WEBVTT

00:00:02.366 --> 00:00:07.820
(Natuurgeluiden)

00:00:07.820 --> 00:00:10.536
Toen ik voor het eerst soundscapes
begon op te nemen in de natuur,

00:00:10.536 --> 00:00:12.467
45 jaar geleden,

00:00:12.467 --> 00:00:14.889
had ik geen idee dat mieren,

00:00:14.889 --> 00:00:18.368
insectenlarven, zeeanemonen en virussen

00:00:18.368 --> 00:00:20.496
een geluidssignatuur voortbrachten.

00:00:20.496 --> 00:00:21.939
Maar dat doen ze.

00:00:21.939 --> 00:00:25.352
Net als iedere wilde habitat op de planeet,

00:00:25.352 --> 00:00:28.587
zoals het Amazoneregenwoud
dat jullie achter mij horen.

00:00:28.587 --> 00:00:32.161
Gematigde en tropische regenwouden

00:00:32.161 --> 00:00:35.341
produceren in feite elk
een levendig dierenorkest,

00:00:35.341 --> 00:00:38.569
die gelijktijdige en
georganiseerde uitingen

00:00:38.569 --> 00:00:43.377
van insecten, reptielen, amfibieën,
vogels en zoogdieren.

00:00:43.377 --> 00:00:46.304
Iedere soundscape die
uit een natuurlijke habitat ontspringt,

00:00:46.304 --> 00:00:49.896
genereert zijn eigen unieke signatuur,

00:00:49.896 --> 00:00:52.813
die ongelofelijke hoeveelheden
informatie bevat.

00:00:52.813 --> 00:00:57.172
Een deel van die informatie
wil ik vandaag met jullie delen.

00:00:57.172 --> 00:01:00.378
Een soundscape bestaat uit
drie basisbronnen.

00:01:00.378 --> 00:01:02.917
De eerste is de geofonie,

00:01:02.917 --> 00:01:05.283
of de niet-biologische geluiden
die optreden

00:01:05.283 --> 00:01:07.260
in iedere habitat,

00:01:07.260 --> 00:01:09.852
zoals wind in de bomen,
water in een stroom,

00:01:09.852 --> 00:01:13.446
golven aan de oceaankust,
beweging van de Aarde.

00:01:13.446 --> 00:01:16.724
De tweede daarvan is de biofonie.

00:01:16.724 --> 00:01:19.846
De biofonie is al het geluid

00:01:19.846 --> 00:01:22.964
dat gemaakt wordt door organismen
in een gegeven habitat

00:01:22.964 --> 00:01:26.584
op een bepaalde tijd en plaats.

00:01:26.584 --> 00:01:31.118
En de derde is
al het geluid dat wij mensen maken,

00:01:31.118 --> 00:01:32.936
dat noemen we antrofonie.

00:01:32.936 --> 00:01:36.297
Een deel ervan is gecontroleerd,
zoals muziek of theater,

00:01:36.297 --> 00:01:40.214
maar het meeste ervan
is chaotisch en incoherent,

00:01:40.214 --> 00:01:43.919
sommigen van ons noemen dat ruis.

00:01:43.919 --> 00:01:46.619
Ik dacht een tijdlang dat
natuurlijke soundscapes

00:01:46.619 --> 00:01:48.351
een waardeloos artefact waren.

00:01:48.351 --> 00:01:52.433
Ze waren er gewoon,
maar ze waren niet significant.

00:01:52.433 --> 00:01:55.806
Nou, daar vergiste ik me in.
Wat ik van deze ontmoetingen leerde,

00:01:55.806 --> 00:02:00.582
was dat goed luisteren
ons enorm waardevolle hulpmiddelen geeft

00:02:00.582 --> 00:02:03.166
waarmee we de gezondheid
van een habitat

00:02:03.166 --> 00:02:06.978
over het hele levensspectrum
kunnen evalueren.

00:02:06.978 --> 00:02:10.190
Toen ik begon op te nemen,
eind jaren zestig,

00:02:10.190 --> 00:02:13.466
waren de gebruikelijke opnamemethoden
beperkt tot

00:02:13.466 --> 00:02:17.934
stukjes opnemen
van individuele soorten

00:02:17.934 --> 00:02:21.030
zoals vogels eerst,

00:02:21.030 --> 00:02:26.731
maar later ook dieren
als zoogdieren en amfibieën.

00:02:26.731 --> 00:02:30.243
Voor mij was dat een beetje als proberen

00:02:30.243 --> 00:02:33.308
Beethovens vijfde symfonie
in al haar grootsheid te begrijpen

00:02:33.308 --> 00:02:36.217
door het geluid van een enkele violist

00:02:36.217 --> 00:02:38.787
uit de context van het orkest
te abstraheren

00:02:38.787 --> 00:02:41.890
en alleen die partij te horen.

00:02:41.890 --> 00:02:44.907
Gelukkig implementeren
steeds meer instellingen

00:02:44.907 --> 00:02:46.975
de meer holistische modellen

00:02:46.975 --> 00:02:49.338
die ik en een paar van mijn collega's
hebben geïntroduceerd

00:02:49.338 --> 00:02:53.211
op het gebied van soundscape-ecologie.

00:02:53.211 --> 00:02:58.279
Toen ik meer dan 40 jaar geleden
begon met opnames maken,

00:02:58.279 --> 00:03:00.688
kon ik 10 uur opnames maken

00:03:00.688 --> 00:03:02.923
en één uur bruikbaar materiaal vastleggen,

00:03:02.923 --> 00:03:05.980
goed genoeg voor een plaat
of een film-soundtrack

00:03:05.980 --> 00:03:08.699
of een museum-installatie.

00:03:08.699 --> 00:03:11.652
Tegenwoordig kan het door de opwarming van de aarde,

00:03:11.652 --> 00:03:13.070
grondstofwinning,

00:03:13.070 --> 00:03:16.139
menselijk geluid en veel andere factoren

00:03:16.139 --> 00:03:18.815
tot wel 1.000 uur of meer kosten

00:03:18.815 --> 00:03:21.648
om hetzelfde vast te leggen.

00:03:21.648 --> 00:03:24.703
Zeker 50% van mijn archief

00:03:24.703 --> 00:03:27.899
komt uit habitats
die zo radicaal veranderd zijn

00:03:27.899 --> 00:03:30.799
dat ze ofwel volledig stil zijn

00:03:30.799 --> 00:03:35.520
of niet langer in hun originele vorm
gehoord kunnen worden.

00:03:35.520 --> 00:03:37.806
De gebruikelijke methoden
van habitat-evaluatie

00:03:37.806 --> 00:03:41.132
zijn uitgevoerd
door visueel soorten te tellen

00:03:41.132 --> 00:03:45.337
en aantallen individuen
binnen elke soort in een bepaald gebied.

00:03:45.337 --> 00:03:48.889
Door echter data te vergelijken

00:03:48.889 --> 00:03:51.689
waarbij ik zowel geluidsdichtheid
als -diversiteit meeneem,

00:03:51.689 --> 00:03:57.062
kan ik veel preciezer de gesteldheid
van een habitat vaststellen.

00:03:57.062 --> 00:03:59.102
Ik wil jullie een paar typerende voorbeelden tonen

00:03:59.102 --> 00:04:01.892
van wat er mogelijk wordt

00:04:01.892 --> 00:04:04.914
door in dit universum te duiken.

00:04:04.914 --> 00:04:06.306
Dit is Lincoln Meadow.

00:04:06.306 --> 00:04:08.190
Lincoln Meadow bevindt zich
op drie en een half uur rijden

00:04:08.190 --> 00:04:11.414
ten oosten van San Francisco
in de Sierra Nevada bergen,

00:04:11.414 --> 00:04:13.511
op zo'n 2.000 meter hoogte.

00:04:13.511 --> 00:04:16.320
Ik heb daar vele jaren opnames gemaakt.

00:04:16.320 --> 00:04:20.240
In 1988 overtuigde een houtkapbedrijf
lokale bewoners ervan

00:04:20.240 --> 00:04:23.402
dat er absoluut geen milieu-impact zou zijn

00:04:23.402 --> 00:04:24.856
van een nieuwe methode
die ze uitprobeerden:

00:04:24.856 --> 00:04:26.766
'selectief kappen':

00:04:26.766 --> 00:04:28.321
hier en daar een boom wegnemen

00:04:28.321 --> 00:04:31.604
in plaats van
een heel gebied kaal te slaan.

00:04:31.604 --> 00:04:33.364
Met toestemming om opnamen te maken

00:04:33.364 --> 00:04:35.327
zowel voor als na de ingreep,

00:04:35.327 --> 00:04:39.945
zette ik mijn uitrusting op en legde
een groot aantal ochtendgeluiden vast

00:04:39.945 --> 00:04:43.478
volgens een enorm strikt protocol
en precies gekalibreerde opnames,

00:04:43.478 --> 00:04:45.672
omdat ik de uitgangssituatie
perfect wilde vastleggen.

00:04:45.672 --> 00:04:47.857
Dit is een voorbeeld van een spectrogram.

00:04:47.857 --> 00:04:50.288
Een spectrogram
is een grafische illustratie van geluid

00:04:50.288 --> 00:04:53.461
met van links naar rechts de tijd --

00:04:53.461 --> 00:04:55.968
hier wordt 15 seconden weergegeven --

00:04:55.968 --> 00:04:58.823
en de frequentie van boven naar beneden,

00:04:58.823 --> 00:05:00.042
van de laagste naar de hoogste.

00:05:00.042 --> 00:05:03.176
Je kunt zien
dat de signatuur van een beekje

00:05:03.176 --> 00:05:07.981
op de krappe onderste helft
van de pagina is afgebeeld,

00:05:07.981 --> 00:05:11.424
terwijl vogels die ooit in die weide waren

00:05:11.424 --> 00:05:14.481
afgebeeld worden
in de signatuur aan de bovenkant.

00:05:14.481 --> 00:05:15.636
Daar waren er veel van.

00:05:15.636 --> 00:05:18.800
Dit is Lincoln Meadow
vóór de selectieve houtkap.

00:05:18.800 --> 00:05:33.593
(Natuurgeluiden)

00:05:33.593 --> 00:05:35.471
Een jaar later keerde ik terug

00:05:35.471 --> 00:05:37.228
en met dezelfde protocollen

00:05:37.228 --> 00:05:39.943
nam ik onder de zelfde omstandigheden

00:05:39.943 --> 00:05:42.171
een aantal voorbeelden op

00:05:42.171 --> 00:05:44.271
van dezelfde ochtendgeluiden.

00:05:44.271 --> 00:05:46.414
Nu ziet het er zo uit.

00:05:46.414 --> 00:05:47.694
Dit is na de selectieve houtkap.

00:05:47.694 --> 00:05:49.767
Je kunt zien dat de beek nog steeds

00:05:49.767 --> 00:05:51.674
aan de onderkant van de pagina zit,

00:05:51.674 --> 00:05:56.177
maar merk op wat er daarboven ontbreekt.

00:05:56.177 --> 00:06:01.690
(Natuurgeluiden)

00:06:01.690 --> 00:06:11.177
Direct komt het geluid van een specht.

00:06:11.177 --> 00:06:13.767
Ik ben 15 keer teruggekeerd
naar Lincoln Meadow

00:06:13.767 --> 00:06:15.251
in de laatste 25 jaar,

00:06:15.251 --> 00:06:18.937
en ik kan jullie vertellen
dat de biofonie,

00:06:18.937 --> 00:06:21.842
de dichtheid en diversiteit
van die biofonie,

00:06:21.842 --> 00:06:24.394
nog steeds niet in de buurt komt

00:06:24.394 --> 00:06:26.592
van hoe het was vóór de ingreep.

00:06:26.592 --> 00:06:29.690
Maar hier is een na afloop genomen foto
van Lincoln Meadow.

00:06:29.690 --> 00:06:32.928
Je kunt zien dat er vanuit
het perspectief van de camera

00:06:32.928 --> 00:06:34.039
of het menselijk oog,

00:06:34.039 --> 00:06:36.814
nauwelijks een tak of een boom
lijkt te ontbreken,

00:06:36.814 --> 00:06:39.754
wat de bewering van het houtkapbedrijf
zou bevestigen

00:06:39.754 --> 00:06:42.383
dat er geen milieu-impact is.

00:06:42.383 --> 00:06:48.800
Onze oren vertellen ons echter
een heel ander verhaal.

00:06:48.800 --> 00:06:50.627
Jonge leerlingen vragen me altijd

00:06:50.627 --> 00:06:52.049
wat deze dieren zeggen

00:06:52.049 --> 00:06:56.911
en ik heb echt geen idee.

00:06:56.911 --> 00:07:02.180
Maar ik kan jullie vertellen
dat ze zichzelf uiten.

00:07:02.180 --> 00:07:05.258
Of wij het begrijpen of niet
is een ander verhaal.

00:07:05.258 --> 00:07:07.586
Ik liep langs de kust in Alaska

00:07:07.586 --> 00:07:09.930
en kwam langs een getijdepoel

00:07:09.930 --> 00:07:12.962
met een zeeanemonenkolonie,

00:07:12.962 --> 00:07:15.038
die prachtige eetmachines,

00:07:15.038 --> 00:07:17.889
familie van koraal en kwallen.

00:07:17.889 --> 00:07:20.106
Nieuwsgierig om te zien
of ze enig geluid maakten,

00:07:20.106 --> 00:07:21.277
liet ik een hydrofoon,

00:07:21.277 --> 00:07:24.410
een in rubber gehulde onderwatermicrofoon,

00:07:24.410 --> 00:07:25.598
in het monddeel zakken.

00:07:25.598 --> 00:07:27.359
Onmiddellijk nam het schepsel

00:07:27.359 --> 00:07:29.568
de microfoon in zijn buik op

00:07:29.568 --> 00:07:32.262
en zochten de tentakels het oppervlak af

00:07:32.262 --> 00:07:34.673
naar iets van voedingswaarde.

00:07:34.673 --> 00:07:37.178
De ruis-achtige geluiden die heel laag zijn

00:07:37.178 --> 00:07:39.182
die jullie nu gaan horen.

00:07:39.182 --> 00:07:43.584
(Ruis)

00:07:43.584 --> 00:07:46.451
Ja, maar let op.
Toen het niets te eten vond --

00:07:46.451 --> 00:07:47.840
(Bromgeluid)

00:07:47.840 --> 00:07:50.500
(Gelach)

00:07:50.500 --> 00:07:52.997
Ik denk die uiting
in elke taal kan worden begrepen.

00:07:52.997 --> 00:07:54.414
Ik denk die uiting
in elke taal kan worden begrepen.

00:07:54.414 --> 00:07:59.280
(Gelach)

00:07:59.280 --> 00:08:00.880
Aan het eind
van zijn voortplantingscyclus

00:08:00.880 --> 00:08:03.036
begraaft de Spea Intermontana

00:08:03.036 --> 00:08:05.111
zichzelf ongeveer een meter diep

00:08:05.111 --> 00:08:08.261
in de uitgeharde woestijngrond
van het Amerikaanse Westen,

00:08:08.261 --> 00:08:10.140
waar ze vele seizoenen kan blijven

00:08:10.140 --> 00:08:13.640
tot de omstandigheden precies goed zijn
om weer te voorschijn te komen.

00:08:13.640 --> 00:08:15.350
En als er genoeg vocht in de bodem is

00:08:15.350 --> 00:08:18.145
in de lente, zullen kikkers
zichzelf naar het oppervlak graven

00:08:18.145 --> 00:08:22.626
en zich in grote getale verzamelen
rond grote lentepoelen.

00:08:22.626 --> 00:08:24.663
en zich in grote getale verzamelen
rond grote lentepoelen.

00:08:24.663 --> 00:08:28.069
Ze kwaken in koor

00:08:28.069 --> 00:08:31.277
precies gelijk met elkaar.

00:08:31.277 --> 00:08:32.681
Dat doen ze om twee redenen.

00:08:32.681 --> 00:08:36.302
De eerste is competitief,
omdat ze partners zoeken

00:08:36.302 --> 00:08:37.667
en de tweede coöperatief,

00:08:37.667 --> 00:08:40.148
omdat als ze allemaal
precies gelijk kwaken,

00:08:40.148 --> 00:08:44.395
het heel moeilijk wordt
voor rovers zoals coyotes,

00:08:44.395 --> 00:08:48.614
vossen en uilen om één individu
te isoleren voor een maaltje.

00:08:48.614 --> 00:08:51.886
Dit is een spectrogram
van hoe het kwaakkoor klinkt

00:08:51.886 --> 00:08:54.147
in een heel gezond patroon.

00:08:54.147 --> 00:09:04.163
(Kikkergekwaak)

00:09:04.163 --> 00:09:08.128
Mono Lake bevindt zich net
ten oosten van Yosemite National Park

00:09:08.128 --> 00:09:09.957
in Californië.

00:09:09.957 --> 00:09:12.812
Het is een favoriete habitat
van deze padden.

00:09:12.812 --> 00:09:15.699
Het is ook geliefd bij
Amerikaanse marine-straaljagerpiloten,

00:09:15.699 --> 00:09:18.745
die trainen
in hun gevechtsvliegtuigen

00:09:18.745 --> 00:09:21.203
met een snelheid van 
meer dan 1.100 kilometer per uur

00:09:21.203 --> 00:09:23.984
op soms maar een paar honderd meter hoogte

00:09:23.984 --> 00:09:26.563
boven het niveau van het Mono Basin,

00:09:26.563 --> 00:09:30.237
heel snel, heel laag en zo luid

00:09:30.237 --> 00:09:33.103
dat de antrofonie,
de menselijke geluiden,

00:09:33.103 --> 00:09:34.953
ook al is het zes en een halve kilometer

00:09:34.953 --> 00:09:37.927
van de kikkerpoel die je net hoorde,

00:09:37.927 --> 00:09:41.493
het geluid maskeert
van het paddenkwaakkoor.

00:09:41.493 --> 00:09:44.759
Je kunt in dit spectrogram zien
dat alle energie

00:09:44.759 --> 00:09:47.506
die ooit in het eerste spectrogram zat,
is verdwenen

00:09:47.506 --> 00:09:49.253
uit het bovenste gedeelte
van het spectrogram

00:09:49.253 --> 00:09:51.766
en dat er pauzes in de koren zijn
op twee en een halve,

00:09:51.766 --> 00:09:54.279
vier en een halve
en zes en een halve seconde

00:09:54.279 --> 00:09:57.378
en dan het geluid van de straaljager.
De signatuur

00:09:57.378 --> 00:09:59.937
in het geel onderaan de pagina.

00:09:59.937 --> 00:10:09.582
(Kikkergekwaak)

00:10:09.582 --> 00:10:11.976
Nadat die straaljager langs was gevlogen,

00:10:11.976 --> 00:10:15.465
deden de kikkers er 45 minuten over

00:10:15.465 --> 00:10:17.869
om weer hun synchrone gekwaak te hervatten.

00:10:17.869 --> 00:10:20.814
Gedurende die tijd
zagen we bij volle maan

00:10:20.814 --> 00:10:23.595
twee coyotes en
een Amerikaanse oehoe

00:10:23.595 --> 00:10:26.702
een aantal van hen op komen eten.

00:10:26.718 --> 00:10:30.244
Het goede nieuws is dat met
een klein beetje habitat-restauratie

00:10:30.244 --> 00:10:32.949
en minder vluchten
de kikkerpopulaties,

00:10:32.949 --> 00:10:36.672
die in de jaren 80 en vroeg
in de jaren 90 achteruit gingen,

00:10:36.672 --> 00:10:40.205
weer zo goed als normaal zijn.

00:10:40.205 --> 00:10:43.144
Ik wil eindigen
met een verhaal van een bever.

00:10:43.144 --> 00:10:44.618
Het is een heel droevig verhaal,

00:10:44.618 --> 00:10:48.496
maar het illustreert goed hoe dieren

00:10:48.496 --> 00:10:50.478
soms emotie kunnen laten zien,

00:10:50.478 --> 00:10:55.130
een heel controversieel onderwerp
onder sommige oudere biologen.

00:10:55.130 --> 00:10:58.363
Een collega van me was opnames aan
het maken in het Amerikaanse midwesten

00:10:58.363 --> 00:11:00.905
rond een poel
die misschien wel 16.000 jaar geleden

00:11:00.905 --> 00:11:04.804
ontstaan was
aan het einde van de laatste ijstijd.

00:11:04.804 --> 00:11:06.957
Hij was ook deels gevormd
door een beverdam

00:11:06.957 --> 00:11:09.875
aan één kant
die het hele ecosysteem samenhield

00:11:09.875 --> 00:11:12.627
in een heel delicate balans.

00:11:12.627 --> 00:11:16.402
Op een dag,
toen hij opnames aan het maken was,

00:11:16.402 --> 00:11:20.226
kwam er plotseling uit het niets

00:11:20.226 --> 00:11:22.674
een aantal jachtopzichters,

00:11:22.674 --> 00:11:24.269
die om onduidelijke reden

00:11:24.269 --> 00:11:25.848
naar de beverdam toeliepen,

00:11:25.848 --> 00:11:29.130
er een dynamietstaaf in lieten vallen
en hem opbliezen

00:11:29.130 --> 00:11:33.160
wat het vrouwtje en haar jonkies doodde.

00:11:33.160 --> 00:11:35.992
Mijn collega bleef geschokt achter

00:11:35.992 --> 00:11:38.033
om zijn gedachten op een rijtje te krijgen

00:11:38.033 --> 00:11:41.517
en de rest van de middag
op te nemen wat hij kon.

00:11:41.517 --> 00:11:46.410
Die avond legde hij
een opmerkelijke gebeurtenis vast:

00:11:46.410 --> 00:11:50.599
de eenzame overlevende mannetjesbever
die langzaam rondjes zwom

00:11:50.599 --> 00:11:56.332
en ontroostbaar uitriep
naar zijn verloren partner en kroost.

00:11:56.332 --> 00:11:59.241
Dit is waarschijnlijk het treurigste geluid

00:11:59.241 --> 00:12:02.159
dat ik ooit van enig wezen heb gehoord

00:12:02.159 --> 00:12:04.878
inclusief mensen.

00:12:06.517 --> 00:12:22.180
(Krijsende bever)

00:12:22.180 --> 00:12:23.995
Tja.

00:12:23.995 --> 00:12:26.577
Er zitten veel kanten aan soundscapes,

00:12:26.577 --> 00:12:29.793
waaronder de manier waarop dieren
ons leerden dansen en zingen,

00:12:29.793 --> 00:12:32.418
wat ik voor een andere keer zal bewaren.

00:12:32.418 --> 00:12:35.436
Maar jullie hebben gehoord hoe biofonieën

00:12:35.436 --> 00:12:39.279
ons begrip van de natuur
helpen verduidelijken.

00:12:39.279 --> 00:12:41.743
Jullie hebben de impact gehoord
van grondstofwinning,

00:12:41.743 --> 00:12:44.807
menselijke ruis en habitatvernietiging.

00:12:44.807 --> 00:12:46.785
En waar de milieuwetenschappen doorgaans

00:12:46.785 --> 00:12:50.127
hebben geprobeerd de wereld te begrijpen
vanuit wat we zien,

00:12:50.127 --> 00:12:54.595
kan een veel rijker begrip
verkregen worden uit wat we horen.

00:12:54.595 --> 00:12:58.452
Biofonieën en geofonieën
zijn de herkenbare stemmen

00:12:58.452 --> 00:13:00.443
van de natuur.

00:13:00.443 --> 00:13:01.796
Wanneer we die horen,

00:13:01.796 --> 00:13:04.468
krijgen we een gevoel van plaats;

00:13:04.468 --> 00:13:07.885
het ware verhaal
van de wereld waarin we leven.

00:13:07.885 --> 00:13:09.804
In luttele seconden

00:13:09.804 --> 00:13:12.519
onthult een soundscape
veel meer informatie

00:13:12.519 --> 00:13:14.067
uit veel meer perspectieven,

00:13:14.067 --> 00:13:18.689
van kwantificeerbare gegevens
tot culturele inspiratie.

00:13:18.689 --> 00:13:21.590
Visuele vastlegging omkadert impliciet

00:13:21.590 --> 00:13:25.586
een gelimiteerd frontaal perspectief
van een gegeven ruimtelijke context,

00:13:25.586 --> 00:13:27.959
terwijl soundscapes dat bereik vergroten

00:13:27.959 --> 00:13:33.144
naar de volle 360 graden,
volledig om ons heen.

00:13:33.144 --> 00:13:36.916
En hoewel een plaatje misschien
wel 1000 woorden waard is,

00:13:36.916 --> 00:13:41.289
is een soundscape 1000 plaatjes waard.

00:13:41.289 --> 00:13:43.413
En onze oren vertellen ons

00:13:43.413 --> 00:13:47.008
dat de fluistering van ieder blad en wezen

00:13:47.008 --> 00:13:50.082
onze natuurlijke levensbronnen aanspreekt,

00:13:50.082 --> 00:13:55.144
wat het geheim van allesomvattende liefde
zou kunnen bevatten

00:13:55.144 --> 00:13:57.102
vooral voor onze eigen menselijkheid.

00:13:57.102 --> 00:14:03.387
Het laatste woord gaat
naar een jaguar uit de Amazone.

00:14:03.387 --> 00:14:17.135
(Grommend geluid)

00:14:17.135 --> 00:14:19.335
Bedankt voor het luisteren.

00:14:19.335 --> 00:14:25.032
(Applaus)