0:00:01.890,0:00:03.820 Bu videoda [br]kardiostimulyator 0:00:03.820,0:00:07.480 hüceyrələrindən danışacağıq. Onların[br]fəaliyyət potensialını 0:00:07.480,0:00:09.090 çəkəcəyəm. 0:00:09.090,0:00:12.620 Qrafikdə həm zamanı,[br]həm də millivoltları 0:00:12.620,0:00:14.990 göstərək. 0:00:14.990,0:00:18.890 Bura müsbət, bura isə[br]mənfidir. 0:00:18.890,0:00:22.770 Xüsusi olaraq,SA düyündəki [br]kardiostimulyator 0:00:22.770,0:00:25.600 hüceyrələrindən[br]danışacağıq. 0:00:25.600,0:00:28.000 Bu, SA düyündəki fəaliyyət[br]potensialıdır və 0:00:28.000,0:00:31.740 bildiyimiz kimi, mənfidə[br]başlayır və yavaş-yavaş artır. 0:00:31.740,0:00:34.170 Bunun səbəbi natriumun[br]hüceyrəyə 0:00:34.170,0:00:36.690 sızmasıdır. 0:00:36.690,0:00:40.970 Burda başqa ionlar[br]da var, amma əsas natriumdur. 0:00:40.970,0:00:42.830 Fəaliyyət potensialı[br]yavaş-yavaş yuxarı, 0:00:42.830,0:00:45.200 bu çəkdiyim qıcıq[br]qapısına qədər gedir. 0:00:45.200,0:00:46.900 Bəs bu qıcıq qapısı nə üçündür? 0:00:46.900,0:00:50.480 Qıcıq qapısı - qırıq-qırıq xətt ilə[br]göstərdiyim sərhəd olub, kalsium 0:00:50.480,0:00:52.830 kanallarının açılmağa başladığı[br]nöqtəni 0:00:52.830,0:00:54.530 ifadə edir. 0:00:54.530,0:00:56.600 Kanallar açılır və [br]nəticədə hüceyrə 0:00:56.600,0:00:58.166 daha da müsbətləşir. 0:00:58.166,0:00:59.540 Onsuz da müsbət[br]yöndə 0:00:59.540,0:01:01.360 gedirdi,indi daha da[br]müsbətləşmiş oldu. 0:01:01.360,0:01:03.740 Təxminən bu nöqtəyə[br]gəlib çatır. 0:01:03.740,0:01:07.680 Bu nöqtəyə çatdıqda[br]potensialdan asılı kalsium 0:01:07.680,0:01:10.230 kanalları bağlanır və[br]kalium kanalları açılır. 0:01:10.230,0:01:11.890 Nəticədə membranda repolyarizasiya 0:01:11.890,0:01:15.810 baş verir. 0:01:15.810,0:01:18.590 Hələ ki 3 mərhələdən, yəni 3[br]fazadan danışdıq. 0:01:18.590,0:01:22.180 Bura faza 4, 0:01:22.180,0:01:24.750 bura faza 0, bura isə[br]faza 1-dir. 0:01:24.750,0:01:28.010 Bu üç fazanı[br]dedik. 0:01:28.010,0:01:30.010 İndi daha dərindən[br]düşünək. 0:01:30.010,0:01:33.205 Bu[br]çəkdiyim 0:01:33.205,0:01:35.080 bir ürək[br]döyüntüsünü 0:01:35.080,0:01:37.420 təmsil etsin. 0:01:37.420,0:01:39.030 Bunu davam etdirmək 0:01:39.030,0:01:41.817 istəsəm, gərək ardınca[br]buna bənzəyən şəkillər çəkim. 0:01:41.817,0:01:43.650 Hər biri bir[br]ürək döyüntüsünü 0:01:43.650,0:01:46.275 təmsil 0:01:46.275,0:01:48.770 edir. 0:01:48.770,0:01:51.786 Tutaq ki, 2-3 dəqiqə[br]döyünmüş 0:01:51.786,0:01:53.160 bir ürəyin[br]ritmini 0:01:53.160,0:01:56.870 analiz edirik.[br]Ard-arda düzülmüş çoxlu fəaliyyət 0:01:56.870,0:01:59.650 potensialı var, bu[br]cür görünür. 0:01:59.650,0:02:02.600 Bəs bu ürək [br]döyüntüsünü 0:02:02.600,0:02:05.080 qısaltmaq istəsəm,[br]qurtarması lazım olan 0:02:05.080,0:02:07.780 yerin əvəzinə burada bitirsəm,[br]nə olar? 0:02:07.780,0:02:11.140 Bu hal faza 4-dəki fəaliyyət[br]potensialına təsir edər. 0:02:11.140,0:02:16.520 Başqa sözlə,[br]ürək döyüntüsü sürətlənər. 0:02:16.520,0:02:18.150 Bəs bu, nəyə[br]təsir edər? 0:02:18.150,0:02:20.358 Ürək döyüntülərinin[br]ard-arda düzülməsi, hər 0:02:20.358,0:02:22.840 bir ürək döyüntüsünün daha[br]sürətli olması deməkdir. 0:02:22.840,0:02:25.145 Növbəti ürək döyüntüsü 0:02:25.145,0:02:27.530 daha tez başlayar 0:02:27.530,0:02:30.910 və daha tez qurtarar. 0:02:30.910,0:02:34.650 Nəticədə nə 0:02:34.650,0:02:36.700 olacaq? 0:02:36.700,0:02:38.380 Bir dəqiqənin 0:02:38.380,0:02:39.847 sonunda 0:02:39.847,0:02:41.430 daha çox ürək döyüntüsü 0:02:41.430,0:02:44.210 ilə qarşılaşacağıq. 0:02:44.210,0:02:47.110 Ürək döyüntüləri nə qədər[br]qısa olarsa, ürəyin ritmi də 0:02:47.110,0:02:50.010 o qədər[br]sürətli olar. 0:02:50.010,0:02:53.542 Qısacası,[br]nəbz sürətlənir. 0:02:53.542,0:02:55.000 Bu, əslində[br]çox vacibdir. 0:02:55.000,0:02:57.820 Çünki ürəyin ritmi barədə[br]tez-tez düşünürük, 0:02:57.820,0:02:59.720 amma hər bir[br]ürək döyüntüsünün 0:02:59.720,0:03:01.840 nə demək olduğunu[br]heç fikirləşmirik. 0:03:01.840,0:03:04.710 Belə bir halda, hər ürək[br]döyüntüsü daha sürətli olur. 0:03:04.710,0:03:06.940 Bəs bunun əksi olsa,[br]necə olar? 0:03:06.940,0:03:09.080 Tutaq ki, bu xətti [br]uzadırıq. Bu halda 0:03:09.080,0:03:11.760 ürək döyüntüsü[br]daha çox çəkir. 0:03:11.760,0:03:13.670 Ürək döyüntüsünün[br]daha uzunmüddətli 0:03:13.670,0:03:15.360 olması bir dəqiqədə[br]daha az 0:03:15.360,0:03:19.510 ürək döyüntüsünün[br]olmağı deməkdir. 0:03:19.510,0:03:21.010 Yəni,ürəyin[br]ritmi 0:03:21.010,0:03:23.840 və ya [br]nəbz yavaşlayır. 0:03:23.840,0:03:28.120 Belə çıxır ki, ürəyin[br]ritmini dəyişdirmək 0:03:28.120,0:03:31.890 elə ürək döyüntüsünün[br]müddətini 0:03:31.890,0:03:35.310 dəyişdirmək[br]deməkdir. 0:03:35.310,0:03:37.770 Bu da çox vacibdir. 0:03:37.770,0:03:39.670 İndi bir az da irəli[br]gedək və 0:03:39.670,0:03:42.360 xəyali bir təcrübə edək.[br]Təsəvvür edək ki, 0:03:42.360,0:03:45.760 bu nöqtə saniyənin 0:03:45.760,0:03:47.780 onda biridir. 0:03:47.780,0:03:50.540 Dəqiqliklə onda bir olmaya[br]bilər, amma biz 0:03:50.540,0:03:52.670 elə olduğunu düşünək. 0:03:52.670,0:03:56.340 Tam bu nöqtədə ikən, yəni[br]saniyənin 0:03:56.340,0:03:59.820 onda biri qədər vaxt keçdikdə[br]hüceyrəyə nə olacaq? 0:03:59.820,0:04:01.130 Gəlin bir az yer açaq və 0:04:01.130,0:04:04.520 hüceyrənin saniyənin[br]onda birində 0:04:04.520,0:04:07.690 necə görünəcəyini [br]çəkərək göstərək. 0:04:07.690,0:04:11.920 Ürək ritmini[br]tənzimləyən 0:04:11.920,0:04:14.990 kardiostimulyator hüceyrəmizdə[br]saniyənin onda birində nə 0:04:14.990,0:04:17.070 baş verdiyinə baxaq. 0:04:17.070,0:04:19.180 Hüceyrəni[br]sadə bir 0:04:19.180,0:04:21.160 şəkildə[br]çəkəcəm. 0:04:21.160,0:04:24.680 Hüceyrənin[br]içinə 0:04:24.680,0:04:28.100 sızan ionları da [br]çəkək. 0:04:28.100,0:04:30.490 Dediyimiz kimi,[br]əsas 0:04:30.490,0:04:32.845 natrium 0:04:32.845,0:04:35.960 hüceyrəyə sızır. 0:04:35.960,0:04:39.180 Onlardan bir [br]neçəsini 0:04:39.180,0:04:42.172 çəkdim. 0:04:42.172,0:04:43.880 Təbii ki, hüceyrəyə təkcə 0:04:43.880,0:04:46.330 natrium yox, başqa 0:04:46.330,0:04:48.480 ionlar da 0:04:48.480,0:04:50.700 sızır.[br]Natriumun əsas ion olduğunu, 0:04:50.700,0:04:55.510 yəni bu hüceyrənin daha çox[br]natriuma qarşı 0:04:55.510,0:04:59.410 keçirici olduğunu bilirik.[br]Amma kalsium da hüceyrəyə və kalium 0:04:59.410,0:05:00.560 da çölə sıza bilər. 0:05:00.560,0:05:03.830 Yəni, içəri və çölə doğru hərəkət[br]edən başqa ionlar da var. 0:05:03.830,0:05:05.710 Yenə də bu nümunədə[br]natriumun membran 0:05:05.710,0:05:10.730 potensialına ən çox töhfə[br]verən ion olduğunu deyə bilərik. 0:05:10.730,0:05:14.350 Onda membrana da yaxından 0:05:14.350,0:05:16.366 baxaq və nə 0:05:16.366,0:05:17.990 baş verdiyini 0:05:17.990,0:05:22.620 anlamağa çalışaq. 0:05:22.620,0:05:25.100 Bu reseptorlar[br]simpatik sinirlərdən 0:05:25.100,0:05:30.800 gələn neyromediator[br]üçündür. 0:05:30.800,0:05:33.490 Yəni, simpatik sinirlər aşağı[br]gəlir və 0:05:33.490,0:05:37.760 kardiostimulyator[br]hüceyrəmizin 0:05:37.760,0:05:40.370 üzərində[br]dayanır. 0:05:43.650,0:05:49.290 Bu simpatik [br]sinirlər 0:05:49.290,0:05:50.960 noradrenalin adlanan[br]neyromediatoru 0:05:50.960,0:05:55.130 buraxırlar. 0:05:55.130,0:05:56.970 Noradrenalinlər gəlib bu 0:05:59.820,0:06:03.740 reseptorların boşluğunu[br]doldururlar 0:06:03.740,0:06:06.580 və bu, hüceyrəyə bu ionlara qarşı[br]keçirici olması və onların 0:06:06.580,0:06:08.850 membran boyunca[br]hərəkətinə icazə verməsi üçün 0:06:08.850,0:06:11.550 siqnal göndərir. 0:06:11.550,0:06:15.200 Hüceyrə də [br]bu siqnala 0:06:15.200,0:06:17.540 uyğun hərəkət edir. 0:06:17.540,0:06:21.255 İndi digər tərəfə baxaq.[br]Burda başqa reseptorlar 0:06:21.255,0:06:22.630 qrupu da var.[br]Hüceyrənin iki 0:06:22.630,0:06:24.800 fərqli tərəfi kimi çəkirəm, amma[br]realda belə 0:06:24.800,0:06:27.290 olmur. Fərqləri izah etmək üçün[br]belə göstərirəm. 0:06:27.290,0:06:32.050 Bu reseptora[br]başqa növ 0:06:32.050,0:06:38.010 neyromediatorlar da[br]birləşir. 0:06:38.010,0:06:40.850 Burdakılar [br]asetilxolindir. 0:06:44.530,0:06:49.230 Asetilxolin də bura bir siqnal[br]göndərir və bu siqnal 0:06:49.230,0:06:56.100 parasimpatik [br]sinirlərdən gəlir. 0:06:56.100,0:06:58.660 Simpatik və parasimpatik sinirləri,[br]yəqin ki, haradasa 0:06:58.660,0:06:59.460 eşitmisiniz. 0:06:59.460,0:07:03.450 İkisi də avtonom sinir sisteminin[br]bir hissəsidir. 0:07:03.450,0:07:05.010 Parasimpatik sinirlər [br]simpatik 0:07:05.010,0:07:06.510 sinirlərdən gələn mesajın[br]əksini 0:07:06.510,0:07:09.330 göndərir. Hüceyrəyə[br]bu qədər keçirici olmamaq və 0:07:09.330,0:07:11.810 bu qədər çox ionun membranından[br]içəri və çölə 0:07:11.810,0:07:14.850 keçməsinə icazə verməmək[br]barəsində siqnal 0:07:14.850,0:07:17.280 göndərir. 0:07:17.280,0:07:20.290 Bu əks mesajlar[br]bir-birini balanslaşdırır. 0:07:20.290,0:07:23.642 Beləcə, bu [br]çəkdiyim şəkil 0:07:23.642,0:07:25.100 ortaya çıxır. 0:07:25.100,0:07:28.210 Hüceyrənin içinə natrium və bir qədər[br]kalsium daxil olur, 0:07:28.210,0:07:31.160 bir qədər kalium da [br]çölə çıxır. 0:07:31.160,0:07:34.610 Gəlin indi belə[br]bir hadisəni təsəvvür edək. 0:07:34.610,0:07:38.380 Əvvəla, bu hissəni kopyalayıb 0:07:38.380,0:07:40.140 bura yapışdırıram. 0:07:40.140,0:07:42.410 Bu dəfə fərqli 0:07:42.410,0:07:43.420 bir hadisəyə 0:07:43.420,0:07:46.990 baxaq. 0:07:46.990,0:07:49.080 Təsəvvür edək ki, 0:07:49.080,0:07:53.340 burda daha çox simpatik[br]sinir var. 0:07:53.340,0:07:56.030 Hüceyrəyə parasimpatik[br]sinirdən daha çox 0:07:56.030,0:07:59.310 simpatik sinirlər[br]daxil olur. 0:07:59.310,0:08:02.150 Bu halda burda[br]gördüyümüzdən 0:08:02.150,0:08:04.240 daha çox neyromediator olur.[br]Burdakı 0:08:04.240,0:08:07.390 neyromediatorların[br]hamısının 0:08:07.390,0:08:10.480 hüceyrəyə siqnal [br]göndərdiyini 0:08:10.480,0:08:12.120 düşünək. 0:08:12.120,0:08:15.940 Sol tərəfdə 3, sağ tərəfdə[br]isə bircə dənə 0:08:15.940,0:08:19.690 reseptorumuz var.[br]Bu da o deməkdir ki, 0:08:19.690,0:08:21.800 simpatik sinir siqnalı[br]parasimpatik siqnaldan 0:08:21.800,0:08:24.764 daha güclüdür. 0:08:24.764,0:08:26.930 Bu halda hüceyrəyə 0:08:26.930,0:08:29.860 daha çox natrium 0:08:29.860,0:08:35.350 daxil olur. 0:08:35.350,0:08:37.980 Çünki bildiyimiz kimi, [br]simpatik sinirlərin 0:08:37.980,0:08:41.654 göndərdiyi siqnal sayəsində hüceyrələrin[br]keçiriciliyi artır. 0:08:41.654,0:08:45.290 Beləcə, daha çox natrium[br]və kalsium 0:08:45.290,0:08:47.870 içəri daxil olar. 0:08:47.870,0:08:50.640 Eyni şəkildə, daha 0:08:50.640,0:08:53.270 çox kalium hüceyrədən çıxır. 0:08:53.270,0:08:57.910 Sadə dildə desək,[br]simpatik sinirlər ionların 0:08:57.910,0:09:00.630 hərəkətliliyini [br]artırır. 0:09:00.630,0:09:02.827 Nəticədə içəri daha çox 0:09:02.827,0:09:04.660 natrium və kalsium daxil olur 0:09:04.660,0:09:07.620 və daha çox kalium çıxır. 0:09:07.620,0:09:08.560 Bu, çox maraqlıdır, 0:09:08.560,0:09:10.719 yadımızda saxlayaq. 0:09:10.719,0:09:12.510 Eyni addımları[br]təkrar edəcəyəm ki, 0:09:12.510,0:09:14.885 sizə bunun tam əksi doğru[br]olduqda baş verənləri 0:09:14.885,0:09:19.800 göstərim. Bu halda da daha çox[br]parasimpatik sinir siqnalı olduğunu 0:09:19.800,0:09:23.835 düşünək.[br]Bu, üçüncü haldır. 0:09:23.835,0:09:26.790 İlk ssenari təməl idi. 0:09:26.790,0:09:28.590 Üçüncü halda bu reseptorlara[br]birləşən 0:09:28.590,0:09:33.390 daha çox asetilxolin[br]olduğunu düşünək. 0:09:33.390,0:09:37.670 Bu vəziyyətdə 0:09:37.670,0:09:41.240 parasimpatik sinir siqnalı[br]simpatik sinir siqnalından daha güclüdür. 0:09:41.240,0:09:43.860 Bu halda əvvəlki[br]ssenaridəki kimi bir ion 0:09:43.860,0:09:47.570 hərəkətliliyi olmayacaq.[br]Hüceyrəyə daha az 0:09:47.570,0:09:49.840 natrium daxil olacaq. 0:09:49.840,0:09:51.560 Bunların hamısı saniyənin[br]1/10-də baş 0:09:51.560,0:09:54.240 verir. Yəni,bu hüceyrəni[br]saniyənin onda birində tutsanız, 0:09:54.240,0:09:55.900 bu halda hüceyrəyə daha az natrium 0:09:55.900,0:09:59.290 və kalsium daxil olmuş və 0:09:59.290,0:10:02.340 daha az kalium çıxmış olacaq. 0:10:02.340,0:10:05.080 İki fərqli hal üçün 0:10:05.080,0:10:07.680 çəkdiyimiz bu iki şəkil[br]bir-birindən çox fərqlidir. 0:10:07.680,0:10:10.140 İki ssenaridə də eyni[br]ionlar var və 0:10:10.140,0:10:12.990 eyni istiqamətdə 0:10:12.990,0:10:15.110 hərəkət edirlər, amma 0:10:15.110,0:10:19.050 müəyyən bir zaman ərzində[br]axan yükün miqdarı 0:10:19.050,0:10:22.157 bir-birindən [br]fərqlidir. 0:10:22.157,0:10:24.240 Bəzi yerlərdə bu hala[br]cərəyan deyildiyini də 0:10:24.240,0:10:25.720 eşidə bilərsiniz.[br]Simpatik 0:10:25.720,0:10:28.870 sinirlər cərəyanı artırır və[br]parasimpatik sinirlər də cərəyanı, 0:10:28.870,0:10:32.200 yəni müəyyən zaman ərzində hərəkət[br]edən 0:10:32.200,0:10:34.830 yükün miqdarını azaldır. 0:10:34.830,0:10:37.280 Bəs bütün bu məlumatları 0:10:37.280,0:10:38.780 videonun əvvəlində çəkdiyimiz 0:10:38.780,0:10:40.810 qrafikdə necə [br]göstərək? 0:10:40.810,0:10:43.470 Yenə qırmızı və yaşıl[br]rənglərdən istifadə edə bilərik, 0:10:43.470,0:10:47.920 çünki bayaq da onlarla[br]çəkmişdik. 0:10:47.920,0:10:51.736 Yaşıl simpatik sinir siqnalının[br]daha çox olduğu halı təmsil edir. 0:10:51.736,0:10:53.360 Bu ssenaridə nə[br]baş verir? 0:10:53.360,0:10:59.160 Hüceyrənin içinə dolan yük[br]miqdarı artır. 0:10:59.160,0:11:03.010 Yəni, saniyənin onda birinə[br]təsadüf edən bu nöqtədə hüceyrədə 0:11:03.010,0:11:04.000 daha çox ion var və 0:11:04.000,0:11:05.730 artıq qıcıq[br]qapısına 0:11:05.730,0:11:07.660 çatmışıq. 0:11:07.660,0:11:10.930 Burdan da fəaliyyət [br]potensialı yuxarı qalxacaq. 0:11:10.930,0:11:14.200 Bu cür yüksəlir və[br]aşağı enir. 0:11:14.200,0:11:17.030 Nəbz də sürətlənir, çünki[br]ürək döyüntüləri 0:11:17.030,0:11:21.090 qısalıb.[br]Parasimpatik sinirlər 0:11:21.090,0:11:23.810 üçün isə bunun əksi[br]keçərlidir. 0:11:23.810,0:11:25.430 Parasimpatiklərdə[br]bu qıcıq 0:11:25.430,0:11:29.840 qapısına çatmaq daha[br]uzun çəkir. 0:11:29.840,0:11:32.740 Çünki bu ssenaridə saniyənin[br]onda birində 0:11:32.740,0:11:35.920 hüceyrənin içində az miqdarda[br]natrium və kalsium olur və 0:11:35.920,0:11:38.310 az miqdarda kalium hüceyrədən[br]kənara çıxır. 0:11:38.310,0:11:42.230 Burda da bayaqkına[br]çox oxşayan 0:11:42.230,0:11:45.530 fəaliyyət potensialı əmələ gəlir. 0:11:45.530,0:11:48.710 Ürək döyüntüləri[br]daha uzun çəkdiyinə görə 0:11:48.710,0:11:51.060 ürəyin ritmi də[br]aşağı olur. 0:11:51.060,0:11:54.390 Bu iki ssenariyə baxdıqda hüceyrəyə[br]axan cərəyan miqdarının dəyişdiyini 0:11:54.390,0:11:55.170 görə bilirik. 0:11:55.170,0:11:58.855 Yəni, ürəyin ritmini dəyişdirmək üçün[br]simpatik və parasimpatik sinirlər 0:11:58.855,0:12:02.580 vasitəsilə faza 4-ə toxunuşlar[br]edirik.