05:40.337
Қолдарын осылай жоғары көтереді.

00:05:40.337 --> 00:05:42.972
Жаңағылар кіргенде солып қалардай
болатын адамдар бар.

00:05:42.972 --> 00:05:45.296
Бұны жаңағылар кірген бойда байқайсыз.

00:05:45.296 --> 00:05:47.644
Бұны олардың өңдерінен,
денелерінен байқайсыз,

00:05:47.644 --> 00:05:49.860
орындығына отырғанда
олар өздерін кішірейтеді,

00:05:49.860 --> 00:05:52.759
әрі олар қолдарын осылайша көтереді.

00:05:52.759 --> 00:05:54.716
Осындай қылықтардың бірнешеуін байқадым.

00:05:54.716 --> 00:05:56.623
Біріншісінің, сіздер таң қала қоймайсыз,

00:05:56.623 --> 00:05:58.727
жынысқа қатысы бар сияқты.

00:05:58.727 --> 00:06:04.192
Әйелдер осы тектес қылықтарды
ерлерге қарағанда көбірек жасайды.

00:06:04.192 --> 00:06:06.778
Әйелдер әрдайым өздерін
ерлерден әлсіз сезінеді,

00:06:06.778 --> 00:06:10.733
бұның таң қалатыны жоқ.
Бірақ байқаған екінші нәрсем,

00:06:10.733 --> 00:06:13.578
бұндай қылықтың
студенттер белсенділігі

00:06:13.578 --> 00:06:17.259
мен үлгеріміне де қатысы бар секілді.

00:06:17.259 --> 00:06:19.811
Әрі бұл МБА сабақтарында өте маңызды,

00:06:19.811 --> 00:06:22.522
себебі бағаның жартысын
оқу белсенділігіе қарап есептейді.

NOTE Paragraph

00:06:22.522 --> 00:06:26.995
Бизнес мектептері гендерлік көзқарастағы
қайшылықпен көптен күресіп келеді.

00:06:26.995 --> 00:06:30.267
Бірдей дайындықтан өткен
әйелдер мен ерлер жүре келе

00:06:30.267 --> 00:06:32.163
әр түрлі баға алатынын түсінесіз,

00:06:32.163 --> 00:06:35.523
әрі бұның бір жағынан олардың
оқу белсенділігіне қатысы бар.

00:06:35.523 --> 00:06:38.546
Ойлана бастадым.

00:06:38.546 --> 00:06:41.700
Бірдей дайындалған адамдар
келеді де, сабаққа қатысады.

00:06:41.700 --> 00:06:44.741
Адамдарды жалған кейіп танытып,
олардың сабаққа көбірек

00:06:44.741 --> 00:06:46.713
қатысуына әсер ете алуымыз мүмкін бе?

NOTE Paragraph

00:06:46.713 --> 00:06:50.908
Берклидегі серіктес авторым
Дана Карни екеуміз

00:06:50.908 --> 00:06:54.933
жалған кейіп таныта
аласыз ба, соны қатты білгіміз келді.

00:06:54.933 --> 00:06:57.963
Азғантай уақытқа жалған кейіп танытып,

00:06:57.963 --> 00:07:01.786
сенімділік пен күш беретіндей
нәтижеге қол жеткізе аласыз ба?

00:07:01.786 --> 00:07:05.188
Сөйтіп, бейвербаликаларымыз
адамдардың біз туралы қалай ойлайтынына

00:07:05.188 --> 00:07:07.031
әсер ететінін білеміз. Оған дәлел көп.

00:07:07.031 --> 00:07:10.143
Бірақ негізгі сұрағымыз бейвербаликамыздың

00:07:10.143 --> 00:07:13.253
өзіміз туралы қалай ойлайтынымызға
қалай әсер етуі болды.

NOTE Paragraph

00:07:13.253 --> 00:07:15.943
Оның қалай әсер ететінің дәлелдері бар.

00:07:15.943 --> 00:07:20.579
Мысалы, өзімізді бақытты
сезінгенде күлеміз.

00:07:20.579 --> 00:07:22.757
Сонымен қатар қаламды осылай тіске қойып,

00:07:22.757 --> 00:07:27.172
өзімізді күштеп жымитсақ, ол өзімізді
бақытты сезінуге мәжбүрлейді.

00:07:27.172 --> 00:07:30.253
Сөйтіп, бұл құбылыс
қос бағытқа да әсер етеді.

00:07:30.253 --> 00:07:35.468
Күшке де қатысты солай.
Билікті сезінген кезіңізде

00:07:35.468 --> 00:07:38.854
сіз көбірек осылай істеуге бейімсіз, бірақ

00:07:38.854 --> 00:07:44.460
сіз күшті адамның кейпін танытқан
кезде де шын мәнінде өзіңізді

00:07:44.460 --> 00:07:46.888
күштірек сезінуге бейім болуыңыз мүмкін.

NOTE Paragraph

00:07:46.888 --> 00:07:49.948
Екінші қызықтырған сұрақ: санамыздың

00:07:49.948 --> 00:07:52.531
іс-қимылымызды
өзгертетінін бәріміз білеміз,

00:07:52.531 --> 00:07:56.948
бірақ іс-қимылымыз
санамызды өзгерте ала ма?

00:07:56.948 --> 00:07:59.675
Сана дегенде сенімділік сезімі жағдайында

00:07:59.675 --> 00:08:01.047
не туралы айтып тұрмын?

00:08:01.047 --> 00:08:03.983
Мен ой мен сезім туралы,
сондай-ақ ойымыз бен сезімдерімізді

00:08:03.983 --> 00:08:06.668
туғызатын физиологиялық
құбылыстар туралы айтып тұрмын.

00:08:06.668 --> 00:08:09.876
Менің жағдайымда бұлар – гормондар.
Мен гормондарды зерттеймін.

00:08:09.876 --> 00:08:12.979
Күштілердің саналары
әлсіздердікімен салыстырғанда

00:08:12.979 --> 00:08:14.210
неге ұқсайды?

00:08:14.210 --> 00:08:18.506
Күшті адамдар өте қайсар, 
әрі өзіне өте сенімді,

00:08:18.506 --> 00:08:22.730
оптимист екені таңқаларлық емес.

00:08:22.730 --> 00:08:25.729
Олар тіпті құмар ойында
жеңемін деп ойлайды.

00:08:25.729 --> 00:08:29.908
Сондай-ақ олар көбірек
абстрактілі ойлауға бейім.

00:08:29.908 --> 00:08:32.514
Сондықтан көп айырмашылығы бар.
Олар көп тәуекелшіл.

00:08:32.514 --> 00:08:35.367
Күшті мен әлсіздердің
арасында айырмашылық көп.

00:08:35.367 --> 00:08:38.659
Олардың физиологиялық жағынан
да айырмашылығы бар,

00:08:38.659 --> 00:08:42.724
яғни гормондары: тестостерон –
үстемшілдік гормоны,

00:08:42.724 --> 00:08:46.387
кортизол – күйзеліс гормоны.

00:08:46.387 --> 00:08:49.074
Приматтардың иерархиясындағы

00:08:49.074 --> 00:08:52.123
ең күшті альфа-еркектің бойында

00:08:52.123 --> 00:08:56.761
тестостерон мөлшері көптігін,
кортизолы аз екендігін анықтадық.

00:08:56.761 --> 00:09:00.287
Күшті, әрі ықпалды басшылардың да

00:09:00.287 --> 00:09:02.542
тестостероны көп, кортизолы
аз болады екен.

00:09:02.542 --> 00:09:04.845
Бұл нені білдіреді?
Күш туралы ойлаған кезде

00:09:04.845 --> 00:09:07.270
адамдар тек тестостерон
туралы ойлауға бейім болған,

00:09:07.270 --> 00:09:09.058
себебі ол үстемдікті білдірген.

00:09:09.058 --> 00:09:12.528
Бірақ шынында күш біздің күйзеліске
қалай үн қататынымызға әсер етеді.

00:09:12.528 --> 00:09:15.657
Сөйтіп, сіздер ықпалды, үстемшіл,
тестостероны көп,

00:09:15.657 --> 00:09:18.399
бірақ күйзеліске тұрақсыз
басшыны қалар ма едіңіз?

00:09:18.399 --> 00:09:20.734
Қаламайсыз ғой? Сіз ықпалды,

00:09:20.734 --> 00:09:23.018
сенімді, әрі үстемшіл, сондай-ақ байсалды

00:09:23.018 --> 00:09:26.706
адамды қалайсыз ғой,
күйзеліске тұрақсыз адамды емес.

NOTE Paragraph

00:09:26.706 --> 00:09:32.938
Егер альфа-еркек
немесе қатардағы примат

00:09:32.938 --> 00:09:36.629
күтпеген жерден басшылықты
басып алғысы келсе,

00:09:36.629 --> 00:09:39.186
бұдан біраз күн бұрын оның бойындағы

00:09:39.186 --> 00:09:42.297
тестостерон мөлшері айтарлықтай өсіп,

00:09:42.297 --> 00:09:45.802
кортизол мөлшері түсіп кетеді.

00:09:45.802 --> 00:09:48.843
Бұның бізде дәлелі бар, яғни тән сананы,

00:09:48.843 --> 00:09:51.209
кем дегенде әлпетін қалыптастыра алады.

00:09:51.209 --> 00:09:55.338
Сондай-ақ рөлдің өзгеруі де
сананы қалыптастырады.

00:09:55.338 --> 00:09:58.120
Сөйтіп, рөлімізді өзгерттік делік,

00:09:58.120 --> 00:10:00.704
яғни қылықтарымызға,
іс-қимылдарымызға сәл-пәл

00:10:00.704 --> 00:10:03.117
осылай өзгертулер
енгізген кезде не болар екен?

00:10:03.117 --> 00:10:05.768
Былай дейсіз: «Екі минутқа осылай тұрсам,

00:10:05.768 --> 00:10:08.551
бұл мені бұрынғыдан да сенімдірек етеді».

NOTE Paragraph

00:10:08.551 --> 00:10:13.026
Былай істедік. Адамдарды
лабораторияға шақыртып,

00:10:13.026 --> 00:10:16.039
шағын ғылыми тәжірибе жасауға бел будық.

00:10:16.039 --> 00:10:20.078
Бұл адамдар екі минутқа не сенімді кейіп,

00:10:20.078 --> 00:10:23.587
не сенімсіз кейіп танытуы тиіс болатын.
Сізге бес кейіп түрін

00:10:23.587 --> 00:10:26.879
көрсетпекпін, алайда қатысушылар
олардың тек екеуін ғана істеді.

00:10:26.879 --> 00:10:29.359
Бұл – біріншісі.

00:10:29.359 --> 00:10:31.453
Тағы екеуі.

00:10:31.453 --> 00:10:34.271
Бұны «Ғажайып әйел» деп атап кеткен

00:10:34.271 --> 00:10:36.646
БАҚ өкілдері.

00:10:36.646 --> 00:10:37.968
Мінеки, тағы бірнешеуі.

00:10:37.968 --> 00:10:40.322
Не отырған күйде,
не тұрған күйде бола аласыз.

00:10:40.322 --> 00:10:42.307
Ал мыналар – әлсіздің кейіптері.

00:10:42.307 --> 00:10:46.370
Бүрісіп, өзіңізді кішірейтіп тұрсыз.

00:10:46.370 --> 00:10:48.109
Мынау – өте әлсіздердің кейпі.

00:10:48.109 --> 00:10:49.976
Мойныңызды осылай
қолмен ұстаған кезде

00:10:49.976 --> 00:10:52.092
өзіңізді шынында қорғап
тұрғандай боласыз.

00:10:52.092 --> 00:10:54.677
Не болатынын көріңіз. Олар кіреді де,

00:10:54.677 --> 00:10:56.437
тексеру үшін
арнайы ыдысқа түкіреді.

00:10:56.437 --> 00:10:59.410
Екі минутқа қандай да
бір кейіпті танытуын сұраймыз.

00:10:59.410 --> 00:11:01.613
Олар бұл кейіп суреттерін
көрмейді. Олардың күш

00:11:01.613 --> 00:11:04.783
бейнесін алдын ала білгенін қаламаймыз.
Күшті сезінгенін қалаймыз.

00:11:04.783 --> 00:11:06.842
Олар бұны екі минут бойы жасайды.

00:11:06.842 --> 00:11:10.151
Сосын біз оларға күшті қалай сезінгендері
туралы бірнеше сұрақ қоямыз,

00:11:10.151 --> 00:11:12.818
әрі құмар ойын ойнатамыз.

00:11:12.818 --> 00:11:15.523
Сосын тағы да сілекей үлгілерін аламыз.

00:11:15.523 --> 00:11:17.148
Болды. Ғылыми тәжірибеміз осындай.

NOTE Paragraph

00:11:17.148 --> 00:11:20.854
Мынаны анықтадық: сенімді
кейіптегі адамдардың

00:11:20.854 --> 00:11:23.752
86 пайызы тәуекелшіл болады екен,

00:11:23.752 --> 00:11:27.250
яғни құмар ойындарын
ойнауға бейім келеді екен.

00:11:27.250 --> 00:11:29.195
Ал әлсіз кейіптегілердің

00:11:29.195 --> 00:11:33.370
60 пайызы ғана сондай болады,
бұл дегенің әжептәуір үлкен айырмашылық.

00:11:33.370 --> 00:11:35.850
Мынау – тестостерон
талдауының қорытындысы.

00:11:35.850 --> 00:11:39.355
Сенімді кейіп танытқандардың
тестостерон мөлшері

00:11:39.355 --> 00:11:41.717
әдеттегіден шамамен 20 пайызға өсіп,

00:11:41.717 --> 00:11:46.338
әлсіз кейіп танытқандардың тестостероны
шамамен 10 пайызға түскен.

00:11:46.338 --> 00:11:49.155
Екі-ақ минутта осындай
өзгерістерге қол жеткіздіңіз.

00:11:49.155 --> 00:11:51.907
Ал мынау кортизолдың өзгерісі:
сенімді кейіптегілердің

00:11:51.907 --> 00:11:54.954
кортизолы шамамен 25 пайызға түсіп,

00:11:54.954 --> 00:11:59.086
әлсіз кейіптегілердікі
шамамен 15 пайызға өскен.

00:11:59.086 --> 00:12:02.328
Екі-ақ минут миыңыздағы қайсар,

00:12:02.328 --> 00:12:06.515
сенімділік, ыңғайлылық сезімін немесе

00:12:06.515 --> 00:12:09.383
сабырсыздық, тұйықтану сезімін тудыратын

00:12:09.383 --> 00:12:12.361
гормондық өзгерістерге алып келеді.

00:12:12.361 --> 00:12:15.627
Бәрімізге таныс жағдай емес пе?

00:12:15.627 --> 00:12:18.514
Сөйтіп, бейвербаликаларымыз
біздің өзіміз туралы

00:12:18.514 --> 00:12:20.505
ойлау мен сезіну салтын белгілейді.

00:12:20.505 --> 00:12:23.291
Олар тек өзгелерге тәуелді
болып қана, өзімізге де тәуелді.

00:12:23.291 --> 00:12:25.718
Сонымен қатар денеміз
санымызды да өзгертеді.

NOTE Paragraph

00:12:25.718 --> 00:12:28.124
Бірақ әрине мынадай сұрақ туындайды:

00:12:28.124 --> 00:12:29.898
бірнеше минуттық сенімді кейіп таныту

00:12:29.898 --> 00:12:31.929
өміріңізді мағыналы түрде өзгерте ала ма?

00:12:31.929 --> 00:12:34.575
Мынау – лабораторияның іші.
Екі минутқа созылған

00:12:34.575 --> 00:12:37.171
бұл тапсырмамен сіздер
таныссыздар. Бұны біз шынында

00:12:37.171 --> 00:12:39.946
қай жерде қолдана аламыз?
Әрине, маңызды жағдайда.

00:12:39.946 --> 00:12:44.123
Менің ойымша бұл әдісті
әлеуметтік қорқыныш

00:12:44.123 --> 00:12:46.711
секілді жағдайларда қолдана аласыз,

00:12:46.711 --> 00:12:50.164
яғни сізді мысалға достарыңыз
бағалайтын жағдайда.

00:12:50.164 --> 00:12:53.848
Бұндай жағдай жасөспірімдер арасында
асхана үстелінде кездесіп жатады.

00:12:53.848 --> 00:12:56.053
Бұл кейбір адамдар үшін
мектеп жиналыстарында

00:12:56.053 --> 00:12:59.077
халық алдында сөз айтатын
кезінде керек болуы мүмкін.

00:12:59.077 --> 00:13:01.934
Ол тіпті бәлкім жұмысқа кіру

00:13:01.934 --> 00:13:04.732
үшін сұхбат жүргізгенде керек болар.

00:13:04.732 --> 00:13:07.224
Көптеген адамдарды осы
қызықтырады деген ойға келдік,

00:13:07.224 --> 00:13:08.461
себебі бұндай жағдай

00:13:08.461 --> 00:13:09.843
бәрінің басынан өткен.

NOTE Paragraph

00:13:09.843 --> 00:13:13.796
Осы анықталған деректерді жариялай
салысымен барлық БАҚ өкілдері

00:13:13.796 --> 00:13:16.390
бұны қызу талқылай бастады.
Яғни олар: «Жұмыс сұхбатына

00:13:16.390 --> 00:13:19.590
барған кезде осылай
істейсіз бе?» деді. (Күлкі)

00:13:19.590 --> 00:13:21.541
Содан біз, әлбетте, шошып кетіп:

00:13:21.541 --> 00:13:24.326
«Құдайым-ай, жоқ, жоқ, біздің
айтқымыз келгені ол емес,

00:13:24.326 --> 00:13:26.941
бірнеше себептерге орай
олай істемеңдер» дедік.

00:13:26.941 --> 00:13:29.342
Әңгіме сіздің адамдармен
қалай сөйлесуіңізде емес.

00:13:29.342 --> 00:13:31.391
Әңгіме сіздің өзіңізбен
қалай сөйлесуіңізде.

00:13:31.391 --> 00:13:33.730
Сұхбаттаспас бұрын не істейсіз?
Осылай істейсіз,

00:13:33.730 --> 00:13:36.896
солай емес пе? Отырасыз да, ешнәрсені
ұмытпауға тырысып айфоныңызға

00:13:36.896 --> 00:13:38.752
немесе андройдыңызға үңілесіз.

00:13:38.752 --> 00:13:40.946
Естеліктеріңізге қарап,

00:13:40.946 --> 00:13:42.866
бүкірейіп, өзіңізді кішірейте бастайсыз,

00:13:42.866 --> 00:13:45.068
шын мәнінде шомылатын
бөлмеде осылай істеудің

00:13:45.068 --> 00:13:48.484
орнына, солай ма? Солай істеңіз.
Екі минутыңызды бөліңіз.

00:13:48.484 --> 00:13:49.904
Біз осыны талдадық.

00:13:49.904 --> 00:13:52.088
Лабораторияға адамдарды шақырдық та,

00:13:52.088 --> 00:13:55.465
олар қайтадан не сенімді,
не сенімсіз кейіп танытып,

00:13:55.465 --> 00:13:58.097
ауыр жұмыс сұхбатынан өтті.

00:13:58.097 --> 00:14:01.713
Сұхбаттың ұзақтығы – бес минут,
әрі олар жазылып алынды.

00:14:01.713 --> 00:14:04.224
Олар сондай-ақ қазылар
тарапынан бағаланып отырды,

00:14:04.224 --> 00:14:08.199
қазылар ешқандай бейвербалика 
көрсетпеуге машықтанған,

00:14:08.199 --> 00:14:09.326
әрі түрлері осындай.

00:14:09.326 --> 00:14:12.090
Осындай адам сізбен сұхбаттасып
тұрғанын елестетіп көріңіз.

00:14:12.090 --> 00:14:16.713
Бес минут осылай, ешқандай эмоция жоқ, бұл
дегенің шытырман сұрақтар қойғаннан бетер.

00:14:16.713 --> 00:14:20.026
Адамдар бұны жек көреді.
Марианна ЛаФранс бұны

00:14:20.026 --> 00:14:22.117
«әлеуметтік батпаққа бату» деп атайды.

00:14:22.117 --> 00:14:23.926
Кортизолды өсіретін дәл осы жағдай.

00:14:23.926 --> 00:14:25.838
Мынау олар өткен жұмысқа тұру сұхбаты,

00:14:25.838 --> 00:14:28.457
біз не болатынын қатты көргіміз келді.

00:14:28.457 --> 00:14:31.564
Сосын мамандарға осы
төрт видеожазбаны көрсетеміз.

00:14:31.564 --> 00:14:34.736
Олардың ешқандай тәжірибе гипотезасынан,
шарттарынан хабары жоқ.

00:14:34.736 --> 00:14:37.521
Ешқайсысы кімнің қандай
кейіпте болғанын білмейді.

00:14:37.521 --> 00:14:41.051
Олар видеоларды көріп болып,

00:14:41.051 --> 00:14:44.313
сенімді кейіп танытқандарды меңзей отырып:

00:14:44.313 --> 00:14:48.105
«Осы адамдарды жұмысқа алғымыз келеді»
дейді, «мына адамдарды алғымыз келмейді.

00:14:48.105 --> 00:14:50.890
Алдыңғы адамдар көбірек позитивті болды.»

00:14:50.890 --> 00:14:55.626
Бірақ бұған не әсер етті?
Ол әңгіменің мазмұнында емес.

00:14:55.626 --> 00:14:58.502
Үміткерлердің әңгіме кезінде
өздерін қалай сезінуінде.

00:14:58.502 --> 00:15:00.981
Сондай-ақ олардың
біліктілігін бағаладық.

00:15:00.981 --> 00:15:04.312
Олар әңгімесін қалай,
қаншалықты жақсы құрастырады.

00:15:04.312 --> 00:15:06.418
Біліктілігі қалай?

00:15:06.418 --> 00:15:09.274
Бұл көрсеткіштер ешқандай әсер берген жоқ.


00:15:09.274 --> 00:15:12.753
Жұмыс берушілердің ойына адамдардың
өздерін қалай көрсетуі әсер етті.

00:15:12.753 --> 00:15:14.626
Өздерін көрсету керек қой.

00:15:14.626 --> 00:15:16.849
Олар идеяларын береді, бірақ идеясына

00:15:16.849 --> 00:15:19.385
өздері қызықпайды, құмартпайды.

00:15:19.385 --> 00:15:24.316
Дәл осы көрсеткіштер жұмыс
берушінің шешіміне әсер етеді.

NOTE Paragraph

00:15:24.316 --> 00:15:27.684
Адамдарға осы туралы айтқанымда,

00:15:27.684 --> 00:15:30.433
яғни тәніміз санамызды,
санамыз қылықтарымызды,

00:15:30.433 --> 00:15:33.539
қылықтарымыз оқиға нәтижесін
өзгертетінін айтқан кезде олар маған:

00:15:33.539 --> 00:15:35.496
«Сеніңкіремеймін, жалған көрінеді» дейді.

00:15:35.496 --> 00:15:39.185
Содан мен: «қолыңнан келгенше кейіп таныт»
дедім. «Жоқ, бұл мен емес қой,

00:15:39.185 --> 00:15:42.360
Ол жаққа барып, өзімді
алаяқ сезінгім келмейді.

00:15:42.360 --> 00:15:43.879
жалған болғым келмейді,

00:15:43.879 --> 00:15:48.291
өзімді сол жерде болмауым тиіс деп сезіну 
үшін ғана ол жерге барғым келмейді».

00:15:48.291 --> 00:15:50.478
Менде бұл соған үндес ой туғызды,

00:15:50.478 --> 00:15:52.536
сіздерге жалған болуым туралы, сол жерде

00:15:52.536 --> 00:15:55.946
болмауым тиіс деп сезінуім туралы
шағын оқиға айтып бермекпін.

NOTE Paragraph

00:15:55.946 --> 00:15:58.887
19 жасымда мен өте ауыр
көлік апатына ұшырадым.

00:15:58.887 --> 00:16:02.292
Көліктен ұшып түсіп,
бірнеше рет аударылдым.

00:16:02.292 --> 00:16:05.803
Мені көліктен ұшып түстім. 
Бас сүйек зақымы палатасында

00:16:05.803 --> 00:16:09.395
ояндым, колледжден кетуге мәжбүр болдым.

00:16:09.395 --> 00:16:15.107
IQ-імнің екі стандартты ауытқуға
төмендегенін білдім.

00:16:15.107 --> 00:16:17.695
Бұл маған өте ауыр соққы болды.

00:16:17.695 --> 00:16:20.566
IQ-ім жоғары болатұғын, себебі
мені кішкентайымнан ақылды,

00:16:20.566 --> 00:16:22.578
әрі дарынды деп есептеген.

00:16:22.578 --> 00:16:25.778
Мені колледжден шығарып жіберді,
қайтып келуге тырыстым.

00:16:25.778 --> 00:16:27.502
Олар: «Колледжді бітіре алмайсың.

00:16:27.502 --> 00:16:30.379
Айналысуға болатын
басқа істер таба аласың,

00:16:30.379 --> 00:16:32.277
ал бұл сенің қолыңнан келмейді» - деді.

00:16:32.277 --> 00:16:36.161
Мен осымен қатты күрестім. Айтуым тиіс:

00:16:36.161 --> 00:16:38.935
Адам өз тұлғасының өзегінен айрылса,

00:16:38.935 --> 00:16:40.794
яғни мен үшін бұл – ақыл-ойым,

00:16:40.794 --> 00:16:45.203
ол өзінің күш нәрінен айрылады да,
ең әлсіз адамға айналады.

00:16:45.203 --> 00:16:48.245
Мен өзімді тұтастай әлсіз сезіндім,
бірақ тынбастан жұмыстандым.

00:16:48.245 --> 00:16:50.939
Жұмыстандым да, дегеніме қол жеткіздім.

NOTE Paragraph

00:16:50.939 --> 00:16:53.391
Ақырында колледжді бітіріп шықтым.

00:16:53.391 --> 00:16:55.198
Қатарластарымнан 4 жыл көп оқыппын,

00:16:55.198 --> 00:16:59.756
әрі біреуді мені Пристонға
алуын көндірдім.

00:16:59.756 --> 00:17:02.700
Ол менің кеңесші періштем –
Сюзан Фиске болатын.

00:17:02.700 --> 00:17:05.171
Бірақ мен бұл менің жерім емес,

00:17:05.171 --> 00:17:06.845
мен өтірікшімін деп ойлай бердім.

00:17:06.845 --> 00:17:08.426
Ең алғаш сөз сөйлеу алды түні,

00:17:08.426 --> 00:17:11.064
Принстонда 20 адамның алдында 20 минуттық

00:17:11.064 --> 00:17:13.099
сөз сөйлеу алды түні

00:17:13.099 --> 00:17:15.986
ұсталып қалам деп қорыққаным сонша,

00:17:15.986 --> 00:17:18.799
Сюзанға телефон соғып:
«Университеттен кетемін», - дедім.

00:17:18.799 --> 00:17:20.655
Ол: «Кетпейсің,

00:17:20.655 --> 00:17:23.213
себебі бұл сенің қолыңнан
келетініне бәс тіктім.

00:17:23.213 --> 00:17:25.404
Сен қаласың да, былай істейсің:

00:17:25.404 --> 00:17:26.761
жалған кейіп танытасың.

00:17:26.761 --> 00:17:30.541
Олар сұраған әрбір
баяндаманы айтып бересің.

00:17:30.541 --> 00:17:32.280
Тіпті қорқып, тұлай бойың өзіңе

00:17:32.280 --> 00:17:35.249
бағынбаса да, айтқандарын істей бересің.

00:17:35.249 --> 00:17:37.827
«Құдай-ай, қолымнан келіп жатыр,

00:17:37.827 --> 00:17:40.992
соған айналып барам, шынымен
қолымнан келіп жатыр»

00:17:40.992 --> 00:17:43.958
демейінше солай істей бересің», - деді.

00:17:43.958 --> 00:17:46.178
Айтқаныдай жасадым.
Бес жыл аспирантура дегенің

00:17:46.178 --> 00:17:48.139
Солтүстік-батыс университеті үшін аз.

00:17:48.139 --> 00:17:50.696
Содан Гарвардқа түстім.
Мен Гарвардтамын. Бұдан былай

00:17:50.696 --> 00:17:54.196
жаман ойлауды қойдым, бірақ бұған
дейін: «Бұл менің жерім емес,

00:17:54.196 --> 00:17:56.500
бұл жерде болмауым тиіс»
деп ойлай беретінмін.

NOTE Paragraph

00:17:56.500 --> 00:17:58.978
Гарвардтағы алғашқы жылымның аяғында

00:17:58.978 --> 00:18:03.264
бүкіл семестр бойы сөз сөйлемеген
студент қыз кабинетіме келді.

00:18:03.264 --> 00:18:06.891
Оған бұрын «Сабақта белсендірек болуың
тиіс, әйтпесе оқудан шығарып жібереді»

00:18:06.891 --> 00:18:09.253
дегенмін. Оны мүлдем танымайтынмын.

00:18:09.253 --> 00:18:13.235
Ол маған қайғы басқан түрімен:

00:18:13.235 --> 00:18:19.280
«Мен бұл жерде болмауым тиіс», - деді.

00:18:19.280 --> 00:18:23.408
Сол сәтте менде екі нәрсе болды.

00:18:23.408 --> 00:18:24.902
Біріншіден, құдайым-ай,

00:18:24.902 --> 00:18:27.146
мені енді мұндай ойлар мазаламайды.

00:18:27.146 --> 00:18:30.888
Менде енді мұндай сезім жоқ, ал бұл қызда
бар, әрі мен оның жағдайын түсінемі.

00:18:30.888 --> 00:18:33.245
Екіншіден, ол бұл жерде болуы тиіс!

00:18:33.245 --> 00:18:35.259
Ол қолынан келгенше
кейіп таныта алады ғой.

00:18:35.259 --> 00:18:38.999
Мен: «Жоқ, бұл сенің жерің, Қалуың тиіс.

00:18:38.999 --> 00:18:40.434
Ертең барасың да, сенімді кейіп

00:18:40.434 --> 00:18:43.498
танытып, өзіңе сенімді боласың.

00:18:43.498 --> 00:18:46.521
Сен...» (Қошемет)

00:18:46.521 --> 00:18:48.560
(Қошемет)

00:18:48.560 --> 00:18:52.993
«Аудиторияға кіресің де,

00:18:52.993 --> 00:18:55.417
тамаша сөз сөйлеп шығасың» дедім.

00:18:55.417 --> 00:18:58.422
Білесіздер ме? Ол тамаша сөйлеп шықты.

00:18:58.422 --> 00:18:59.665
Адамдар бұрылып қарады да:

00:18:59.665 --> 00:19:02.919
«Мәссаған, оның осы жерде отыратынын
еш байқамаппыз» деді. (Күлкі)

NOTE Paragraph

00:19:02.919 --> 00:19:05.600
Ол айлар өткен соң маған келді,
мен түсіндім:

00:19:05.600 --> 00:19:07.884
ол жай ғана қолынан келгенше
кейіп танытқан жоқ,

00:19:07.884 --> 00:19:10.608
ол соған айналғанша кейіп танытты.

00:19:10.608 --> 00:19:12.431
Ол өзгерді.

00:19:12.431 --> 00:19:16.515
Сол үшін мен сіздерге қолыңыздан
келгенше кейіп танытпаңыздар,

00:19:16.515 --> 00:19:19.312
соған айналғанша кейіп
танытыңыздар дегім келеді.

00:19:19.312 --> 00:19:22.953
Бұл өзгерістер кәдімгідей бөлшегіңізге
айналғанша істей беріңіздер.

NOTE Paragraph

00:19:22.953 --> 00:19:25.608
Соңғы айтарым бар.

00:19:25.608 --> 00:19:30.080
Кішкентай қулықтар үлкен
өзгерістерге алып келе алады.

00:19:30.080 --> 00:19:32.577
Жаңағы екі минут.

00:19:32.577 --> 00:19:34.313
Екі минут, екі минут, екі минут.

00:19:34.313 --> 00:19:37.559
Бағаланатын, әрі күйзелтетін
жағдаймен бетпе-бет келмес бұрын

00:19:37.559 --> 00:19:39.785
екі минут осылай
жасауға тырысыңыздар:

00:19:39.785 --> 00:19:43.504
лифтте, жуынатын бөлме кабинасында, жабық
есік артындағы үстеліңіздің жанында.

00:19:43.504 --> 00:19:45.404
Осылай істеулеріңіз тиіс:

00:19:45.404 --> 00:19:47.766
миыңызға жақсы нәрсе болуын үгіттеңіз.

00:19:47.766 --> 00:19:50.731
Тестестероныңызды өсіріп,
кортизолыңызды түсіріңіз.

00:19:50.731 --> 00:19:54.697
"Өз-өзімді еш көрсете алмадым"
деген кірбің ойлар қалмасын.

00:19:54.697 --> 00:19:56.359
Өзіңізге "қазір барамын да,

00:19:56.359 --> 00:19:58.885
өзімнің кім екенімді көрсетемін"
деп үгіттеңіз.

NOTE Paragraph

00:19:58.885 --> 00:20:01.427
Сөйтіп, мен сізден біріншіден сенімді

00:20:01.427 --> 00:20:05.208
кейіп танытуыңыздан бөлек

00:20:05.208 --> 00:20:07.094
осы тәжірибелеріңізбен

00:20:07.094 --> 00:20:10.322
бөлісе отыруларыңызды сұраймын,
өйткені бұл қиын емес қой.

00:20:10.322 --> 00:20:12.199
Бұл эгома тиіп кетпейді. (Күлкі)

00:20:12.199 --> 00:20:13.896
Адамдармен бөлісіңіздер, себебі

00:20:13.896 --> 00:20:15.947
бұны қажет ететін көптеген адамдар бар,

00:20:15.947 --> 00:20:20.105
олардың құралы, технологиясы, әрі статусы

00:20:20.105 --> 00:20:23.231
мен билігі болмауы мүмкін.
Оларға осы мүмкіндікті беріңіздер,

00:20:23.231 --> 00:20:24.514
себебі олар екі минутқа

00:20:24.514 --> 00:20:27.343
денесімен жалғыз қалуы керек.

00:20:27.343 --> 00:20:30.493
сонда өмірін айтарлықтай өзгерте алады.

00:20:30.493 --> 00:20:34.679
Рақмет. (Қошемет)

00:20:34.679 --> 00:20:41.569
(Қошемет)