WEBVTT

00:00:01.890 --> 00:00:03.820
Bu videoda 
kardiostimulyator

00:00:03.820 --> 00:00:07.480
hüceyrələrindən danışacağıq. Onların
fəaliyyət potensialını

00:00:07.480 --> 00:00:09.090
çəkəcəyəm.

00:00:09.090 --> 00:00:12.620
Qrafikdə həm zamanı,
həm də millivoltları

00:00:12.620 --> 00:00:14.990
göstərək.

00:00:14.990 --> 00:00:18.890
Bura müsbət, bura isə
mənfidir.

00:00:18.890 --> 00:00:22.770
Xüsusi olaraq,SA düyündəki 
kardiostimulyator

00:00:22.770 --> 00:00:25.600
hüceyrələrindən
danışacağıq.

00:00:25.600 --> 00:00:28.000
Bu, SA düyündəki fəaliyyət
potensialıdır və

00:00:28.000 --> 00:00:31.740
bildiyimiz kimi, mənfidə
başlayır və yavaş-yavaş artır.

00:00:31.740 --> 00:00:34.170
Bunun səbəbi natriumun
hüceyrəyə

00:00:34.170 --> 00:00:36.690
sızmasıdır.

00:00:36.690 --> 00:00:40.970
Burda başqa ionlar
da var, amma əsas natriumdur.

00:00:40.970 --> 00:00:42.830
Fəaliyyət potensialı
yavaş-yavaş yuxarı,

00:00:42.830 --> 00:00:45.200
bu çəkdiyim qıcıq
qapısına qədər gedir.

00:00:45.200 --> 00:00:46.900
Bəs bu qıcıq qapısı nə üçündür?

00:00:46.900 --> 00:00:50.480
Qıcıq qapısı - qırıq-qırıq xətt ilə
göstərdiyim sərhəd olub, kalsium

00:00:50.480 --> 00:00:52.830
kanallarının açılmağa başladığı
nöqtəni

00:00:52.830 --> 00:00:54.530
ifadə edir.

00:00:54.530 --> 00:00:56.600
Kanallar açılır və 
nəticədə hüceyrə

00:00:56.600 --> 00:00:58.166
daha da müsbətləşir.

00:00:58.166 --> 00:00:59.540
Onsuz da müsbət
yöndə

00:00:59.540 --> 00:01:01.360
gedirdi,indi daha da
müsbətləşmiş oldu.

00:01:01.360 --> 00:01:03.740
Təxminən bu nöqtəyə
gəlib çatır.

00:01:03.740 --> 00:01:07.680
Bu nöqtəyə çatdıqda
potensialdan asılı kalsium

00:01:07.680 --> 00:01:10.230
kanalları bağlanır və
kalium kanalları açılır.

00:01:10.230 --> 00:01:11.890
Nəticədə membranda repolyarizasiya

00:01:11.890 --> 00:01:15.810
baş verir.

00:01:15.810 --> 00:01:18.590
Hələ ki 3 mərhələdən, yəni 3
fazadan danışdıq.

00:01:18.590 --> 00:01:22.180
Bura faza 4,

00:01:22.180 --> 00:01:24.750
bura faza 0, bura isə
faza 1-dir.

00:01:24.750 --> 00:01:28.010
Bu üç fazanı
dedik.

00:01:28.010 --> 00:01:30.010
İndi daha dərindən
düşünək.

00:01:30.010 --> 00:01:33.205
Bu
çəkdiyim

00:01:33.205 --> 00:01:35.080
bir ürək
döyüntüsünü

00:01:35.080 --> 00:01:37.420
təmsil etsin.

00:01:37.420 --> 00:01:39.030
Bunu davam etdirmək

00:01:39.030 --> 00:01:41.817
istəsəm, gərək ardınca
buna bənzəyən şəkillər çəkim.

00:01:41.817 --> 00:01:43.650
Hər biri bir
ürək döyüntüsünü

00:01:43.650 --> 00:01:46.275
təmsil

00:01:46.275 --> 00:01:48.770
edir.

00:01:48.770 --> 00:01:51.786
Tutaq ki, 2-3 dəqiqə
döyünmüş

00:01:51.786 --> 00:01:53.160
bir ürəyin
ritmini

00:01:53.160 --> 00:01:56.870
analiz edirik.
Ard-arda düzülmüş çoxlu fəaliyyət

00:01:56.870 --> 00:01:59.650
potensialı var, bu
cür görünür.

00:01:59.650 --> 00:02:02.600
Bəs bu ürək 
döyüntüsünü

00:02:02.600 --> 00:02:05.080
qısaltmaq istəsəm,
qurtarması lazım olan

00:02:05.080 --> 00:02:07.780
yerin əvəzinə burada bitirsəm,
nə olar?

00:02:07.780 --> 00:02:11.140
Bu hal faza 4-dəki fəaliyyət
potensialına təsir edər.

00:02:11.140 --> 00:02:16.520
Başqa sözlə,
ürək döyüntüsü sürətlənər.

00:02:16.520 --> 00:02:18.150
Bəs bu, nəyə
təsir edər?

00:02:18.150 --> 00:02:20.358
Ürək döyüntülərinin
ard-arda düzülməsi, hər

00:02:20.358 --> 00:02:22.840
bir ürək döyüntüsünün daha
sürətli olması deməkdir.

00:02:22.840 --> 00:02:25.145
Növbəti ürək döyüntüsü

00:02:25.145 --> 00:02:27.530
daha tez başlayar

00:02:27.530 --> 00:02:30.910
və daha tez qurtarar.

00:02:30.910 --> 00:02:34.650
Nəticədə nə

00:02:34.650 --> 00:02:36.700
olacaq?

00:02:36.700 --> 00:02:38.380
Bir dəqiqənin

00:02:38.380 --> 00:02:39.847
sonunda

00:02:39.847 --> 00:02:41.430
daha çox ürək döyüntüsü

00:02:41.430 --> 00:02:44.210
ilə qarşılaşacağıq.

00:02:44.210 --> 00:02:47.110
Ürək döyüntüləri nə qədər
qısa olarsa, ürəyin ritmi də

00:02:47.110 --> 00:02:50.010
o qədər
sürətli olar.

00:02:50.010 --> 00:02:53.542
Qısacası,
nəbz sürətlənir.

00:02:53.542 --> 00:02:55.000
Bu, əslində
çox vacibdir.

00:02:55.000 --> 00:02:57.820
Çünki ürəyin ritmi barədə
tez-tez düşünürük,

00:02:57.820 --> 00:02:59.720
amma hər bir
ürək döyüntüsünün

00:02:59.720 --> 00:03:01.840
nə demək olduğunu
heç fikirləşmirik.

00:03:01.840 --> 00:03:04.710
Belə bir halda, hər ürək
döyüntüsü daha sürətli olur.

00:03:04.710 --> 00:03:06.940
Bəs bunun əksi olsa,
necə olar?

00:03:06.940 --> 00:03:09.080
Tutaq ki, bu xətti 
uzadırıq. Bu halda

00:03:09.080 --> 00:03:11.760
ürək döyüntüsü
daha çox çəkir.

00:03:11.760 --> 00:03:13.670
Ürək döyüntüsünün
daha uzunmüddətli

00:03:13.670 --> 00:03:15.360
olması bir dəqiqədə
daha az

00:03:15.360 --> 00:03:19.510
ürək döyüntüsünün
olmağı deməkdir.

00:03:19.510 --> 00:03:21.010
Yəni,ürəyin
ritmi

00:03:21.010 --> 00:03:23.840
və ya 
nəbz yavaşlayır.

00:03:23.840 --> 00:03:28.120
Belə çıxır ki, ürəyin
ritmini dəyişdirmək

00:03:28.120 --> 00:03:31.890
elə ürək döyüntüsünün
müddətini

00:03:31.890 --> 00:03:35.310
dəyişdirmək
deməkdir.

00:03:35.310 --> 00:03:37.770
Bu da çox vacibdir.

00:03:37.770 --> 00:03:39.670
İndi bir az da irəli
gedək və

00:03:39.670 --> 00:03:42.360
xəyali bir təcrübə edək.
Təsəvvür edək ki,

00:03:42.360 --> 00:03:45.760
bu nöqtə saniyənin

00:03:45.760 --> 00:03:47.780
onda biridir.

00:03:47.780 --> 00:03:50.540
Dəqiqliklə onda bir olmaya
bilər, amma biz

00:03:50.540 --> 00:03:52.670
elə olduğunu düşünək.

00:03:52.670 --> 00:03:56.340
Tam bu nöqtədə ikən, yəni
saniyənin

00:03:56.340 --> 00:03:59.820
onda biri qədər vaxt keçdikdə
hüceyrəyə nə olacaq?

00:03:59.820 --> 00:04:01.130
Gəlin bir az yer açaq və

00:04:01.130 --> 00:04:04.520
hüceyrənin saniyənin
onda birində

00:04:04.520 --> 00:04:07.690
necə görünəcəyini 
çəkərək göstərək.

00:04:07.690 --> 00:04:11.920
Ürək ritmini
tənzimləyən

00:04:11.920 --> 00:04:14.990
kardiostimulyator hüceyrəmizdə
saniyənin onda birində nə

00:04:14.990 --> 00:04:17.070
baş verdiyinə baxaq.

00:04:17.070 --> 00:04:19.180
Hüceyrəni
sadə bir

00:04:19.180 --> 00:04:21.160
şəkildə
çəkəcəm.

00:04:21.160 --> 00:04:24.680
Hüceyrənin
içinə

00:04:24.680 --> 00:04:28.100
sızan ionları da 
çəkək.

00:04:28.100 --> 00:04:30.490
Dediyimiz kimi,
əsas

00:04:30.490 --> 00:04:32.845
natrium

00:04:32.845 --> 00:04:35.960
hüceyrəyə sızır.

00:04:35.960 --> 00:04:39.180
Onlardan bir 
neçəsini

00:04:39.180 --> 00:04:42.172
çəkdim.

00:04:42.172 --> 00:04:43.880
Təbii ki, hüceyrəyə təkcə

00:04:43.880 --> 00:04:46.330
natrium yox, başqa

00:04:46.330 --> 00:04:48.480
ionlar da

00:04:48.480 --> 00:04:50.700
sızır.
Natriumun əsas ion olduğunu,

00:04:50.700 --> 00:04:55.510
yəni bu hüceyrənin daha çox
natriuma qarşı

00:04:55.510 --> 00:04:59.410
keçirici olduğunu bilirik.
Amma kalsium da hüceyrəyə və kalium

00:04:59.410 --> 00:05:00.560
da çölə sıza bilər.

00:05:00.560 --> 00:05:03.830
Yəni, içəri və çölə doğru hərəkət
edən başqa ionlar da var.

00:05:03.830 --> 00:05:05.710
Yenə də bu nümunədə
natriumun membran

00:05:05.710 --> 00:05:10.730
potensialına ən çox töhfə
verən ion olduğunu deyə bilərik.

00:05:10.730 --> 00:05:14.350
Onda membrana da yaxından

00:05:14.350 --> 00:05:16.366
baxaq və nə

00:05:16.366 --> 00:05:17.990
baş verdiyini

00:05:17.990 --> 00:05:22.620
anlamağa çalışaq.

00:05:22.620 --> 00:05:25.100
Bu reseptorlar
simpatik sinirlərdən

00:05:25.100 --> 00:05:30.800
gələn neyromediator
üçündür.

00:05:30.800 --> 00:05:33.490
Yəni, simpatik sinirlər aşağı
gəlir və

00:05:33.490 --> 00:05:37.760
kardiostimulyator
hüceyrəmizin

00:05:37.760 --> 00:05:40.370
üzərində
dayanır.

00:05:43.650 --> 00:05:49.290
Bu simpatik 
sinirlər

00:05:49.290 --> 00:05:50.960
noradrenalin adlanan
neyromediatoru

00:05:50.960 --> 00:05:55.130
buraxırlar.

00:05:55.130 --> 00:05:56.970
Noradrenalinlər gəlib bu

00:05:59.820 --> 00:06:03.740
reseptorların boşluğunu
doldururlar

00:06:03.740 --> 00:06:06.580
və bu, hüceyrəyə bu ionlara qarşı
keçirici olması və onların

00:06:06.580 --> 00:06:08.850
membran boyunca
hərəkətinə icazə verməsi üçün

00:06:08.850 --> 00:06:11.550
siqnal göndərir.

00:06:11.550 --> 00:06:15.200
Hüceyrə də 
bu siqnala

00:06:15.200 --> 00:06:17.540
uyğun hərəkət edir.

00:06:17.540 --> 00:06:21.255
İndi digər tərəfə baxaq.
Burda başqa reseptorlar

00:06:21.255 --> 00:06:22.630
qrupu da var.
Hüceyrənin iki

00:06:22.630 --> 00:06:24.800
fərqli tərəfi kimi çəkirəm, amma
realda belə

00:06:24.800 --> 00:06:27.290
olmur. Fərqləri izah etmək üçün
belə göstərirəm.

00:06:27.290 --> 00:06:32.050
Bu reseptora
başqa növ

00:06:32.050 --> 00:06:38.010
neyromediatorlar da
birləşir.

00:06:38.010 --> 00:06:40.850
Burdakılar 
asetilxolindir.

00:06:44.530 --> 00:06:49.230
Asetilxolin də bura bir siqnal
göndərir və bu siqnal

00:06:49.230 --> 00:06:56.100
parasimpatik 
sinirlərdən gəlir.

00:06:56.100 --> 00:06:58.660
Simpatik və parasimpatik sinirləri,
yəqin ki, haradasa

00:06:58.660 --> 00:06:59.460
eşitmisiniz.

00:06:59.460 --> 00:07:03.450
İkisi də avtonom sinir sisteminin
bir hissəsidir.

00:07:03.450 --> 00:07:05.010
Parasimpatik sinirlər 
simpatik

00:07:05.010 --> 00:07:06.510
sinirlərdən gələn mesajın
əksini

00:07:06.510 --> 00:07:09.330
göndərir. Hüceyrəyə
bu qədər keçirici olmamaq və

00:07:09.330 --> 00:07:11.810
bu qədər çox ionun membranından
içəri və çölə

00:07:11.810 --> 00:07:14.850
keçməsinə icazə verməmək
barəsində siqnal

00:07:14.850 --> 00:07:17.280
göndərir.

00:07:17.280 --> 00:07:20.290
Bu əks mesajlar
bir-birini balanslaşdırır.

00:07:20.290 --> 00:07:23.642
Beləcə, bu 
çəkdiyim şəkil

00:07:23.642 --> 00:07:25.100
ortaya çıxır.

00:07:25.100 --> 00:07:28.210
Hüceyrənin içinə natrium və bir qədər
kalsium daxil olur,

00:07:28.210 --> 00:07:31.160
bir qədər kalium da 
çölə çıxır.

00:07:31.160 --> 00:07:34.610
Gəlin indi belə
bir hadisəni təsəvvür edək.

00:07:34.610 --> 00:07:38.380
Əvvəla, bu hissəni kopyalayıb

00:07:38.380 --> 00:07:40.140
bura yapışdırıram.

00:07:40.140 --> 00:07:42.410
Bu dəfə fərqli

00:07:42.410 --> 00:07:43.420
bir hadisəyə

00:07:43.420 --> 00:07:46.990
baxaq.

00:07:46.990 --> 00:07:49.080
Təsəvvür edək ki,

00:07:49.080 --> 00:07:53.340
burda daha çox simpatik
sinir var.

00:07:53.340 --> 00:07:56.030
Hüceyrəyə parasimpatik
sinirdən daha çox

00:07:56.030 --> 00:07:59.310
simpatik sinirlər
daxil olur.

00:07:59.310 --> 00:08:02.150
Bu halda burda
gördüyümüzdən

00:08:02.150 --> 00:08:04.240
daha çox neyromediator olur.
Burdakı

00:08:04.240 --> 00:08:07.390
neyromediatorların
hamısının

00:08:07.390 --> 00:08:10.480
hüceyrəyə siqnal 
göndərdiyini

00:08:10.480 --> 00:08:12.120
düşünək.

00:08:12.120 --> 00:08:15.940
Sol tərəfdə 3, sağ tərəfdə
isə bircə dənə

00:08:15.940 --> 00:08:19.690
reseptorumuz var.
Bu da o deməkdir ki,

00:08:19.690 --> 00:08:21.800
simpatik sinir siqnalı
parasimpatik siqnaldan

00:08:21.800 --> 00:08:24.764
daha güclüdür.

00:08:24.764 --> 00:08:26.930
Bu halda hüceyrəyə

00:08:26.930 --> 00:08:29.860
daha çox natrium

00:08:29.860 --> 00:08:35.350
daxil olur.

00:08:35.350 --> 00:08:37.980
Çünki bildiyimiz kimi, 
simpatik sinirlərin

00:08:37.980 --> 00:08:41.654
göndərdiyi siqnal sayəsində hüceyrələrin
keçiriciliyi artır.

00:08:41.654 --> 00:08:45.290
Beləcə, daha çox natrium
və kalsium

00:08:45.290 --> 00:08:47.870
içəri daxil olar.

00:08:47.870 --> 00:08:50.640
Eyni şəkildə, daha

00:08:50.640 --> 00:08:53.270
çox kalium hüceyrədən çıxır.

00:08:53.270 --> 00:08:57.910
Sadə dildə desək,
simpatik sinirlər ionların

00:08:57.910 --> 00:09:00.630
hərəkətliliyini 
artırır.

00:09:00.630 --> 00:09:02.827
Nəticədə içəri daha çox

00:09:02.827 --> 00:09:04.660
natrium və kalsium daxil olur

00:09:04.660 --> 00:09:07.620
və daha çox kalium çıxır.

00:09:07.620 --> 00:09:08.560
Bu, çox maraqlıdır,

00:09:08.560 --> 00:09:10.719
yadımızda saxlayaq.

00:09:10.719 --> 00:09:12.510
Eyni addımları
təkrar edəcəyəm ki,

00:09:12.510 --> 00:09:14.885
sizə bunun tam əksi doğru
olduqda baş verənləri

00:09:14.885 --> 00:09:19.800
göstərim. Bu halda da daha çox
parasimpatik sinir siqnalı olduğunu

00:09:19.800 --> 00:09:23.835
düşünək.
Bu, üçüncü haldır.

00:09:23.835 --> 00:09:26.790
İlk ssenari təməl idi.

00:09:26.790 --> 00:09:28.590
Üçüncü halda bu reseptorlara
birləşən

00:09:28.590 --> 00:09:33.390
daha çox asetilxolin
olduğunu düşünək.

00:09:33.390 --> 00:09:37.670
Bu vəziyyətdə

00:09:37.670 --> 00:09:41.240
parasimpatik sinir siqnalı
simpatik sinir siqnalından daha güclüdür.

00:09:41.240 --> 00:09:43.860
Bu halda əvvəlki
ssenaridəki kimi bir ion

00:09:43.860 --> 00:09:47.570
hərəkətliliyi olmayacaq.
Hüceyrəyə daha az

00:09:47.570 --> 00:09:49.840
natrium daxil olacaq.

00:09:49.840 --> 00:09:51.560
Bunların hamısı saniyənin
1/10-də baş

00:09:51.560 --> 00:09:54.240
verir. Yəni,bu hüceyrəni
saniyənin onda birində tutsanız,

00:09:54.240 --> 00:09:55.900
bu halda hüceyrəyə daha az natrium

00:09:55.900 --> 00:09:59.290
və kalsium daxil olmuş və

00:09:59.290 --> 00:10:02.340
daha az kalium çıxmış olacaq.

00:10:02.340 --> 00:10:05.080
İki fərqli hal üçün

00:10:05.080 --> 00:10:07.680
çəkdiyimiz bu iki şəkil
bir-birindən çox fərqlidir.

00:10:07.680 --> 00:10:10.140
İki ssenaridə də eyni
ionlar var və

00:10:10.140 --> 00:10:12.990
eyni istiqamətdə

00:10:12.990 --> 00:10:15.110
hərəkət edirlər, amma

00:10:15.110 --> 00:10:19.050
müəyyən bir zaman ərzində
axan yükün miqdarı

00:10:19.050 --> 00:10:22.157
bir-birindən 
fərqlidir.

00:10:22.157 --> 00:10:24.240
Bəzi yerlərdə bu hala
cərəyan deyildiyini də

00:10:24.240 --> 00:10:25.720
eşidə bilərsiniz.
Simpatik

00:10:25.720 --> 00:10:28.870
sinirlər cərəyanı artırır və
parasimpatik sinirlər də cərəyanı,

00:10:28.870 --> 00:10:32.200
yəni müəyyən zaman ərzində hərəkət
edən

00:10:32.200 --> 00:10:34.830
yükün miqdarını azaldır.

00:10:34.830 --> 00:10:37.280
Bəs bütün bu məlumatları

00:10:37.280 --> 00:10:38.780
videonun əvvəlində çəkdiyimiz

00:10:38.780 --> 00:10:40.810
qrafikdə necə 
göstərək?

00:10:40.810 --> 00:10:43.470
Yenə qırmızı və yaşıl
rənglərdən istifadə edə bilərik,

00:10:43.470 --> 00:10:47.920
çünki bayaq da onlarla
çəkmişdik.

00:10:47.920 --> 00:10:51.736
Yaşıl simpatik sinir siqnalının
daha çox olduğu halı təmsil edir.

00:10:51.736 --> 00:10:53.360
Bu ssenaridə nə
baş verir?

00:10:53.360 --> 00:10:59.160
Hüceyrənin içinə dolan yük
miqdarı artır.

00:10:59.160 --> 00:11:03.010
Yəni, saniyənin onda birinə
təsadüf edən bu nöqtədə hüceyrədə

00:11:03.010 --> 00:11:04.000
daha çox ion var və

00:11:04.000 --> 00:11:05.730
artıq qıcıq
qapısına

00:11:05.730 --> 00:11:07.660
çatmışıq.

00:11:07.660 --> 00:11:10.930
Burdan da fəaliyyət 
potensialı yuxarı qalxacaq.

00:11:10.930 --> 00:11:14.200
Bu cür yüksəlir və
aşağı enir.

00:11:14.200 --> 00:11:17.030
Nəbz də sürətlənir, çünki
ürək döyüntüləri

00:11:17.030 --> 00:11:21.090
qısalıb.
Parasimpatik sinirlər

00:11:21.090 --> 00:11:23.810
üçün isə bunun əksi
keçərlidir.

00:11:23.810 --> 00:11:25.430
Parasimpatiklərdə
bu qıcıq

00:11:25.430 --> 00:11:29.840
qapısına çatmaq daha
uzun çəkir.

00:11:29.840 --> 00:11:32.740
Çünki bu ssenaridə saniyənin
onda birində

00:11:32.740 --> 00:11:35.920
hüceyrənin içində az miqdarda
natrium və kalsium olur və

00:11:35.920 --> 00:11:38.310
az miqdarda kalium hüceyrədən
kənara çıxır.

00:11:38.310 --> 00:11:42.230
Burda da bayaqkına
çox oxşayan

00:11:42.230 --> 00:11:45.530
fəaliyyət potensialı əmələ gəlir.

00:11:45.530 --> 00:11:48.710
Ürək döyüntüləri
daha uzun çəkdiyinə görə

00:11:48.710 --> 00:11:51.060
ürəyin ritmi də
aşağı olur.

00:11:51.060 --> 00:11:54.390
Bu iki ssenariyə baxdıqda hüceyrəyə
axan cərəyan miqdarının dəyişdiyini

00:11:54.390 --> 00:11:55.170
görə bilirik.

00:11:55.170 --> 00:11:58.855
Yəni, ürəyin ritmini dəyişdirmək üçün
simpatik və parasimpatik sinirlər

00:11:58.855 --> 00:12:02.580
vasitəsilə faza 4-ə toxunuşlar
edirik.