1
00:00:07,114 --> 00:00:09,813
Uzmimo za primer klasičnu belu majicu.

2
00:00:09,853 --> 00:00:13,776
Godišnje prodamo i kupimo
dve milijarde majica širom sveta,

3
00:00:13,814 --> 00:00:16,917
što ih čini jednim od najzastupljenijih
odevnih predmeta na svetu.

4
00:00:17,363 --> 00:00:20,584
Ali, kako i gde se prosečna majica pravi

5
00:00:20,614 --> 00:00:23,284
i kakav je njen uticaj na životnu sredinu?

6
00:00:24,226 --> 00:00:26,115
Odevni predmeti se dosta razlikuju,

7
00:00:26,155 --> 00:00:30,890
ali tipična majica započinje svoj život
na farmi u Americi, Kini ili Indiji

8
00:00:31,445 --> 00:00:36,908
gde se pamučno seme seje, zaliva i uzgaja
zbog pufnastih loptica koje proizvodi.

9
00:00:38,681 --> 00:00:42,190
Samoupravljajuće mašine
pažljivo žanju ove loptice,

10
00:00:42,480 --> 00:00:46,886
industrijska mašina za čišćenje pamuka
mehanički odvaja loptice od semena

11
00:00:47,275 --> 00:00:51,496
i pamučno vlakno se presuje
u bale od 225 kilograma.

12
00:00:51,895 --> 00:00:55,977
Biljka pamuka zahteva
velike količine vode i pesticida.

13
00:00:56,657 --> 00:01:00,976
Za proizvodnju prosečne majice
potrebno je 2 700 litara vode,

14
00:01:01,396 --> 00:01:04,296
što je dovoljno da se napuni
više od trideset kada za kupanje.

15
00:01:04,986 --> 00:01:08,434
Istovremeno, pamuku treba više
insekticida i pesticida

16
00:01:08,457 --> 00:01:10,457
nego bilo kom drugom usevu na svetu.

17
00:01:11,197 --> 00:01:13,796
Ovi zagađivači mogu da budu kancerogeni,

18
00:01:13,806 --> 00:01:15,890
da naruše zdravlje radnika

19
00:01:15,930 --> 00:01:18,290
i da oštete okolne ekosisteme.

20
00:01:19,227 --> 00:01:21,476
Neke majice se prave
od organskog pamuka

21
00:01:21,516 --> 00:01:24,436
koji se uzgaja
bez pesticida i insekticida,

22
00:01:24,466 --> 00:01:27,429
ali organski pamuk čini
manje od jednog postotka

23
00:01:27,457 --> 00:01:33,063
od 22,7 miliona tona pamuka
proizvedenog širom sveta.

24
00:01:33,727 --> 00:01:35,789
Kada se pamučne bale odvezu sa farme,

25
00:01:35,819 --> 00:01:38,838
tekstilne fabrike ih šalju
u postrojenja za predenje,

26
00:01:38,868 --> 00:01:41,499
obično u Kinu ili Indiju,

27
00:01:41,509 --> 00:01:44,627
gde visokotehnološke mašine mešaju,

28
00:01:44,657 --> 00:01:45,899
grebenaju,

29
00:01:45,929 --> 00:01:47,158
češljaju,

30
00:01:47,188 --> 00:01:48,459
povlače,

31
00:01:48,479 --> 00:01:49,509
razvlače

32
00:01:49,539 --> 00:01:54,502
i, konačno, upredaju pamuk
u snežnu užad od prediva zvanog trake.

33
00:01:55,578 --> 00:01:57,650
Posle toga, predivo se šalje u fabriku,

34
00:01:57,680 --> 00:01:59,729
gde ga velike kružne mašine za pletenje

35
00:01:59,739 --> 00:02:02,809
tkaju u grube sivkaste tkanine

36
00:02:02,829 --> 00:02:06,774
koje se tretiraju toplotom i hemikalijama
dok ne postanu mekane i bele.

37
00:02:08,089 --> 00:02:12,279
Ovde se tkanina potapa
u komercijalne izbeljivače i azo boje,

38
00:02:12,329 --> 00:02:16,105
koje daju živopisan kolorit
kod 70 odsto tkanina.

39
00:02:16,830 --> 00:02:20,510
Nažalost, neke od njih sadrže
izazivače raka kao što su kadmijum,

40
00:02:20,530 --> 00:02:22,899
olovo, hrom i živu.

41
00:02:23,991 --> 00:02:27,991
Drugi štetni sastojci i hemikalije
mogu da prouzrokuju veliko zagađenje

42
00:02:28,031 --> 00:02:31,786
kada se otpuste kao toksične
otpadne vode u reke i okeane.

43
00:02:33,310 --> 00:02:35,912
Tehnologija je sada
toliko napredovala u nekim zemljama

44
00:02:35,932 --> 00:02:38,471
da celokupan proces
uzgoja i proizvodnje tkanine

45
00:02:38,501 --> 00:02:41,063
jedva dođe u dodir sa ljudskom rukom.

46
00:02:41,103 --> 00:02:42,802
Sve do ove faze.

47
00:02:43,794 --> 00:02:46,292
Nakon što se napravljena tkanina
odveze u fabriku,

48
00:02:46,302 --> 00:02:50,412
često u Bangladešu,
Kini, Indiji ili Turskoj,

49
00:02:50,432 --> 00:02:54,210
ljudski rad je i dalje potreban
da bi se sašile majice od toga,

50
00:02:54,721 --> 00:02:57,372
što je komplikovan posao
koji mašine ne mogu da odrade.

51
00:02:57,982 --> 00:02:59,881
Ovaj proces ima svoje probleme.

52
00:03:00,621 --> 00:03:02,302
U Bangladešu, na primer,

53
00:03:02,322 --> 00:03:06,491
koji je prevazišao Kinu kao najvećeg
svetskog izvoznika pamučnih majica,

54
00:03:06,511 --> 00:03:11,062
zaposleno je četiri i po miliona ljudi
u proizvodnji majica,

55
00:03:11,102 --> 00:03:14,570
ali se oni obično susreću 
sa lošim uslovima rada i niskim platama.

56
00:03:15,832 --> 00:03:20,672
Nakon proizvodnje, sve ove majice
se šalju brodom, vozom ili kamionom

57
00:03:20,702 --> 00:03:23,132
i prodaju se u zemljama
sa visokim dohotkom,

58
00:03:23,152 --> 00:03:26,553
što je proces u kom pamuk za sobom
ostavlja velike tragove ugljenika.

59
00:03:27,113 --> 00:03:29,883
Neke zemlje proizvode
garderobu na svom tlu,

60
00:03:29,903 --> 00:03:32,373
što smanjuje ovu fazu zagađenja,

61
00:03:32,393 --> 00:03:37,355
ali, uopšteno, proizvodnja garderobe čini
deset odsto svetske emisije ugljenika.

62
00:03:37,953 --> 00:03:39,554
I povećava se.

63
00:03:39,994 --> 00:03:43,154
Jeftinija garderoba i volja za kupovinom

64
00:03:43,184 --> 00:03:49,791
povećali su svetsku proizvodnju
od 1994. do 2014. godine za 400 odsto,

65
00:03:50,474 --> 00:03:54,100
do otprilike 80 milijardi komada
svake godine.

66
00:03:54,903 --> 00:03:57,144
Konačno, u potrošačkim domovima,

67
00:03:57,174 --> 00:04:00,524
majica prolazi kroz fazu u svom veku

68
00:04:00,544 --> 00:04:02,644
koja je jedna od najvećih
potrošača energije.

69
00:04:02,654 --> 00:04:04,175
U Americi, na primer,

70
00:04:04,195 --> 00:04:08,467
prosečno domaćinstvo uključi
veš mašinu skoro 400 puta godišnje,

71
00:04:08,485 --> 00:04:11,454
pri čemu se za svako pranje potroši
oko 150 litara vode.

72
00:04:11,984 --> 00:04:14,505
Mašine za pranje
i sušenje veša troše struju,

73
00:04:14,535 --> 00:04:18,795
a za sušenje se potroši
pet ili šest puta više nego za pranje.

74
00:04:19,776 --> 00:04:23,735
Ova nagla promena u potrošnji odeće
u poslednjih dvadeset godina

75
00:04:23,755 --> 00:04:27,718
potpomognuta velikim korporacijama
i trendovima brze mode

76
00:04:27,748 --> 00:04:29,725
uzela je danak na životnu sredinu,

77
00:04:29,725 --> 00:04:31,096
zdravlje farmera

78
00:04:31,116 --> 00:04:34,146
i prouzrokovala sumnjive uslove za rad.

79
00:04:34,776 --> 00:04:39,435
Takođe je pretvorila modu
u drugog zagađivača na svetu nakon nafte.

80
00:04:40,176 --> 00:04:42,650
Međutim, postoje stvari
koje možemo da uradimo.

81
00:04:42,700 --> 00:04:44,906
Razmislite o kupovini polovne odeće.

82
00:04:44,936 --> 00:04:48,636
Pokušajte da kupujete tkanine
od recikliranih ili organskih materijala.

83
00:04:49,005 --> 00:04:52,589
Ređe perite garderobu
i sušite je na vetru radi uštede energije.

84
00:04:53,346 --> 00:04:55,891
Umesto da je bacite
kada vam više nije potrebna,

85
00:04:55,931 --> 00:04:59,367
poklonite je, reciklirajte
ili je koristite kao krpe za čišćenje.

86
00:05:00,037 --> 00:05:02,178
I, konačno, možete se zapitati

87
00:05:02,198 --> 00:05:06,527
koliko ćete majica i komada garderobe
iskoristiti u toku svog života

88
00:05:06,557 --> 00:05:09,588
i kakav je njihov
sveukupan uticaj na svet.