1
00:00:06,834 --> 00:00:10,567
ئەمە گوتەیەکی باوە
کە دەڵێن فیلەکان هەرگیز هیچ لەبیر ناکەن،

2
00:00:10,567 --> 00:00:14,884
بەڵام ئەم ئاژەڵە سەرنجڕاکێشانە زۆر زیاترن
لەوەی وەکو زەبەلاح سەیر بکردرێن.

3
00:00:14,884 --> 00:00:16,712
هەرچەندە توێژینەوە دەربارەیان بکەین ،

4
00:00:16,712 --> 00:00:19,178
زیاتر ڕوون دەبێتەوە کە
یادگارە سەرسوڕهێنەرەکەیان

5
00:00:19,178 --> 00:00:22,135
تەنها یەک بوارە لە
زیرەکییە باوەڕ پێنەکراوەکەیان

6
00:00:22,138 --> 00:00:24,821
کە دەیانکات بە یەکێک لە هەرە
کۆمەڵایەتیترین، داهێنەرترین،

7
00:00:24,821 --> 00:00:27,558
و بەخشەندەترین دروستکراوی سەر زەوی.

8
00:00:27,559 --> 00:00:30,498
بە پێچەوانەی زۆربەی گوتەکان دەربارەیان،
گوتەیەکی تر هەیە

9
00:00:30,498 --> 00:00:32,567
کە زانستیانە زۆر دروستە.

10
00:00:32,567 --> 00:00:35,091
فیلەکان ژمارەی تەواوی
فیلەکانی ڕەوەکەیان دەزانن،

11
00:00:35,091 --> 00:00:39,836
دەتوانن ٣٠ لە فیلی کۆمەڵەکەیان
بناسنەوە بەهۆی بینین یان بۆنکردن.

12
00:00:39,836 --> 00:00:41,689
ئەمە یارمەتیدەرێکی زۆر باشە لە کاتی کۆچ

13
00:00:41,689 --> 00:00:45,318
یان ژماردنی فیلی کۆمەڵەکانی تر.

14
00:00:45,318 --> 00:00:49,688
هەروەها ئەوان ئەو ئاماژانە لە یاد ناکەن 
کە وەکو ئاماژەی مەترسین و جیایان دەکەنەوە

15
00:00:49,688 --> 00:00:53,820
و دەتوانن شوێنە گرنگەکانیان بیربکەوێتەوە
کە کۆتا جار سەردانیان کردووە.

16
00:00:53,820 --> 00:00:58,402
بەڵام ئەو یادەوەرییانەی پەیوەندییان نییە
بە مانەوەیان ناوازەکەیان.

17
00:00:58,402 --> 00:01:01,875
فیلەکان نەک تەنها هاوڕێکانیان بیر دەمێنیت

18
00:01:01,875 --> 00:01:06,051
بەڵکو گیاندارانی تریشیان بیر دەمێنێت کە
کاریگەریان لەسەر دروست بکەن.

19
00:01:06,051 --> 00:01:10,250
جارێکیان، دوو فیلی سێرک بە یەکەوە 
بۆ ماوەیەکی کەم نمایشیان کرد

20
00:01:10,250 --> 00:01:14,866
بەڵام دوای ٢٣ ساڵ دواتر زۆر بە 
بینینەوەی یەکتر خۆشحاڵ بوون.

21
00:01:14,866 --> 00:01:18,622
ئەم ناسینەوەیەیان تەنها بۆ فیل نییە.

22
00:01:18,622 --> 00:01:23,339
فیلەکان دوای چەندین دەیە توانیان ئەو
مۆرڤانە بناسەنەوە کە پێشتر لەگەڵیان بوون.

23
00:01:23,339 --> 00:01:28,556
ئەمانە دەرخەری ئەوەن کە یادگەی فیلەکان 
سەرسامترن کە لە تاقیکردنەوەکان دێتەبەرچاو.

24
00:01:28,556 --> 00:01:31,316
بەسەیر کردنی ناو سەریان،
دەتوانین تێگەیین.

25
00:01:31,316 --> 00:01:34,770
فیلەکان خاوەنی گەورەترین مێشکن
لە ناو هەموو شیرەدەرە وشکانییەکان،

26
00:01:34,770 --> 00:01:37,826
هەروەها خاوەنی ئەنجامێکی 
ئاڵۆزی ناوازەی مێشکن.

27
00:01:37,826 --> 00:01:40,759
ئەمە ئەندازەی مێشکی ئاژەڵێکە کە
ئێمە پێشبینی دەکەین

28
00:01:40,759 --> 00:01:42,252
بە پێی ئەندازەی لاشەی،

29
00:01:42,252 --> 00:01:46,785
ئاستی هەستیاری فیلەکان نزیکی ئاستی
هەستیاری شامپانزییەکانن.

30
00:01:46,785 --> 00:01:48,740
سەرەڕای ئەو پەیوەندییە دورە،

31
00:01:48,740 --> 00:01:53,105
پەرەوپێشچوونی لێک نزیک وای لێکردووە
کە لێکچوونی هەبێت لەگەڵ مێشکی مرۆڤدا،

32
00:01:53,105 --> 00:01:55,262
لەگەڵ هاوژمارەیی خانە و گەیەنکە دەمار

33
00:01:55,262 --> 00:01:59,821
و هایپۆکەمپەسی پێشکەوتوو
و بەرگە مێشک.

34
00:01:59,821 --> 00:02:04,047
ئەمە هایپۆکەمپەسە، پەیوەندییەکی باشی هەیە
لەگەڵ هەست، یارمەتی بیرهێنانەوە دەدات

35
00:02:04,047 --> 00:02:08,673
بە کۆدکردنی ڕوداوە گرنگەکان
بۆ ناو یادەوەری درێژخایەن.

36
00:02:08,679 --> 00:02:12,394
هەبوونی توانایەکی ئاوا وای لە 
مێشکی فیلەکان کردووە

37
00:02:12,394 --> 00:02:16,828
زۆر ئاڵۆز و فاکەڵتییەکی ڕاهێندراو بن
لە پشت لە یاد نەکردنەوە.

38
00:02:16,828 --> 00:02:19,949
ئەمەیە کە وا لە فیلەکان دەکات بتوانین
بمێننەوە لە ماوەی گەنجییاندا

39
00:02:19,949 --> 00:02:22,790
بە ناسینەوەی ئاماژەی ئاگادارییەکان
لە قۆناغی دواتریاندا،

40
00:02:22,790 --> 00:02:27,029
ڕەوە فیلی بە تەمەن بە ڕێژەیەکی
زیاتر دەمێننەوە.

41
00:02:27,029 --> 00:02:31,672
بە داخەوە، ئەوەشی کە وا دەکات
فیل ئاژەڵێکی نامرۆڤی بێت.

42
00:02:31,672 --> 00:02:34,863
بریتییە لە توشبوون بە
شڵەژانی پاش کارەسات.

43
00:02:34,863 --> 00:02:38,437
بەرگە مێشکی فیل وا دەکات کە توانای
چارەسەرکردنی کێشەیان هەبێت،

44
00:02:38,437 --> 00:02:42,003
کە بەچەندین شێوە ئەمەیان پشان داوە.

45
00:02:42,003 --> 00:02:44,464
هەروەها بە کۆمەڵیش کێشە چارەسەر دەکەن،

46
00:02:44,464 --> 00:02:49,079
هەندێک جار توێژەرانیش فریو دەدەن
و هاوڕێکانیان کۆنتڕۆڵ دەکەن.

47
00:02:49,079 --> 00:02:53,086
ئەوان لە ژمارە زانینیش تێدەگەن،
دەتوانن چاودێری بڕی ئەو میوەییە

48
00:02:53,086 --> 00:02:56,722
بکەن کە لە دوو سوزگەدایە دوای 
ئەنجامدانی چەند گۆڕانکارییەک بەسەریاندا.

49
00:02:56,722 --> 00:02:59,625
دەگمەنی پێکهاتەیی یادەوەری و 
چارەسەرکردنی کێشە

50
00:02:59,625 --> 00:03:03,061
دەتوانرێت بەشێک لە زیرەکانەترین
ڕەفتارەکانی فیل لێکبداتەوە،

51
00:03:03,093 --> 00:03:06,068
بەڵام هەموو شتێک ڕوون ناکەتەوە
ئەمە تەنها دەستپێکی فێربوونە

52
00:03:06,068 --> 00:03:07,983
دەربارەی ژیانی بیری و هۆشییان.

53
00:03:07,983 --> 00:03:12,078
فیلەکان زمانی لاشە و ئاماژەی دەنگی 
بەکاردەهێنن بۆ پەیوەندی کردن،

54
00:03:12,078 --> 00:03:15,809
تا دەگات بە شەپۆلی ژێر دەنگی کە دەتوانرێت
ببیسترێن لە دووری چەند کیلۆمەترێکەوە.

55
00:03:15,809 --> 00:03:21,348
تێگەیشتنی ئەوان بۆ ڕێزمان دەرخەری ئەوەیە
کە ئەوانی زمان و ڕێسای خۆیان هەیە.

56
00:03:21,348 --> 00:03:25,982
ئەم شێوەیەی زمان لەوانەیە سەرکەوتن بەدەست
بهێنێت بەسەر پەیوەندییە سادەییەکەیان.

57
00:03:25,982 --> 00:03:29,033
فیلەکان دەتوانن هونەر بکەن بە
هەڵبژاردن و تێکەڵکردنی

58
00:03:29,033 --> 00:03:31,648
ڕەنگی و توڵی جیاواز.

59
00:03:31,648 --> 00:03:36,656
و دەتوانن ١٢ تۆنی جیاوازی مۆسیقا بناسنەوە
و ئاوازی تازەی لێ دروست بکەنەوە.

60
00:03:36,656 --> 00:03:39,205
و بەڵی، ئەوانی باندیشییان هەیە.

61
00:03:39,205 --> 00:03:42,103
بەڵام سەرەڕای ئەوە جوانترین شت
سەبارەت بە فیلەکان

62
00:03:42,103 --> 00:03:45,507
وزەکەیانە کە زۆر گرنگتریشە لە 
زیرەکییەکەیان:

63
00:03:45,507 --> 00:03:50,582
هەستی تێگەیشتن لە ئەوانی تر،
خۆنەپەرستی، و دادپەروەری.

64
00:03:50,582 --> 00:03:54,457
فیلەکان تاکە ئاژەڵن کە بێتاقەت دەبن
بە لەدەستدانی فیلێکی تری کۆمەڵەکەیان،

65
00:03:54,457 --> 00:03:58,241
مەراسیمی بۆ ئەنجام دەدەن 
و سەردانی گۆڕەکەی دەکەن.

66
00:03:58,241 --> 00:04:01,577
هەمان بێتاقەتییان بۆ
گیان لەبەرانی تریش هەیە.

67
00:04:01,577 --> 00:04:05,353
فیلێک نەیویست دارێک بخاتە ناو کونێکەوە

68
00:04:05,353 --> 00:04:07,541
کە سەگێک تیایدا خەوتبوو،

69
00:04:07,541 --> 00:04:11,428
لە کاتێکدا ئەگەر توشی مرۆڤێکی بریندار ببێت
ئەوا پارێزگاری لێدەکات

70
00:04:11,428 --> 00:04:14,637
و بەلوتیان ئاسودەییان پێ دەبەخشن.

71
00:04:14,637 --> 00:04:17,759
لە لایەکی تر، فیل هێرش دەکاتە
سەر دانیشتوانی گوندەکانیش

72
00:04:17,759 --> 00:04:21,407
ڕاستەوخۆ دوای ئەوەی کە هێرشیان
دەکرێتە سەر بۆ ئەوەی ڕاو بکرێن،

73
00:04:21,407 --> 00:04:23,708
و وەکو تۆڵەیەکی بەمەبەست هەژماری دەکەن.

74
00:04:23,708 --> 00:04:25,711
کاتێک ئێمە هەموو ئەم بەڵگانە دەخەینە ڕوو،

75
00:04:25,711 --> 00:04:28,676
لەگەڵ ئەوەشی کە ئەوان جۆرێکن 
لەم چەند جۆرە کەمەی

76
00:04:28,676 --> 00:04:31,208
کە خۆیان دەناسنەوە لە ئاوێنەدا،

77
00:04:31,208 --> 00:04:32,934
قورسە خۆمان لا بدەین لەوەی کە

78
00:04:32,934 --> 00:04:37,224
ئەوان بە ئاگان،
زیرەکن، و بونەوەری هەستیارن.

79
00:04:37,224 --> 00:04:42,194
بە داخەوە، مامەڵکردنی مرۆڤ لەگەڵ فیلەکان
لە هەمان ئاستی هەستیاری فیل نییە،

80
00:04:42,194 --> 00:04:45,924
کە بەردەوام دەبنە قوربانی لە ئاسیا،

81
00:04:45,924 --> 00:04:50,487
ڕاوکردنیان و بردنی عاجەکانیان لە ئەفریقا،
و مامەڵەی نەگونجاو لە هەموو جیهاندا.

82
00:04:50,487 --> 00:04:53,139
بە درک پێکدرنی ئەوەی کە ئێستا
دەربارەی فیلەکان دەیزانین

83
00:04:53,139 --> 00:04:56,365
و ئەوان بەردەوام چیمان فێردەکەن دەربارەی
زیرەکی ئاژەڵ،

84
00:04:56,365 --> 00:04:58,693
زۆر گرنگترە لەوەی دڵنیابینەوە

85
00:04:58,693 --> 00:05:03,697
کە هۆزانڤانی ئینگلیزی جۆن دۆن لە
شاکاری گەورەیی سروشت بۆمان باس دەکات

86
00:05:03,722 --> 00:05:06,766
کە هەرگیز وون نابێت لە دونیادا.