1
00:00:09,061 --> 00:00:12,162
Các kì thi chuẩn hóa đầu tiên 
mà chúng ta biết

2
00:00:12,162 --> 00:00:16,342
diễn ra ở Trung Quốc 
cách đây hơn 2.000 năm

3
00:00:16,342 --> 00:00:18,223
dưới thời nhà Hán.

4
00:00:18,223 --> 00:00:23,483
Quan lại tổ chức các kì thi để tìm người 
có năng lực cho các vị trí cầm quyền.

5
00:00:23,483 --> 00:00:25,572
Các môn thi bao gồm triết học,

6
00:00:25,572 --> 00:00:26,637
nông nghiệp,

7
00:00:26,637 --> 00:00:28,963
và thậm chí là chiến thuật quân sự.

8
00:00:28,963 --> 00:00:33,790
Thi cử chuẩn hóa vẫn tồn tại trên 
thế giới suốt 2 thiên niên kỉ tiếp theo

9
00:00:33,790 --> 00:00:35,882
và ngày nay, mọi thứ
do thi cử quyết định

10
00:00:35,882 --> 00:00:39,838
từ đánh giá khả năng leo cầu thang 
của lính cứu hỏa ở Pháp

11
00:00:39,838 --> 00:00:43,323
đến kiểm tra năng lực ngôn ngữ 
của các nhà ngoại giao ở Canada

12
00:00:43,323 --> 00:00:45,914
cho đến đánh giá học sinh ở trường.

13
00:00:45,914 --> 00:00:48,024
Một số kì thi xác định 
điểm của một thí sinh

14
00:00:48,024 --> 00:00:51,784
bằng cách so với kết quả 
của các thí sinh khác.

15
00:00:51,784 --> 00:00:57,455
Số khác đánh giá bằng mức độ 
thí sinh đáp ứng các tiêu chuẩn có sẵn.

16
00:00:57,455 --> 00:00:59,713
Bài thi leo cầu thang 
của một lính cứu hỏa

17
00:00:59,713 --> 00:01:02,594
có thể được xác định nhờ so sánh 
thời gian thực hiện của anh

18
00:01:02,594 --> 00:01:05,604
với thời gian của những lính cứu hỏa khác.

19
00:01:05,604 --> 00:01:09,443
Điều này được thể hiện bởi một thứ 
được gọi là đường cong hình chuông.

20
00:01:09,443 --> 00:01:13,414
Hoặc bài thi có thể được đánh giá 
dựa trên những tiêu chí định sẵn,

21
00:01:13,414 --> 00:01:17,004
như mang được một khối lượng nhất định 
suốt một quãng đường nhất định

22
00:01:17,004 --> 00:01:19,924
qua một số bậc thang nhất định.

23
00:01:19,924 --> 00:01:24,702
Tương tự, một nhà ngoại giao có thể 
được so sánh với các nhà ngoại giao khác,

24
00:01:24,702 --> 00:01:27,145
hoặc so với một bộ tiêu chí cố định

25
00:01:27,145 --> 00:01:31,054
thể hiện nhiều trình độ 
thành thạo ngôn ngữ.

26
00:01:31,054 --> 00:01:35,785
Tất cả các kết quả này đều có thể được 
thể hiện bằng một thứ gọi là bách phân vị.

27
00:01:35,785 --> 00:01:41,774
Nếu một nhà ngoại giao có bách phân vị là 
70, có 70% thí sinh thấp điểm hơn cô ấy.

28
00:01:41,774 --> 00:01:47,335
Nếu cô ấy đạt bách phân vị là 30, 
có 70% thí sinh cao điểm hơn cô ấy.

29
00:01:47,335 --> 00:01:50,746
Dù các kì thi chuẩn hóa 
đôi lúc vẫn còn gây tranh cãi,

30
00:01:50,746 --> 00:01:52,525
chúng đơn thuần chỉ là công cụ.

31
00:01:52,525 --> 00:01:56,676
Cũng như thử nghiệm tư duy,
1 kỳ thi chuẩn hóa như 1cây thước.

32
00:01:56,676 --> 00:01:59,395
Sự hữu dụng của một cây thước 
phụ thuộc vào hai yếu tố.

33
00:01:59,395 --> 00:02:02,157
Thứ nhất: Bản chất công việc.

34
00:02:02,157 --> 00:02:04,986
Cây thước không thể đo nhiệt độ ngoài trời

35
00:02:04,986 --> 00:02:07,446
hoặc cường độ âm thanh 
của giọng hát của một ai đó.

36
00:02:07,446 --> 00:02:10,865
Thứ hai: Thiết kế của công cụ.

37
00:02:10,865 --> 00:02:14,146
Giả sử bạn cần đo chu vi của một quả cam.

38
00:02:14,146 --> 00:02:17,397
Cây thước đo độ dài, 
vậy là đã đúng đại lượng,

39
00:02:17,397 --> 00:02:22,238
nhưng nó không được thiết kế với độ 
đàn hồi cần thiết để đo chu vi.

40
00:02:22,238 --> 00:02:25,366
Vì vậy, nếu các bài kiểm tra không 
tương thích với đối tượng,

41
00:02:25,366 --> 00:02:27,237
hoặc không được thiết kế phù hợp,

42
00:02:27,237 --> 00:02:31,627
kết quả là chúng sẽ đánh giá sai.

43
00:02:31,627 --> 00:02:32,907
Trong trường học,

44
00:02:32,907 --> 00:02:36,678
các học sinh mắc chứng lo lắng thi cử 
có thể khó thể hiện hết khả năng

45
00:02:36,678 --> 00:02:38,408
trong một bài thi chuẩn hóa.

46
00:02:38,408 --> 00:02:40,116
Họ không phải không biết trả lời,

47
00:02:40,116 --> 00:02:43,735
mà vì họ quá căng thẳng đến nỗi 
không thể chia sẻ những gì họ đã học.

48
00:02:43,735 --> 00:02:45,418
Các học sinh gặp khó trong việc đọc

49
00:02:45,418 --> 00:02:48,078
có thể bị cách diễn đạt 
của một bài toán làm rối trí,

50
00:02:48,078 --> 00:02:50,878
nên kết quả thi của họ 
phản ánh khả năng đọc-viết

51
00:02:50,878 --> 00:02:53,518
hơn là khả năng tính toán.

52
00:02:53,518 --> 00:02:55,578
Những học sinh bỡ ngỡ với các bài thi

53
00:02:55,578 --> 00:02:59,168
trong đó có những hàm ý lạ về văn hóa

54
00:02:59,168 --> 00:03:00,617
có thể làm bài không tốt,

55
00:03:00,617 --> 00:03:03,409
qua đó giúp ta biết mức độ 
hiểu biết văn hóa của thí sinh

56
00:03:03,409 --> 00:03:05,698
thay vì khả năng học thuật của họ.

57
00:03:05,698 --> 00:03:11,090
Trong những trường hợp này, các bài thi 
cần được thiết kế theo hướng khác.

58
00:03:11,090 --> 00:03:13,419
Thi cử chuẩn hóa còn gặp khó khăn

59
00:03:13,419 --> 00:03:16,638
trong việc đánh giá những khái niệm 
hoặc kĩ năng trừu tượng,

60
00:03:16,638 --> 00:03:20,658
như sự sáng tạo, khả năng 
tư duy phản biện, và khả năng hợp tác.

61
00:03:20,658 --> 00:03:22,378
Nếu ta thiết kế bài thi không đúng,

62
00:03:22,378 --> 00:03:24,300
hoặc sử dụng chúng sai mục đích,

63
00:03:24,300 --> 00:03:26,553
hay không khai thác hết chúng,

64
00:03:26,553 --> 00:03:29,849
kết quả bài thi sẽ không đáng tin 
hoặc không hợp lí.

65
00:03:29,849 --> 00:03:32,939
Sự tin cậy và sự hợp lí là 
hai khía cạnh quan trọng

66
00:03:32,939 --> 00:03:35,619
để hiểu được các bài thi chuẩn hóa.

67
00:03:35,619 --> 00:03:37,300
Để hiểu sự khác biệt giữa chúng,

68
00:03:37,300 --> 00:03:40,389
chúng ta có thể lấy hình ảnh ẩn dụ 
về hai chiếc nhiệt kế hỏng.

69
00:03:40,389 --> 00:03:42,289
Một chiếc nhiệt kế không ổn định

70
00:03:42,289 --> 00:03:45,542
sẽ cho ra kết quả khác nhau 
sau mỗi lần đo,

71
00:03:45,542 --> 00:03:51,191
còn chiếc nhiệt kế ổn định nhưng không 
tin cậy sẽ luôn cho kết quả cao hơn 10 độ.

72
00:03:51,191 --> 00:03:55,460
Sự hợp lí còn phụ thuộc vào độ chính xác 
trong việc thể hiện kết quả.

73
00:03:55,460 --> 00:03:58,771
Nếu kết quả không phản ánh đúng kì thi,

74
00:03:58,771 --> 00:04:01,934
kì thi đó gặp vấn đề về sự hợp lí.

75
00:04:01,934 --> 00:04:06,442
Cũng như chúng ta không thể dùng thước 
để đo cân nặng của một con voi,

76
00:04:06,442 --> 00:04:08,302
hoặc để xác định nó ăn gì vào bữa sáng,

77
00:04:08,302 --> 00:04:14,181
ta không thể dùng mỗi kiểm tra chuẩn hóa 
để biết một người thông minh đến đâu,

78
00:04:14,181 --> 00:04:16,323
nhà ngoại giao giải quyết vấn đề ra sao,

79
00:04:16,323 --> 00:04:20,622
hoặc lính cứu hỏa có thể dũng cảm đến đâu.

80
00:04:20,622 --> 00:04:25,412
Thi cử chuẩn hóa sẽ giúp ta biết 
một chút về nhiều người

81
00:04:25,412 --> 00:04:26,562
trong thời gian ngắn,

82
00:04:26,562 --> 00:04:31,013
nhưng nó không thể giúp ta 
biết nhiều về một cá nhân.

83
00:04:31,013 --> 00:04:35,732
Các nhà khoa học xã hội e ngại kết quả 
thi cử sẽ gây ra những thay đổi rõ rệt

84
00:04:35,732 --> 00:04:38,846
và thường là thay đổi tiêu cực 
đối với các thí sinh,

85
00:04:38,846 --> 00:04:42,388
đôi khi còn đi kèm với
những hậu quả kéo dài suốt đời.

86
00:04:42,388 --> 00:04:44,389
Dù vậy, ta không thể đổ lỗi cho thi cử.

87
00:04:44,389 --> 00:04:48,179
Chính chúng ta mới là người cần
tiến hành thi cử đúng mục đích,

88
00:04:48,179 --> 00:04:51,063
đồng thời thể hiện kết quả thi cử
một cách thỏa đáng.