1
00:00:01,957 --> 00:00:03,518
Opowiem wam historię

2
00:00:03,518 --> 00:00:06,724
o małej dziewczynce o imieniu Naghma.

3
00:00:06,724 --> 00:00:08,546
Mieszkała w obozie dla uchodźców

4
00:00:08,546 --> 00:00:11,425
z rodzicami i ośmiorgiem rodzeństwa.

5
00:00:11,425 --> 00:00:13,361
Jej ojciec wstawał każdego dnia

6
00:00:13,361 --> 00:00:15,801
z nadzieją, że wybiorą go
do pracy na budowie.

7
00:00:15,801 --> 00:00:19,367
W dobrym miesiącu mógł zarobić 50 dolarów.

8
00:00:19,367 --> 00:00:20,755
Zima była bardzo surowa.

9
00:00:20,755 --> 00:00:23,439
Niestety brat Naghmy zmarł,

10
00:00:23,439 --> 00:00:25,359
a jej matka ciężko zachorowała.

11
00:00:25,359 --> 00:00:27,939
Zdesperowany ojciec wybrał się do sąsiada,

12
00:00:27,939 --> 00:00:30,336
by pożyczyć 2500 dolarów.

13
00:00:30,336 --> 00:00:32,250
Po kilku miesiącach czekania

14
00:00:32,250 --> 00:00:33,767
sąsiad zniecierpliwił się

15
00:00:33,767 --> 00:00:36,485
i zażądał zwrotu pożyczki.

16
00:00:36,485 --> 00:00:38,929
Niestety ojciec Naghmy
nie miał pieniędzy,

17
00:00:38,929 --> 00:00:41,764
więc mężczyźni zgodzili się na dżirgę.

18
00:00:41,764 --> 00:00:44,294
Dżirga jest formą mediacji

19
00:00:44,294 --> 00:00:47,534
stosowaną w nieoficjalnym
afgańskim systemie prawnym.

20
00:00:47,534 --> 00:00:50,988
Przewodniczą jej religijni przywódcy

21
00:00:50,988 --> 00:00:52,686
albo starsi wioski.

22
00:00:52,686 --> 00:00:55,886
Dżirga często ma miejsce 
w rolniczych krajach typu Afganistan,

23
00:00:55,886 --> 00:00:57,737
gdzie panuje głęboka niechęć

24
00:00:57,737 --> 00:00:59,999
do oficjalnego systemu.

25
00:00:59,999 --> 00:01:02,337
Podczas dżirgi mężczyźni usiedli

26
00:01:02,337 --> 00:01:05,251
i doszli do wniosku, 
że najlepszą formą spłaty długu

27
00:01:05,251 --> 00:01:09,840
będzie wydanie Naghmy 
za 21-letniego syna sąsiada.

28
00:01:09,840 --> 00:01:12,500
Miała sześć lat.

29
00:01:12,500 --> 00:01:14,565
Niestey podobne historie

30
00:01:14,565 --> 00:01:16,253
zdarzają się zbyt często.

31
00:01:16,253 --> 00:01:17,748
Mając wygodne życie,

32
00:01:17,748 --> 00:01:19,503
możemy uznać tego typu historie

33
00:01:19,503 --> 00:01:21,763
za kolejne pogwałcenie praw kobiet.

34
00:01:21,763 --> 00:01:24,294
Oglądając Afganistan
w serwisach informacyjnych,

35
00:01:24,294 --> 00:01:27,993
można mieć wrażenie,
że to przegrane państwo.

36
00:01:27,993 --> 00:01:31,809
Jednak Afganistan ma swój system prawny.

37
00:01:31,809 --> 00:01:35,671
Dżirgi są oparte na dawnych 
zwyczajach plemiennych.

38
00:01:35,671 --> 00:01:39,034
Nawet podczas dżirgi
należy przestrzegać prawa.

39
00:01:39,034 --> 00:01:40,962
Nie ma wątpliwości,

40
00:01:40,962 --> 00:01:43,583
że oddanie dziecka
w zamian za umorzenie długu

41
00:01:43,583 --> 00:01:47,649
jest nie tylko wysoce niemoralne,
ale też nielegalne.

42
00:01:47,649 --> 00:01:50,176
W 2008 roku pojechałam do Afganistanu

43
00:01:50,176 --> 00:01:52,496
w ramach programu o sprawiedliwości.

44
00:01:52,496 --> 00:01:55,203
Wstępnie miałam
tam spędzić dziewięć miesięcy

45
00:01:55,203 --> 00:01:57,115
i szkolić afgańskich prawników.

46
00:01:57,115 --> 00:01:59,376
W tym czasie podróżowałam po kraju

47
00:01:59,376 --> 00:02:02,312
i rozmawiałam z setkami uwięzionych ludzi.

48
00:02:02,312 --> 00:02:03,910
Rozmawiałam z przedsiębiorcami

49
00:02:03,910 --> 00:02:06,440
działającymi w Afganistanie.

50
00:02:06,440 --> 00:02:07,784
Podczas tych rozmów

51
00:02:07,784 --> 00:02:09,655
zaczęłam widzieć związek

52
00:02:09,655 --> 00:02:11,645
między światem biznesu a ludźmi.

53
00:02:11,645 --> 00:02:13,715
Rzadko korzystano z praw,

54
00:02:13,715 --> 00:02:15,416
które miały zapewnić im ochronę,

55
00:02:15,416 --> 00:02:19,474
za to rażąco nadużywano
nielegalnych metod karania.

56
00:02:19,474 --> 00:02:22,298
Zaczęłam zastanawiać się
nad kwestią słuszności.

57
00:02:22,298 --> 00:02:25,020
Dla mnie słuszność oznacza,

58
00:02:25,020 --> 00:02:28,715
że prawo stosuje się 
w jego oryginalnym zamyśle,

59
00:02:28,715 --> 00:02:31,040
czyli do ochrony.

60
00:02:31,040 --> 00:02:34,543
Prawo powinno chronić.

61
00:02:34,543 --> 00:02:38,258
W końcu zdecydowałam się
na otwarcie prywatnej praktyki.

62
00:02:38,258 --> 00:02:40,599
Tak zostałam pierwszym obcokrajowcem

63
00:02:40,599 --> 00:02:42,815
występującym w procesach
w afgańskich sądach.

64
00:02:42,815 --> 00:02:45,672
W tym okresie studiowałam wiele kodeksów,

65
00:02:45,672 --> 00:02:47,202
rozmawiałam z różnymi ludźmi.

66
00:02:47,202 --> 00:02:48,373
Poznawałam nowe sprawy.

67
00:02:48,373 --> 00:02:50,763
Doszłam do wniosku, że brak słuszności

68
00:02:50,763 --> 00:02:52,749
to nie tylko problem Afganistanu,

69
00:02:52,749 --> 00:02:55,070
to problem na skalę światową.

70
00:02:55,070 --> 00:02:56,821
Na początku nie chciałam występować

71
00:02:56,821 --> 00:02:58,938
w obronie praw człowieka,

72
00:02:58,938 --> 00:03:01,117
ponieważ bałam się,

73
00:03:01,117 --> 00:03:03,760
że odbije się to na moim 
życiu zawodowym i osobistym.

74
00:03:03,760 --> 00:03:06,513
Uznałam, że potrzeba
sprawiedliwości jest zbyt duża

75
00:03:06,513 --> 00:03:08,384
i nie mogę wciąż jej ignorować.

76
00:03:08,384 --> 00:03:10,701
Zaczęłam reprezentować
osoby takie jak Naghma,

77
00:03:10,701 --> 00:03:13,157
także pro bono.

78
00:03:13,157 --> 00:03:14,863
Podczas pobytu w Afganistanie

79
00:03:14,863 --> 00:03:17,326
i podczas dziesięciu lat pracy
jako adwokat

80
00:03:17,326 --> 00:03:21,040
reprezentowałam
wpływowych dyrektorów generalnych,

81
00:03:21,040 --> 00:03:23,368
ambasadorów
i dziewczynki takie jak Naghma.

82
00:03:23,368 --> 00:03:24,918
I to z sukcesami.

83
00:03:24,918 --> 00:03:27,833
Mój sukces łatwo wyjaśnić.

84
00:03:27,833 --> 00:03:29,843
Rozpracowuję system od środka

85
00:03:29,843 --> 00:03:31,262
i stosuję prawo w sposób,

86
00:03:31,262 --> 00:03:33,998
w który powinno być stosowane.

87
00:03:33,998 --> 00:03:36,120
Sądzę, że dojście do słusznośći

88
00:03:36,120 --> 00:03:39,536
w miejscach takich jak Afganistan

89
00:03:39,536 --> 00:03:41,684
jest niezmiernie trudne z trzech powodów.

90
00:03:41,684 --> 00:03:44,240
Po pierwsze ludzie są słabo wykształceni

91
00:03:44,240 --> 00:03:47,339
i nie wiedzą, jak prawa im przysługują.

92
00:03:47,339 --> 00:03:49,930
Uważam, że to problem na skalę światową.

93
00:03:49,930 --> 00:03:51,144
Po drugie

94
00:03:51,144 --> 00:03:54,583
mimo że prawo jest spisane w kodeksach,

95
00:03:54,583 --> 00:03:56,848
to często się je zastępuje albo ignoruje.

96
00:03:56,848 --> 00:03:59,170
Zamiast tego obowiązują
zwyczaje typu dżirga,

97
00:03:59,170 --> 00:04:00,702
podczas której sprzedano Naghmę.

98
00:04:00,702 --> 00:04:03,404
Trzeci problem z dojściem
do słusznośći to fakt,

99
00:04:03,404 --> 00:04:06,216
że mimo opracowania dobrych kodeksów

100
00:04:06,216 --> 00:04:08,032
nie ma osób czy prawników

101
00:04:08,032 --> 00:04:10,558
gotowych walczyć o te prawa.

102
00:04:10,558 --> 00:04:13,432
Właśnie to robię:
przestrzegam istniejącego prawa.

103
00:04:13,432 --> 00:04:15,231
Często zapomnianego prawa.

104
00:04:15,231 --> 00:04:18,865
Przestrzegam go na korzyść moich klientów.

105
00:04:18,865 --> 00:04:21,413
Musimy stworzyć

106
00:04:21,413 --> 00:04:23,241
światową kulturę praw człowieka.

107
00:04:23,241 --> 00:04:25,990
Trzeba inwestować w światową 
gospodarkę praw człowieka.

108
00:04:25,990 --> 00:04:27,757
Przy odpowiedniej mentalności

109
00:04:27,757 --> 00:04:30,474
możemy udoskonalić
sprawiedliwość na całym świecie.

110
00:04:30,474 --> 00:04:32,866
Wróćmy do historii Naghmy.

111
00:04:32,866 --> 00:04:35,265
Kilka osób słyszało o tej historii,

112
00:04:35,265 --> 00:04:36,790
skontaktowali się ze mną,

113
00:04:36,790 --> 00:04:39,355
bo chcieli spłacić dług, te 2500 dolarów.

114
00:04:39,355 --> 00:04:41,216
Nie można rozwiązywać problemów

115
00:04:41,216 --> 00:04:42,998
za pomocą pieniędzy, to nie tak.

116
00:04:42,998 --> 00:04:44,151
Problemy będą nadal.

117
00:04:44,151 --> 00:04:46,632
W Afganistanie to tak nie działa.

118
00:04:46,632 --> 00:04:50,030
Oznajmiłam, że się zaangażuję,

119
00:04:50,030 --> 00:04:52,318
ale pod warunkiem,

120
00:04:52,318 --> 00:04:55,141
że zwołają kolejną dżirgę.

121
00:04:55,141 --> 00:04:57,250
Dżirgę apelacyjną.

122
00:04:57,250 --> 00:04:59,501
Żeby tak się stało,

123
00:04:59,501 --> 00:05:02,206
musieliśmy zebrać starszych wioski,

124
00:05:02,206 --> 00:05:04,467
musieliśmy zebrać przywódców plemiennych,

125
00:05:04,467 --> 00:05:06,056
przywódców duchowych.

126
00:05:06,056 --> 00:05:07,630
Ojciec Naghmy musiał się zgodzić,

127
00:05:07,630 --> 00:05:08,881
sąsiad musiał się zgodzić,

128
00:05:08,881 --> 00:05:11,085
a także syn sąsiada.

129
00:05:11,085 --> 00:05:15,110
Skoro miałam się zaangażować w sprawę,

130
00:05:15,110 --> 00:05:18,765
to musieli się zgodzić,
bym ja ją prowadziła.

131
00:05:18,765 --> 00:05:21,735
Po kilku godzinach dyskusji,

132
00:05:21,735 --> 00:05:22,943
wywierania nacisku,

133
00:05:22,943 --> 00:05:25,806
po 30 kubkach herbaty,

134
00:05:25,806 --> 00:05:27,718
zgodzili się wreszcie

135
00:05:27,718 --> 00:05:31,050
na zwołanie drugiej dżirgi.

136
00:05:31,050 --> 00:05:33,134
W odróżnieniu od pierwszej dżirgi,

137
00:05:33,134 --> 00:05:35,709
tym razem prawo było punktem odniesienia,

138
00:05:35,709 --> 00:05:37,053
a co ważne,

139
00:05:37,053 --> 00:05:38,811
zrozumiano,

140
00:05:38,811 --> 00:05:41,150
że Naghma ma prawo do ochrony.

141
00:05:41,150 --> 00:05:42,696
Pod koniec dżirgi

142
00:05:42,696 --> 00:05:44,989
sędzia zarządził,

143
00:05:44,989 --> 00:05:48,825
że pierwszy wyrok zostanie zmieniony,

144
00:05:48,825 --> 00:05:52,257
Spłacono 2500 dolarów dolarów długu.

145
00:05:52,257 --> 00:05:54,090
Podpisaliśmy dokument,

146
00:05:54,090 --> 00:05:55,481
w którym mężczyźni przyznali,

147
00:05:55,481 --> 00:05:57,601
że ich czyn był nielegalny.

148
00:05:57,601 --> 00:06:02,399
Jeśli zrobią to ponownie,
trafią do więzienia.

149
00:06:02,399 --> 00:06:04,168
Co więcej...

150
00:06:04,168 --> 00:06:05,636
(Brawa)

151
00:06:05,636 --> 00:06:07,483
Dziękuję.

152
00:06:07,483 --> 00:06:09,299
Co więcej

153
00:06:09,299 --> 00:06:10,800
zaręczyny zerwano

154
00:06:10,800 --> 00:06:12,809
i Naghma była wolna.

155
00:06:12,809 --> 00:06:15,666
Chroniąc Naghmę i jej prawo do wolności,

156
00:06:15,666 --> 00:06:18,300
chronimy samych siebie.

157
00:06:18,300 --> 00:06:21,762
Moja praca wiąże się

158
00:06:21,762 --> 00:06:24,505
z niezwykłym ryzykiem.

159
00:06:24,505 --> 00:06:27,212
Zostałam tymczasowo aresztowana.

160
00:06:27,212 --> 00:06:29,805
Oskarżano mnie o prowadzenie burdelu.

161
00:06:29,805 --> 00:06:32,110
O szpiegostwo.

162
00:06:32,110 --> 00:06:34,238
Do mojego biura wrzucono granat.

163
00:06:34,238 --> 00:06:36,937
Na szczęście nie wybuchł.

164
00:06:36,937 --> 00:06:38,537
Jednak uważam, że korzyści

165
00:06:38,537 --> 00:06:41,503
płynące z mojej pracy przewyższają ryzyko.

166
00:06:41,503 --> 00:06:43,877
Sporo ryzykuję,

167
00:06:43,877 --> 00:06:45,846
ale moi klienci ryzykują jeszcze więcej,

168
00:06:45,846 --> 00:06:47,349
bo mają więcej do stracenia,

169
00:06:47,349 --> 00:06:49,169
jeśli ich sprawy zostaną zignorowane,

170
00:06:49,169 --> 00:06:51,962
albo jeśli spotka ich kara za to,
że byłam ich adwokatem.

171
00:06:51,962 --> 00:06:53,736
Z każdą nową sprawą

172
00:06:53,736 --> 00:06:56,656
zdaję sobie sprawę, że nie tylko
ja wspieram moich klientów,

173
00:06:56,656 --> 00:06:58,669
oni także wspierają mnie.

174
00:06:58,669 --> 00:07:02,462
To daje mi siłę do działania.

175
00:07:02,462 --> 00:07:04,359
Prawo to środek nacisku,

176
00:07:04,359 --> 00:07:06,881
który gra najważniejszą rolę
w ochronie nas samych.

177
00:07:06,881 --> 00:07:09,517
Dziennikarze bardzo dbają o to,

178
00:07:09,517 --> 00:07:12,791
by informacje trafiły do publiczności.

179
00:07:12,791 --> 00:07:15,277
Dziennikarze przynoszą nam wieści,

180
00:07:15,277 --> 00:07:18,921
a my zapominamy,
jak zdobyto tę informację.

181
00:07:18,921 --> 00:07:21,507
Tutaj widzimy zdjęcia

182
00:07:21,507 --> 00:07:23,500
brytyjskich dziennikarzy w Afganistanie.

183
00:07:23,500 --> 00:07:26,649
Mój przyjaciel David Gill
zrobił to zdjęcie kilka lat temu.

184
00:07:26,649 --> 00:07:28,517
Według Komitetu Obrony Dziennikarzy

185
00:07:28,517 --> 00:07:31,363
od 2010 roku tysiące dziennikarzy

186
00:07:31,363 --> 00:07:33,241
zastraszano, raniono,

187
00:07:33,241 --> 00:07:35,873
mordowano czy aresztowano.

188
00:07:35,873 --> 00:07:38,112
Otrzymując wiadomości,
zbyt często zapominamy,

189
00:07:38,112 --> 00:07:39,336
na kogo ma to wpływ

190
00:07:39,336 --> 00:07:42,634
albo jak ta informacja do nas trafiła.

191
00:07:42,634 --> 00:07:45,244
Praca dziennikarzy,
tych zagranicznych i lokalnych,

192
00:07:45,244 --> 00:07:49,315
jest godna uwagi,
zwłaszcza w miejscach jak Afganistan.

193
00:07:49,315 --> 00:07:50,887
Powinniśmy zawsze o tym pamiętać,

194
00:07:50,887 --> 00:07:52,243
ponieważ oni chronią

195
00:07:52,243 --> 00:07:54,525
nie tylko nasze prawo do informacji,

196
00:07:54,525 --> 00:07:56,582
ale także wolność słowa,
która jest istotna

197
00:07:56,582 --> 00:07:59,458
dla demokratycznego społeczeństwa.

198
00:07:59,458 --> 00:08:03,343
Matt Rosenberg
jest dziennikarzem w Afganistanie.

199
00:08:03,343 --> 00:08:05,233
Pracuje dla "The New York Times".

200
00:08:05,233 --> 00:08:06,850
Niestety kilka miesięcy temu

201
00:08:06,850 --> 00:08:07,990
napisał artykuł,

202
00:08:07,990 --> 00:08:10,296
który nie spodobał się rządzącym.

203
00:08:10,296 --> 00:08:13,546
W efekcie aresztowano go

204
00:08:13,546 --> 00:08:17,859
i nielegalnie wydalono z kraju.

205
00:08:17,859 --> 00:08:19,911
Reprezentuję Matta,

206
00:08:19,911 --> 00:08:22,039
a po porozumieniu z rządem

207
00:08:22,039 --> 00:08:23,719
otrzymałam sądowe potwierdzenie,

208
00:08:23,719 --> 00:08:26,780
że Matta wydalono bezprawnie,

209
00:08:26,780 --> 00:08:29,840
że wolność słowa istnieje w Afganistanie.

210
00:08:29,840 --> 00:08:32,372
Nieprzestrzeganie prawa
grozi konsekwencjami.

211
00:08:32,372 --> 00:08:34,118
Z radością informuję was,

212
00:08:34,118 --> 00:08:36,206
że kilka dni temu

213
00:08:36,206 --> 00:08:37,532
afgański rząd

214
00:08:37,532 --> 00:08:39,744
oficjalnie zaprosił go
z powrotem do kraju.

215
00:08:39,744 --> 00:08:43,377
Cofnięto decyzję o wydaleniu.

216
00:08:43,377 --> 00:08:47,016
(Brawa)

217
00:08:48,049 --> 00:08:51,252
Cenzurując jednego dziennikarza,
zastrasza się innych.

218
00:08:51,252 --> 00:08:53,224
W rezultacie narody milczą.

219
00:08:53,224 --> 00:08:55,942
Należy chronić dziennikarzy,

220
00:08:55,942 --> 00:08:57,719
wolność prasy, ponieważ wtedy

221
00:08:57,719 --> 00:08:59,778
rządy stają się bardziej odpowiedzialne

222
00:08:59,778 --> 00:09:01,763
i bardziej jawne.

223
00:09:01,763 --> 00:09:05,100
Chroniąc dziennikarzy 
i nasze prawo do informacji,

224
00:09:05,100 --> 00:09:07,844
chronimy samych siebie.

225
00:09:07,844 --> 00:09:10,860
Świat się zmienia.
Żyjemy w innym świecie.

226
00:09:10,860 --> 00:09:13,243
Problemy, które kiedyś były osobiste,

227
00:09:13,243 --> 00:09:16,061
stały się problemami
dla wszystkich ludzi na świecie.

228
00:09:16,061 --> 00:09:19,700
Dwa tygodnie temu w Afganistanie nastąpiło

229
00:09:19,700 --> 00:09:21,691
pierwsze demokratyczne przejęcie władzy.

230
00:09:21,691 --> 00:09:24,943
Prezydentem został Ashraf Ghani.

231
00:09:24,943 --> 00:09:27,440
Optymistycznie myślę o jego
rządach, mam nadzieję,

232
00:09:27,440 --> 00:09:29,419
że wprowadzi w Afganistanie

233
00:09:29,419 --> 00:09:30,690
potrzebne zmiany,

234
00:09:30,690 --> 00:09:33,187
szczególnie w sektorze prawnym.

235
00:09:33,187 --> 00:09:35,090
Żyjemy w innym świecie.

236
00:09:35,090 --> 00:09:37,439
Żyjemy w świecie,
w którym moja 8-letnia córka

237
00:09:37,439 --> 00:09:40,153
zna tylko czarnoskórego prezydenta.

238
00:09:40,153 --> 00:09:42,861
Bardzo możliwe, że następnym prezydentem

239
00:09:42,861 --> 00:09:44,197
będzie kobieta.

240
00:09:44,197 --> 00:09:47,145
Gdy córka podrośnie, może zapyta,

241
00:09:47,145 --> 00:09:48,845
czy może być biały prezydent?

242
00:09:48,845 --> 00:09:50,619
(Śmiech)

243
00:09:50,619 --> 00:09:53,730
(Brawa)

244
00:09:53,730 --> 00:09:56,910
Świat się zmienia i trzeba 
zmieniać się wraz z nim.

245
00:09:56,910 --> 00:09:58,542
Problemy jednostki

246
00:09:58,542 --> 00:10:01,390
stały się problemami nas wszystkich.

247
00:10:01,390 --> 00:10:03,468
Według UNICEF-u

248
00:10:03,468 --> 00:10:09,509
na świecie żyje ponad 280 milionów

249
00:10:09,509 --> 00:10:11,394
żonatych chłopców i zamężnych dziewcząt

250
00:10:11,394 --> 00:10:13,176
poniżej 15. roku życia.

251
00:10:13,176 --> 00:10:15,219
Dwieście osiemdziesiąt milionów.

252
00:10:15,219 --> 00:10:17,761
Małżeństwa dzieci
przedłużają to błędne koło biedy,

253
00:10:17,761 --> 00:10:22,181
słabego zdrowia, braku wykształcenia.

254
00:10:22,181 --> 00:10:26,868
Gdy Sahar miała 12 lat, wydano ją za mąż.

255
00:10:26,868 --> 00:10:28,717
Zmuszono ją do tego małżeństwa.

256
00:10:28,717 --> 00:10:30,417
Sprzedał ją brat.

257
00:10:30,417 --> 00:10:32,485
Gdy trafiła do domu teściów,

258
00:10:32,485 --> 00:10:35,173
zmuszono ją do prostytucji.

259
00:10:35,173 --> 00:10:38,986
Torturowano ją, bo odmówiła.

260
00:10:38,986 --> 00:10:43,011
Dotkliwie bito ją metalowymi prętami.

261
00:10:43,011 --> 00:10:45,803
Przypalano jej ciało.

262
00:10:45,803 --> 00:10:49,293
Przetrzymywano ją związaną
w piwnicy i głodzono.

263
00:10:49,293 --> 00:10:53,503
Obcęgami wyrywano jej paznokcie.

264
00:10:53,503 --> 00:10:55,332
W pewnym momencie

265
00:10:55,332 --> 00:10:58,537
udało jej się uciec z domu tortur

266
00:10:58,537 --> 00:11:00,910
do domu sąsiada.

267
00:11:00,910 --> 00:11:04,206
Zamiast ją ochronić,

268
00:11:04,206 --> 00:11:06,221
sąsiedzi zaciągnęli ją

269
00:11:06,221 --> 00:11:07,857
z powrotem do domu męża,

270
00:11:07,857 --> 00:11:10,708
gdzie tortury się wzmogły.

271
00:11:13,864 --> 00:11:16,425
Kiedy pierwszy raz spotkałam Sahar,

272
00:11:16,425 --> 00:11:19,026
organizacja "Women for Afghan Women",

273
00:11:19,026 --> 00:11:21,534
udzieliła jej schronienia.

274
00:11:21,534 --> 00:11:24,720
Jako adwokat staram się być silna

275
00:11:24,720 --> 00:11:26,379
dla wszystkich moich klientów,

276
00:11:26,379 --> 00:11:30,193
to dla mnie bardzo ważne.

277
00:11:30,193 --> 00:11:33,122
Widząc ją taką,

278
00:11:33,122 --> 00:11:37,024
złamaną i słabą,

279
00:11:37,024 --> 00:11:40,321
trudno mi było o siłę.

280
00:11:40,321 --> 00:11:43,808
Kilka tygodni trwało, zanim doszliśmy,

281
00:11:43,808 --> 00:11:47,164
co naprawdę się z nią działo

282
00:11:47,164 --> 00:11:49,120
w tamtym domu.

283
00:11:49,120 --> 00:11:51,760
Stopniowo zaczęła się otwierać,

284
00:11:51,760 --> 00:11:54,080
a kiedy się na mnie otworzyła,

285
00:11:54,080 --> 00:11:55,552
usłyszałam, że nie wiedziała,

286
00:11:55,552 --> 00:11:58,152
jakie prawa jej przysługiwały,

287
00:11:58,152 --> 00:12:00,355
ale wiedziała, że zasługuje na ochronę

288
00:12:00,355 --> 00:12:02,982
ze strony państwa, a państwo ją zawiodło.

289
00:12:02,982 --> 00:12:04,584
Mogłyśmy porozmawiać,

290
00:12:04,584 --> 00:12:07,126
jakie środki prawne są możliwe.

291
00:12:07,126 --> 00:12:09,134
Zdecydowałyśmy, by przedstawić sprawę

292
00:12:09,134 --> 00:12:10,890
w Sądzie Najwyższym.

293
00:12:10,890 --> 00:12:12,760
To jest niezwykle istotne,

294
00:12:12,760 --> 00:12:14,673
bo po raz pierwszy

295
00:12:14,673 --> 00:12:17,509
ofiarę przemocy domowej w Afganistanie

296
00:12:17,509 --> 00:12:20,302
reprezentował adwokat.

297
00:12:20,302 --> 00:12:23,037
Prawo, które istniało przez lata
wyłącznie na papierze

298
00:12:23,037 --> 00:12:26,443
i do momentu sprawy Sahar,
nigdy go nie stosowano.

299
00:12:26,443 --> 00:12:28,655
Co więcej zdecydowałyśmy,

300
00:12:28,655 --> 00:12:30,378
aby wystąpić o odszkodowanie.

301
00:12:30,378 --> 00:12:33,325
Ponownie korzystając z prawa,
które było do tej pory martwe.

302
00:12:33,325 --> 00:12:36,353
Ale w przypadku Sahar
skorzystałyśmy z niego.

303
00:12:36,353 --> 00:12:38,615
Byłyśmy zatem w Sądzie Najwyższym,

304
00:12:38,615 --> 00:12:41,857
wystąpiłyśmy przed 12 afgańskimi sędziami.

305
00:12:41,857 --> 00:12:44,493
Amerykańska prawniczka

306
00:12:44,493 --> 00:12:47,980
i Sahar, młoda kobieta,

307
00:12:47,980 --> 00:12:53,163
która z początku 
ważyła się mówić tylko szeptem.

308
00:12:53,163 --> 00:12:54,834
Sahar wstała,

309
00:12:54,834 --> 00:12:57,120
podniosła głos

310
00:12:57,120 --> 00:12:59,917
i moja dziewczynka powiedziała im,
że żąda sprawiedliwości

311
00:12:59,917 --> 00:13:02,556
i ją otrzymała.

312
00:13:02,556 --> 00:13:05,385
Ostatecznie sąd jednogłośnie ogłosił,

313
00:13:05,385 --> 00:13:09,568
że teściowie powinni zostać
aresztowani za swoje czyny,

314
00:13:09,568 --> 00:13:12,177
a pieprzony brat także
powinien być aresztowany

315
00:13:12,177 --> 00:13:14,123
za to, że ją sprzedał.

316
00:13:14,123 --> 00:13:18,543
(Brawa)

317
00:13:18,543 --> 00:13:20,546
Uznali, że miała prawo

318
00:13:20,546 --> 00:13:22,964
do odszkodowania.

319
00:13:22,964 --> 00:13:25,743
Sahar udowodniła, że możemy walczyć

320
00:13:25,743 --> 00:13:28,521
z niesłusznym stosowaniem prawa

321
00:13:28,521 --> 00:13:31,459
w sposób, w jaki to prawo
powinno być wykorzystywane.

322
00:13:31,459 --> 00:13:33,940
Chroniąc Sahar,

323
00:13:33,940 --> 00:13:37,520
chronimy samych siebie.

324
00:13:37,520 --> 00:13:39,152
Pracuję w Afganistanie

325
00:13:39,152 --> 00:13:41,150
już od ponad sześciu lat,

326
00:13:41,150 --> 00:13:43,201
wielu moich krewnych i znajomych myśli,

327
00:13:43,201 --> 00:13:45,993
że moja praca wygląda właśnie tak.

328
00:13:45,993 --> 00:13:47,179
(Śmiech)

329
00:13:50,179 --> 00:13:53,137
Jednak właściwie wygląda to tak.

330
00:13:53,137 --> 00:13:55,010
Wszyscy możemy coś zrobić.

331
00:13:55,010 --> 00:13:57,790
Nie wszyscy musimy kupić
bilet i jechać do Afganistanu,

332
00:13:57,790 --> 00:14:00,812
ale każdy może mieć wkład

333
00:14:00,812 --> 00:14:02,871
do światowej gospodarki praw człowieka.

334
00:14:02,871 --> 00:14:05,139
Stwórzmy kulturę przejrzystości,

335
00:14:05,139 --> 00:14:06,463
odpowiedzialności za czyny.

336
00:14:06,463 --> 00:14:08,874
Sprawmy, by rządy
odpowiadały przed nami,

337
00:14:08,874 --> 00:14:11,897
tak jak my odpowiadamy przed nimi.

338
00:14:11,897 --> 00:14:13,889
Niedawno południowoafrykański prawnik

339
00:14:13,889 --> 00:14:15,644
odwiedził mnie w biurze

340
00:14:15,644 --> 00:14:17,569
i powiedział: "Chciałem cię spotkać

341
00:14:17,569 --> 00:14:21,563
i zobaczyć, jak wyglądają szaleńcy".

342
00:14:21,563 --> 00:14:23,542
Prawa są nasze,

343
00:14:23,542 --> 00:14:25,575
bez względu na pochodzenie,

344
00:14:25,575 --> 00:14:28,466
narodowość, płeć, rasę.

345
00:14:28,466 --> 00:14:30,585
Prawa się nam należą,

346
00:14:30,585 --> 00:14:35,374
walka o sprawiedliwość to nie szaleństwo.

347
00:14:35,374 --> 00:14:37,615
Świat biznesu też musi
działać w tym projekcie.

348
00:14:37,615 --> 00:14:39,336
Wkład korporacji w prawa człowieka,

349
00:14:39,336 --> 00:14:41,214
to zysk kapitałowy dla waszych firm.

350
00:14:41,214 --> 00:14:43,340
Czy jesteś biznesmenem,
czy działasz w NGO,

351
00:14:43,340 --> 00:14:44,875
czy jesteś zwykłym obywatelem,

352
00:14:44,875 --> 00:14:47,435
zasada korzyści z prawa 
dotyczy nas wszystkich.

353
00:14:47,435 --> 00:14:50,640
Poprzez współpracę i jednakową mentalność,

354
00:14:50,640 --> 00:14:53,206
przez ludzi, sektor publiczny i prywatny,

355
00:14:53,206 --> 00:14:55,643
można stworzyć światową
gospodarkę praw człowieka,

356
00:14:55,643 --> 00:14:59,036
stać się inwestorami w prawa człowieka.

357
00:14:59,036 --> 00:15:00,820
Działając w ten sposób,

358
00:15:00,820 --> 00:15:03,480
możemy wspólnie dojść do sprawiedliwości.

359
00:15:03,480 --> 00:15:05,573
Dziękuję.

360
00:15:05,573 --> 00:15:08,253
(Brawa)