0:00:00.855,0:00:03.798
Ka një zhanër të tërë videosh YouTube

0:00:03.798,0:00:05.811
kushtuar rasteve të cilat,

0:00:05.811,0:00:08.388
jam i sigurt se kushdo në[br]këtë sallë i ka provuar.

0:00:08.388,0:00:10.401
Bëhet fjalë për rastet kur dikush,

0:00:10.401,0:00:12.364
duke menduar që është vetëm,

0:00:12.364,0:00:15.170
fillon e sillet paksa haptazi —

0:00:15.170,0:00:17.677
të kënduar të tërbuar, kërcim tërë tundje,

0:00:17.677,0:00:19.980
ndonjë veprim të butë seksual —

0:00:19.980,0:00:22.878
për të zbuluar më pas që,[br]në fakt, s’është vetëm,

0:00:22.878,0:00:25.923
që dikush po e vëzhgon dhe përgjon,

0:00:25.923,0:00:27.678
zbulim që e bën

0:00:27.678,0:00:29.578
të ndalë në vend çka po bënte,

0:00:29.578,0:00:31.468
i tmerruar.

0:00:31.468,0:00:33.550
Në fytyrën e tij, ndjesia e turpit

0:00:33.550,0:00:35.833
dhe poshtërimit është e prekshme.

0:00:35.833,0:00:37.565
Është ndjesia e,

0:00:37.565,0:00:39.298
“Kjo është diçka që dua ta bëj

0:00:39.298,0:00:42.898
vetëm kur nuk më sheh njeri.”

0:00:42.898,0:00:45.316
Ky është thelbi i punës

0:00:45.316,0:00:47.363
mbi të cilën jam përqendruar tërësisht

0:00:47.363,0:00:49.238
në 16 muajt e fundit,

0:00:49.238,0:00:51.300
pyetja pse ka rëndësi privatësia,

0:00:51.300,0:00:53.238
pyetje që ka lindur

0:00:53.238,0:00:56.360
në kontekstin e një debati global,

0:00:56.360,0:00:58.848
shkaktuar nga zbulimet[br]e Edward Snowden-it

0:00:58.848,0:01:01.189
sipas të cilave ShBA-të[br]dhe partnerët e tij,

0:01:01.189,0:01:03.211
fshehurazi krejt botës,

0:01:03.211,0:01:05.303
e kanë shndërruar Internetin,

0:01:05.303,0:01:08.104
dikur të mbajtur si një mjet të paparë

0:01:08.104,0:01:11.420
çlirimi dhe demokratizimi,

0:01:11.420,0:01:13.189
në një zonë të paparë survejimi

0:01:13.189,0:01:16.723
masiv dhe pa dallim.

0:01:16.723,0:01:19.150
Ka një ndjesi të rëndomtë

0:01:19.150,0:01:20.726
që lind nga ky debat,

0:01:20.726,0:01:22.683
madje edhe mes personave[br]që s’ndihen rehat

0:01:22.683,0:01:24.737
me survejimin në masë, sipas të cilës

0:01:24.737,0:01:26.660
nuk ka rrezik të njëmendtë

0:01:26.660,0:01:29.405
që vjen prej kësaj mësymjeje[br]në shkallë të gjerë,

0:01:29.405,0:01:32.679
ngaqë vetëm ata që merren[br]me punë të mbrapshta

0:01:32.679,0:01:34.748
kanë arsye për të dashur të fshihen

0:01:34.748,0:01:37.459
dhe të merakosen për privatësinë e tyre.

0:01:37.459,0:01:40.240
Ky botëkuptim bazohet heshtur

0:01:40.240,0:01:42.416
në tezën se në botë ka dy lloje njerëzish,

0:01:42.416,0:01:44.452
njerëz të mirë dhe të këqij.

0:01:44.452,0:01:47.420
Të këqij janë ata që [br]thurin sulme terroriste

0:01:47.420,0:01:49.278
ose që kryejnë krime të dhunshme,

0:01:49.278,0:01:52.070
ndaj ka arsye të duan të fshehin sa bëjnë,

0:01:52.070,0:01:54.377
kanë arsye të merakosen[br]për privatësinë e tyre.

0:01:54.377,0:01:56.950
Përkundrazi, njerëzit e mirë

0:01:56.950,0:01:58.603
janë ata që shkojnë në punë,

0:01:58.603,0:02:01.505
kthehen në shtëpi, rritin[br]kalamaj, shohin televizor.

0:02:01.505,0:02:04.261
Internetin e përdorin jo[br]për të thurur sulme me bomba

0:02:04.261,0:02:06.736
por për të lexuar lajmet dhe[br]shkëmbyer receta gatimesh

0:02:06.736,0:02:09.210
apo për të planifikuar lojërat e kalamajve,

0:02:09.210,0:02:11.528
dhe këta nuk bëjnë asgjë të dëmshme

0:02:11.528,0:02:13.575
ndaj nuk kanë se ç’të fshehin,

0:02:13.575,0:02:15.937
as arsye për të pasur frikë

0:02:15.937,0:02:18.379
se mos i mbikëqyr qeveria.

0:02:18.379,0:02:20.189
Njerëzit që shprehen kështu

0:02:20.189,0:02:22.968
i kanë hyrë një valleje tejet të skajshme

0:02:22.968,0:02:24.524
vetë-nënvlerësimi.

0:02:24.524,0:02:26.433
Që faktikisht duhet kuptuar kështu,

0:02:26.433,0:02:28.626
“Kam rënë dakord ta bëj veten

0:02:28.626,0:02:31.472
një person kaq të padëmshëm dhe për

0:02:31.472,0:02:34.430
të mos u pasur frikë,[br]sa në fakt nuk trembem

0:02:34.430,0:02:37.779
se mos qeveria e merr vesh se ç’po bëj.”

0:02:37.779,0:02:39.583
Kjo mendësi, sipas meje,

0:02:39.583,0:02:41.652
gjeti shprehjen e saj më të kulluar,

0:02:41.652,0:02:43.959
në një intervistë të 2009-s me

0:02:43.959,0:02:46.894
CEO-n e Google-it, Eric Schmidt, i cili,

0:02:46.894,0:02:49.436
i pyetur mbi tërë ato rrugë[br]me të cilat kompania e tij

0:02:49.436,0:02:51.608
po shkakton mësymjen ndaj privatësisë

0:02:51.608,0:02:54.217
së qindra milionë njerëzve anembanë botës,

0:02:54.217,0:02:56.208
u shpreh:

0:02:56.208,0:02:57.884
“Nëse bëni diçka që s’doni

0:02:57.884,0:02:59.898
ta marrin vesh të tjerët,

0:02:59.898,0:03:03.903
ndoshta më mirë s’duhet ta bënit fare.”

0:03:03.903,0:03:05.888
Për këtë mendësi mund

0:03:05.888,0:03:08.233
të thuhen plot gjëra,

0:03:08.233,0:03:11.473
e para, njerëzit që thonë se,

0:03:11.473,0:03:13.588
privatësia s’është kushedi e rëndësishme,

0:03:13.588,0:03:15.595
nuk e besojnë këtë,

0:03:15.595,0:03:18.357
dhe rruga se si ta dini që[br]s’e besojnë me tërë mend

0:03:18.357,0:03:21.226
është se, teksa me fjalë thonë[br]se privatësia nuk ka rëndësi,

0:03:21.226,0:03:24.387
me vepra bëjnë çmos të ruajnë

0:03:24.387,0:03:27.154
privatësinë e tyre të paprekur .

0:03:27.154,0:03:28.972
Email-in dhe llogaritë e mediave shoqërore

0:03:28.972,0:03:30.742
i mbrojnë me fjalëkalime,

0:03:30.742,0:03:32.621
dhomat e gjumit dhe banjat

0:03:32.621,0:03:33.970
me brava dhe çelësa, hapa

0:03:33.970,0:03:36.670
të konceptuar që të gjithë[br]për t’u penguar të tjerëve

0:03:36.670,0:03:39.572
hyrjen në çka e konsiderojnë[br]si zonë private

0:03:39.572,0:03:43.273
dhe të dinë ato çka këta[br]nuk duan t’i marrin vesh të tjerët.

0:03:43.273,0:03:46.333
Po i njëjti Eric Schmidt, CEO i Google-it,

0:03:46.333,0:03:48.942
i urdhëroi të punësuarit në Google

0:03:48.942,0:03:50.877
të ndalnin së komunikuari me revistën

0:03:50.877,0:03:53.150
internet CNET,

0:03:53.150,0:03:55.740
pasi CNET-i botoi një artikull

0:03:55.740,0:03:57.773
plot të dhëna personale, private

0:03:57.773,0:03:59.854
mbi Eric Schmidt-in,

0:03:59.854,0:04:02.970
të cilat i patën vetëm[br]përmes kërkimesh me Google

0:04:02.970,0:04:06.311
dhe duke përdorur produkte[br]të tjera Google. (Të qeshura)

0:04:06.311,0:04:08.168
E njëjta mospërputhje mund të shihet

0:04:08.168,0:04:10.630
edhe me CEO-n e Facebook-ut,[br]Mark Zuckerberg, i cili

0:04:10.630,0:04:14.160
në një intervistë famëkeqe të 2010-s

0:04:14.160,0:04:16.559
njoftoi se privatësia nuk është më

0:04:16.559,0:04:19.584
një “normë sociale”.

0:04:19.584,0:04:22.140
Vjet, Mark Zuckerberg dhe e bashkëshortja [br]e tij e re,

0:04:22.140,0:04:24.445
blenë në Palo Alto[br]jo vetëm shtëpinë e tyre,

0:04:24.445,0:04:28.320
por që të katra shtëpitë ngjitur,

0:04:28.320,0:04:29.934
me një vlerë prej 30 milionë[br]dollarësh gjithsej,

0:04:29.934,0:04:33.466
që të jenë të sigurt se[br]gëzojnë një zonë privatësie

0:04:33.466,0:04:35.592
që i pengon njerëzit të mbikëqyrin

0:04:35.592,0:04:39.041
se ç’bëjnë ata në jetën e tyre private.

0:04:39.051,0:04:41.944
Këto 16 muajt e fundit, teksa e kam[br]diskutuar këtë temë nëpër botë,

0:04:41.944,0:04:44.360
sa herë që dikush më thoshte,

0:04:44.360,0:04:45.869
“Nuk merakosem për[br]mësymjet ndaj privatësisë

0:04:45.869,0:04:47.478
ngaqë nuk kam se ç’të fsheh.”

0:04:47.478,0:04:49.178
U them gjithnjë të njëjtën gjë.

0:04:49.178,0:04:51.471
Marr një laps, shkruaj[br]adresën time të email-it.

0:04:51.471,0:04:53.113
Dhe u them, “Ja adresa ime email.

0:04:53.113,0:04:54.812
Dua që kur të shkoni në shtëpi

0:04:54.812,0:04:56.522
dërgomëni me email fjalëkalimet

0:04:56.522,0:04:58.332
e krejt llogarive tuaja email,

0:04:58.332,0:05:00.886
jo të të mirit, të respektueshmit[br]të punës, me emrin tuaj,

0:05:00.886,0:05:02.436
por të krejt llogarive,

0:05:02.436,0:05:04.497
dua thjesht të mundem të hedh një sy

0:05:04.497,0:05:06.176
se ç’bëni në Internet,

0:05:06.176,0:05:08.738
të lexoj ç’të kem qejf dhe të botoj[br]ç’më duket me interes.

0:05:08.738,0:05:10.538
Tek e fundit, nëse s’jeni njeri i keq,

0:05:10.538,0:05:12.360
nëse nuk bëni gjëra të mbrapshta,

0:05:12.360,0:05:15.340
s’keni se ç’të fshihni.”

0:05:15.340,0:05:18.873
Ofertën time nuk e shfrytëzoi[br]as edhe një i vetëm.

0:05:18.873,0:05:22.878
E kontrolloj — (Duartrokitje)

0:05:22.878,0:05:26.118
gjithë kohën atë llogari email,[br]me devotshmëri prej fetari.

0:05:26.118,0:05:29.323
Atë vend të shkretë.

0:05:29.323,0:05:31.110
Kjo e ka një arsye, që është

0:05:31.110,0:05:33.151
se ne, si qenie njerëzore,

0:05:33.151,0:05:35.105
madje edhe ata prej nesh, që me fjalë

0:05:35.105,0:05:37.546
e shfuqizojnë rëndësinë[br]e privatësisë së secilit,

0:05:37.546,0:05:39.683
e kuptojmë instinktivisht

0:05:39.683,0:05:41.877
rëndësinë e thellë të saj.

0:05:41.877,0:05:44.704
Është e vërtetë se ne, si qenie njerëzore,[br]jemi kafshë shoqërore,

0:05:44.704,0:05:46.853
që do të thotë se kemi nevojë që të tjerët

0:05:46.853,0:05:49.597
të dinë se ç’bëjmë, ç’themi, ç’mendojmë,

0:05:49.597,0:05:53.867
dhe kjo është arsyeja pse publikojmë me[br]dashje në Internet të dhëna rreth vetes.

0:05:53.867,0:05:56.713
Por, po njësoj thelbësore për të qenët

0:05:56.713,0:05:59.294
qenie njerëzore e lirë dhe e plotësuar

0:05:59.294,0:06:01.431
është të kemi një vend ku mund të shkojmë

0:06:01.431,0:06:05.459
dhe të jemi të lirë nga sytë[br]gjykues të njerëzve të tjerë.

0:06:05.459,0:06:07.466
Ka një arsye pse kërkojmë ta arrijmë këtë.

0:06:07.466,0:06:10.376
Dhe arsyeja jonë është se të gjithë ne —

0:06:10.376,0:06:13.704
jo thjesht terroristët dhe[br]keqbërësit, krejt ne —

0:06:13.704,0:06:15.749
kemi gjëra për të fshehur.

0:06:15.749,0:06:18.496
Bëjmë dhe mendojmë lloj-lloj gjërash

0:06:18.496,0:06:21.197
që pranojmë t’ia tregojmë mjekut,

0:06:21.197,0:06:24.952
avokatit, psikologut, apo bashkëshortes,

0:06:24.952,0:06:27.290
apo shokut të ngushtë, por[br]që do të na poshtëronte

0:06:27.290,0:06:29.250
po t’i marrë vesh bota.

0:06:29.250,0:06:31.452
Ne japim gjykime çdo ditë

0:06:31.452,0:06:33.910
mbi gjërat që themi, mendojmë dhe bëjmë,

0:06:33.910,0:06:35.631
të cilat jemi të gatshëm [br]t’ua bëjmë të ditura të tjerëve,

0:06:35.631,0:06:37.621
por dhe mbi gjëra që themi,[br]mendojmë dhe bëjmë

0:06:37.621,0:06:39.950
dhe që nuk duam t’i dijë tjetërkush.

0:06:39.950,0:06:43.277
Njerëzit, me fjalë, mund[br]të pretendojnë fare kollaj

0:06:43.277,0:06:45.439
se nuk i japin vlerë privatësisë së tyre,

0:06:45.439,0:06:50.416
por veprimet e tyre e mohojnë[br]mirëfilltësinë e këtij besimi.

0:06:50.416,0:06:54.146
Ka një arsye pse privatësia[br]dëshirohet me kaq zjarr

0:06:54.146,0:06:55.890
gjithkund dhe instinktivisht.

0:06:55.890,0:06:57.777
Nuk është thjesht një veprim refleksiv

0:06:57.777,0:07:00.491
si thithja e ajrit apo pirja e ujit.

0:07:00.491,0:07:02.931
Arsyeja është se, kur gjendemi në rrethana

0:07:02.931,0:07:05.588
prej ku mund të vëzhgohemi,[br]prej ku mund të mbikëqyremi,

0:07:05.588,0:07:08.264
sjellja jonë ndryshon në mënyrë dramatike.

0:07:08.264,0:07:11.297
Gama e sjelljeve të mundshme[br]që bluajmë me veten,

0:07:11.297,0:07:13.105
kur mendojmë se po mbikëqyremi,

0:07:13.105,0:07:15.260
zvogëlohet rreptësisht.

0:07:15.260,0:07:17.475
Ky është thjesht fakt i natyrës njerëzore

0:07:17.475,0:07:19.763
që është mirëpranuar nga shkenca shoqërore

0:07:19.763,0:07:21.670
letërsia dhe feja

0:07:21.670,0:07:23.898
dhe praktikisht nga çdo fushë e llojit.

0:07:23.898,0:07:26.680
Ka me dhjetëra studime psikologjike

0:07:26.680,0:07:29.231
që provojnë se kur dikush e di

0:07:29.231,0:07:30.800
se mund të jetë duke u mbikëqyrur,

0:07:30.800,0:07:32.492
sjellja që shfaq

0:07:32.492,0:07:35.974
është shumë më konformiste[br]dhe në pajtim me normat.

0:07:35.974,0:07:39.319
Turpërimi është motivues shumë i fuqishëm,

0:07:39.319,0:07:42.230
siç është edhe dëshira për ta shmangur,

0:07:42.230,0:07:43.729
dhe kjo është arsyeja pse njerëzit,

0:07:43.729,0:07:45.968
kur gjenden nën vëzhgim, marrin vendime

0:07:45.968,0:07:49.230
që nuk janë fryt i vullnetit të tyre,

0:07:49.230,0:07:51.242
por janë ajo çka presin

0:07:51.242,0:07:52.694
të tjerët prej tyre,

0:07:52.694,0:07:57.128
ose ato që dikton ortodoksia shoqërore.

0:07:57.128,0:07:59.995
Kjo nuhatje, për qëllime pragmatike

0:07:59.995,0:08:04.136
u shfrytëzua më fort nga filozofi[br]i shekullit të 18-të, Jeremy Bentham,

0:08:04.136,0:08:06.487
i cili iu vu zgjidhjes së[br]një problemi të rëndësishëm

0:08:06.487,0:08:08.289
të prurë nga epoka industriale, kur

0:08:08.289,0:08:10.647
për herë të parë, institucionet u bënë

0:08:10.647,0:08:12.644
kaq të mëdha dhe të centralizuara

0:08:12.644,0:08:14.472
sa që s’qenë më në gjendje të mbikëqyrnin,

0:08:14.472,0:08:17.425
ndaj edhe të kontrollonin, secilin[br]prej anëtarëve të saj individualë,

0:08:17.425,0:08:19.306
dhe zgjidhja që hartoi

0:08:19.306,0:08:21.509
qe një koncept arkitekturor

0:08:21.509,0:08:24.225
i menduar fillimisht për burgjet

0:08:24.225,0:08:26.544
të cilin e pat quajtur panoptikon

0:08:26.544,0:08:28.904
atributi parësor i të cilit ishte ngritja e

0:08:28.904,0:08:31.975
një kulle të stërmadhe në[br]qendër të institucionit,

0:08:31.975,0:08:34.123
ku, cilido që kontrollonte institucionin,

0:08:34.123,0:08:36.808
mundej në çfarëdo çasti të vëzhgonte[br]këdo nga të dënuarit,

0:08:36.808,0:08:40.130
edhe pse nuk i vëzhgonin dot[br]të gjithë dhe tërë kohën.

0:08:40.130,0:08:42.183
Thelbësore për këtë konceptim

0:08:42.183,0:08:43.980
qe fakti që të dënuarit s’mund

0:08:43.980,0:08:46.856
të shihnin dot në panoptikon, në kullë,

0:08:46.856,0:08:48.528
ndaj s’kish nga ta dinin

0:08:48.528,0:08:50.700
nëse vëzhgoheshin, ose kur.

0:08:50.700,0:08:54.283
Ajo që e ngazëlleu më shumë te ky zbulim

0:08:54.283,0:08:56.156
qe se kjo do të thoshte që të burgosurve

0:08:56.156,0:08:59.184
do t’u duhej të supozonin se vëzhgoheshin

0:08:59.184,0:09:00.869
në çfarëdo çasti,

0:09:00.869,0:09:02.747
çka do të qe mjeti i përsosur shtrëngues

0:09:02.747,0:09:06.425
për bindje dhe konformizëm.

0:09:06.425,0:09:09.350
Filozofi frëng i shekullit të 20-të,[br]Michel Foucault

0:09:09.350,0:09:11.275
kuptoi që ky model mund të përdorej

0:09:11.275,0:09:14.390
jo thjesht për burgjet, por[br]për çdo institucion

0:09:14.390,0:09:16.340
që përpiqet të kontrollojë sjelljen njerëzore:

0:09:16.340,0:09:19.215
shkolla, spitale, fabrika, vende pune.

0:09:19.215,0:09:21.413
Dhe, sipas tij, kjo mendësi,

0:09:21.413,0:09:23.839
kjo strukturë e zbuluar nga Bentham,

0:09:23.839,0:09:27.168
qe mjeti kyç i kontrollit mbi shoqërinë

0:09:27.168,0:09:29.170
për shoqëritë moderne, perëndimore

0:09:29.170,0:09:30.944
të cilat nuk kanë më nevojë

0:09:30.944,0:09:32.851
për armët e tiranisë së hapët —

0:09:32.851,0:09:35.247
ndëshkim, burgosje ose vrasje të disidentëve,

0:09:35.247,0:09:38.561
apo besnikëri të detyruar ligjërisht[br]ndaj një partie të dhënë —

0:09:38.561,0:09:40.960
ngaqë survejimi në masë krijon

0:09:40.960,0:09:43.515
brenda mendjes një burg

0:09:43.515,0:09:45.358
që është shumë më i hollë

0:09:45.358,0:09:47.247
por shumë më i efektshëm për

0:09:47.247,0:09:50.296
farkëtimin e pajtueshmërisë[br]me normat shoqërore

0:09:50.296,0:09:51.758
apo me ortodoksinë sociale,

0:09:51.758,0:09:53.320
shumë më i efektshëm

0:09:53.320,0:09:56.445
se sa mund të jetë dhuna e pastër.

0:09:56.445,0:09:59.263
Vepra letrare më përfaqësuese mbi survejimin

0:09:59.263,0:10:02.813
dhe privatësinë është romani [br]i George Orwell-it "1984",

0:10:02.813,0:10:06.280
studiuar nga tërë ne në shkollë, ndaj[br]edhe është bërë si një lloj klisheje.

0:10:06.280,0:10:07.719
Në fakt, sa herë që e përmendni[br]në ndonjë debat mbi survejimin,

0:10:09.158,0:10:10.598
njerëzit ta hedhin poshtë menjëherë

0:10:10.598,0:10:12.900
si diçka që nuk ka vend, duke të thënë,

0:10:12.900,0:10:16.183
“Te "1984" në shtëpitë[br]e miletit kishte monitorë,

0:10:16.183,0:10:18.348
vëzhgoheshin në çdo çast,

0:10:18.348,0:10:22.310
por kjo nuk hyn gjëkundi te gjendja[br]e survejimit me të cilën përballemi.”

0:10:22.310,0:10:25.230
Ka një keqkuptim themelor

0:10:25.230,0:10:27.931
të alarmeve të dhëna[br]nga Orwell-i tek "1984".

0:10:27.931,0:10:29.582
Alarmi që ai dha,

0:10:29.582,0:10:31.190
lidhej me shtetin e survejimit,

0:10:31.190,0:10:33.354
jo se ky mbikëqyrte këdo gjithë kohën,

0:10:33.354,0:10:35.407
por ngaqë njerëzit e dinin se mund

0:10:35.407,0:10:37.036
mbikëqyreshin në çdo çast.

0:10:37.036,0:10:40.110
Ja si e përshkruan sistemin e survejimit

0:10:40.110,0:10:42.150
me të cilin përballeshin,

0:10:42.150,0:10:43.548
rrëfimtari i Orwell-it, Winston Smith:

0:10:43.548,0:10:45.975
“Sigurisht që s’kish mundësi të dihej

0:10:45.975,0:10:48.292
nëse po vëzhgoheshit apo jo[br]në një çast të dhënë.”

0:10:48.292,0:10:49.743
Për të vazhduar më tej,

0:10:49.743,0:10:51.454
“Sido që të ishte, fishën tuaj

0:10:51.454,0:10:53.163
mund ta lidhnin kur të donin.

0:10:53.163,0:10:55.742
Duhej të jetonit, në fakt jetonit,

0:10:55.742,0:10:57.995
me zakonin që u bë instinkt,

0:10:57.995,0:11:00.490
me hamendjen se çdo tingull i juaji

0:11:00.490,0:11:02.680
kapej dhe analizohej nga dikush në errësirë,

0:11:02.680,0:11:05.419
çdo lëvizje merrej në shqyrtim.”

0:11:05.419,0:11:08.765
Në mënyrë të ngjashme, [br]fetë abrahamike postulojnë

0:11:08.765,0:11:11.708
se ka një autoritet të padukshëm,[br]të gjithëditur

0:11:11.708,0:11:13.451
i cili, ngaqë di gjithçka,

0:11:13.451,0:11:15.347
mbikëqyr gjithë kohën çfarëdo që bëni,

0:11:15.347,0:11:18.120
që do të thotë se nuk ju mbetet[br]kurrë një çast privat,

0:11:18.120,0:11:19.804
mjeti i përsosur shtrëngues

0:11:19.804,0:11:22.794
për bindje ndaj diktatit të tij.

0:11:22.794,0:11:26.198
Ato çka këto vepra, në dukje[br]pa lidhje me njëra-tjetrën,

0:11:26.198,0:11:28.984
lejojnë të shihet, përfundimi[br]që del nga krejt ato,

0:11:28.984,0:11:31.306
është se një shoqëri në të cilën njerëzit

0:11:31.306,0:11:33.613
mund të mbikëqyren gjithë kohën

0:11:33.613,0:11:36.268
është një shoqëri që pjell konformizëm

0:11:36.268,0:11:38.510
bindje pa kushte dhe nënshtrim,

0:11:38.510,0:11:40.021
prandaj çdo tiran,

0:11:40.021,0:11:42.103
nga më i paskrupulli te më i stërholluari,

0:11:42.103,0:11:44.366
kanë uri për atë sistem.

0:11:44.366,0:11:47.020
Në të kundërt, madje më me rëndësi,

0:11:47.020,0:11:49.460
aftësia për t’u tërhequr diku

0:11:49.460,0:11:52.470
ku mund të mendojmë,

0:11:52.470,0:11:55.628
arsyetojmë, ndërveprojmë dhe flasim

0:11:55.628,0:11:59.282
pa pasur mbi kurriz sytë e botës,

0:11:59.282,0:12:02.825
diku ku fryma krijuese, zhbiruese

0:12:02.825,0:12:05.853
dhe mospajtimi kanë vatrën e tyre,

0:12:05.853,0:12:07.674
hyn te sfera e privatësisë.

0:12:07.674,0:12:10.250
Kur lejojmë ekzistencën e një shoqërie

0:12:10.250,0:12:12.413
te e cila jemi subjekt mbikëqyrjeje

0:12:12.413,0:12:15.390
konstante, lejojmë gjymtimin e rëndë

0:12:15.390,0:12:18.341
të thelbit të lirisë njerëzore.

0:12:18.341,0:12:21.463
Pika e fundit që dua të prek[br]lidhur me këtë mendësi,

0:12:21.463,0:12:23.388
idenë se vetëm personat që[br]bëjnë diçka të mbrapshtë

0:12:23.388,0:12:27.270
kanë se ç’të fshehin, pra edhe arsye[br]për t’u kujdesur për privatësinë,

0:12:27.270,0:12:31.276
është ngulitja prej saj e dy[br]mesazheve shumë rrënuese,

0:12:31.276,0:12:33.304
e dy mësimeve rrënuese.

0:12:33.304,0:12:35.060
I pari është se të vetmit

0:12:35.060,0:12:37.180
që merakosen për privatësinë,

0:12:37.180,0:12:39.236
të vetmit që kërkojnë privatësi,

0:12:39.236,0:12:43.311
janë, me përkufizim, të ligjtë.

0:12:43.311,0:12:45.443
Ky është një përfundim për të cilin i kemi

0:12:45.443,0:12:47.971
të gjitha arsyet pse duhet shmangur,

0:12:47.971,0:12:50.723
më e rëndësishmja prej tyre[br]është se kur thoni,

0:12:50.723,0:12:53.100
“dikush po bën diçka të mbrapshtë”,

0:12:53.100,0:12:55.937
ka gjasa që e keni fjalën për gjëra[br]të tilla si plani për një sulm terrorist

0:12:55.937,0:12:57.978
apo pjesëmarrja në krime të dhunshme,

0:12:57.978,0:13:00.518
një kuptim shumë i ngushtë

0:13:00.518,0:13:02.970
i asaj që njerëzit që kanë[br]pushtetin nënkuptojnë

0:13:02.970,0:13:05.020
kur thonë, “po bën gjëra të mbrapshta”.

0:13:05.020,0:13:07.327
Për ta, “të bësh gjëra të mbrapshta”[br]zakonisht nënkupton

0:13:07.327,0:13:10.398
të bërit e diçkaje që paraqet[br]sfida kuptimplote

0:13:10.398,0:13:13.503
ndaj ushtrimit të pushtetit që u japim.

0:13:13.503,0:13:15.453
Mësimi tjetër vërtet rrënues

0:13:15.453,0:13:17.361
dhe, mendoj, edhe më tinëzar,

0:13:17.361,0:13:20.140
që vjen prej pranimit të kësaj mendësie,

0:13:20.140,0:13:22.906
është se ka një përfitim të pashprehur,

0:13:22.906,0:13:26.250
të pranuar nga njerëzit[br]që pranojnë këtë mendësi,

0:13:26.250,0:13:27.705
dhe ky përfitim është:

0:13:27.705,0:13:29.677
Nëse pranoni ta bëni vetveten

0:13:29.677,0:13:31.779
mjaftueshëm të parrezik,

0:13:31.779,0:13:33.949
mjaftueshëm jo kërcënues

0:13:33.949,0:13:35.831
për ata që kanë pushtet politik,

0:13:35.831,0:13:38.867
atëherë dhe vetëm atëherë[br]mund të jeni të lirë

0:13:38.867,0:13:40.975
nga rreziqet e survejimit.

0:13:40.975,0:13:43.360
Vetëm ata që janë mospajtues,

0:13:43.360,0:13:44.841
që sfidojnë pushtetet,

0:13:44.841,0:13:46.653
paskan pse të shqetësohen.

0:13:46.653,0:13:50.060
I kemi të gjitha arsyet pse[br]duhet t’i shmangim këto mësime.

0:13:50.060,0:13:52.298
Mund të jeni një person që, tani për tani,

0:13:52.298,0:13:54.370
nuk dëshiron të merret me diçka me spec,

0:13:54.370,0:13:56.825
por mund të dojë në të ardhmen.

0:13:56.825,0:13:58.499
Edhe nëse jeni dikush që vendos

0:13:58.499,0:14:00.264
vetë se rasti s’do të vijë kurrë,

0:14:00.264,0:14:01.898
fakti që ka të tjerë persona

0:14:01.898,0:14:04.102
që duan dhe janë në gjendje[br]të bëjnë qëndresë

0:14:04.102,0:14:06.136
dhe të jenë kundërshtarë të atyre në pushtet —

0:14:06.136,0:14:07.670
disidentë, gazetarë

0:14:07.670,0:14:09.758
veprimtarë, dhe një gamë[br]e tërë rastesh të tjera —

0:14:09.758,0:14:12.252
është diçka që na sjell krejt[br]neve një të mirë kolektive

0:14:12.252,0:14:15.230
që do të ishte mirë ta ruanim.

0:14:15.230,0:14:17.324
Po njësoj jetik është fakti që kuti

0:14:17.324,0:14:19.587
se sa e lirë është një shoqëri,

0:14:19.587,0:14:21.737
s’është mënyra si i trajton ajo shtetasit

0:14:21.737,0:14:24.200
e mirë, të bindurit, ata në rregull me normat,

0:14:24.200,0:14:26.040
por se si trajton mospajtuesit

0:14:26.040,0:14:29.155
dhe ata që i bëjnë qëndresë[br]ortodoksisë sociale.

0:14:29.155,0:14:30.752
Por arsyeja më e rëndësishme

0:14:30.752,0:14:33.153
është se një sistem i survejimit masiv

0:14:33.153,0:14:35.770
shtyp lirinë tonë në të gjitha drejtimet.

0:14:35.770,0:14:37.571
Na i bën të ndaluara krejt

0:14:37.571,0:14:39.577
zgjedhjet mbi mundësitë e sjelljeve

0:14:39.577,0:14:43.130
pa e ditur ne hiç se ka ndodhur.

0:14:43.130,0:14:45.612
Veprimtarja e njohur socialiste,[br]Rosa Luxemburg

0:14:45.612,0:14:48.105
dikur tha, “Ai që nuk luan vendit

0:14:48.105,0:14:51.461
nuk i vë re vargonjtë e tij.”

0:14:51.461,0:14:53.150
Mund të orvatemi për t’i bërë të padukshëm

0:14:53.150,0:14:56.239
ose të pakapshëm vargonjtë[br]e survejimit në masë,

0:14:56.239,0:14:58.905
por kufizimet që imponojnë mbi ne

0:14:58.905,0:15:01.450
nuk bëhen më pak të fuqishme.

0:15:01.450,0:15:03.058
Shumë faleminderit.

0:15:03.058,0:15:04.489
(Duartrokitje)

0:15:04.489,0:15:05.996
Faleminderit.

0:15:05.996,0:15:10.893
(Duartrokitje)

0:15:10.893,0:15:13.280
Faleminderit.

0:15:13.280,0:15:16.122
(Duartrokitje)

0:15:19.320,0:15:21.612
Bruno Giussani: Faleminderit, Glen.

0:15:21.612,0:15:23.901
Më duhet të them që shtjellimi [br]është jo pak bindës,

0:15:23.901,0:15:25.466
por dua që t’u kthehemi

0:15:25.466,0:15:28.817
16 muajve të fundit dhe Edward Snowden-it

0:15:28.817,0:15:30.882
për pak pyetje, nëse s’prish punë.

0:15:30.882,0:15:33.370
E para është personale për ju.

0:15:33.370,0:15:36.411
Të gjithë kemi lexuar për[br]arrestimin e partnerit tuaj,

0:15:36.411,0:15:39.721
David Miranda, në Londër,[br]dhe vështirësi të tjera,

0:15:39.721,0:15:41.805
por them se lidhur me

0:15:41.805,0:15:45.161
angazhimin dhe rreziqet personale,

0:15:45.161,0:15:46.965
atë trysni mbi ju,[br]s’është edhe aq e lehtë

0:15:46.965,0:15:49.910
të merresh me organizmat më [br]të mëdhenj sovranë të botës.

0:15:49.910,0:15:52.345
Na tregoni pak mbi këtë anë.

0:15:52.345,0:15:54.000
Glenn Greenwald: Mendoj se[br]një nga gjërat që ndodh

0:15:54.000,0:15:55.932
është se kuraja e njerëzve në këtë

0:15:55.932,0:15:57.644
drejtim bëhet ngjitëse,

0:15:57.644,0:16:01.107
ndaj, edhe pse unë dhe gazetarë[br]të tjerë me të cilët punoja

0:16:01.107,0:16:02.643
ishim të ndërgjegjshëm për rrezikun —

0:16:02.643,0:16:05.365
ShBA-të vazhdojnë të jenë[br]vendi më i fuqishëm në botë

0:16:05.365,0:16:07.363
dhe nuk gëzohen kur ju

0:16:07.363,0:16:09.285
botoni në Internet, sipas qejfit,

0:16:09.285,0:16:11.796
mijëra të fshehta të tyre —

0:16:11.796,0:16:15.265
kur sheh dikë që është 29 vjeç

0:16:15.265,0:16:17.284
njeri i rëndomtë që u rrit në

0:16:17.284,0:16:19.597
në një mjedis më se të rëndomtë,

0:16:19.597,0:16:23.320
të shfaqë atë shkallë kuraje[br]të parimtë, siç rrezikoi Edward Snowden-i,

0:16:23.320,0:16:25.540
duke e ditur se e priste burgu për[br]gjithë jetën nga këtej e tutje

0:16:25.540,0:16:27.322
ose jeta e tij do të shkërmoqej,

0:16:27.322,0:16:29.297
më frymëzoi mua dhe gazetarë të tjerë

0:16:29.297,0:16:31.120
dhe frymëzoi, mendoj, njerëz kudo në botë,

0:16:31.120,0:16:32.808
përfshi sekretnxjerrës të ardhshëm,

0:16:32.808,0:16:36.323
të kuptojnë se mund t’i hyjnë [br]edhe ata kësaj valleje.

0:16:36.323,0:16:38.809
BG: Jam kureshtar të di mbi [br]marrëdhëniet tuaja me Ed Snowden-in,

0:16:38.809,0:16:41.990
ngaqë ju keni folur mjaft me të,

0:16:41.990,0:16:43.753
dhe sigurisht që vazhdoni ende,

0:16:43.753,0:16:46.389
por në librin tuaj, [br]s’e thërrisni kurrë Eduard,

0:16:46.389,0:16:49.849
as Ed; ju thoni "Snowden". Pse?

0:16:49.849,0:16:51.493
GG: Jam i sigurt se kjo është diçka

0:16:51.493,0:16:54.824
që duhet parë nga ndonjë ekip psikologësh[br](Të qeshura)

0:16:54.824,0:16:58.413
Vërtet nuk e di. Arsyeja, mendoj, është se

0:16:58.413,0:17:01.967
një nga objektivat[br]e rëndësishëm që ai pati,

0:17:01.967,0:17:04.303
një nga taktikat e tij[br]më të rëndësishme, mendoj,

0:17:04.303,0:17:06.510
qe që e dinte se një nga rrugët

0:17:06.510,0:17:09.200
për të shmangur vëmendjen nga[br]thelbi i zbulimeve do të ish

0:17:09.200,0:17:11.848
orvatja për personalizim[br]të vëmendjes mbi të,

0:17:11.848,0:17:13.915
dhe për këtë arsye ai[br]ndenji jashtë medias.

0:17:13.915,0:17:16.425
U përpoq që jeta e tij[br]personale të mos qe kurrë

0:17:16.425,0:17:18.105
subjekt ekzaminimi,

0:17:18.105,0:17:20.819
ndaj mendoj që ta thërrasësh Snowden

0:17:20.819,0:17:24.393
është një rrugë për identifikimin e tij[br]si një aktor të rëndësishëm historik

0:17:24.393,0:17:26.265
në vend se të orvatesh[br]ta personalizosh në një mënyrë

0:17:26.265,0:17:29.145
që mund të shmangë vëmendjen prej thelbit.

0:17:29.145,0:17:30.602
Moderatori: Zbulimet e tij, analiza juaj,

0:17:30.602,0:17:32.378
puna e gazetarëve të tjerë,

0:17:32.378,0:17:35.378
i dha vërtet jetë debatit,

0:17:35.378,0:17:37.506
dhe mjaft qeveri, bie fjala, kanë reaguar,

0:17:37.506,0:17:40.110
përfshi Brazilin, me projekte dhe programe

0:17:40.110,0:17:42.964
për ta ripunuar paksa[br]formën e Internetit, etj.

0:17:42.964,0:17:45.716
Ka plot gjëra që po bëhen në atë drejtim.

0:17:45.716,0:17:47.986
Pyes veten, për ju personalisht,

0:17:47.986,0:17:49.637
cila është mbyllja e gjithë kësaj?

0:17:49.637,0:17:51.270
Në ç’pikë do të mendoni se,

0:17:51.270,0:17:54.462
më në fund ia dolëm [br]ta rregullojmë me sukses?

0:17:54.462,0:17:56.740
GG: Për mua si gazetar, mbyllja

0:17:56.740,0:17:59.183
është shumë e thjeshtë, të sigurohemi

0:17:59.183,0:18:01.195
se çdo dokument që ia vlen

0:18:01.195,0:18:02.841
dhe që duhet të publikohet

0:18:02.841,0:18:04.321
të përfundojë i publikuar,

0:18:04.321,0:18:06.358
dhe të fshehtat që nuk duhej[br]të ishin ruajtur fare të fshehta,

0:18:06.358,0:18:07.833
të dalin sheshit.

0:18:07.833,0:18:09.680
Për mua, ky është thelbi i gazetarisë

0:18:09.680,0:18:11.207
dhe këtij i jam përkushtuar.

0:18:11.207,0:18:13.681
Si dikush të cilit survejimi[br]në masë i duket i urryer,

0:18:13.681,0:18:15.868
për krejt arsyet që sapo[br]preka dhe mjaft të tjera,

0:18:15.868,0:18:18.394
këtë punë e shoh si një[br]që nuk mbaron kurrë,

0:18:18.394,0:18:20.571
deri sa qeveri anembanë botës

0:18:20.571,0:18:23.190
të mos jenë më në gjendje t’ia nënshtrojnë

0:18:23.190,0:18:24.676
popullsi të tëra mbikëqyrjes dhe survejimit,

0:18:24.676,0:18:27.265
veç kur bindin një gjykatë apo ent tjetër

0:18:27.265,0:18:28.987
se personi që kanë në shënjestër

0:18:28.987,0:18:31.578
ka bërë vërtet diçka të mbrapshtë.

0:18:31.578,0:18:34.813
Për mua, kjo është rruga me të cilën[br]mund të ripërtërihet privatësia.

0:18:34.813,0:18:37.159
BG: Snowden-i siç e kemi[br]parë në TED, është shumë,

0:18:37.159,0:18:39.927
shumë elokuent në paraqitjen[br]dhe portretizimin

0:18:39.927,0:18:42.207
e vetes si mbrojtës i vlerave

0:18:42.207,0:18:43.920
dhe parimeve demokratike.

0:18:43.920,0:18:46.948
Por shumë njerëz e kanë vërtet[br]të vështirë të besojnë

0:18:46.948,0:18:49.350
se ky është motivacioni i tij i vetëm.

0:18:49.350,0:18:50.828
E kanë të vështirë të besojnë

0:18:50.828,0:18:52.449
se paraja nuk hyn gjëkundi,

0:18:52.449,0:18:54.360
se nuk ka shitur ndonjë të fshehtë,

0:18:54.360,0:18:56.189
te Kina apo Rusia,

0:18:56.189,0:18:58.733
që dihet se nuk janë miqtë më të mirë

0:18:58.733,0:19:00.902
të Shteteve të Bashkuara sot për sot.

0:19:00.902,0:19:02.608
Dhe jam i sigurt se shumë[br]vetë në këtë sallë

0:19:02.608,0:19:04.878
bëjnë të njëjtën pyetje.

0:19:04.878,0:19:06.761
Mendoni se mundet të ketë edhe

0:19:06.761,0:19:09.373
një anë të tillë të Snowden-it[br]që s’e kemi parë ende?

0:19:09.373,0:19:12.554
GG: Jo, mua kjo më duket absurde dhe idiote.

0:19:12.554,0:19:14.968
(Të qeshura) Nëse do të donit,

0:19:14.968,0:19:17.430
e di që thjesht po bëni avokatin e djallit,

0:19:17.430,0:19:20.641
por nëse do të donit t’i shisni

0:19:20.641,0:19:22.547
të fshehta një vendi tjetër,

0:19:22.547,0:19:24.264
çka mund ta kish bërë, dhe të gdhihej

0:19:24.264,0:19:25.910
tejet i pasur nga kjo,

0:19:25.910,0:19:27.891
gjëja e fundit që do të bënit[br]është t’ua jepnit këto të fshehta

0:19:27.891,0:19:30.635
gazetarëve dhe t’u kërkonit t’i botojnë,

0:19:30.635,0:19:32.661
pasi kjo i bën të pavlera të fshehtat.

0:19:32.661,0:19:34.309
Njerëzit që duan të pasurojnë veten

0:19:34.309,0:19:36.279
e bëjnë këtë fshehtas, duke[br]ia shitur të fshehtat qeverisë,

0:19:36.279,0:19:38.100
por mendoj se ka një gjë[br]të rëndësishme për të thënë,

0:19:38.100,0:19:40.338
faktin se këto akuza vijnë nga

0:19:40.338,0:19:42.170
persona në qeverinë e ShBA-ve,

0:19:42.170,0:19:44.190
nga persona në media që janë

0:19:44.190,0:19:45.788
besnikë qeverish të ndryshme,

0:19:45.788,0:19:48.936
dhe mendoj se, shpesh, kur dikush bën[br]akuza si kjo kundër të tjerëve —

0:19:48.936,0:19:50.541
“Oh, vërtet, s’mund ta bëjë dot

0:19:50.541,0:19:52.206
nisur nga parimet,

0:19:52.206,0:19:54.448
do ketë ndonjë arsye[br]të korruptuari, të poshtër” —

0:19:54.448,0:19:56.555
tregon më shumë mbi vetveten,

0:19:56.555,0:19:58.381
se sa mbi objektivin e akuzave të tyre,

0:19:58.381,0:20:02.766
ngaqë — (Duartrokitje) —

0:20:02.766,0:20:05.286
këta njerëz, këta që bëjnë akuza të tilla,

0:20:05.286,0:20:07.190
këta vetë nuk veprojnë kurrë

0:20:07.190,0:20:09.112
për tjetër motiv veç motivesh të korruptuarish,

0:20:09.112,0:20:10.744
ndaj besojnë se

0:20:10.744,0:20:13.376
këdo tjetër e ka pllakosur po ajo sëmundje

0:20:13.376,0:20:15.378
e pashpirtësisë, si ata vetë,

0:20:15.378,0:20:17.249
dhe ky është thelbi i gjithë kësaj.

0:20:17.249,0:20:18.876
(Duartrokitje)

0:20:18.876,0:20:21.360
BG: Glen, shumë faleminderit.[br]GG: Faleminderit juve.

0:20:21.360,0:20:23.692
BG: Glenn Greenwald.

0:20:23.692,0:20:24.806
(Duartrokitje)