WEBVTT

00:00:13.798 --> 00:00:14.820
Želeo bih da vas upoznam

00:00:14.820 --> 00:00:16.553
sa jednim od
najneverovatnijih naučnika

00:00:16.553 --> 00:00:18.066
koji su ikada živeli.

00:00:18.066 --> 00:00:20.082
Toliko poznatim,
da je više mesta na Zemlji

00:00:20.082 --> 00:00:23.135
nazvano po njemu nego
po bilo kom drugom čoveku.

00:00:23.135 --> 00:00:25.136
Toliko poznatim, da je predsednik
Tomas Džeferson

00:00:25.136 --> 00:00:27.924
rekao da je on najvažniji naučnik
kog je upoznao.

00:00:27.924 --> 00:00:32.011
A Simon Bolivar ga je nazvao
istinskim otkrivačem Južne Amerike.

00:00:32.011 --> 00:00:33.720
Na stotu godišnjicu njegovog rođenja,

00:00:33.720 --> 00:00:36.358
svaka priča na naslovnoj strani
Njujork Tajmsa

00:00:36.358 --> 00:00:38.061
je bila o njemu.

00:00:38.061 --> 00:00:39.171
Ko je ovaj naučnik

00:00:39.171 --> 00:00:42.127
i šta je to uradio
što je bilo tako izuzetno?

00:00:42.127 --> 00:00:44.748
Njegovo ime je Aleksandar fon Humbolt.

00:00:44.748 --> 00:00:45.656
Nikad niste čuli za njega?

00:00:45.656 --> 00:00:47.079
Mnogi ljudi nisu.

00:00:47.079 --> 00:00:49.324
Njegovo ime je izgubljeno u istoriji,

00:00:49.324 --> 00:00:51.082
ali evo šta je uradio.

00:00:51.082 --> 00:00:54.454
Aleksandar fon Humbolt
je počeo kao profesionalni geolog,

00:00:54.454 --> 00:00:57.539
ali kada mu je nasledstvo omogućilo
slobodu da putuje,

00:00:57.539 --> 00:01:00.426
počeo je neverovatno petogodišnje
naučno putovanje

00:01:00.426 --> 00:01:01.518
po Južnoj Americi,

00:01:01.518 --> 00:01:02.396
Meksiku

00:01:02.396 --> 00:01:03.852
i Kubi.

00:01:03.852 --> 00:01:06.056
Od 1799. do 1804.

00:01:06.056 --> 00:01:09.399
fon Humbolt i njegov partner,
botaničar Eme Bonplan,

00:01:09.399 --> 00:01:11.586
putovali su kroz džungle Venecuele,

00:01:11.586 --> 00:01:13.441
napravili detaljne crteže ruševina Inka

00:01:13.441 --> 00:01:15.456
dok su istraživali planine Perua

00:01:15.456 --> 00:01:18.284
i prelazili prostranstva Meksika i Kube.

00:01:18.284 --> 00:01:21.857
Istražio je celu dužinu
reke Orinoko u Venecueli.

00:01:21.857 --> 00:01:24.022
Ova, 2700km dugačka deonica puta

00:01:24.022 --> 00:01:27.991
je bila puna opasnosti, bolesti
i fantastičnih novih otkrića.

00:01:27.991 --> 00:01:30.380
Na primer, fon Humbolt
je bio prvi istraživač

00:01:30.380 --> 00:01:34.342
koji je bio svedok pripreme
biljke kurare za otrovne strele.

00:01:34.342 --> 00:01:36.703
Prepoznao je važnost drveta kininovca,

00:01:36.703 --> 00:01:38.486
čija kora sadrži kinin

00:01:38.486 --> 00:01:40.081
koji je lek za malariju

00:01:40.081 --> 00:01:41.726
i otkrio je okeansku struju

00:01:41.726 --> 00:01:44.168
koja ograničava kišne padavine
na obali Perua,

00:01:44.168 --> 00:01:46.277
kasnije nazvanu Humboltova struja.

00:01:46.277 --> 00:01:49.611
Otkrio je i opisao mnoge
nove vrste biljaka i životinja,

00:01:49.611 --> 00:01:51.367
uključujući i električnu jegulju.

00:01:51.367 --> 00:01:54.911
U Ekvadoru se popeo na jedan od
najviših vulkana, Čimboraso,

00:01:54.911 --> 00:01:56.691
da bi mogao da izmeri vazdušni pritisak,

00:01:56.691 --> 00:01:59.950
nešto što niko nije uradio
na ovoj visini.

00:01:59.950 --> 00:02:02.998
Tokom celog putovanja je
prevalio preko 38.000km,

00:02:02.998 --> 00:02:06.710
isto koliko iznosi obim Zemlje.

00:02:06.710 --> 00:02:08.737
Tokom putovanja, merio je

00:02:08.737 --> 00:02:10.079
oblik terena,

00:02:10.079 --> 00:02:11.173
njegovu temperaturu,

00:02:11.173 --> 00:02:12.047
vazdušni pritisak

00:02:12.047 --> 00:02:14.290
i jačinu magnetnih polja.

00:02:14.290 --> 00:02:16.521
Povezivanjem mesta
sa jednakim temperaturama,

00:02:16.521 --> 00:02:20.132
napravio je konturne mape
sa linijama sličnih temperatura

00:02:20.132 --> 00:02:22.136
koje je nazvao "izoterme".

00:02:22.136 --> 00:02:23.801
Pošto je Humbolt izmislio ove mape,

00:02:23.801 --> 00:02:26.230
naučnici su počeli da uočavaju šablone

00:02:26.230 --> 00:02:27.253
u životu

00:02:27.253 --> 00:02:28.521
i u vrstama života

00:02:28.521 --> 00:02:30.077
prisutnim na određenim mestima

00:02:30.077 --> 00:02:31.238
i postao je pionir

00:02:31.238 --> 00:02:34.740
u vizuelnom prikazivanju naučnih podataka.

00:02:34.740 --> 00:02:36.778
Ova otkrića i merenja su bila ključna

00:02:36.778 --> 00:02:39.528
u njegovom uzdizanju do
statusa značajnog naučnika.

00:02:39.528 --> 00:02:42.813
Do Humbolta, naučnici koji su
opisivali nove biljke i životinje

00:02:42.813 --> 00:02:45.712
nisu jasno videli ključnu povezanost

00:02:45.712 --> 00:02:47.000
između živih stvari

00:02:47.000 --> 00:02:48.518
i mesta na kojima žive,

00:02:48.518 --> 00:02:50.139
zvanim staništa.

00:02:50.139 --> 00:02:52.390
Nisu vrednovali uticaj okruženja

00:02:52.390 --> 00:02:54.503
na raznovrsnost života.

00:02:54.503 --> 00:02:56.670
Humbolt je otkrio i shvatio važnost

00:02:56.670 --> 00:02:58.105
ovih veza.

00:02:58.105 --> 00:02:58.796
Zbog ovoga,

00:02:58.796 --> 00:03:01.641
se smatra osnivačem biogeografije.

00:03:01.641 --> 00:03:04.496
Takođe je razvio teoriju zvanu
"Jedinstvo prirode",

00:03:04.496 --> 00:03:07.352
koja pokazuje međusobnu
povezanost cele prirode.

00:03:07.352 --> 00:03:08.759
Ovo saznanje igra suštinsku ulogu

00:03:08.759 --> 00:03:11.753
u očuvanju i zaštiti
našeg životnog okruženja.

00:03:11.753 --> 00:03:13.799
Njegova knjiga "Kosmos"
opisuje ovu teoriju

00:03:13.799 --> 00:03:16.433
i danas se još uvek štampa.

00:03:16.433 --> 00:03:18.450
Osim što je bio proslavljeni naučnik,

00:03:18.450 --> 00:03:20.412
fon Humbolt je takođe bio velikodušan,

00:03:20.412 --> 00:03:23.027
i tako odigrao još jednu ulogu u svetu.

00:03:23.027 --> 00:03:25.496
Bio je mentor i učitelj mlađim naučnicima.

00:03:25.496 --> 00:03:27.580
U stvari, tek skoro je otkrivena

00:03:27.580 --> 00:03:29.963
ključna uloga koju je Humbolt
odigrao u radu

00:03:29.963 --> 00:03:31.907
svog poznatog prijatelja
sa kojim se dopisivao,

00:03:31.907 --> 00:03:33.460
Čarlsa Darvina.

00:03:33.460 --> 00:03:35.400
Mladi Darvin je mnogo čitao Humbolta

00:03:35.400 --> 00:03:37.847
i dok je bio na "Biglu",
napisao je u svom dnevniku:

00:03:37.847 --> 00:03:40.556
"Trenutno bih mogao samo
da čitam Humbolta.

00:03:40.556 --> 00:03:44.262
On, kao drugo Sunce,
obasjava sve što tražim."

00:03:44.262 --> 00:03:46.554
Danas, iako je Humbolt poznat i cenjen

00:03:46.554 --> 00:03:48.539
u maloj zajednici naučnika,

00:03:48.539 --> 00:03:51.323
skoro potpuno su ga zaboravili
mnogi od nas.

00:03:51.323 --> 00:03:53.560
Uticaj Aleksandra fon Humbolta
je očigledan

00:03:53.560 --> 00:03:56.105
svugde i u svakoj naučnoj disciplini.

00:03:56.105 --> 00:04:00.238
On je možda najznačajnija
zaboravljena osoba u nauci.

00:04:00.238 --> 00:04:01.772
Ali ne mora da bude tako,

00:04:01.772 --> 00:04:03.397
jer ako ga se setite,

00:04:03.397 --> 00:04:06.350
njegov uticaj će možda
početi da se ceni.