1
00:00:01,000 --> 00:00:05,000
Znate, zadivljen sam time kako je saosećajnost jedna od tema koje se podrazumevaju na TED-u.

2
00:00:05,000 --> 00:00:08,000
Ovi veoma dirljivi prikazi koje smo upravo videli:

3
00:00:09,000 --> 00:00:13,000
HIV u Africi, predsednik Klinton sinoć.

4
00:00:13,000 --> 00:00:18,000
Dodao bih, na jedan indirektan način, razmišljanje

5
00:00:18,000 --> 00:00:23,000
o saosećanju i preneo ga sa globalnog na lični nivo.

6
00:00:23,000 --> 00:00:25,000
Ja sam psiholog, ali ne brinite,

7
00:00:25,000 --> 00:00:26,000
neću svesti priču ispod pojasa.

8
00:00:27,000 --> 00:00:31,000
(smeh)

9
00:00:32,000 --> 00:00:34,000
Veoma važno istraživanje sprovedeno je pre izvesnog vremena

10
00:00:34,000 --> 00:00:38,000
na prinstonskoj bogosloviji, koje govori o tome zašto se dešava

11
00:00:39,000 --> 00:00:42,000
da iako svi imamo toliko mnogo mogućnosti da pomognemo,

12
00:00:42,000 --> 00:00:45,000
ponekad pomažemo, a ponekad ne.

13
00:00:46,000 --> 00:00:49,000
Grupi studenata teologije na prinstonskoj bogosloviji

14
00:00:50,000 --> 00:00:54,000
rečeno je da će održati probnu propoved

15
00:00:54,000 --> 00:00:57,000
i svakom je data tema propovedi.

16
00:00:57,000 --> 00:01:00,000
Polovina tih studenata za temu je dobila

17
00:01:00,000 --> 00:01:02,000
parabolu o Dobrom Samarićaninu:

18
00:01:02,000 --> 00:01:04,000
o čoveku koji se zaustavio

19
00:01:05,000 --> 00:01:07,000
da pomogne neznancu pored puta u nevolji.

20
00:01:07,000 --> 00:01:10,000
Polovini je data neka slučajno odabrana tema iz Biblije.

21
00:01:10,000 --> 00:01:13,000
Onda je, jednom po jednom, rečeno da moraju da odu u drugu zgradu

22
00:01:14,000 --> 00:01:15,000
da održe propoved.

23
00:01:15,000 --> 00:01:18,000
Na putu iz jedne u drugu zgradu,

24
00:01:18,000 --> 00:01:21,000
svaki od njih prošao je pored čoveka koji je bio sagnut i stenjao je,

25
00:01:22,000 --> 00:01:26,000
očigledno u nevolji. Pitanje je: da li su se zaustavili da pomognu?

26
00:01:26,000 --> 00:01:27,000
Još interesantnije pitanje je:

27
00:01:28,000 --> 00:01:31,000
da li je uticalo to što su razmišljali o paraboli

28
00:01:31,000 --> 00:01:35,000
o Dobrom Samarićaninu? Odgovor: Ne, uopšte.

29
00:01:36,000 --> 00:01:39,000
Ispostavilo se da je ono što određuje da li će se neko zaustaviti

30
00:01:39,000 --> 00:01:40,000
da pomogne neznancu u nevolji

31
00:01:40,000 --> 00:01:43,000
bilo njihovo mišljenje o tome koliko su se žurili --

32
00:01:44,000 --> 00:01:48,000
da li su se osećali da kasne, ili su bili udubljeni

33
00:01:48,000 --> 00:01:49,000
u ono o čemu je trebalo da pričaju.

34
00:01:50,000 --> 00:01:52,000
I to je, po mom mišljenju, neprilika naših života:

35
00:01:53,000 --> 00:01:57,000
ne prihvatamo svaku priliku da pomognemo,

36
00:01:57,000 --> 00:02:00,000
jer je naša pažnja usmerena u pogrešnom pravcu.

37
00:02:00,000 --> 00:02:03,000
Postoji novo polje u neurologiji, socijalna neuronauka.

38
00:02:04,000 --> 00:02:08,000
Ona proučava povezivanje u mozgovima dvoje ljudi

39
00:02:08,000 --> 00:02:10,000
koje se aktivira kad su oni u interakciji.

40
00:02:10,000 --> 00:02:14,000
I novo mišljenje socijalne neuronauke o saosećanju je

41
00:02:14,000 --> 00:02:18,000
da smo programirani da pomognemo.

42
00:02:18,000 --> 00:02:22,000
Što znači, ako obratimo pažnju na drugu osobu,

43
00:02:23,000 --> 00:02:26,000
mi automatski empatišemo, automatski saosećamo.

44
00:02:27,000 --> 00:02:29,000
Postoje ti novootkriveni neuroni, neuroni ogledala,

45
00:02:29,000 --> 00:02:33,000
koji se ponašaju kao neuronska bežična mreža i u našem mozgu aktiviraju

46
00:02:33,000 --> 00:02:37,000
tačno one oblasti koje su aktivne u mozgu druge osobe. Mi automatski osećamo "sa".

47
00:02:37,000 --> 00:02:41,000
I ako je ta osoba u nevolji, ako ta osoba pati,

48
00:02:42,000 --> 00:02:46,000
mi smo automatski pripremljeni da pomognemo. Barem tako tvrde.

49
00:02:46,000 --> 00:02:49,000
Ali pitanje je: zašto ne pomognemo?

50
00:02:49,000 --> 00:02:51,000
Mislim da se ovo odnosi na spektar

51
00:02:52,000 --> 00:02:54,000
koji ide od potpune okupiranosti sobom,

52
00:02:55,000 --> 00:02:57,000
preko primećivanja, do empatije i saosećanja.

53
00:02:57,000 --> 00:03:01,000
A jednostavna činjenica je ta da ako smo fokusirani na sebe,

54
00:03:02,000 --> 00:03:05,000
ako smo preokupirani, kao što često i jesmo u toku dana,

55
00:03:05,000 --> 00:03:08,000
mi zapravo ne primećujemo drugu osobu potpuno.

56
00:03:08,000 --> 00:03:10,000
Ova razlika između usredsređenosti na sebe i na drugog

57
00:03:10,000 --> 00:03:11,000
može biti vrlo suptilna.

58
00:03:11,000 --> 00:03:15,000
Pre neki dan sam sređivao svoj porez i stigao sam do tačke

59
00:03:15,000 --> 00:03:17,000
gde navodim sve donacije koje sam dao

60
00:03:18,000 --> 00:03:21,000
i doživeo sam otkrovenje, naišao sam na ček

61
00:03:21,000 --> 00:03:24,000
za Seva Fondaciju i primetio sam kako sam pomislio,

62
00:03:24,000 --> 00:03:26,000
čoveče, moj prijatelj Leri Briliant bi bio presrećan

63
00:03:27,000 --> 00:03:28,000
što sam dao pare Sevi.

64
00:03:28,000 --> 00:03:31,000
Onda sam shvatio da je ono što dobijam od davanja

65
00:03:31,000 --> 00:03:35,000
bio narcistički udar -- osećao sam se dobro u vezi sa sobom.

66
00:03:35,000 --> 00:03:40,000
Onda sam počeo da razmišljam o ljudima na Himalajima

67
00:03:40,000 --> 00:03:42,000
kojima će katarakte biti izlečene, i shvatio sam

68
00:03:43,000 --> 00:03:46,000
da sam se pomerio od ove narcističke samousredsređenosti

69
00:03:47,000 --> 00:03:50,000
na altruističku radost, na osećanje zadovoljstva

70
00:03:50,000 --> 00:03:54,000
zbog ljudi kojima se pomaže. Mislim da je to motiv.

71
00:03:54,000 --> 00:03:57,000
Ali ova razlika između fokusiranosti na sebe

72
00:03:57,000 --> 00:03:58,000
i fokusiranosti na druge

73
00:03:58,000 --> 00:04:01,000
je ono na šta želim da obratimo pažnju.

74
00:04:01,000 --> 00:04:04,000
To možete u velikoj meri primetiti u sferi zabavljanja.

75
00:04:05,000 --> 00:04:08,000
Pre izvesnog vremena bio sam u suši restoranu

76
00:04:08,000 --> 00:04:11,000
i načuo sam dve žene koje su razgovarale o bratu jedne od njih

77
00:04:12,000 --> 00:04:15,000
koji je bio samac. Jedna žena kaže,

78
00:04:15,000 --> 00:04:17,000
"Moj brat ima poteškoća da pronađe devojku za izlazak

79
00:04:17,000 --> 00:04:19,000
pa isprobava upoznavanje na brzaka." Ne znam da li znate šta je to upoznavanje na brzaka?

80
00:04:19,000 --> 00:04:23,000
Žene sede za stolovima, a muškarci idu od stola do stola

81
00:04:23,000 --> 00:04:26,000
tu se nalaze sat i zvono i kroz pet minuta, bingo,

82
00:04:27,000 --> 00:04:29,000
razgovor se završava i žena odlučuje

83
00:04:29,000 --> 00:04:33,000
da li da da svoj broj ili email adresu muškarcu

84
00:04:33,000 --> 00:04:35,000
kako bi nastavili. I ova žena priča,

85
00:04:35,000 --> 00:04:39,000
"Moj brat nikada nije dobio broj telefona. I tačno znam zašto.

86
00:04:39,000 --> 00:04:44,000
U trenutku kada sedne, on počinje neprekidno da priča o sebi,

87
00:04:44,000 --> 00:04:45,000
nikada ništa ne pita o ženi."

88
00:04:46,000 --> 00:04:51,000
Malo sam istraživao u odeljku Sunday Styles

89
00:04:51,000 --> 00:04:54,000
u New York Times-u, čitao sam priče o nastanku brakova --

90
00:04:54,000 --> 00:04:57,000
jer su veoma interesantne -- i stigao sam do braka

91
00:04:57,000 --> 00:05:00,000
Alis Čarni Epstin. I ona kaže

92
00:05:00,000 --> 00:05:02,000
da je dok je bila sama i izlazila,

93
00:05:03,000 --> 00:05:05,000
imala jednostavan test koji je zadavala ljudima.

94
00:05:06,000 --> 00:05:08,000
Test je bio sledeći: od momenta kad se nađu,

95
00:05:08,000 --> 00:05:11,000
koliko dugo je potrebno momku da joj postavi pitanje

96
00:05:11,000 --> 00:05:13,000
koje sadrži reč "ti".

97
00:05:13,000 --> 00:05:17,000
I očigledno je Epstin prošao test, otuda i članak.

98
00:05:17,000 --> 00:05:18,000
(smeh)

99
00:05:18,000 --> 00:05:20,000
Ovo je -- to je mali test

100
00:05:20,000 --> 00:05:22,000
koji vam savetujem da isprobate na žurci.

101
00:05:22,000 --> 00:05:24,000
I ovde na TED-u imate odlične prilike.

102
00:05:26,000 --> 00:05:29,000
U "The Harvard Business Review" nedavno je izašao članak koji se zove

103
00:05:29,000 --> 00:05:32,000
"Ljudski trenutak", o tome kako uspostaviti pravi kontakt

104
00:05:32,000 --> 00:05:35,000
sa osobom na poslu. I oni kažu pa,

105
00:05:35,000 --> 00:05:38,000
osnovna stvar koju treba da uradite je da ugasite svoj BlackBerry,

106
00:05:39,000 --> 00:05:42,000
zatvorite laptop, završite sa sanjarenjem

107
00:05:43,000 --> 00:05:45,000
i usmerite punu pažnju na osobu.

108
00:05:46,000 --> 00:05:50,000
Postoji jedna nova kovanica u engleskom jeziku

109
00:05:51,000 --> 00:05:54,000
za trenutak u kom osoba sa kojom smo izvadi svoj BlackBerry

110
00:05:54,000 --> 00:05:57,000
ili se javi na mobilni, i odjednom mi ne postojimo.

111
00:05:58,000 --> 00:06:02,000
Reč je "pizzled": kombinacija "puzzled" i "pissed off". ("zbunjiran": zbunjen i iznerviran)

112
00:06:02,000 --> 00:06:05,000
(smeh)

113
00:06:05,000 --> 00:06:11,000
Mislim da je prilično prikladno. Naša empatija, uključivanje,

114
00:06:12,000 --> 00:06:15,000
je ono što nas odvaja od makijavelista ili sociopata.

115
00:06:15,000 --> 00:06:20,000
Imam zeta koji je stručnjak za stravu i užas --

116
00:06:20,000 --> 00:06:23,000
napisao je "Objašnjeni drakula, suštinski Frankenštajn" --

117
00:06:23,000 --> 00:06:24,000
proučavao je Čosera,

118
00:06:24,000 --> 00:06:26,000
ali rođen je u Transilvaniji

119
00:06:26,000 --> 00:06:28,000
i mislim da je to malo uticalo na njega.

120
00:06:28,000 --> 00:06:32,000
U svakom slučaju, u jednom trenutku moj zet, Leonard,

121
00:06:32,000 --> 00:06:34,000
odlučuje da napiše knjigu o jednom serijskom ubici.

122
00:06:34,000 --> 00:06:37,000
To je čovek koji je terorisao upravo okruženje u kom se nalazimo,

123
00:06:38,000 --> 00:06:40,000
pre mnogo godina. Bio je poznat kao davitelj iz Santa Kruza.

124
00:06:41,000 --> 00:06:45,000
Pre nego što je uhapšen ubio je svoju babu i dedu,

125
00:06:45,000 --> 00:06:48,000
svoju majku i pet studentkinja sa Santa Kruz univerziteta u Kaliforniji.

126
00:06:49,000 --> 00:06:51,000
I tako moj zet ide da intervjuiše ovog serijskog ubicu

127
00:06:52,000 --> 00:06:54,000
i shvata, kada ga upoznaje

128
00:06:54,000 --> 00:06:55,000
da je ovaj tip apsolutno zastrašujuć.

129
00:06:56,000 --> 00:06:58,000
Za početak, visok je preko dva metra.

130
00:06:58,000 --> 00:07:01,000
Ali to nije najstrašnije u vezi sa njim.

131
00:07:01,000 --> 00:07:06,000
Najstrašnija stvar je ta da je njegov IQ 160: osvedočeni genije.

132
00:07:07,000 --> 00:07:11,000
Ali korelacija između IQ i emocionalne empatije,

133
00:07:11,000 --> 00:07:12,000
osećanja sa drugom osobom, je nula.

134
00:07:13,000 --> 00:07:15,000
Kontrolišu ih različiti delovi mozga.

135
00:07:16,000 --> 00:07:18,000
I u jednom trenutku moj zet skupi hrabrost

136
00:07:19,000 --> 00:07:21,000
da postavi to jedno pitanje na koje stvarno želi da sazna odgovor.

137
00:07:21,000 --> 00:07:24,000
A to je: Kako si mogao to da uradiš?

138
00:07:24,000 --> 00:07:26,000
Zar nisi osećao nimalo sažaljenja prema svojim žrtvama?

139
00:07:26,000 --> 00:07:29,000
To su bila veoma intimna ubistva -- on je zadavio svoje žrtve.

140
00:07:30,000 --> 00:07:32,000
I davitelj kaže vrlo činjenično,

141
00:07:32,000 --> 00:07:37,000
"O, ne. Da sam osećao patnju, ne bih mogao to da uradim.

142
00:07:37,000 --> 00:07:43,000
Morao sam da isključim taj deo sebe. Morao sam da isključim taj deo sebe."

143
00:07:43,000 --> 00:07:48,000
I mislim da je upravo to veoma uznemiravajuće.

144
00:07:49,000 --> 00:07:53,000
I na neki način sam razmišljao o isključivanju tog našeg dela.

145
00:07:53,000 --> 00:07:55,000
Kad se fokusiramo na sebe u bilo kojoj aktivnosti,

146
00:07:56,000 --> 00:07:59,000
mi stvarno isključimo taj deo sebe ako je tu neka druga osoba.

147
00:08:00,000 --> 00:08:05,000
Pomislite na odlazak u kupovinu i pomislite na mogućnosti

148
00:08:05,000 --> 00:08:07,000
saosećajnog konzumerizma.

149
00:08:08,000 --> 00:08:10,000
U ovom trenutku, kako je Bil MekDana istakao,

150
00:08:12,000 --> 00:08:16,000
predmeti koje kupujemo i koristimo imaju skrivene posledice.

151
00:08:16,000 --> 00:08:19,000
Svi smo nenamerne žrtve kolektivne slepe mrlje.

152
00:08:20,000 --> 00:08:22,000
Ne primećujemo i ne primećujemo da ne primećujemo

153
00:08:23,000 --> 00:08:29,000
toksične molekule koje ispušta neki tepih ili tkanina sa sedišta.

154
00:08:30,000 --> 00:08:35,000
Ili ne znamo da li je ta tkanina tehnološki

155
00:08:35,000 --> 00:08:39,000
ili fabrički hranljiva; da li se može ponovo koristiti

156
00:08:39,000 --> 00:08:41,000
ili jednostavno završi na deponiji? Drugim rečima,

157
00:08:41,000 --> 00:08:46,000
nismo svesni ekološkog i javnog zdravlja

158
00:08:47,000 --> 00:08:50,000
i socijalnih i ekonomskih posledica

159
00:08:50,000 --> 00:08:52,000
stvari koje kupujemo i koristimo.

160
00:08:54,000 --> 00:08:58,000
Na neki način, sama soba je slon u sobi,

161
00:08:58,000 --> 00:09:02,000
ali mi ga ne vidimo. I postali smo žrtve

162
00:09:02,000 --> 00:09:05,000
sistema koji nas usmerava na druge strane. Razmislite o ovome.

163
00:09:06,000 --> 00:09:09,000
Postoji izvanredna knjiga koja se zove

164
00:09:10,000 --> 00:09:12,000
"Stvari: skriveni život svakodnevnih predmeta".

165
00:09:13,000 --> 00:09:16,000
I govori o poreklu na primer majice.

166
00:09:16,000 --> 00:09:19,000
Govori o tome gde je pamuk uzgajan

167
00:09:19,000 --> 00:09:21,000
i o đubrivima koja su korišćena i posledicama

168
00:09:21,000 --> 00:09:25,000
koje imaju na tlo. I spominje, na primer,

169
00:09:25,000 --> 00:09:28,000
da je pamuk veoma otporan na boju za tekstil;

170
00:09:28,000 --> 00:09:31,000
otprilike 60 procenata se ispere i ode u otpadnu vodu.

171
00:09:31,000 --> 00:09:34,000
A epidemiolozi veoma dobro znaju da deca

172
00:09:34,000 --> 00:09:39,000
koja žive blizu tekstilnih fabrika često obolevaju od leukemije.

173
00:09:40,000 --> 00:09:44,000
Ima jedna kompanija, "Bennett and Company" koja snabdeva Polo.com,

174
00:09:45,000 --> 00:09:50,000
Victoria's Secret -- oni su, zbog svog generalnog direktora koji je svestan ovoga,

175
00:09:51,000 --> 00:09:55,000
osnovali u Kini zajedničku firmu sa svojim proizvođačima boje

176
00:09:55,000 --> 00:09:57,000
kako bi osigurali da se otpadne vode

177
00:09:57,000 --> 00:10:01,000
prečiste na odgovarajući način pre nego što se vrate u reke.

178
00:10:01,000 --> 00:10:05,000
Trenutno nemamo mogućnost da izaberemo plemenite majice

179
00:10:06,000 --> 00:10:10,000
nad ne-plemenitim. Šta bi bilo potrebno da bi se to ostvarilo?

180
00:10:13,000 --> 00:10:16,000
Razmišljao sam o tome. Za početak,

181
00:10:16,000 --> 00:10:21,000
postoji nova tehnika elektronskog obeležavanja koja omogućava bilo kojoj prodavnici

182
00:10:21,000 --> 00:10:25,000
da zna celokupnu istoriju bilo kog predmeta koji se nalazi na policama u toj radnji.

183
00:10:26,000 --> 00:10:28,000
Možete ga pratiti unazad sve do fabrike. Kada saznate iz koje

184
00:10:28,000 --> 00:10:32,000
je fabrike, možete saznati na koji način je proizveden,

185
00:10:32,000 --> 00:10:36,000
i ako je prihvatljiv

186
00:10:36,000 --> 00:10:40,000
možete ga tako označiti. Ili ako nije prihvatljiv,

187
00:10:40,000 --> 00:10:44,000
možete otići u -- danas u bilo koju radnju

188
00:10:44,000 --> 00:10:47,000
i skenirati bar kod

189
00:10:47,000 --> 00:10:49,000
koji će vas odvesti na web sajt.

190
00:10:49,000 --> 00:10:51,000
To postoji zbog ljudi koji imaju alergije na kikiriki.

191
00:10:52,000 --> 00:10:54,000
Taj sajt će vam dati podatke o tom predmetu.

192
00:10:55,000 --> 00:10:56,000
Drugim rečima, u trenutku kupovine

193
00:10:56,000 --> 00:11:00,000
moći ćemo saosećajno da biramo.

194
00:11:00,000 --> 00:11:06,000
Postoji jedna izreka u informatičkom svetu:

195
00:11:06,000 --> 00:11:09,000
na kraju krajeva, svi će znati sve.

196
00:11:09,000 --> 00:11:11,000
A pitanje je: da li će to nešto promeniti?

197
00:11:13,000 --> 00:11:16,000
Ranije dok sam radio za New York Times,

198
00:11:17,000 --> 00:11:19,000
bilo je to osamdesetih, napisao sam članak o

199
00:11:19,000 --> 00:11:21,000
onome što je tada bio novi problem u Njujorku -

200
00:11:21,000 --> 00:11:23,000
o beskućnicima na ulicama.

201
00:11:23,000 --> 00:11:27,000
Proveo sam dve nedelje idući okolo sa socijalnim radnicima

202
00:11:27,000 --> 00:11:30,000
koji su pomagali beskućnicima. Gledajući beskućnike

203
00:11:30,000 --> 00:11:35,000
njihovim očima shvatio sam da su to većinom psihijatrijski pacijenti

204
00:11:35,000 --> 00:11:39,000
koji nisu imali kuda da odu. Imali su dijagnozu. To me je

205
00:11:40,000 --> 00:11:43,000
protreslo iz urbanog transa u kom,

206
00:11:44,000 --> 00:11:47,000
kada u prolazu vidimo nekoga ko je beskućnik,

207
00:11:47,000 --> 00:11:50,000
on ostaje na periferiji našeg vida.

208
00:11:52,000 --> 00:11:54,000
Ne primećujemo i stoga ni ne reagujemo.

209
00:11:57,000 --> 00:12:02,000
Jednog dana ubrzo posle toga -- bio je petak -- na kraju dana

210
00:12:02,000 --> 00:12:05,000
silazio sam u podzemnu železnicu. Bio je špic

211
00:12:05,000 --> 00:12:07,000
i hiljade ljudi je jurilo niz stepenice.

212
00:12:07,000 --> 00:12:09,000
Dok sam silazio odjednom

213
00:12:09,000 --> 00:12:12,000
sam primetio da neki čovek čuči sa strane,

214
00:12:12,000 --> 00:12:16,000
bez majice, ne pomera se, a ljudi samo prelaze preko njega --

215
00:12:17,000 --> 00:12:18,000
stotine i stotine ljudi.

216
00:12:19,000 --> 00:12:22,000
I pošto je moj urbani trans bio oslabljen,

217
00:12:23,000 --> 00:12:26,000
zastao sam da vidim šta nije u redu.

218
00:12:27,000 --> 00:12:29,000
U momentu kad sam se zaustavio, još šestoro drugih ljudi

219
00:12:30,000 --> 00:12:31,000
je primetilo tog čoveka.

220
00:12:32,000 --> 00:12:34,000
Saznali smo da je Hispano, nije uopšte znao engleski,

221
00:12:34,000 --> 00:12:39,000
nije imao para, lutao je ulicama danima, izgladneo,

222
00:12:39,000 --> 00:12:40,000
i onesvestio se od gladi.

223
00:12:40,000 --> 00:12:42,000
U trenutku je neko doneo sok,

224
00:12:42,000 --> 00:12:44,000
neko je doneo hotdog, neko je pozvao policajca.

225
00:12:45,000 --> 00:12:48,000
Čovek je ubrzo ponovo bio na nogama.

226
00:12:48,000 --> 00:12:52,000
A samo je bilo potrebno primetiti.

227
00:12:53,000 --> 00:12:54,000
I zato sam optimističan.

228
00:12:54,000 --> 00:12:55,000
Hvala vam mnogo

229
00:12:55,000 --> 00:12:57,000
(aplauz)