WEBVTT

00:00:01.193 --> 00:00:02.127
Evləndiyin zaman

00:00:02.127 --> 00:00:06.811
ya sən həyat yoldaşının, ya da həyat yoldaşın sənin soyadını qəbul edir.

00:00:06.811 --> 00:00:09.057
Nəticədə 2 müxtəlif soyadlı şəxslər

00:00:09.057 --> 00:00:10.867
eyni soyada sahib olur.

00:00:10.867 --> 00:00:13.566
Soyadlardan biri yayıldığı halda, digəri

00:00:13.566 --> 00:00:15.266
... yox olur? Adətən, xeyr.

00:00:15.266 --> 00:00:17.350
Mümkündür ki, bacı-qardaşlar, qohum uşaqları,

00:00:17.350 --> 00:00:19.510
yad şəxslər soyadın daşıyıcısı olar bilər

00:00:19.511 --> 00:00:22.271
hansı ki, müəyyən şəxs tərəfindən itirilmişdir

00:00:22.271 --> 00:00:25.199
Lakin, əgər həmin şəxs soyadı itirə bilirsə

00:00:25.199 --> 00:00:27.327
digərlərinin də eyni halı yaşama ehtimalları var

00:00:27.327 --> 00:00:29.200
Əslində, müəyyən dönəmlər ərzində

00:00:29.200 --> 00:00:31.932
soyadın son daşıyıcısı da öldükdə

00:00:31.932 --> 00:00:33.982
həmin soyad

00:00:33.995 --> 00:00:35.835
sonrakı nəslə ötürülmədən tarixə çevrilir.

00:00:36.011 --> 00:00:37.681
Daily Mail-e istinadən,

00:00:37.681 --> 00:00:40.949
İngiltərə ve Uelsdə 200,000 soyad

00:00:40.949 --> 00:00:43.109
1901-ci ildən bəri itmişdir.

00:00:43.213 --> 00:00:45.143
Nəsli kəsilmiş soyadlarını

00:00:45.148 --> 00:00:48.688
Ancestry.com, myheritage.com və ya digər tipli saytlarda hələ da tapa bilərsiz.

00:00:48.868 --> 00:00:51.178
Ancestry saytı daşıyıcılarının sayı

00:00:51.184 --> 00:00:53.884
50-dən az olan soyadları tükənmiş olaraq qeydə alır,

00:00:53.884 --> 00:00:55.043
hansı ki İngiltərə və Uelsdə

00:00:55.043 --> 00:00:56.876
bu tipli soyadlara misal olaraq

00:00:56.876 --> 00:00:59.976
Pober, Mirren, Febland (hah, Febland),

00:01:00.082 --> 00:01:02.122
Nighy - N-Nighy?

00:01:02.480 --> 00:01:04.860
Bu soyadlardan bəzilərinin digərlərinə nisbətən daha nəzərə çarpan dərəcədə yoxa çıxdigina baxamayaraq,

00:01:04.875 --> 00:01:10.255
bir nece nesilden sonra butun soyadlarin qeybe cekilmesini dusunmek uzucudur.

00:01:10.394 --> 00:01:13.904
Kecmisde, yeni soyadlari

00:01:13.933 --> 00:01:18.603
her hansi sexsin pesesinden, atasinin adinan ve ya mensub oldugu bolgeden asli olaraq yaradilirdi

00:01:18.641 --> 00:01:20.941
Amma, muasir dovrde bu artiq bas vermir,

00:01:20.947 --> 00:01:22.887
verse bele cox kicik miqyasda buna rast gelmek olar

00:01:22.887 --> 00:01:25.885
Belelikle, iten soyadlari dogulan soyadlarini sayca usteleyir.

00:01:25.885 --> 00:01:28.508
Bu tendensiyani uzun muddet davam etdirsek,

00:01:28.515 --> 00:01:33.505
danilimazdir ki, her kes eyni soyad dasiyicisi olacaq, ele deyilmi?

00:01:33.847 --> 00:01:38.440
Eger tarixin qedim sivilizasiyalarini nezerden kecirsek - daha qedim -

00:01:38.440 --> 00:01:43.310
derin arasdirmalar onu gosterir ki

00:01:43.331 --> 00:01:46.191
Cinde istifadede olan soyadlarinin coxu 1000 iller onceden indiki nesle oturulumusdur.

00:01:46.365 --> 00:01:50.591
Tarix boyu 12,000 Cin soyadi qeyde alindigi halda

00:01:50.591 --> 00:01:53.971
onlardan cemi 3,000-i hazirda istifadededir.

00:01:53.971 --> 00:01:56.975
Azalma emsali 75%-dir

00:01:56.987 --> 00:02:01.897
Ve bu soyadlardin cuzi hissesi digerlerini usteleyerek ehalinin cox hissesi terefinden istifade olunur

00:02:01.901 --> 00:02:07.503
Cinde qeyde alinan 3 en kutlevi soyad - Li, Wang, Zhang-dir

00:02:07.503 --> 00:02:12.303
hansi ki, her biri butun Cin ehalisinin 7%-i terefinden dasinir

00:02:12.313 --> 00:02:15.980
Birlikde, bu soyadlari 300 milyon insana mexsusdur

00:02:15.980 --> 00:02:19.559
ve asanliqlar demek olar ki, dunyada ki en genish yayilmish soyadlaridir.

00:02:19.559 --> 00:02:24.429
Cinde bele bir ifade var - " üç Zhang, dörd Li" - hansi ki tercumede "hamı" anmalini verir

00:02:24.441 --> 00:02:28.051
Ve min iller sonra, Cin ehalisi bir deyil

00:02:28.051 --> 00:02:31.527
bir nece dominant soyada sahibdir.

00:02:31.527 --> 00:02:32.687
Bunun sebebi nedir?

00:02:32.702 --> 00:02:35.392
Bu effekt simulasiya vasitesi ile izah edile biler.

00:02:35.736 --> 00:02:39.126
Hazirda gorduyunuz, Galton-Watson prossesinin neticesidir,

00:02:39.126 --> 00:02:43.800
hansi ki, aile soyadlarini zaman spektrumuna hekk ederek soyadlarinin tarix erzinde nece deyishdiyini visual olaraq gosterir

00:02:43.800 --> 00:02:47.116
Bashlarda, her biri ferqli rengle gosterilmish coxlu sayda ferqli soyadlara rast gelirik,

00:02:47.116 --> 00:02:51.126
40 nesilden sonra

00:02:51.126 --> 00:02:54.896
ve ya min ilden sonra, qrafikde gorunduyu kimi geriye qalan soyadlari sag qalir

00:02:54.896 --> 00:02:56.472
Zaman oxunun sonuna nezer salsaq

00:02:56.472 --> 00:03:00.262
gorduyumuz situasiya eslinde Cindeki situasiya ile oxsardir

00:03:00.276 --> 00:03:03.896
Dominant 3 ad butun adlarin 20%-ini zebt edir.

00:03:04.173 --> 00:03:07.705
Amma bele bir sual ortaya cixir: eger simulasiyani uzun zaman kesiyinde davam etsek

00:03:07.705 --> 00:03:10.565
mumkundur mu ki, yalniz bir soyad sag qalsin?

00:03:10.872 --> 00:03:14.562
Riyazi olaraq, butun ehali gelecekde yalniz bir soyad dasiyici olacaq

00:03:14.733 --> 00:03:19.741
Amma real heyatda, eger 10,000 soyadla yolaq cixsaq

00:03:19.741 --> 00:03:21.814
(gercekde soyadlarinin sayi vurgulanan reqemden cox daha ustundur)

00:03:21.814 --> 00:03:26.276
40 nesilden sonra biz hele de 400 soyadini qorumush olariq

00:03:26.276 --> 00:03:29.229
Yaxshi, bes 200 nesilden sonra?

00:03:29.229 --> 00:03:31.639
Hele de 93 soyad.

00:03:31.892 --> 00:03:35.006
Nadir soyadlari daha celd yox oldugu halda

00:03:35.006 --> 00:03:37.882
populyar soyadlari o qeder genis istifadededir ki,

00:03:37.882 --> 00:03:41.919
insan irqinin hemin soyadlarindan once qeybe cekilme ehtimali var.

00:03:41.919 --> 00:03:43.502
Yalniz bir genc cutluk terefinden dasinan

00:03:43.502 --> 00:03:47.450
unikal soyadin neslinin kesilme ehtimali

00:03:47.450 --> 00:03:50.687
45%-dir. En azindan bu qerb olkelerinde bu beledir.

00:03:50.687 --> 00:03:53.773
Bu onlarin ortalama ushaga sahib olmama

00:03:53.773 --> 00:03:57.843
ve ya soyadini sonraki nesle oturmeme ehtimalini nezere alaraq hesablanmisdir.

00:03:57.843 --> 00:04:01.307
Lakin, bir nece genc cutluk terefinden dasinan aile soyadinin

00:04:01.307 --> 00:04:07.567
bir nesil erzinde yoxa cixma ehtimali 45 uzeri n-e beraberdir, hansi ki n hemin cutluklerin sayini ifade edir.

00:04:07.572 --> 00:04:13.121
Belelikle, bir nece insanin eyni adi dashidigini nezere alanda

00:04:13.121 --> 00:04:15.581
soyadin yoxa cixma ehtimalinin cox asagi oldugu aydin olur

00:04:15.581 --> 00:04:19.027
Eger soyadinizin ne qeder genish istifadede oldugunu oyrenmek isteyisinizse bunu

00:04:19.027 --> 00:04:22.312
Forebear saytindan oyrene biliersiz

00:04:22.312 --> 00:04:24.552
US Census Bureau-ya esasen,

00:04:24.552 --> 00:04:27.261
ABS-da istifadede olan en dominant soyadlari

00:04:27.261 --> 00:04:29.901
Smith, Johnson, ve Williamsdir,

00:04:29.901 --> 00:04:34.836
hansi ki, birlikde, ABS ehalisinin 2%-ine mensubdur.

00:04:34.836 --> 00:04:37.841
Elbette ki, Cinle muqaisede bu o qeder de tesirli deyil.

00:04:37.841 --> 00:04:41.998
Bir nov vurguluya bilerik ki, ABS zaman oxunda texminen burada

00:04:41.998 --> 00:04:44.845
Cin ise artiq buradadir.

00:04:44.845 --> 00:04:48.572
Daha cox soyadlari oz populyarligini itirdikce

00:04:48.572 --> 00:04:53.082
biz de Cinle eyni aqibeti yashaya bilerik, neticede soyadlarini secerken daha yaradici olar bilerik.

00:04:53.082 --> 00:04:54.900
Belelikle, siz Tim Smith evezine

00:04:54.900 --> 00:05:07.565
TalentedPeaceful Smith adlana bilersiz.

00:05:03.541 --> 00:05:07.541
Ve men, Tom evezine "Rest of Us" adlandirila bilerem.