1
00:00:13,798 --> 00:00:14,820
Želeo bih da vas upoznam

2
00:00:14,820 --> 00:00:16,553
sa jednim od
najneverovatnijih naučnika

3
00:00:16,553 --> 00:00:18,066
koji su ikada živeli.

4
00:00:18,066 --> 00:00:20,082
Toliko poznatim,
da je više mesta na Zemlji

5
00:00:20,082 --> 00:00:23,135
nazvano po njemu nego
po bilo kom drugom čoveku.

6
00:00:23,135 --> 00:00:25,136
Toliko poznatim, da je predsednik
Tomas Džeferson

7
00:00:25,136 --> 00:00:27,924
rekao da je on najvažniji naučnik
kog je upoznao.

8
00:00:27,924 --> 00:00:32,011
A Simon Bolivar ga je nazvao
istinskim otkrivačem Južne Amerike.

9
00:00:32,011 --> 00:00:33,720
Na stotu godišnjicu njegovog rođenja,

10
00:00:33,720 --> 00:00:36,358
svaka priča na naslovnoj strani
Njujork Tajmsa

11
00:00:36,358 --> 00:00:38,061
je bila o njemu.

12
00:00:38,061 --> 00:00:39,171
Ko je ovaj naučnik

13
00:00:39,171 --> 00:00:42,127
i šta je to uradio
što je bilo tako izuzetno?

14
00:00:42,127 --> 00:00:44,748
Njegovo ime je Aleksandar fon Humbolt.

15
00:00:44,748 --> 00:00:45,656
Nikad niste čuli za njega?

16
00:00:45,656 --> 00:00:47,079
Mnogi ljudi nisu.

17
00:00:47,079 --> 00:00:49,324
Njegovo ime je izgubljeno u istoriji,

18
00:00:49,324 --> 00:00:51,082
ali evo šta je uradio.

19
00:00:51,082 --> 00:00:54,454
Aleksandar fon Humbolt
je počeo kao profesionalni geolog,

20
00:00:54,454 --> 00:00:57,539
ali kada mu je nasledstvo omogućilo
slobodu da putuje,

21
00:00:57,539 --> 00:01:00,426
počeo je neverovatno petogodišnje
naučno putovanje

22
00:01:00,426 --> 00:01:01,518
po Južnoj Americi,

23
00:01:01,518 --> 00:01:02,396
Meksiku

24
00:01:02,396 --> 00:01:03,852
i Kubi.

25
00:01:03,852 --> 00:01:06,056
Od 1799. do 1804.

26
00:01:06,056 --> 00:01:09,399
fon Humbolt i njegov partner,
botaničar Eme Bonplan,

27
00:01:09,399 --> 00:01:11,586
putovali su kroz džungle Venecuele,

28
00:01:11,586 --> 00:01:13,441
napravili detaljne crteže ruševina Inka

29
00:01:13,441 --> 00:01:15,456
dok su istraživali planine Perua

30
00:01:15,456 --> 00:01:18,284
i prelazili prostranstva Meksika i Kube.

31
00:01:18,284 --> 00:01:21,857
Istražio je celu dužinu
reke Orinoko u Venecueli.

32
00:01:21,857 --> 00:01:24,022
Ova, 2700km dugačka deonica puta

33
00:01:24,022 --> 00:01:27,991
je bila puna opasnosti, bolesti
i fantastičnih novih otkrića.

34
00:01:27,991 --> 00:01:30,380
Na primer, fon Humbolt
je bio prvi istraživač

35
00:01:30,380 --> 00:01:34,342
koji je bio svedok pripreme
biljke kurare za otrovne strele.

36
00:01:34,342 --> 00:01:36,703
Prepoznao je važnost drveta kininovca,

37
00:01:36,703 --> 00:01:38,486
čija kora sadrži kinin

38
00:01:38,486 --> 00:01:40,081
koji je lek za malariju

39
00:01:40,081 --> 00:01:41,726
i otkrio je okeansku struju

40
00:01:41,726 --> 00:01:44,168
koja ograničava kišne padavine
na obali Perua,

41
00:01:44,168 --> 00:01:46,277
kasnije nazvanu Humboltova struja.

42
00:01:46,277 --> 00:01:49,611
Otkrio je i opisao mnoge
nove vrste biljaka i životinja,

43
00:01:49,611 --> 00:01:51,367
uključujući i električnu jegulju.

44
00:01:51,367 --> 00:01:54,911
U Ekvadoru se popeo na jedan od
najviših vulkana, Čimboraso,

45
00:01:54,911 --> 00:01:56,691
da bi mogao da izmeri vazdušni pritisak,

46
00:01:56,691 --> 00:01:59,950
nešto što niko nije uradio
na ovoj visini.

47
00:01:59,950 --> 00:02:02,998
Tokom celog putovanja je
prevalio preko 38.000km,

48
00:02:02,998 --> 00:02:06,710
isto koliko iznosi obim Zemlje.

49
00:02:06,710 --> 00:02:08,737
Tokom putovanja, merio je

50
00:02:08,737 --> 00:02:10,079
oblik terena,

51
00:02:10,079 --> 00:02:11,173
njegovu temperaturu,

52
00:02:11,173 --> 00:02:12,047
vazdušni pritisak

53
00:02:12,047 --> 00:02:14,290
i jačinu magnetnih polja.

54
00:02:14,290 --> 00:02:16,521
Povezivanjem mesta
sa jednakim temperaturama,

55
00:02:16,521 --> 00:02:20,132
napravio je konturne mape
sa linijama sličnih temperatura

56
00:02:20,132 --> 00:02:22,136
koje je nazvao "izoterme".

57
00:02:22,136 --> 00:02:23,801
Pošto je Humbolt izmislio ove mape,

58
00:02:23,801 --> 00:02:26,230
naučnici su počeli da uočavaju šablone

59
00:02:26,230 --> 00:02:27,253
u životu

60
00:02:27,253 --> 00:02:28,521
i u vrstama života

61
00:02:28,521 --> 00:02:30,077
prisutnim na određenim mestima

62
00:02:30,077 --> 00:02:31,238
i postao je pionir

63
00:02:31,238 --> 00:02:34,740
u vizuelnom prikazivanju naučnih podataka.

64
00:02:34,740 --> 00:02:36,778
Ova otkrića i merenja su bila ključna

65
00:02:36,778 --> 00:02:39,528
u njegovom uzdizanju do
statusa značajnog naučnika.

66
00:02:39,528 --> 00:02:42,813
Do Humbolta, naučnici koji su
opisivali nove biljke i životinje

67
00:02:42,813 --> 00:02:45,712
nisu jasno videli ključnu povezanost

68
00:02:45,712 --> 00:02:47,000
između živih stvari

69
00:02:47,000 --> 00:02:48,518
i mesta na kojima žive,

70
00:02:48,518 --> 00:02:50,139
zvanim staništa.

71
00:02:50,139 --> 00:02:52,390
Nisu vrednovali uticaj okruženja

72
00:02:52,390 --> 00:02:54,503
na raznovrsnost života.

73
00:02:54,503 --> 00:02:56,670
Humbolt je otkrio i shvatio važnost

74
00:02:56,670 --> 00:02:58,105
ovih veza.

75
00:02:58,105 --> 00:02:58,796
Zbog ovoga,

76
00:02:58,796 --> 00:03:01,641
se smatra osnivačem biogeografije.

77
00:03:01,641 --> 00:03:04,496
Takođe je razvio teoriju zvanu
"Jedinstvo prirode",

78
00:03:04,496 --> 00:03:07,352
koja pokazuje međusobnu
povezanost cele prirode.

79
00:03:07,352 --> 00:03:08,759
Ovo saznanje igra suštinsku ulogu

80
00:03:08,759 --> 00:03:11,753
u očuvanju i zaštiti
našeg životnog okruženja.

81
00:03:11,753 --> 00:03:13,799
Njegova knjiga "Kosmos"
opisuje ovu teoriju

82
00:03:13,799 --> 00:03:16,433
i danas se još uvek štampa.

83
00:03:16,433 --> 00:03:18,450
Osim što je bio proslavljeni naučnik,

84
00:03:18,450 --> 00:03:20,412
fon Humbolt je takođe bio velikodušan,

85
00:03:20,412 --> 00:03:23,027
i tako odigrao još jednu ulogu u svetu.

86
00:03:23,027 --> 00:03:25,496
Bio je mentor i učitelj mlađim naučnicima.

87
00:03:25,496 --> 00:03:27,580
U stvari, tek skoro je otkrivena

88
00:03:27,580 --> 00:03:29,963
ključna uloga koju je Humbolt
odigrao u radu

89
00:03:29,963 --> 00:03:31,907
svog poznatog prijatelja
sa kojim se dopisivao,

90
00:03:31,907 --> 00:03:33,460
Čarlsa Darvina.

91
00:03:33,460 --> 00:03:35,400
Mladi Darvin je mnogo čitao Humbolta

92
00:03:35,400 --> 00:03:37,847
i dok je bio na "Biglu",
napisao je u svom dnevniku:

93
00:03:37,847 --> 00:03:40,556
"Trenutno bih mogao samo
da čitam Humbolta.

94
00:03:40,556 --> 00:03:44,262
On, kao drugo Sunce,
obasjava sve što tražim."

95
00:03:44,262 --> 00:03:46,554
Danas, iako je Humbolt poznat i cenjen

96
00:03:46,554 --> 00:03:48,539
u maloj zajednici naučnika,

97
00:03:48,539 --> 00:03:51,323
skoro potpuno su ga zaboravili
mnogi od nas.

98
00:03:51,323 --> 00:03:53,560
Uticaj Aleksandra fon Humbolta
je očigledan

99
00:03:53,560 --> 00:03:56,105
svugde i u svakoj naučnoj disciplini.

100
00:03:56,105 --> 00:04:00,238
On je možda najznačajnija
zaboravljena osoba u nauci.

101
00:04:00,238 --> 00:04:01,772
Ali ne mora da bude tako,

102
00:04:01,772 --> 00:04:03,397
jer ako ga se setite,

103
00:04:03,397 --> 00:04:06,350
njegov uticaj će možda
početi da se ceni.