WEBVTT

00:00:15.618 --> 00:00:16.935
Hvala.

00:00:17.654 --> 00:00:18.796
Pre nekoliko nedelja,

00:00:18.820 --> 00:00:21.476
imao sam priliku da odem
u Saudijsku Arabiju.

00:00:21.500 --> 00:00:24.476
I, kao musliman, prva stvar
koju sam hteo da uradim

00:00:24.500 --> 00:00:26.476
je da odem u Meku i posetim Kabu,

00:00:26.500 --> 00:00:28.376
najvažnije islamsko svetilište.

00:00:28.400 --> 00:00:31.200
To sam i uradio;
obukao sam svoju ritualnu odeću;

00:00:31.224 --> 00:00:33.046
otišao u svetu džamiju;

00:00:33.070 --> 00:00:34.376
i klanjao se,

00:00:34.400 --> 00:00:36.400
izveo sve rituale.

00:00:37.057 --> 00:00:38.376
U međuvremenu,

00:00:38.400 --> 00:00:40.268
osim sve duhovnosti,

00:00:40.292 --> 00:00:42.666
video sam i jedan
ovozemaljski detalj u Kabi

00:00:42.690 --> 00:00:44.576
koji mi je bio veoma interesantan.

00:00:44.600 --> 00:00:46.791
Nije bilo razdvojenosti po polovima.

00:00:47.500 --> 00:00:49.476
Drugim rečima, muškarci i žene

00:00:49.500 --> 00:00:51.500
su se molili zajedno.

00:00:52.103 --> 00:00:54.436
Bili su zajedno za vreme tavafa,

00:00:54.460 --> 00:00:56.876
kruženja oko Kabe.

00:00:56.900 --> 00:00:58.900
Bili su zajedno dok su se klanjali.

00:01:00.500 --> 00:01:03.441
I ako se pitate
zašto je uopšte to interesantno,

00:01:03.465 --> 00:01:05.976
trebalo bi da vidite
ostatak Saudijske Arabije,

00:01:06.000 --> 00:01:07.676
jer to je zemlja

00:01:07.700 --> 00:01:10.700
koja je strogo podeljena između polova

00:01:11.200 --> 00:01:12.416
Drugim rečima,

00:01:12.440 --> 00:01:15.076
kao muškarac, ne bi trebalo da budete

00:01:15.100 --> 00:01:17.100
u istom fizičkom prostoru sa ženama.

00:01:17.500 --> 00:01:19.476
Ovo sam primetio u smešnoj situaciji.

00:01:19.500 --> 00:01:21.476
Napustio sam Kabu

00:01:21.500 --> 00:01:23.476
kako bih nešto pojeo u centru Meke.

00:01:23.500 --> 00:01:26.048
Uputio sam se u najbliži
"Burger King" restoran.

00:01:26.072 --> 00:01:27.417
Otišao sam tamo -

00:01:27.441 --> 00:01:29.546
i primetio da postoji odeljak za muškarce,

00:01:29.570 --> 00:01:32.276
koji je bio pažljivo razdvojen
od ženskog sektora.

00:01:32.300 --> 00:01:35.300
I morao sam da platim,
naručim i jedem u muškom sektoru.

00:01:36.100 --> 00:01:37.676
"Smešno", pomislio sam,

00:01:37.700 --> 00:01:40.676
"možete se mešati
sa suprotnim polom u svetoj Kabi,

00:01:40.700 --> 00:01:42.557
ali ne i u Burger Kingu."

00:01:43.320 --> 00:01:44.476
Prilično ironično.

00:01:44.500 --> 00:01:47.476
Ironično, i takođe mislim,
govori nam dosta toga.

00:01:47.500 --> 00:01:51.276
Jer su Kaba i rituali oko nje,

00:01:51.300 --> 00:01:54.076
ostali iz najranijeg perioda islama,

00:01:54.100 --> 00:01:55.976
iz vremena proroka Muhameda.

00:01:56.000 --> 00:01:57.976
I da je u to vreme davano značaja

00:01:58.000 --> 00:01:59.876
razdvajanju muškaraca i žena,

00:01:59.900 --> 00:02:02.476
rituali oko Kabe bi bili osmišljeni
u skladu sa tim.

00:02:02.500 --> 00:02:04.866
Ali izgleda da u to vreme,
ovo nije bilo pitanje.

00:02:04.890 --> 00:02:06.500
Pa su i rituali u skladu sa tim.

00:02:08.000 --> 00:02:09.976
Ovo je, takođe, potvrđeno

00:02:10.000 --> 00:02:13.176
činjenicom da je izdvajanje žena

00:02:13.200 --> 00:02:14.976
u kreiranju podeljenog društva

00:02:15.000 --> 00:02:18.573
nešto što nećete naći u Kuranu -

00:02:18.597 --> 00:02:20.254
jezgru islama -

00:02:20.278 --> 00:02:21.676
božanskoj suštini islama

00:02:21.700 --> 00:02:24.170
u koji svi muslimani,
uključujući mene, veruju.

00:02:25.900 --> 00:02:27.876
I mislim da to što ove ideje

00:02:27.900 --> 00:02:29.876
nema u samim korenima islama

00:02:29.900 --> 00:02:31.425
nije slučajno.

00:02:31.449 --> 00:02:33.450
Jer mnogi naučnici

00:02:33.474 --> 00:02:35.476
koji proučavaju islam -

00:02:35.500 --> 00:02:37.176
naučnici muslimani ili zapadnjaci -

00:02:37.200 --> 00:02:39.176
misle da je praksa

00:02:39.200 --> 00:02:41.176
fizičkog razdvajanja muškaraca i žena

00:02:41.200 --> 00:02:44.676
došla u kasnijem razvoju islama,

00:02:44.700 --> 00:02:46.676
kada su muslimani usvojili

00:02:46.700 --> 00:02:49.276
neke već postojeće kulture
i tradicije Bliskog istoka.

00:02:49.300 --> 00:02:51.300
Isključivanje žena bilo je zapravo

00:02:51.800 --> 00:02:53.800
vizantijska i persijska praksa

00:02:54.177 --> 00:02:55.851
koju su muslimani usvojili

00:02:55.875 --> 00:02:57.975
i koja je tako postala
deo njihove religije.

00:02:59.162 --> 00:03:01.876
I zapravo ovo je samo jedan primer

00:03:01.900 --> 00:03:03.776
tog mnogo većeg fenomena.

00:03:03.800 --> 00:03:07.496
Ono što danas zovemo zakonom islama,
i posebno islamskom kulturom -

00:03:07.520 --> 00:03:09.306
a postoje mnoge muslimanske države;

00:03:09.330 --> 00:03:11.606
Saudijska Arabija je mnogo drugačija

00:03:11.630 --> 00:03:13.876
od Istanbula ili Turske,
odakle ja dolazim.

00:03:13.900 --> 00:03:15.081
Ali ipak,

00:03:15.105 --> 00:03:17.076
ako pričate o muslimanskoj kulturi,

00:03:17.100 --> 00:03:20.146
ona ima temeljnu, uzvišenu poruku,

00:03:20.170 --> 00:03:21.576
koja je započela religiju,

00:03:21.600 --> 00:03:24.526
ali potom su mnogi običaji, opažanja

00:03:24.550 --> 00:03:26.576
i praksa bili pridodati tome.

00:03:26.600 --> 00:03:29.720
A ovo su bile tradicije bliskog istoka -
srednjevekovne tradicije.

00:03:30.700 --> 00:03:34.506
Postoje dve važne poruke, ili dve lekcije,

00:03:34.530 --> 00:03:36.700
koje se mogu naučiti iz toga.

00:03:37.000 --> 00:03:40.026
Prvo, muslimani,
pobožni, konzervativni muslimani

00:03:40.050 --> 00:03:42.676
koji veruju i koji žele
da budu odani svojoj religiji -

00:03:42.700 --> 00:03:45.246
ne bi trebalo da se drže slepo
svega u svojoj kulturi

00:03:45.270 --> 00:03:47.035
misleći da to bog zapoveda.

00:03:47.059 --> 00:03:48.776
Možda su neke stvari loše tradicije

00:03:48.800 --> 00:03:50.304
koje bi trebalo promeniti.

00:03:50.328 --> 00:03:52.328
S druge strane, zapadnjaci

00:03:52.900 --> 00:03:54.876
koji posmatraju islamsku kulturu

00:03:54.900 --> 00:03:56.610
i vide neke probleme

00:03:56.634 --> 00:03:59.806
ne bi trebalo da odmah zaključuju
da je to nešto šta nalaže islam.

00:03:59.830 --> 00:04:02.216
Možda je to kultura Bliskog istoka

00:04:02.240 --> 00:04:03.700
kojom se zamenjuje islam.

00:04:05.465 --> 00:04:07.849
Daću vam nekoliko primera
potonjeg slučaja.

00:04:08.673 --> 00:04:11.000
Postoji običaj koji se zove
žensko obrezivanje.

00:04:11.756 --> 00:04:13.339
Ne znam da li ste čuli za to.

00:04:13.363 --> 00:04:16.184
Nešto užasno, grozno.

00:04:16.800 --> 00:04:18.776
To je operacija

00:04:18.800 --> 00:04:21.093
kojom se ženi oduzima
mogućnost da uživa u seksu.

00:04:21.117 --> 00:04:24.330
Ne želim da ulazim u detalje,
ali to je nešto veoma loše.

00:04:25.300 --> 00:04:27.576
I zapadnjaci, Evropljani ili Amerikanci,

00:04:27.600 --> 00:04:29.676
koji za ovo nisu znali ranije,

00:04:29.700 --> 00:04:31.676
susreli su se sa time

00:04:31.700 --> 00:04:34.176
u nekim muslimanskim društvima

00:04:34.200 --> 00:04:36.176
koja su migrirala iz severne Afrike.

00:04:36.200 --> 00:04:39.176
I pomislili su: "Kakva grozna religija

00:04:39.200 --> 00:04:41.996
kad može da nalaže ovako nešto."

00:04:42.020 --> 00:04:44.326
Ali međutim, kada pogledate,
žensko obrezivanje

00:04:44.350 --> 00:04:45.946
nema nikakve veze sa islamom,

00:04:45.970 --> 00:04:47.616
to je severo-afrički običaj,

00:04:47.640 --> 00:04:49.176
koji je nastao pre islama.

00:04:49.200 --> 00:04:51.016
Postojao je tamo hiljadama godina.

00:04:51.040 --> 00:04:54.516
Neki muslimani su ga usvojili
kao sopstvenu praksu.

00:04:54.540 --> 00:04:56.900
Muslimani u severnoj Africi,
ne na drugim mestima.

00:04:57.300 --> 00:05:00.946
Ali isto tako i ne-muslimanske zajednice
u severnoj Africi -

00:05:00.970 --> 00:05:03.026
animisti i čak i neki hrišćani

00:05:03.050 --> 00:05:05.366
pa čak i jevrejsko pleme u severnoj Africi

00:05:05.390 --> 00:05:07.188
praktikuje žensko obrezivanje.

00:05:07.706 --> 00:05:09.976
Tako da ono što može izgledati kao problem

00:05:10.000 --> 00:05:12.000
u islamskoj veri

00:05:12.300 --> 00:05:14.476
može da se ispostavi da je tradicija

00:05:14.500 --> 00:05:16.676
koju su muslimani preuzeli.

00:05:16.700 --> 00:05:19.086
Isto može da se kaže za ubistva iz časti,

00:05:19.110 --> 00:05:21.676
koja su česta tema
u zapadnjačkim medijima -

00:05:21.700 --> 00:05:24.676
i što je, naravno, užasna tradicija.

00:05:24.700 --> 00:05:28.230
Vidimo, zaista, u nekim
muslimanskim društvima ovaj običaj.

00:05:28.887 --> 00:05:31.776
Ali u ne-muslimanskim društvima
na Bliskom istoku,

00:05:31.800 --> 00:05:33.776
kao što su neke hrišćanske zajednice,

00:05:33.800 --> 00:05:34.976
vidimo isti običaj.

00:05:35.000 --> 00:05:37.716
Imali smo tragičan slučaj ubistva iz časti

00:05:37.740 --> 00:05:40.216
unutar jermenske zajednice u Turskoj

00:05:40.240 --> 00:05:42.000
pre samo nekoliko meseci.

00:05:43.134 --> 00:05:45.006
Ovo se odnosi na kulturu generalno,

00:05:45.030 --> 00:05:47.880
ali ja sam takođe veoma zainteresovan
za političku kulturu

00:05:48.455 --> 00:05:51.976
i da li su sloboda
i demokratija poštovane,

00:05:52.000 --> 00:05:54.976
ili postoji autoritarna politika

00:05:55.000 --> 00:05:58.000
kojom država nameće pravila građanima.

00:05:58.504 --> 00:05:59.976
I nije tajna

00:06:00.000 --> 00:06:02.926
da mnogi islamistički pokreti
na Bliskom istoku

00:06:02.950 --> 00:06:04.806
imaju tendenciju da budu autoritarni

00:06:04.830 --> 00:06:06.976
i neki od takozvanih "islamskih režima"

00:06:07.000 --> 00:06:08.976
kao što su Saudijska Arabija, Iran

00:06:09.000 --> 00:06:11.976
i najgori slučaj, Talibani u Avganistanu

00:06:12.000 --> 00:06:14.200
oni su prilično autoritarni,
u to nema sumnje.

00:06:15.775 --> 00:06:17.576
Na primer, u Saudijskoj Arabiji

00:06:17.600 --> 00:06:20.276
postoji fenomen zvani verska policija -

00:06:20.300 --> 00:06:22.276
koja nameće

00:06:22.300 --> 00:06:24.276
pretpostavljeni islamski način života

00:06:24.300 --> 00:06:26.376
svakom građaninu, silom -

00:06:26.400 --> 00:06:29.306
na primer žene su prisiljene
da pokrivaju svoje glave -

00:06:29.330 --> 00:06:31.700
nose hidžab, koji pokriva glavu.

00:06:33.151 --> 00:06:34.616
To je prilično autoritarno,

00:06:34.640 --> 00:06:36.830
i ja sam prilično kritičan u odnosu na to.

00:06:37.830 --> 00:06:39.951
Ali kada sam shvatio

00:06:39.975 --> 00:06:41.976
da ne-muslimani

00:06:42.000 --> 00:06:44.976
sa istog područja

00:06:45.000 --> 00:06:46.976
ponekad rade to isto

00:06:47.000 --> 00:06:48.976
shvatio sam da je problem

00:06:49.000 --> 00:06:51.876
u političkoj kulturi čitave regije,
a ne u islamu.

00:06:51.900 --> 00:06:54.619
Daću vam primer:
u Turskoj, odakle ja dolazim,

00:06:55.272 --> 00:06:57.376
a koja je veoma sekularna republika,

00:06:57.800 --> 00:06:58.967
sve do skoro

00:06:58.991 --> 00:07:03.059
imali smo ono što ja zovem
sekularnom policijom

00:07:03.083 --> 00:07:05.165
koja je kontrolisala
da se na univerzitetima

00:07:05.189 --> 00:07:07.189
studentkinje ne pokrivaju.

00:07:07.811 --> 00:07:10.576
Drugim rečima, oni su terali studentkinje

00:07:10.600 --> 00:07:12.276
da otkriju svoje glave.

00:07:12.300 --> 00:07:14.426
I mislim da je terati ljude
da otkriju glavu

00:07:14.450 --> 00:07:17.861
jednako tiranski
kao terati ih da je pokriju.

00:07:17.885 --> 00:07:21.956
To bi trebalo biti odluka građanina,
svako ponaosob bi trebalo da odluči.

00:07:21.980 --> 00:07:23.866
Ali kad sam to video, rekao sam:

00:07:23.890 --> 00:07:25.600
"Možda je problem

00:07:25.900 --> 00:07:27.900
autoritarna kultura u regionu,

00:07:28.800 --> 00:07:30.776
koja je uticala na neke muslimane."

00:07:30.800 --> 00:07:34.085
Ali i svetovno orijentisani ljudi
mogu biti podložni ovim uticajima.

00:07:34.110 --> 00:07:35.986
Možda je ovo problem političke kulture,

00:07:36.010 --> 00:07:37.876
i moramo misliti o tome

00:07:37.900 --> 00:07:39.783
kako da promenimo tu političku kulturu.

00:07:40.370 --> 00:07:41.776
Neka od pitanja

00:07:41.800 --> 00:07:44.376
o kojima sam razmišljao
pre nekoliko godina

00:07:44.400 --> 00:07:46.376
kada sam počeo da pišem knjigu

00:07:46.400 --> 00:07:48.936
bila su: "Napraviću istraživanje

00:07:48.960 --> 00:07:53.400
o tome kako je islam postao
ono što je danas

00:07:54.199 --> 00:07:55.936
i kojim je putevima išao,

00:07:55.960 --> 00:07:57.400
a kojima je mogao da ide."

00:07:57.764 --> 00:08:01.734
Završio sam knjigu,
nije još objavljena, izlazi na leto.

00:08:02.688 --> 00:08:06.800
Ime knjige je: "Islam bez ekstrema:
borba muslimana za slobodu".

00:08:07.100 --> 00:08:09.076
I kako podnaslov kaže,

00:08:09.100 --> 00:08:12.100
posmatrao sam islamsku tradiciju
i istoriju islamske misli

00:08:12.400 --> 00:08:14.829
iz perspektive individualne slobode,

00:08:14.853 --> 00:08:16.976
i pokušao sam da pronađem prednosti

00:08:17.000 --> 00:08:18.676
u vezi sa individualnom slobodom.

00:08:18.700 --> 00:08:20.581
I postoje prednosti u tradiciji Islama.

00:08:20.605 --> 00:08:23.192
Islam je zapravo,
kao monoteistička religija,

00:08:23.216 --> 00:08:27.176
koja definiše čoveka
kao odgovornog samog po sebi,

00:08:27.200 --> 00:08:29.514
stvorio ideju pojedinca na Bliskom istoku

00:08:30.700 --> 00:08:33.676
i spasio je od komunitarizma, kolektivizma

00:08:33.700 --> 00:08:35.191
plemena.

00:08:36.222 --> 00:08:38.265
Iz ovoga možete izvesti mnogo ideja.

00:08:39.799 --> 00:08:44.329
Ali osim toga, video sam takođe
probleme u tradiciji islama.

00:08:44.900 --> 00:08:46.876
Ali jedna stvar je bila interesantna:

00:08:46.900 --> 00:08:49.758
za većinu problema
se ispostavilo da su stigli naknadno,

00:08:49.782 --> 00:08:52.876
ne iz svetog jezgra islama, Kurana,

00:08:52.900 --> 00:08:56.051
nego iz, ponovo, tradicija i mentaliteta

00:08:56.075 --> 00:08:57.956
ili interpretacije Kurana

00:08:57.980 --> 00:09:00.160
koje su muslimani
napravili u srednjem veku.

00:09:00.560 --> 00:09:01.976
Kuran, na primer

00:09:02.000 --> 00:09:04.000
ne odobrava kamenovanja.

00:09:05.400 --> 00:09:07.400
Nema kazne za otpadništvo.

00:09:07.700 --> 00:09:10.700
Nema kazne za lične stvari,
kao pijenje alkohola.

00:09:11.509 --> 00:09:14.676
Ove stvari, koje čine islamski zakon,

00:09:14.700 --> 00:09:16.987
problematične stavke islamskog zakona,

00:09:17.700 --> 00:09:20.676
kasnije su bile razvijene,
u potonjim interpretacijama islama.

00:09:20.700 --> 00:09:22.676
Što znači da danas muslimani mogu

00:09:22.700 --> 00:09:24.700
da pogledaju ove stvari i da kažu:

00:09:25.400 --> 00:09:27.376
"Jezgro naše religije

00:09:27.400 --> 00:09:28.876
je tu i ostaje sa nama.

00:09:28.900 --> 00:09:30.876
To je naša vera i bićemo joj odani."

00:09:30.900 --> 00:09:33.096
Ali mi možemo da promenimo
ove interpretacije,

00:09:33.120 --> 00:09:36.036
jer su one nastale u odnosu na vreme
i milje u srednjem veku.

00:09:36.060 --> 00:09:37.876
Sada živimo u drugačijem svetu

00:09:37.900 --> 00:09:40.606
sa drugim vrednostima
i drugačijim političkim sistemima.

00:09:40.630 --> 00:09:43.119
Ova interpretacija
je prilično moguća i izvodljiva.

00:09:43.800 --> 00:09:47.476
Da sam ja jedina osoba
koja ovako razmišlja,

00:09:47.500 --> 00:09:49.173
bili bismo u nevolji.

00:09:49.700 --> 00:09:51.700
Ali to nije slučaj.

00:09:52.200 --> 00:09:56.034
Zapravo, od 19. veka na ovamo

00:09:56.058 --> 00:09:59.101
postoji čitav trend revizionističke,
reformističke -

00:09:59.125 --> 00:10:00.276
kako god hoćete -

00:10:00.300 --> 00:10:02.276
tradicije,

00:10:02.300 --> 00:10:04.300
trenda u islamskoj misli.

00:10:05.900 --> 00:10:08.269
To su bili intelektualci i državnici

00:10:08.800 --> 00:10:11.276
19. i kasije 20. veka,

00:10:11.300 --> 00:10:13.276
koji su posmatrali Evropu

00:10:13.300 --> 00:10:15.546
i primetili da ona ima
mnogo toga za poštovanje,

00:10:15.570 --> 00:10:17.032
kao nauku i tehnologiju.

00:10:17.056 --> 00:10:19.856
Ali ne samo to, takođe demokratiju,
parlament,

00:10:19.880 --> 00:10:21.476
ideju predstavništva,

00:10:21.500 --> 00:10:23.389
ideju jednakosti među građanima.

00:10:23.413 --> 00:10:28.196
Ovi islamski mislioci,
intelektualci i državnici 19. veka

00:10:28.220 --> 00:10:30.302
su posmatrali Evropu
i videli sve te stvari.

00:10:30.326 --> 00:10:32.146
Rekli su: "Zašto mi nemamo sve to?"

00:10:32.170 --> 00:10:33.907
Pogledali su muslimansku tradiciju,

00:10:33.931 --> 00:10:36.076
i videli ono što sam vam rekao -

00:10:36.100 --> 00:10:39.076
primetili su da su to
problematični aspekti,

00:10:39.100 --> 00:10:42.744
ali oni nisu jezgro religije
i možda se mogu drugačije razumeti,

00:10:42.768 --> 00:10:44.436
i Kuran se može ponovo čitati

00:10:44.460 --> 00:10:46.076
u modernom svetu.

00:10:46.100 --> 00:10:48.076
Taj trend

00:10:48.100 --> 00:10:50.876
je generalno nazvan islamski modernizam,

00:10:50.900 --> 00:10:53.876
i promovisali su ga intelektualci
i državnici,

00:10:53.900 --> 00:10:56.076
ne samo kao intelektualnu ideju,

00:10:56.100 --> 00:10:58.076
već kao i politički program.

00:10:58.100 --> 00:10:59.908
I zato, u stvari, u 19.veku

00:10:59.932 --> 00:11:03.226
Otomansko carstvo,
koje je tada zauzimalo ceo Bliski istok,

00:11:03.943 --> 00:11:05.873
uvodi veoma važne reforme -

00:11:07.100 --> 00:11:09.076
kao izjednačavanje građanskog statusa

00:11:09.100 --> 00:11:11.100
hrišćana i jevreja

00:11:12.859 --> 00:11:14.176
prihvatanje ustava,

00:11:14.200 --> 00:11:16.200
predstavništva u parlamentu,

00:11:17.300 --> 00:11:20.476
i ideje religijskih sloboda.

00:11:20.500 --> 00:11:23.476
I zato se Otomansko carstvo
poslednjih decenija

00:11:23.500 --> 00:11:26.985
pretvorilo u ustavnu monarhiju.

00:11:28.700 --> 00:11:31.876
I sloboda je bila veoma važna
politička vrednost tog vremena.

00:11:31.900 --> 00:11:33.876
Slično, u arapskom svetu,

00:11:33.900 --> 00:11:36.876
postojalo je nešto što veliki
arapski istoričar Albert Hourani

00:11:36.900 --> 00:11:38.876
definiše kao "slobodno doba"

00:11:38.900 --> 00:11:41.136
On ima knjigu:
"Arapska misao slobodnog doba",

00:11:41.160 --> 00:11:42.876
gde "slobodno doba" definiše

00:11:42.900 --> 00:11:45.332
kao 19. vek i rani 20. vek.

00:11:46.200 --> 00:11:49.376
Sasvim izvesno, to je bio dominantni trend

00:11:49.400 --> 00:11:51.376
početkom 20. veka

00:11:51.400 --> 00:11:54.933
među islamskim misliocima,
državnicima i teolozima.

00:11:56.300 --> 00:11:58.276
Ali imamo tu i jedan zanivljiv obrazac

00:11:58.300 --> 00:12:00.376
u nastavku 20. veka.

00:12:00.400 --> 00:12:03.176
jer vidimo oštar pad

00:12:03.200 --> 00:12:05.200
u ovom islamskom modernizmu

00:12:05.500 --> 00:12:07.500
I na mesto toga,

00:12:08.800 --> 00:12:10.989
islamizam raste

00:12:11.013 --> 00:12:13.576
kao ideologija koja je autoritarna,

00:12:13.600 --> 00:12:16.276
i prilično oštra,

00:12:16.300 --> 00:12:18.570
prilično anti-zapadnjačka,

00:12:18.594 --> 00:12:20.816
i koja želi da oblikuje društvo

00:12:20.840 --> 00:12:22.230
na osnovu utopijskih vizija.

00:12:22.530 --> 00:12:25.276
Dakle, islamizam je problematična ideja

00:12:25.300 --> 00:12:27.576
koja je zaista napravila dosta problema

00:12:27.600 --> 00:12:30.376
u islamskom svetu 20. veka.

00:12:30.400 --> 00:12:33.400
I kada su veoma ekstremni oblici islamizma

00:12:33.700 --> 00:12:36.126
doveli do terorizma u ime islama -

00:12:36.900 --> 00:12:40.260
što je zapravo praksa za koju
ja smatram da je protiv islama,

00:12:40.284 --> 00:12:42.900
ali očigledno,
neki ekstremisti nisu tako mislili.

00:12:44.064 --> 00:12:45.616
Ali tu je zanimljivo pitanje:

00:12:45.640 --> 00:12:48.276
ako je modernizam u islamu
bio toliko popularan

00:12:48.300 --> 00:12:50.300
u 19. i ranom 20. veku,

00:12:50.900 --> 00:12:53.506
zašto je islamizam postao tako popularan

00:12:53.530 --> 00:12:54.900
i u ostatku 20. veka?

00:12:55.581 --> 00:12:56.906
I ovo pitanje, ja mislim,

00:12:56.930 --> 00:12:58.676
zahteva pažljivu diskusiju.

00:12:58.700 --> 00:13:01.426
U mojoj knjizi sam se bavio
ovim pitanjem između ostalog.

00:13:01.450 --> 00:13:04.676
I zaista ne morate da budete
veliki naučnik da biste to razumeli.

00:13:04.700 --> 00:13:07.005
Samo pogledajte
političku istoriju 20. veka

00:13:07.029 --> 00:13:09.136
i videćete
da su se stvari dosta promenile.

00:13:09.160 --> 00:13:10.676
Kontekst se promenio.

00:13:10.700 --> 00:13:11.869
U 19. veku,

00:13:11.893 --> 00:13:14.986
kada su muslimani
posmatrali Evropu kao primer,

00:13:15.010 --> 00:13:17.776
bili su nezavisni i mnogo samopouzdaniji.

00:13:17.800 --> 00:13:20.776
U ranom 20. veku,
sa padom Otomanskog carstva,

00:13:20.800 --> 00:13:23.289
ceo Bliski istok je bio kolonizovan.

00:13:23.528 --> 00:13:25.575
A kada imate kolonijalizam, šta još imate?

00:13:25.600 --> 00:13:27.600
Imate anti-kolonijalizam.

00:13:27.900 --> 00:13:30.976
Tako Evropa nije primer za imitiranje;

00:13:31.000 --> 00:13:34.076
već je neprijatelj
protiv koga se istrajno bori.

00:13:34.100 --> 00:13:36.930
Tako da imamo oštro opadanje

00:13:36.954 --> 00:13:38.826
liberalnih ideja u muslimanskom svetu,

00:13:38.850 --> 00:13:41.076
i ono što vidimo je više od odbrambenog

00:13:41.100 --> 00:13:44.376
rigidnog, reakcionarnog naprezanja

00:13:44.400 --> 00:13:46.996
koje je dovelo
do arapskog socijalizma i nacionalizma

00:13:47.020 --> 00:13:48.959
i konačno, do islamističke ideologije.

00:13:49.708 --> 00:13:52.708
Kada se kolonijalni period završio

00:13:53.100 --> 00:13:55.100
umesto njega smo imali

00:13:56.100 --> 00:13:58.114
uglavnom sekularne diktatore

00:13:58.138 --> 00:13:59.576
koji "kažu" da su oni država,

00:13:59.600 --> 00:14:01.576
ali nisu doneli demokratiju državi,

00:14:01.600 --> 00:14:03.576
i uspostavili su diktaturu.

00:14:03.600 --> 00:14:08.366
I mislim da je zapad
ili barem neke snage na zapadu,

00:14:08.390 --> 00:14:09.676
posebno SAD,

00:14:09.700 --> 00:14:12.676
napravio grešku i podržao
te sekularne diktatore,

00:14:12.700 --> 00:14:15.700
misleći da će podržati njihove interese.

00:14:16.000 --> 00:14:17.976
Ali zapravo su ovi diktatori

00:14:18.000 --> 00:14:20.176
potisnuli demokratiju u svojim zemljama

00:14:20.200 --> 00:14:22.776
i potisnuli islamističke grupe

00:14:22.800 --> 00:14:25.562
i zapravo načinili muslimane
mnogo oštrijim.

00:14:25.610 --> 00:14:26.775
Tako smo u 20. veku

00:14:26.800 --> 00:14:28.976
imali taj začarani krug u arapskom svetu

00:14:29.000 --> 00:14:31.976
gde imate diktatore koji potiskuju
svoj sopstveni narod

00:14:32.000 --> 00:14:33.976
uključujući i muslimanske vernike,

00:14:34.000 --> 00:14:36.531
i onda oni reaguju u skladu s tim.

00:14:37.600 --> 00:14:39.600
Jedna država je doduše

00:14:40.200 --> 00:14:42.339
uspela da izbegne

00:14:43.200 --> 00:14:44.383
taj začarani krug.

00:14:44.407 --> 00:14:47.407
I to je država iz koje sam ja: Turska.

00:14:47.773 --> 00:14:49.756
Turska nikad nije bila kolonizovana

00:14:49.780 --> 00:14:53.179
i ostala je nezavisna nacija
nakon pada Otomanskog carstva.

00:14:53.203 --> 00:14:54.766
Zapamtimo to.

00:14:54.790 --> 00:14:57.766
Oni se nisu okrenuli
anti-kolinijalnijalizmu

00:14:57.790 --> 00:15:00.276
koji nalazimo
u ostalim državama u regionu.

00:15:00.300 --> 00:15:02.051
Drugo i najvažnije,

00:15:02.075 --> 00:15:04.076
Turska je postala demokratija

00:15:04.100 --> 00:15:06.076
pre bilo koje od država o kojima pričamo.

00:15:06.100 --> 00:15:09.090
1950. Turska je imala svoje
prve slobodne i ravnopravne izbore,

00:15:09.790 --> 00:15:12.796
kojima je završena vladavina
autokratičnijeg, sekularnog režima,

00:15:12.820 --> 00:15:14.106
što je bio početak Turske.

00:15:14.130 --> 00:15:16.536
I religiozni muslimani u Turskoj

00:15:16.560 --> 00:15:20.100
videli su da glasanjem
mogu da promene politički sistem.

00:15:20.600 --> 00:15:24.436
I shvatili su da je demokratija
kompatibilna sa islamom.

00:15:24.460 --> 00:15:25.756
sa njegovim vrednostima,

00:15:25.780 --> 00:15:27.237
i podržavali su demokratiju.

00:15:27.600 --> 00:15:29.576
To je iskustvo

00:15:29.600 --> 00:15:31.576
koje sve do skoro nisu imale

00:15:31.600 --> 00:15:33.600
sve muslimanske nacije na Bliskom istoku.

00:15:34.000 --> 00:15:36.376
Drugo, u poslednje dve decenije,

00:15:36.400 --> 00:15:39.376
zahvaljujući globalizaciji
i tržišnoj ekonomiji,

00:15:39.400 --> 00:15:41.376
zahvaljujući napretku srednje klase,

00:15:41.400 --> 00:15:43.376
u Turskoj vidimo

00:15:43.400 --> 00:15:46.776
ono što ja definišem kao ponovno rođenje
modernizma u islamu.

00:15:46.800 --> 00:15:50.566
Sad, imamo više modernih vernika
iz srednje klase,

00:15:50.590 --> 00:15:52.666
koji, ponovo, posmatraju tradiciju

00:15:52.690 --> 00:15:55.300
i vide da tamo ima izvesnih problema.

00:15:55.700 --> 00:15:58.956
Oni razumeju da to mora da bude
promenjeno, ispitano i reformisano.

00:15:59.005 --> 00:16:00.227
Vide Evropu

00:16:00.300 --> 00:16:03.276
i vide ponovo primer koji će slediti.

00:16:03.300 --> 00:16:05.300
Ili makar koji će ih inspirisati.

00:16:05.600 --> 00:16:07.576
Zato proces Evropske Unije

00:16:07.600 --> 00:16:10.621
i trud Turske da bude član EU,

00:16:11.090 --> 00:16:13.316
podržavaju unutar Turske

00:16:13.340 --> 00:16:14.776
muslimanski vernici,

00:16:14.800 --> 00:16:17.776
dok su neke sekularne nacije
bile protiv toga.

00:16:17.800 --> 00:16:19.776
Proces je doduše bio malo pomućen

00:16:19.800 --> 00:16:22.706
činjenicom da nisu svi evropljani
srdačni po tom pitanju -

00:16:22.730 --> 00:16:24.227
ali to je druga stvar.

00:16:24.900 --> 00:16:28.676
Ali pro-evropski sentiment u Turskoj
u poslednjih desetak godina

00:16:28.700 --> 00:16:31.360
postao je gotovo islamski pokret

00:16:31.860 --> 00:16:33.866
podržan od strane islamističkih liberala

00:16:33.890 --> 00:16:35.573
i sekularnih liberala, naravno.

00:16:36.600 --> 00:16:37.876
I zahvaljujući tome,

00:16:37.900 --> 00:16:41.076
Turska je uspela da stvori uspešnu priču

00:16:41.100 --> 00:16:45.951
u kojoj islam i njegova
najreligioznija shvatanja

00:16:45.975 --> 00:16:47.976
postaju deo demokratske igre

00:16:48.000 --> 00:16:50.497
i čak doprinose demokratskom i ekonomskom

00:16:52.275 --> 00:16:54.276
napretku zemlje.

00:16:54.300 --> 00:16:57.300
Ovo je bio inspirišući primer

00:16:57.800 --> 00:17:00.756
za neke islamističke pokrete

00:17:00.780 --> 00:17:03.478
ili neke od zemalja u arapskom svetu.

00:17:07.500 --> 00:17:10.576
Sigurno ste svi videli "Arapsko proleće",

00:17:10.599 --> 00:17:13.270
koje je počelo u Tunisu i Egiptu.

00:17:13.800 --> 00:17:15.776
I mase Arapa

00:17:15.800 --> 00:17:18.001
koji su protestovali
protiv svojih diktatora.

00:17:18.025 --> 00:17:21.328
Zahtevali su demokratiju,
zahtevali su slobodu.

00:17:21.352 --> 00:17:23.935
I nije se ispostavilo
da su islamističke baba-roge

00:17:23.960 --> 00:17:26.050
koje su diktatori uvek koristili

00:17:26.611 --> 00:17:29.046
da opravdaju svoj režim.

00:17:29.571 --> 00:17:31.976
Rekli su: "Hoćemo slobodu i demokratiju.

00:17:32.000 --> 00:17:33.976
Mi smo vernici, muslimani,

00:17:34.000 --> 00:17:37.936
ali hoćemo da živimo kao slobodni ljudi
u slobodnim društvima."

00:17:37.960 --> 00:17:39.486
Ovo je naravno, dug put.

00:17:39.510 --> 00:17:42.481
Demokratija se ne može uspostaviti
preko noći;

00:17:42.505 --> 00:17:43.596
to je proces.

00:17:43.620 --> 00:17:46.388
Ali ovo je obećavajuće doba

00:17:46.412 --> 00:17:47.606
u muslimanskom svetu.

00:17:47.630 --> 00:17:49.506
I ja verujem da je islamski modernizam

00:17:49.530 --> 00:17:51.076
koji je nastao u 19. veku,

00:17:51.100 --> 00:17:53.776
ali je doživeo pad u 20. veku

00:17:53.800 --> 00:17:55.966
zbog političkih nevolja
u muslimanskom svetu,

00:17:55.990 --> 00:17:57.646
na putu da se ponovo rodi.

00:17:57.670 --> 00:18:00.843
I mislim da je poruka iz toga

00:18:00.867 --> 00:18:02.276
da islam,

00:18:02.300 --> 00:18:05.300
uprkos nekim skepticima na zapadu

00:18:06.000 --> 00:18:07.976
ima potencijal u sebi

00:18:08.000 --> 00:18:11.290
da stvori sopstveni put ka demokratiji,
sopstveni put ka liberalizmu,

00:18:12.490 --> 00:18:14.176
sopstveni put ka slobodi.

00:18:14.200 --> 00:18:16.606
Treba im samo dozvoliti da rade na tome.

00:18:16.630 --> 00:18:18.176
Hvala mnogo.

00:18:18.200 --> 00:18:22.200
(Aplauz)