WEBVTT

00:00:02.366 --> 00:00:07.820
(Odgłosy natury)

NOTE Paragraph

00:00:07.820 --> 00:00:10.536
Zaczynając nagrywanie 
pejzażu dźwiękowego natury,

00:00:10.536 --> 00:00:12.467
45 lat temu

00:00:12.467 --> 00:00:14.889
nie miałem pojęcia,

00:00:14.889 --> 00:00:18.368
że mrówki, larwy owadów, ukwiały i wirusy

00:00:18.368 --> 00:00:20.496
tworzą charakterystyczny podpis dźwiękowy.

00:00:20.496 --> 00:00:21.939
Ale tak jest.

00:00:21.939 --> 00:00:25.352
Dotyczy to 
każdego siedliska naturalnego planety,

00:00:25.352 --> 00:00:28.587
np. dżungli amazońskiej, 
którą słyszycie w tle.

00:00:28.587 --> 00:00:32.161
Lasy deszczowe 
strefy umiarkowanej i tropikalnej

00:00:32.161 --> 00:00:35.341
tworzą żywą orkiestrę zwierzęcą,

00:00:35.341 --> 00:00:38.569
błyskawiczną i zorganizowaną formę ekspresji

00:00:38.569 --> 00:00:43.377
owadów, gadów, płazów, ptaków i ssaków.

00:00:43.377 --> 00:00:46.304
Każdy pejzaż dźwiękowy naturalnego siedliska

00:00:46.304 --> 00:00:49.896
tworzy własny unikalny podpis,

00:00:49.896 --> 00:00:52.813
a w nim niewiarygodną ilość informacji,

00:00:52.813 --> 00:00:57.172
częścią których chciałbym się dziś podzielić.

NOTE Paragraph

00:00:57.172 --> 00:01:00.378
Pejzaż dźwiękowy ma trzy podstawowe źródła.

00:01:00.378 --> 00:01:02.917
Pierwsze to geofonia,

00:01:02.917 --> 00:01:05.283
inaczej odgłosy nie biologiczne,

00:01:05.283 --> 00:01:07.260
które słychać w każdym siedlisku,

00:01:07.260 --> 00:01:09.852
jak wiatr w drzewach, woda w strumieniu,

00:01:09.852 --> 00:01:13.446
fale nad brzegiem oceanu, ruchy ziemi.

00:01:13.446 --> 00:01:16.724
Drugie to biofonia.

00:01:16.724 --> 00:01:19.846
Biofonia to wszystkie odgłosy

00:01:19.846 --> 00:01:22.964
żywych organizmów w danym siedlisku,

00:01:22.964 --> 00:01:26.584
w tym samym czasie i miejscu.

00:01:26.584 --> 00:01:31.118
Trzecie to dźwięki, które tworzy człowiek.

00:01:31.118 --> 00:01:32.936
Nazywamy to antrofonią.

00:01:32.936 --> 00:01:36.297
Niektóre dźwięki są kontrolowane, 
jak muzyka czy teatr,

00:01:36.297 --> 00:01:40.214
ale większość jest chaotyczna i niespójna.

00:01:40.214 --> 00:01:43.919
Niektórzy nazywają to hałasem.

NOTE Paragraph

00:01:43.919 --> 00:01:46.619
Dawniej uważałem pejzaż dźwiękowy przyrody

00:01:46.619 --> 00:01:48.351
za bezwartościowy artefakt.

00:01:48.351 --> 00:01:52.433
Był, ale nic nie znaczył.

00:01:52.433 --> 00:01:55.806
Myliłem się. 
Te spotkania nauczyły mnie,

00:01:55.806 --> 00:02:00.582
że uważne słuchanie daje 
niezwykle wartościowe narzędzia

00:02:00.582 --> 00:02:03.166
oceny zdrowia siedliska

00:02:03.166 --> 00:02:06.978
w całym spektrum życia.

NOTE Paragraph

00:02:06.978 --> 00:02:10.190
Kiedy zaczynałem pod koniec lat 60.,

00:02:10.190 --> 00:02:13.466
typowe metody nagrywania ograniczały się

00:02:13.466 --> 00:02:17.934
do fragmentarycznego utrwalania 
poszczególnych gatunków,

00:02:17.934 --> 00:02:21.030
na początku głównie ptaków,

00:02:21.030 --> 00:02:26.731
a potem innych zwierząt, 
takich jak ssaki i płazy.

00:02:26.731 --> 00:02:30.243
Było to jak próba zrozumienia

00:02:30.243 --> 00:02:33.308
wspaniałości V symfonii Beethovena

00:02:33.308 --> 00:02:36.217
poprzez analizę dźwięku jednego skrzypka,

00:02:36.217 --> 00:02:38.787
bez kontekstu orkiestry,

00:02:38.787 --> 00:02:41.890
i słuchanie tylko jego wykonania.

00:02:41.890 --> 00:02:44.907
Na szczęście coraz więcej instytucji

00:02:44.907 --> 00:02:46.975
realizuje bardziej całościowe modele,

00:02:46.975 --> 00:02:49.338
które wraz z kolegami wprowadziliśmy

00:02:49.338 --> 00:02:53.211
do dziedziny ekologii akustycznej.

NOTE Paragraph

00:02:53.211 --> 00:02:58.279
Kiedy zaczynałem ponad 40 lat temu,

00:02:58.279 --> 00:03:00.688
nieraz nagrywałem przez 10 godzin,

00:03:00.688 --> 00:03:02.923
żeby zdobyć godzinę materiału 
zdatnego do użycia,

00:03:02.923 --> 00:03:05.980
wystarczająco dobrego 
na płytę czy ścieżkę dźwiękową

00:03:05.980 --> 00:03:08.699
lub instalację w muzeum.

00:03:08.699 --> 00:03:11.652
Teraz z powodu globalnego ocieplenia,

00:03:11.652 --> 00:03:13.070
wydobycia surowców, ludzkiego hałasu,

00:03:13.070 --> 00:03:16.139
i wielu innych czynników,

00:03:16.139 --> 00:03:18.815
czasem potrzeba ponad 1000 godzin,

00:03:18.815 --> 00:03:21.648
żeby uchwycić to samo.

00:03:21.648 --> 00:03:24.703
Co najmniej 50% mojego archiwum

00:03:24.703 --> 00:03:27.899
pochodzi z siedlisk zmienionych tak radykalnie,

00:03:27.899 --> 00:03:30.799
że są albo całkiem bezgłośne,

00:03:30.799 --> 00:03:35.520
albo zupełnie nie przypominają
swej pierwotnej postaci.

NOTE Paragraph

00:03:35.520 --> 00:03:37.806
Zwykłe metody oceny siedlisk

00:03:37.806 --> 00:03:41.132
polegały na liczeniu gatunków i jednostek

00:03:41.132 --> 00:03:45.337
w obrębie każdego gatunku 
na danym obszarze.

00:03:45.337 --> 00:03:48.889
Porównując dane dotyczące zarówno

00:03:48.889 --> 00:03:51.689
gęstości i różnorodności w słyszanym materiale,

00:03:51.689 --> 00:03:57.062
mogę precyzyjniej ocenić stan siedliska.

00:03:57.062 --> 00:03:59.102
Chcę pokazać kilka przykładów,

00:03:59.102 --> 00:04:01.892
pokazujących możliwości,

00:04:01.892 --> 00:04:04.914
które daje zanurzenie się 
w tym wszechświecie.

NOTE Paragraph

00:04:04.914 --> 00:04:06.306
To jest łąka Lincoln Meadow,

00:04:06.306 --> 00:04:08.190
trzy i pół godziny jazdy

00:04:08.190 --> 00:04:11.414
na wschód od San Francisco,
w górach Sierra Nevada,

00:04:11.414 --> 00:04:13.511
na wysokości około 2000 metrów.

00:04:13.511 --> 00:04:16.320
Nagrywam tam od lat.

00:04:16.320 --> 00:04:20.240
W 1988 r. firma zajmująca się wyrębem lasu
przekonała mieszkańców,

00:04:20.240 --> 00:04:23.402
że wyrąb absolutnie nie wpłynie
na środowisko naturalne

00:04:23.402 --> 00:04:24.856
dzięki użyciu nowej metody

00:04:24.856 --> 00:04:26.766
o nazwie "wyrąb selektywny",

00:04:26.766 --> 00:04:28.321
usuwającej niektóre drzewa

00:04:28.321 --> 00:04:31.604
zamiast wycinania całego obszaru.

00:04:31.604 --> 00:04:33.364
Mając pozwolenie na nagrania

00:04:33.364 --> 00:04:35.327
zarówno przed jak i po tej operacji,

00:04:35.327 --> 00:04:39.945
ustawiłem sprzęt
i utrwaliłem chór odgłosów świtu

00:04:39.945 --> 00:04:43.478
według ścisłego protokołu
oraz skalibrowałem nagrania,

00:04:43.478 --> 00:04:45.672
żeby mieć dobry punkt odniesienia.

00:04:45.672 --> 00:04:47.857
To przykład spektrogramu.

00:04:47.857 --> 00:04:50.288
Spektrogram to graficzna ilustracja dźwięku,

00:04:50.288 --> 00:04:53.461
od lewej do prawej strony czas,

00:04:53.461 --> 00:04:55.968
w tym przypadku 15 sekund,

00:04:55.968 --> 00:04:58.823
a częstotliwość od dołu do góry strony,

00:04:58.823 --> 00:05:00.042
od najniższej do najwyższej.

00:05:00.042 --> 00:05:03.176
Widać, że podpis strumienia

00:05:03.176 --> 00:05:07.981
pokazuje 1/3 albo 1/2 strony u dołu,

00:05:07.981 --> 00:05:11.424
natomiast ptaki, które kiedyś były na tej łące,

00:05:11.424 --> 00:05:14.481
pokazuje ten podpis u góry strony.

00:05:14.481 --> 00:05:15.636
Było ich sporo.

00:05:15.636 --> 00:05:18.800
Lincoln Meadow przed wyrębem selektywnym.

NOTE Paragraph

00:05:18.800 --> 00:05:33.593
(Dźwięki natury)

NOTE Paragraph

00:05:33.593 --> 00:05:35.471
Rok później wróciłem,

00:05:35.471 --> 00:05:37.228
i przy użyciu tych samych protokołów,

00:05:37.228 --> 00:05:39.943
i nagrywaniu w takich samych warunkach,

00:05:39.943 --> 00:05:42.171
nagrałem kilka przykładów

00:05:42.171 --> 00:05:44.271
odgłosów chóru świtu,

00:05:44.271 --> 00:05:46.414
a teraz rezultat.

00:05:46.414 --> 00:05:47.694
To po wyrębie selektywnym.

00:05:47.694 --> 00:05:49.767
Widać, że strumień w dalszym ciągu

00:05:49.767 --> 00:05:51.674
pokazuje jedna trzecia dołu strony,

00:05:51.674 --> 00:05:56.177
ale zauważcie braki w górnych 2/3 strony.

NOTE Paragraph

00:05:56.177 --> 00:06:01.690
(Dźwięki natury)

NOTE Paragraph

00:06:01.690 --> 00:06:11.177
Zaraz usłyszycie odgłos dzięcioła.

NOTE Paragraph

00:06:11.177 --> 00:06:13.767
Do Lincoln Meadow wracałem 15 razy

00:06:13.767 --> 00:06:15.251
w ciągu ostatnich 25 lat,

00:06:15.251 --> 00:06:18.937
i mogę powiedzieć, że biofonia,

00:06:18.937 --> 00:06:21.842
gęstość i różnorodność biofonii,

00:06:21.842 --> 00:06:24.394
nadal nie powróciła

00:06:24.394 --> 00:06:26.592
do stanu sprzed operacji wyrębu.

00:06:26.592 --> 00:06:29.690
Tutaj zdjęcie Lincoln Meadow już po,

00:06:29.690 --> 00:06:32.928
i z punktu widzenia kamery

00:06:32.928 --> 00:06:34.039
lub ludzkiego oka,

00:06:34.039 --> 00:06:36.814
każdy kij czy drzewo wydaje się na miejscu,

00:06:36.814 --> 00:06:39.754
co potwierdzałoby zapewnienia
firmy zajmującej się wyrębem,

00:06:39.754 --> 00:06:42.383
że nie ma zagrożenia dla środowiska.

00:06:42.383 --> 00:06:48.800
Jednakże uszy mówią coś zupełnie innego.

NOTE Paragraph

00:06:48.800 --> 00:06:50.627
Młodzi studenci zawsze pytają mnie,

00:06:50.627 --> 00:06:52.049
co te zwierzęta mówią,

00:06:52.049 --> 00:06:56.911
a ja naprawdę nie mam pojęcia.

00:06:56.911 --> 00:07:02.180
Ale mogę powiedzieć, że wyrażają siebie.

00:07:02.180 --> 00:07:05.258
Czy rozumiemy czy nie, to już inna historia.

00:07:05.258 --> 00:07:07.586
Idąc wybrzeżem Alaski,

00:07:07.586 --> 00:07:09.930
natknąłem się na basen pływowy

00:07:09.930 --> 00:07:12.962
wypełniony kolonią ukwiałów,

00:07:12.962 --> 00:07:15.038
cudownych maszyn jedzących,

00:07:15.038 --> 00:07:17.889
bliskich krewnych koralowca i meduzy.

00:07:17.889 --> 00:07:20.106
Ciekaw, czy wydają jakieś odgłosy,

00:07:20.106 --> 00:07:21.277
wrzuciłem hydrofon,

00:07:21.277 --> 00:07:24.410
podwodny mikrofon pokryty gumą

00:07:24.410 --> 00:07:25.598
w części ustnej,

00:07:25.598 --> 00:07:27.359
i natychmiast żyjątka zaczęły

00:07:27.359 --> 00:07:29.568
wchłaniać mikrofon do swych wnętrzności,

00:07:29.568 --> 00:07:32.262
a mackami szukały

00:07:32.262 --> 00:07:34.673
czegoś o wartości odżywczej.

00:07:34.673 --> 00:07:37.178
Bardzo niskie, podobne do zakłóceń dźwięki,

00:07:37.178 --> 00:07:39.182
których teraz posłuchamy.

00:07:39.182 --> 00:07:43.584
(Dźwięki statyczne)

00:07:43.584 --> 00:07:46.451
Tak, ale uwaga. 
Kiedy nie znalazły nic do jedzenia...

00:07:46.451 --> 00:07:47.840
(Dźwięk trąbiący)

00:07:47.840 --> 00:07:50.500
(Śmiech)

00:07:50.500 --> 00:07:52.997
Myślę, że takie wyrażenie

00:07:52.997 --> 00:07:54.414
jest zrozumiałe w każdym języku.

00:07:54.414 --> 00:07:59.280
(Śmiech)

NOTE Paragraph

00:07:59.280 --> 00:08:00.880
Na koniec cyklu rozrodczego

00:08:00.880 --> 00:08:03.036
grzebiuszka amerykańska

00:08:03.036 --> 00:08:05.111
wkopuje się metr

00:08:05.111 --> 00:08:08.261
pod stwardniałą pustynną ziemię 
zachodu USA,

00:08:08.261 --> 00:08:10.140
gdzie może przebywać przez wiele pór roku,

00:08:10.140 --> 00:08:13.640
dopóki warunki nie będą odpowiednie
do ponowego wyjścia.

00:08:13.640 --> 00:08:15.350
Gdy w glebie jest dosyć wilgoci,

00:08:15.350 --> 00:08:18.145
na wiosnę żaby wykopią się na powierzchnię

00:08:18.145 --> 00:08:22.626
i licznie zgromadzą wokół dużych 
wiosennych basenów.

00:08:22.626 --> 00:08:24.663
i licznie zgromadzą wokół dużych 
wiosennych basenów.

00:08:24.663 --> 00:08:28.069
Kumkają chórem,

00:08:28.069 --> 00:08:31.277
który jest w pełni zsynchronizowany z innymi.

00:08:31.277 --> 00:08:32.681
Robią to z dwóch powodów.

00:08:32.681 --> 00:08:36.302
Pierwszy to rywalizacja, szukanie partnera,

00:08:36.302 --> 00:08:37.667
a drugi to współpraca,

00:08:37.667 --> 00:08:40.148
bo jeśli wszystkie kumkają synchronicznie,

00:08:40.148 --> 00:08:44.395
trudno jest drapieżnikom, takim jak kojoty,

00:08:44.395 --> 00:08:48.614
lisy i sowy, wybrać jednego osobnika 
na posiłek.

00:08:48.614 --> 00:08:51.886
To spektrogram chóru żab,

00:08:51.886 --> 00:08:54.147
kiedy ma zdrowy charakter.

NOTE Paragraph

00:08:54.147 --> 00:09:04.163
(Rechot żab)

NOTE Paragraph

00:09:04.163 --> 00:09:08.128
Jezioro Mono leży na wschód

00:09:08.128 --> 00:09:09.957
od Parku Narodowego Yosemite w Kalifornii,

00:09:09.957 --> 00:09:12.812
i jest ulubionym siedliskiem tej ropuchy.

00:09:12.812 --> 00:09:15.699
Lubią je także piloci odrzutowców
marynarki wojennej USA,

00:09:15.699 --> 00:09:18.745
którzy trenując oblatują myśliwce 
z prędkością

00:09:18.745 --> 00:09:21.203
ponad 1100 kilometrów na godzinę,

00:09:21.203 --> 00:09:23.984
na wysokości zaledwie kilkaset metrów

00:09:23.984 --> 00:09:26.563
powyżej poziomu jeziora Mono,

00:09:26.563 --> 00:09:30.237
bardzo szybko, bardzo nisko i tak głośno,

00:09:30.237 --> 00:09:33.103
że antrofonia, hałas ludzki,

00:09:33.103 --> 00:09:34.953
chociaż to sześć i pół kilometra

00:09:34.953 --> 00:09:37.927
od żabiego stawu, 
który słyszeliśmy sekundę temu,

00:09:37.927 --> 00:09:41.493
antrofonia maskuje dźwięk ropuszego chóru.

00:09:41.493 --> 00:09:44.759
Na tym spektrogramie widać,

00:09:44.759 --> 00:09:47.506
że cała energia widoczna 
na pierwszym spektrogramie

00:09:47.506 --> 00:09:49.253
zniknęła z górnej części spektrogramu,

00:09:49.253 --> 00:09:51.766
i że w chórze są przerwy 
przy dwóch i pół sekundach,

00:09:51.766 --> 00:09:54.279
czterech i pół, i sześciu i pół sekundach.

00:09:54.279 --> 00:09:57.378
Wtedy słychać dźwięk odrzutowca,

00:09:57.378 --> 00:09:59.937
ma podpis w kolorze żółtym,
na samym dole strony.

NOTE Paragraph

00:09:59.937 --> 00:10:09.582
(Rechot żab)

NOTE Paragraph

00:10:09.582 --> 00:10:11.976
Pod koniec przelotu

00:10:11.976 --> 00:10:15.465
pełne 45 minut zajęło żabom

00:10:15.465 --> 00:10:17.869
odzyskanie synchroniczności chóru.

00:10:17.869 --> 00:10:20.814
W tym czasie, przy pełni księżyca,

00:10:20.814 --> 00:10:23.595
widzieliśmy, jak dwa kojoty i puchacz wirginijski

00:10:23.595 --> 00:10:26.702
złapały kilka żab.

00:10:26.718 --> 00:10:30.244
Na szczęście przy odbudowie siedliska

00:10:30.244 --> 00:10:32.949
i mniejszej liczbie lotów, populacja żab,

00:10:32.949 --> 00:10:36.672
malejąca w latach 80. 
i na początku lat 90.,

00:10:36.672 --> 00:10:40.205
właściwie wróciła do normy.

NOTE Paragraph

00:10:40.205 --> 00:10:43.144
Chciałbym zakończyć 
historią pewnego bobra.

00:10:43.144 --> 00:10:44.618
To bardzo smutna historia,

00:10:44.618 --> 00:10:48.496
ale rzeczywiście pokazuje,

00:10:48.496 --> 00:10:50.478
jak zwierzęta mogą wyrażać uczucia,

00:10:50.478 --> 00:10:55.130
bardzo kontrowersyjny temat 
dla niektórych starszych biologów.

00:10:55.130 --> 00:10:58.363
Mój kolega nagrywał 
na Środkowym Zachodzie USA

00:10:58.363 --> 00:11:00.905
w okolicy stawu utworzonego 
jakieś 16 tys. lat temu,

00:11:00.905 --> 00:11:04.804
pod koniec ostatniej epoki lodowcowej.

00:11:04.804 --> 00:11:06.957
Po części stworzyła go tama bobrów,

00:11:06.957 --> 00:11:09.875
trzymając z jednej strony cały ekosystem

00:11:09.875 --> 00:11:12.627
w bardzo delikatnej równowadze.

00:11:12.627 --> 00:11:16.402
Pewnego popołudnia podczas nagrywania

00:11:16.402 --> 00:11:20.226
nagle pojawiło się znikąd

00:11:20.226 --> 00:11:22.674
paru leśniczych,

00:11:22.674 --> 00:11:24.269
którzy bez wyraźnego powodu

00:11:24.269 --> 00:11:25.848
podeszli do bobrowej tamy,

00:11:25.848 --> 00:11:29.130
rzucili laskę dynamitu i wysadzili ją,

00:11:29.130 --> 00:11:33.160
zabijając samicę i jej młode.

00:11:33.160 --> 00:11:35.992
Przerażony kolega zostali na miejscu,

00:11:35.992 --> 00:11:38.033
żeby zebrać myśli,

00:11:38.033 --> 00:11:41.517
i przez resztę dnia nagrać, co się da.

00:11:41.517 --> 00:11:46.410
Tego wieczoru uchwycił niezwykłe wydarzenie.

00:11:46.410 --> 00:11:50.599
Bóbr, który przeżył,
samotnie pływał powoli w kółko,

00:11:50.599 --> 00:11:56.332
żałośnie wołając 
za utraconą partnerką i potomstwem.

00:11:56.332 --> 00:11:59.241
To chyba najsmutniejszy dźwięk

00:11:59.241 --> 00:12:02.159
pochodzący od żywego organizmu,

00:12:02.159 --> 00:12:04.878
ludzkiego lub innego, jaki słyszałem w życiu.

NOTE Paragraph

00:12:06.517 --> 00:12:22.180
(Płacz bobra)

NOTE Paragraph

00:12:22.180 --> 00:12:23.995
No tak.

NOTE Paragraph

00:12:23.995 --> 00:12:26.577
Istnieje wiele aspektów dźwiękowych.

00:12:26.577 --> 00:12:29.793
Dzięki niektórym zwierzęta nauczyły nas 
śpiewu i tańca,

00:12:29.793 --> 00:12:32.418
co zostawię na inną okazję.

00:12:32.418 --> 00:12:35.436
Ale dowiedzieliście się, jak biofonia

00:12:35.436 --> 00:12:39.279
pomaga objaśnić rozumienie świata przyrody.

00:12:39.279 --> 00:12:41.743
Słyszeliście wpływ wydobycia zasobów,

00:12:41.743 --> 00:12:44.807
ludzkiego hałasu i niszczenia siedlisk.

00:12:44.807 --> 00:12:46.785
Zwykle nauka o ochronie środowiska

00:12:46.785 --> 00:12:50.127
stara się zrozumieć świat 
na podstawie tego, co widzimy,

00:12:50.127 --> 00:12:54.595
ale znacznie pełniejsze zrozumienie 
może dać to, co słyszymy.

00:12:54.595 --> 00:12:58.452
Biofonia i geofonia

00:12:58.452 --> 00:13:00.443
to sygnatury dźwiękowe świata przyrody,

00:13:00.443 --> 00:13:01.796
i słuchając ich,

00:13:01.796 --> 00:13:04.468
dostajemy dar odczucia miejsca,

00:13:04.468 --> 00:13:07.885
prawdziwą historię świata, w którym żyjemy.

00:13:07.885 --> 00:13:09.804
W ciągu kilku sekund,

00:13:09.804 --> 00:13:12.519
pejzaż dźwiękowy 
ujawnia znacznie więcej informacji

00:13:12.519 --> 00:13:14.067
z wielu perspektyw,

00:13:14.067 --> 00:13:18.689
od wymiernych danych do inspiracji kulturowej.

00:13:18.689 --> 00:13:21.590
Wizualne utrwalenie 
daje ograniczoną frontalną perspektywę

00:13:21.590 --> 00:13:25.586
danego kontekstu przestrzennego,

00:13:25.586 --> 00:13:27.959
podczas gdy pejzaż dźwiękowy 
poszerza zakres do 360 stopni,

00:13:27.959 --> 00:13:33.144
całkowicie nas otaczając.

00:13:33.144 --> 00:13:36.916
Choć obraz może być wart tysiąc słów,

00:13:36.916 --> 00:13:41.289
pejzaż dźwiękowy jest wart 1000 zdjęć.

00:13:41.289 --> 00:13:43.413
Uszy mówią nam,

00:13:43.413 --> 00:13:47.008
że szept każdego liścia i stworzenia

00:13:47.008 --> 00:13:50.082
przemawia do naturalnych źródeł życia,

00:13:50.082 --> 00:13:55.144
które faktycznie mogą kryć 
tajemnice miłości do wszystkiego,

00:13:55.144 --> 00:13:57.102
szczególnie naszego człowieczeństwa,

00:13:57.102 --> 00:14:03.387
a ostatnie słowo 
należy do jaguara z Amazonii.

NOTE Paragraph

00:14:03.387 --> 00:14:17.135
(Pomruk)

NOTE Paragraph

00:14:17.135 --> 00:14:19.335
Dziękuję za uwagę.

NOTE Paragraph

00:14:19.335 --> 00:14:25.032
(Brawa)