0:00:00.000,0:00:02.699
[cymeradwyo]

0:00:04.868,0:00:06.936
Diolch.

0:00:07.013,0:00:14.597
[cymeradwyo]

0:00:14.597,0:00:16.623
Diolch.

0:00:16.623,0:00:21.058
[cymeradwyo]

0:00:21.058,0:00:23.991
Diolch yn fawr i chi.

0:00:23.991,0:00:27.695
[cymeradwyo]

0:00:27.695,0:00:29.813
Diolch.

0:00:29.813,0:00:38.478
[cymeradwyo]

0:00:39.925,0:00:45.308
I Graça Machel a theulu Mandela;

0:00:45.555,0:00:51.100
I'r Arlywydd Zuma ac aelodau y llywodraeth;

0:00:51.439,0:00:54.357
i benaethiaid taleithiau a llywodraethau

0:00:54.357,0:00:57.275
-- yn y gorffennol a'r presennol --

0:00:57.275,0:01:00.194
gwesteion nodedig.

0:01:00.518,0:01:05.139
Mae hi'n fraint unigol i mi fod gyda chi heddiw

0:01:05.139,0:01:09.539
i ddathlu bywyd fel neb arall

0:01:10.771,0:01:13.580
I bobl De Affrica

0:01:13.580,0:01:22.629
[cymeradwyo]

0:01:22.907,0:01:28.490
Pobl o bob tras a phob cherddediad mewn bywyd

0:01:28.798,0:01:35.257
mae'r byd yn diolch i chi[br]am rannu Nelson Mandela gyda ni

0:01:35.565,0:01:39.548
Ei frwydr oedd eich brwydr

0:01:39.887,0:01:44.258
ei lwyddiant oedd eich llwyddiant,

0:01:44.643,0:01:46.676
fe gafodd eich urddas a'ch gobaith

0:01:46.676,0:01:48.709
ei fynegi drwy ei fywyd a thrwy eich ryddid

0:01:50.743,0:01:53.793
Eich democratiaeth

0:01:53.793,0:01:57.604
yw ei rodd annwyl i chi

0:01:59.375,0:02:03.583
Mae hi'n anodd canu clodydd i unrhyw ddyn

0:02:04.599,0:02:07.153
i gyflwyno mewn geiriau

0:02:07.430,0:02:13.152
nid dim ond y ffeithiau a'r dyddiadau sy'n ffurfio bywyd

0:02:13.583,0:02:17.027
ond y gwir wrth hanfod person

0:02:17.351,0:02:20.853
y llawenydd preifat a'r galaru

0:02:21.146,0:02:24.068
y momentau distaw a nodweddion unigryw

0:02:24.068,0:02:27.746
sydd yn goleuo enaid rhywun

0:02:28.654,0:02:32.409
Anoddach o'r hanner yw gwneud hynny i gawr yn hanes

0:02:32.594,0:02:35.463
a symudodd gwlad tuag at gyfiawnder

0:02:35.463,0:02:41.202
a thrwy'r broses symud biliynau o amgylch y byd

0:02:41.926,0:02:44.154
Wedi'i eni yn ystod y Rhyfel Byd Cyntaf

0:02:44.154,0:02:47.005
wedi ennyn diddordeb drwy orchymynnion o bŵer

0:02:47.005,0:02:49.859
bachgen a'i fagwyd yn bugeilio gwartheg

0:02:49.859,0:02:53.713
a'i ddysgu gan yr hynaf o blith ei lwyth y Mambu

0:02:53.713,0:03:00.599
Roedd Madiba i dyfu[br]i fod yn waredwr mawr olaf yr 20fed Ganrif.

0:03:01.045,0:03:05.009
Fel Gandhi, roedd i arwain mudiad o wrthwynebiad

0:03:05.009,0:03:10.823
mudiad[br]a oedd ar y dechrau heb prin unrhyw obaith o lwyddo

0:03:11.284,0:03:14.996
Fel Dr. King, roedd i roi llais pwerus

0:03:14.996,0:03:17.592
i hawliau'r gorthrwm rai

0:03:17.592,0:03:21.856
a'r anghenrhaid moesol i gael tegwch hiliol

0:03:22.779,0:03:25.643
Roedd i ddioddef carchariad caled

0:03:25.643,0:03:30.450
a ddechreuodd yng nghyfnod Kennedy a Khrushchev

0:03:30.450,0:03:34.816
ac a ymestynnodd i ddyddiau olaf y Rhyfel Oer

0:03:35.510,0:03:38.261
Wrth gerdded o'r carchar heb fyddin arfog

0:03:38.261,0:03:40.548
byddai -- fel Abraham Lincoln --

0:03:40.548,0:03:41.680
yn dal y wlad gyda'i gilydd

0:03:41.680,0:03:45.122
pan oedd yn bygwth torri'n ddarnau

0:03:45.384,0:03:48.805
ac fel sylfaenwyr America byddai'n sefydlu

0:03:48.805,0:03:54.761
trefn gyfansoddiadol[br]i sicrhau rhyddid i genedlaethau i ddod

0:03:55.178,0:03:59.358
Ymrwymiad i ddemocratiaeth a rheolaeth y gyfraith

0:03:59.681,0:04:02.093
a gafodd ei gadarnhau nid yn unig gan ei etholiad

0:04:02.093,0:04:08.142
ond drwy ei barodrwydd i adael y swyddfa ar ôl dim ond un tymor

0:04:15.178,0:04:18.825
O ystyried llwybr ei fywyd

0:04:19.979,0:04:22.561
amrediad ei lwyddiannau

0:04:22.561,0:04:26.315
yr addoliad a oedd mor haeddiannol ohono

0:04:26.592,0:04:30.165
mae'n demtasiwn -- dwi'n credu --[br]i gofio Nelson Mandela fel eicon

0:04:30.638,0:04:33.389
yn gwenu ac yn ddigynnwrf

0:04:33.990,0:04:37.313
wedi'i ddatgysylltu o faterion coegwych y bobl lai

0:04:37.313,0:04:40.743
ond gwthwynebodd Madiba ei hun

0:04:40.743,0:04:43.387
ddelwedd mor ddi-fywyd

0:04:43.648,0:04:54.077
[cymeradwyo]

0:04:54.077,0:04:55.400
Yn hytrach,

0:04:55.753,0:05:01.277
Mynnodd Madiba rannu gyda ni[br]ei amheuon a'i ofnau

0:05:01.739,0:05:06.763
ei gamgymeriadau ynghyd â'i lwyddiannau

0:05:07.179,0:05:08.931
"Dydw i ddim yn sant", dywedodd

0:05:08.931,0:05:15.578
"os nac ydych yn ystyried sant[br]fel pechadur sy'n dal i drio."

0:05:16.747,0:05:21.724
Oherwydd ei fod yn gallu cydnabod ei amherffeithrwydd

0:05:21.724,0:05:25.765
oherwydd ei fod yn gallu bod â chymaint o hiwmor

0:05:25.765,0:05:29.972
hyd yn oed yn ddrygiog,[br]er gwaethaf y beichiau trwm a'i cariodd

0:05:29.972,0:05:32.245
yr oeddem yn ei garu cymaint.

0:05:32.660,0:05:37.745
Nid oedd yn benddelw wedi'i wneud o farmor,[br]roedd yn ddyn o gig a gwaed

0:05:37.745,0:05:40.209
yn fab ac yn ŵr

0:05:40.209,0:05:42.943
yn dad ac yn ffrind

0:05:43.174,0:05:46.770
a dyna pam ein bod wedi dysgu cymaint oddi wrtho

0:05:46.770,0:05:49.432
a dyna pam y gallwn ddal i ddysgu oddi wrtho

0:05:49.432,0:05:52.899
Oherwydd nid oedd unrhywbeth a gyflawnodd yn anochel

0:05:52.899,0:05:56.178
yn llwybr ei fywyd gwelwn ddyn

0:05:56.178,0:05:59.511
a enillodd ei le yn y llyfrau hanes drwy ymaflyd

0:05:59.511,0:06:03.600
a chraffter a dyfalbarhad a ffydd

0:06:05.262,0:06:08.064
Mae'n dweud wrthym beth sydd yn bosib

0:06:08.064,0:06:11.192
nid yn unig yn nhudalennau ein llyfrau hanes

0:06:11.192,0:06:14.043
ond yn ein bywydau ni hefyd

0:06:16.810,0:06:20.348
Dangosodd Mandela i ni nerth gweithredu

0:06:20.348,0:06:25.442
o gymryd risgiau ar ran ein syniadau

0:06:25.442,0:06:30.682
Efallai fod Mandela yn iawn[br]ei fod wedi "etifeddu gwrthryfelgarwch balch,

0:06:30.682,0:06:34.799
synnwyr ystyfnig o degwch"; gan ei dad

0:06:35.416,0:06:39.812
ac rydym yn gwybod iddo rannu gyda miliynau o Dde-Affricanwyr du a thywyll eu croen;

0:06:39.812,0:06:42.687
"y dicter a anwyd gan fil camwedd

0:06:42.687,0:06:45.775
mil amharch

0:06:45.775,0:06:48.863
mil o fomentau na chafwyd eu cofio

0:06:48.863,0:06:51.952
yr awydd i frwydro'r system a garcharodd

0:06:51.952,0:06:54.447
fy mhobl", ddywedodd o

0:06:55.432,0:06:59.101
Ond fel cewri eraill cynnar yr ANC

0:06:59.101,0:07:02.026
y Zulus a'r Tambos,

0:07:02.026,0:07:08.342
[cymeradwyo]

0:07:08.342,0:07:11.298
Fe ddisgyblodd Madiba ei ddicter

0:07:11.298,0:07:15.688
a sianelu ei awydd i frwydro i sefydliadau

0:07:15.688,0:07:20.174
a phlatfformau a strategaethau ar gyfer gweithredu

0:07:20.174,0:07:23.162
fel y gallai dynion a merched sefyll

0:07:23.162,0:07:26.054
dros yr urddas a gawn gan Dduw

0:07:26.654,0:07:30.941
Yn fwy na hyn, derbyniodd ganlyniadau ei weithredoedd

0:07:30.941,0:07:37.258
gwybod bod sefyll i fyny yng ngwyneb buddiannau pwerus ac anghyfiawnder gyda phris

0:07:38.822,0:07:44.104
"Rydw i wedi ymladd yn erbyn dominyddiaeth y gwyn[br]Rydw i wedi ymladd yn erbyn dominyddiaeth y du."

0:07:44.181,0:07:46.182
[cymeradwyo]

0:07:46.182,0:07:51.078
"Rydw i wedi gofalu'n dyner am y ddelfryd o ddemocratiaeth a chymdeithas rydd

0:07:51.078,0:07:54.061
ble gall pawb fyw efo'i gilydd mewn harmoni a chyfleodd cyfartal

0:07:54.384,0:07:59.759
mae'n ddelfryd yr ydw i'n gobeithio byw i'w chyrchu ac i'w chyrraedd

0:07:59.759,0:08:04.445
ond os daw i hynny mae hi'n ddelfryd[br]yr ydw i'n barod i farw drosti."

0:08:04.445,0:08:15.185
[cymeradwyo]

0:08:15.401,0:08:17.889
Dysgodd Mandela i ni rym gweithredu

0:08:17.889,0:08:21.904
ond dysgodd i ni hefyd rym syniadau

0:08:21.904,0:08:25.773
pwysigrwydd rhesymu a dadlau

0:08:25.773,0:08:28.927
yr angen i astudio nid yn unig yr rhai yr ydych yn cytuno â hwy

0:08:28.927,0:08:32.566
ond hefyd y rhai nad ydych yn cytuno â hwy

0:08:32.921,0:08:37.391
Deallai na allai syniadau gael eu dal gan furiau carchar

0:08:37.391,0:08:41.182
na'u diffodd gan fwled saethwr cudd

0:08:41.182,0:08:44.556
Trödd ei achos llys yn gyhuddiad o apartheid

0:08:44.556,0:08:47.162
oherwydd ei huodledd a'i angerdd

0:08:47.162,0:08:50.462
ond hefyd oherwydd ei hyfforddiant fel hyrwyddwr

0:08:50.786,0:08:55.048
Defnyddiodd ddegawdau o garchar i finiogi ei ddadleuon

0:08:55.048,0:09:00.705
ond hefyd i ymledu ei syched am wybodaeth[br]i eraill yn y mudiad

0:09:00.705,0:09:04.218
a dysgodd iaith[br]ac arferion ei orthrymwyr

0:09:04.218,0:09:07.019
fel y gallai un diwrnod fynegi iddynt hwy

0:09:07.019,0:09:10.124
sut oedd eu rhyddid hwy yn ddibynnol ar ei ryddid o

0:09:10.339,0:09:17.361
[cymeradwyo]

0:09:17.747,0:09:23.809
Dangosodd Mandela nad yw gweithredu a syniadau yn ddigon

0:09:23.809,0:09:25.447
dim ots pa mor gywir

0:09:25.447,0:09:30.971
mae'n rhaid iddynt hefyd gael ei naddu yn y cyfreithiau a'r sefydliadau

0:09:31.495,0:09:34.744
Roedd yn ymarferol, yn ceisio ei gredoau

0:09:34.744,0:09:39.791
yn erbyn arwyneb caled amgylchiad a hanes

0:09:40.037,0:09:42.934
Wrth ei brif egwyddorion, safai fel y graig

0:09:42.934,0:09:46.343
a dyna pam y gallai wrthod eraill rhag cael eu rhyddhau'n ddiamod

0:09:46.343,0:09:49.073
gan atgoffa'r gyfundrefn apartheid

0:09:49.073,0:09:53.235
na allai "carcharorwyr ymuno â chytundeb";

0:09:53.559,0:09:56.551
Ond fel y dangosodd drwy drafodaethau caled

0:09:56.551,0:10:00.147
i drosglwyddo pŵer a llunio deddfau newydd

0:10:00.147,0:10:06.543
Nid oedd arno ofn cyfaddawdu er mwyn cyrraedd nod uwch

0:10:06.543,0:10:10.342
Ac oherwydd nad oedd ddim ond yn arweinydd mudiad ond yn wleidydd galluog

0:10:10.342,0:10:16.730
roedd y cyfansoddiad a ddilynnodd yn deilwng o'r ddemocratiaeth aml-hiliol hon

0:10:16.730,0:10:19.977
yn driw i'w weledigaeth i amddiffyn y lleiafrifoedd

0:10:19.977,0:10:28.067
ynghyd â hawliau y mwyafrif[br]a rhyddid gwerthfawr pob un yn Ne Affrica

0:10:29.283,0:10:32.271
Ac yn olaf deallodd Mandela

0:10:32.271,0:10:36.043
y clymau sydd yn rhwymo'r enaid ddynol

0:10:36.874,0:10:40.620
Mae yna air Ne Affrica,

0:10:40.851,0:10:42.134
Ubuntu

0:10:42.350,0:10:48.423
[cymeradwyo]

0:10:48.654,0:10:53.830
Gair sydd yn darlunio rhodd fwyaf Mandela

0:10:53.830,0:10:57.895
ei ymwybyddiaeth ein bod oll wedi ein rhwymo gyda'n gilydd mewn ffyrdd

0:10:57.895,0:11:00.557
sydd yn ddiethr i'r llygad

0:11:00.557,0:11:03.690
fod ymdeimlad o un yn perthyn i ddynoliaeth

0:11:03.690,0:11:07.042
ein bod yn llwyddo ein hunain[br]drwy rannu ein hunain gyda eraill

0:11:07.042,0:11:11.723
a gofalu am y rhai o'n hamylch

0:11:12.200,0:11:16.262
Ni wyddwn fyth faint o'r synnwyr hwn oedd yn rhan gynhenid ohono

0:11:16.262,0:11:22.298
neu faint gafodd ei fagu mewn cell unig a thywyll

0:11:22.775,0:11:27.935
Ond rydym yn cofio'r arwyddion -- yn fawr a'n fach --

0:11:27.935,0:11:32.902
yn cyflwyno ei garcharwyr fel ymwelwyr anrhydeddus mewn urddfreiniad

0:11:32.902,0:11:37.757
cymryd cic mewn gwisg springbox;

0:11:38.065,0:11:43.688
troi galar ei deulu yn alwad i wynebu HIV-AIDS

0:11:43.765,0:11:49.367
sy'n dangos dyfnder ei empathi a'i ddealltwriaeth

0:11:49.598,0:11:53.389
Nid yn unig iddo ymgorffori ubuntu, dysgodd filiynnau

0:11:53.389,0:11:56.973
i ganfod y gwirionedd ynddynt eu hunain

0:11:57.666,0:12:00.055
Cymerodd ddyn fel Madiba i ryddhau

0:12:00.055,0:12:03.931
nid yn unig carcharor ond y carcharwr hefyd

0:12:04.192,0:12:06.527
[cymeradwyo]

0:12:06.527,0:12:08.374
i ddangos bod rhaid i chi ymddiried

0:12:08.374,0:12:11.906
yn eraill iddynt hwy ymddiried ynoch chi

0:12:11.906,0:12:17.187
i ddysgu bod cymodi ddim yn fater o anwybyddu'r gorffennol creulon

0:12:17.187,0:12:25.577
ond modd o ddod yn wyneb ag ef gyda chynhwysiad a haelioni a gwirionedd

0:12:25.854,0:12:28.521
Newidiodd gyfreithiau

0:12:28.521,0:12:32.219
ond hefyd fe newidiodd galonnau

0:12:33.896,0:12:36.910
Ar gyfer pobl De Affrica

0:12:36.910,0:12:41.864
ar gyfer y rhai a ysbrydolodd o amgylch y byd

0:12:41.864,0:12:46.079
mae marwolaeth Madiba yn gyfnod o alaru

0:12:46.079,0:12:50.612
ac yn amser i ddathlu ei fywyd arwrol

0:12:51.305,0:12:54.588
Ond credaf y dylai hefyd ein hysgogi ynom ni oll

0:12:54.588,0:12:58.595
gyfnod i adlewyrchu arnom ein hunain gyda gonestrwydd

0:12:58.595,0:13:02.557
beth bynnag yw ein gorsaf neu'n sefyllfa

0:13:02.557,0:13:05.014
rhaid i ni holi: "Pa mor dda ydw i wedi gweithredu

0:13:05.014,0:13:08.321
ei wers o yn fy mywyd fy hun?";

0:13:12.348,0:13:15.232
Mae'n gwestiwn yr wyf yn gofyn i mi fy hun

0:13:15.232,0:13:18.972
fel dyn ac fel arlywydd

0:13:19.265,0:13:22.178
Gwyddom fod De Affrica wyn,

0:13:22.178,0:13:28.207
yr Unol Daleithiau wedi goresgyn canrifoedd o ddarostyngiad hiliol

0:13:29.100,0:13:31.607
Fel yr oedd yn wir yma, roedd angen aberth

0:13:31.607,0:13:33.621
aberth nifer anrhifadwy o bobl

0:13:33.621,0:13:36.221
-- yn wybyddus ac yn anwybyddis --

0:13:36.221,0:13:39.363
i weld yn gwawrio ddiwrnod newydd

0:13:39.810,0:13:42.999
Mae Michelle a minnau yn fuddiolwyr o'r frwydr honno

0:13:42.999,0:13:46.937
[cymeradwyo]

0:13:46.937,0:13:54.104
Ond yn America ac yn Ne Affrica[br]ac yng ngwledydd ar draws y byd

0:13:54.104,0:13:57.273
ni allwn adael i gynnydd gelu'r ffaith

0:13:57.273,0:14:00.946
fod ein gwaith ddim eto ar ben

0:14:02.146,0:14:06.811
Efallai nad yw'r brwydrau sy'n dilyn llwyddiannau cyrraedd cydraddoldeb ffurfiol

0:14:06.811,0:14:12.447
neu gydnabod hawliau dyniol wedi eu llenwi gyda chymaint o ddrama a chlirder moesol

0:14:12.447,0:14:13.959
â'r rhai a ddaeth o'u blaennau

0:14:13.959,0:14:16.380
ond nid ydynt yn llai pwysig

0:14:17.011,0:14:19.293
Oherwydd o amgylch y byd heddiw

0:14:19.293,0:14:24.022
rydym yn dal i weld plant yn dioddef o newyn ac afiechyd

0:14:24.022,0:14:26.997
rydym yn dal i weld ysgolion di-raen

0:14:26.997,0:14:31.605
rydym yn dal i weld pobl ifanc heb gyfleodd ar gyfer y dyfodol

0:14:31.605,0:14:33.449
O amgylch y byd heddiw

0:14:33.449,0:14:37.014
mae dynion a merched yn dal i gael eu carcharu oherwydd eu daliadau gwleidyddol

0:14:37.014,0:14:39.946
ac yn dal i gael eu herlyn am eu golwg

0:14:39.946,0:14:42.518
sut maent yn addoli, a phwy maent yn eu caru

0:14:42.518,0:14:44.767
ac mae hynny'n digwydd heddiw

0:14:45.074,0:14:50.899
[cymeradwyo]

0:14:51.130,0:14:56.799
Ac felly mae'n rhaid i ninnau hefyd frwydro am gyfiawnder

0:14:57.046,0:15:00.956
Mae'n rhaid i ninnau hefyd frwydro am heddwch

0:15:01.434,0:15:04.274
Mae yna ormod o bobl sydd yn derbyn yn hapus

0:15:04.274,0:15:07.712
rhodd werthfawr Madiba sef cymodi hiliol

0:15:07.712,0:15:11.445
ond yn dal i wrthod yn gryf unrhyw ddiwygiadau pitw

0:15:11.445,0:15:16.936
a fyddai'n herio eiddo cronig ac anghydraddoldeb cynyddol

0:15:17.213,0:15:20.340
Mae yna ormod o arweinwyr sy'n honni undod

0:15:20.340,0:15:22.321
gyda brwydr Madiba am ryddid

0:15:22.321,0:15:25.948
ond sydd ddim yn goddef unrhywun ond eu pobl eu hunain

0:15:26.285,0:15:32.863
[cymeradwyo]

0:15:33.110,0:15:35.698
Ac mae yna ormod ohonom

0:15:35.698,0:15:38.485
gormod ohonom ar yr ymylon

0:15:38.485,0:15:42.519
yn gartrefol yn ein hunanfoddhad neu'n sinigiaeth

0:15:42.519,0:15:46.758
pan mae angen i'n lleisiau gael eu clywed

0:15:47.082,0:15:50.091
Mae'r cwestiynau yr ydym yn eu hwynebu heddiw

0:15:50.091,0:15:54.024
sut i annog cydraddoldeb a chyfiawnder;

0:15:54.024,0:15:57.622
sut i warchod rhyddid a hawliau dynol;

0:15:57.622,0:16:01.123
sut i ddiweddu cyflafan a rhyfel sectyddol

0:16:01.123,0:16:05.040
does dim atebion hawdd i'r cwestiynau hyn

0:16:05.040,0:16:07.833
Ond nid oedd atebion hawdd

0:16:07.833,0:16:13.156
o flaen y plentyn hwnnw a anwyd yn ystod y Rhyfel Byd Cyntaf

0:16:13.156,0:16:15.133
Mae Nelson Mandela yn ein hatgoffa ei bod

0:16:15.133,0:16:19.611
hi wastad yn ymddangos yn amhosib nes y caiff ei gyflawni

0:16:19.611,0:16:22.824
Mae De Affrica yn dangos bod hynny'n wir

0:16:22.824,0:16:26.275
Mae De Affrica yn dangos y gallwn newid

0:16:26.275,0:16:29.736
y gallwn ddewis byd sydd ddim wedi'i ddiffinio gan ein gwahaniaethau

0:16:29.736,0:16:31.768
ond gan y gobeithion sydd gennym yn gyffredin

0:16:31.768,0:16:35.002
gallwn ddewis byd sydd heb ei ddifinio gan gyflafan

0:16:35.002,0:16:39.216
ond gan heddwch a chyfiawnder a chyfleoedd

0:16:39.216,0:16:45.109
[cymeradwyo]

0:16:45.525,0:16:47.725
Welwn ni fyth

0:16:47.725,0:16:51.945
yr un fath â Nelson Mandela eto

0:16:52.376,0:16:55.633
Ond gadewch i mi ddweud [wrth] bobl ifanc Affrica

0:16:55.633,0:17:00.358
a phobl ifanc ar draws y byd

0:17:00.358,0:17:05.013
y gallwch chi, hefyd, wneud gwaith ei fywyd o yn waith eich bywyd chithau

0:17:06.198,0:17:10.415
Dros dri deg mlynedd yn ôl, tra'n dal yn fyfyriwr

0:17:10.415,0:17:13.943
dysgais am Nelson Mandela

0:17:13.943,0:17:18.523
a'r brwydrau oedd i'w gweld yn y wlad brydferth hon

0:17:18.523,0:17:21.606
ac fe gynhyrfodd rywbeth ynof

0:17:21.960,0:17:24.769
fe wnaeth fy neffro i'm cyfrifoldebau

0:17:24.769,0:17:27.246
-- i eraill a mi fy hun --

0:17:27.246,0:17:30.309
ac fy ngosod ar lwybr annhebygol

0:17:30.309,0:17:33.081
sydd wedi arwain at fan hyn heddiw

0:17:34.897,0:17:39.156
ac er y syrthiaf yn fyr o esiampl Madiba o hyd

0:17:39.156,0:17:42.692
mae'n fy ngwneud i eisiau bod yn well dyn

0:17:42.692,0:17:44.449
[cymeradwyo]

0:17:44.449,0:17:46.243
Mae'n siarad

0:17:46.243,0:17:49.124
gyda beth sydd orau ynom ni

0:17:51.448,0:17:55.252
Ar ôl i'r gwaredwr mawr hwn gael ei roi i orffwys

0:17:55.252,0:17:59.716
a phan fyddwn yn dychwelyd i'n dinasoedd a'n pentrefi

0:17:59.716,0:18:03.558
ac ymuno unwaith eto â'n trefn ddyddiol

0:18:03.558,0:18:06.924
gadewch i ni chwilio am ei gryfder o

0:18:06.924,0:18:11.157
gadewch i ni chwilio am fawr ei ysbryd

0:18:11.157,0:18:15.394
rhywle ynom ni'n hunain

0:18:15.394,0:18:18.565
a phan fo'r nos yn cau

0:18:18.565,0:18:22.243
pan fo anghyfiawnder yn pwyso'n drwm ar ein calonnau

0:18:22.243,0:18:26.572
pan fo ein cynlluniau mwyaf trwyadl yn ymddangos tu hwnt i'n gafael

0:18:26.572,0:18:29.305
gadewch i ni feddwl am Madiba

0:18:29.305,0:18:32.736
a'r geiriau a ddaeth â chysur iddo ef

0:18:32.736,0:18:36.167
o fewn pedwar mur ei gell:

0:18:36.167,0:18:39.599
"Nid oes ots pa mor gul yw'r adwy,

0:18:39.599,0:18:45.232
mor drwm yw'r cosbau ar y sgrôl

0:18:45.232,0:18:48.356
Myfi yw meistr fy ffawd fy hun,

0:18:48.356,0:18:51.397
Myfi yw capten fy enaid i."

0:18:52.228,0:18:55.034
Yn doedd yr enaid yn ysblennydd?

0:18:55.358,0:18:57.519
Byddwn yn ei golli'n fawr

0:18:58.073,0:19:00.830
Bendith Duw fo ar yr atgof o Nelson Mandela

0:19:01.091,0:19:04.786
Bendith Duw fo ar bobl De Affrica

0:19:05.078,0:19:16.906
[cymeradwyo]